2014-12-12 08:00:14
γράφει ο κ. Πέτρος Στ. Μακρής-Στάϊκος
Σήμερα είμαι σε θέση να υποστηρίξω ότι τα γεγονότα του Δεκεμβρίου τού 1944 αποτέλεσαν κομμουνιστική επανάσταση, στρατιωτικά σχεδιασμένη ήδη από το 1943. Κάτω από τις διαρκείς "συστάσεις" του σοβιετικού παράγοντα (και εκείνου κάτω από την πίεση του Winston Churchill -βεβαίως με ανταλλάγματα, αρχικά τη Ρουμανία και αργότερα την Πολωνία), στο όνομα δε μιάς κίβδηλης "εθνικής ενότητας", από τον Αύγουστο του 1944 το ΚΚΕ εγκαταλείπει την πολιτική της αδιαλλαξίας και δέχεται να συμμετάσχει στην ελληνική κυβέρνηση, μάλιστα δε υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου, ένα κατ’εξοχήν ανεπιθύμητο γι’αυτό πρόσωπο. Σκοπός του πλέον είναι, να την υπονομεύσει "εκ των έσω". Λίγους μήνες αργότερα όμως, βρίσκεται υποχρεωμένο να προχωρήσει στη διάλυση του ΕΛΑΣ (ουσιαστικά, του "ιδιωτικού του Στρατού")[i] και της Εθνικής Πολιτοφυλακής (ουσιαστικά, της ιδιωτικής του Αστυνομίας), όπως έχει ήδη δεσμευθεί.
Τούτο, φυσικά, θα σήμαινε την απώλεια τού de facto ελέγχου που ασκούσε μέχρι τότε στο μείζον τμήμα του ελληνικού χώρου. Αυτός ο δυνάμει κίνδυνος για τις επιδιώξεις του, συνάμα δε και ο φόβος για την ίδια τη ζωή ή την προσωπική ελευθερία των μελών της ηγεσίας του και πολλών στελεχών του -ιδίως λόγω των εγκλημάτων που είχαν διαπράξει στη διάρκεια της Κατοχής- το ωθεί στο εσπευσμένο και άκαιρο εγχείρημα της επανάστασης, με τη λενινιστική-σταλινική έννοια του όρου. Αυτό, βεβαίως, δεν σημαίνει ότι όλοι οι άνδρες του ΕΛΑΣ που πολέμησαν στην Αθήνα ήταν κομμουνιστές, όπως δεν ήταν κομμουνιστές όλα τα μέλη του ΕΑΜ -άνδρες και γυναίκες- που τους συνέδραμαν. Το ζήτημα όμως, χρειάζεται εκτεταμένη ανάλυση Ένα κείμενο της τελευταίας στιγμής,[ii] από τα έγγραφα που κατασχέθηκαν στα γραφεία του ΕΑΜ, στην οδό Κοραή 4, δίνει μία εικόνα του τί πρόκειται να ακολουθήσει. Εδώ, ένα απόσπασμα:
Καθήκοντα πολιτών και στρατιωτών:
-Άμεση τοποθέτηση σε θέσεις μάχης, των στρατιωτικών δυνάμεων και των κομμουνιστικών μονάδων.
-Στρατιωτική δράση σε κάθε τομέα.
-Συγκέντρωση του πλήθους στο κέντρο της πόλης.
-Αυστηρός έλεγχος των μετακινήσεων.
-Όλες οι μονάδες να είναι έτοιμες για δράση.
-Τοποθέτηση συνδέσμων ανάμεσα στα βουνά και στην πόλη.
-Εντοπισμός στρατιωτικών στόχων.
-Σκοπός μας είναι να θέσουμε υπό τον έλεγχό μας, τουλάχιστον τα 8/10 της πόλης, από την πρώτη στιγμή. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στους Άγγλους.
-Κάθε δουλειά πρέπει να σταματήσει.
-Στόχος μας είναι το κέντρο της Αθήνας.
-Οι κομμουνιστές πρέπει να δραστηριοποιηθούν στην κατασκοπεία και στην αντικατασκοπεία (...).
Με δεδομένη την πλουσιώτατη εκατέρωθεν βιβλιογραφία σχετικά με τις εχθροπραξίες, από τις μέλη του ΕΛΑΣ Καισαριανής3 Δεκεμβρίου του 1944 έως τις 5 Ιανουαρίου του 1945, η περιληπτική παράθεσή τους θα ήταν ανεπαρκής αλλά και περριτή. Έτσι, ακολουθούν μερικές άγνωστες ή λιγότερο γνωστές πτυχές των γεγονότων:
Ένα πρώτο στοιχείο που εντυπωσιάζει, είναι ο τεράστιος αριθμός των χειροβομβίδων και των πάσης φύσεως εκρηκτικών που χρησιμοποιούνται από τον ΕΛΑΣ στην Αθήνα, ενώ υπάρχουν άλλες, ακόμα μεγαλύτερες ποσότητές τους, αποθηκευμένες στην πρωτεύουσα, και στον Πειραιά. Ανάμεσά τους, οι περίφημες βρετανικές "χελώνες" (limpets), δηλαδή ωρολογιακές βόμβες, προορισμένες για την ανατίναξη πλοίων του εχθρού. Οι "χελώνες" διαθέτουν τρία διάκενα, διαφορετικού μεγέθους το καθένα, και η ποσότητα του υγρού που τοποθετείται σ’αυτά, ορίζει τον χρόνο της έκρηξης. Μεταξύ άλλων, έτσι ανατινάχθηκε η έπαυλις Θων, στη γωνία των λεωφόρων Αλεξάνδρας και Κηφησίας, αρχιτεκτονικό αριστούργημα του Ερνέστου Τσίλλερ.[iii] Υπάρχουν εξ άλλου, δεκάδες νεοκλασικών πολυκατοικιών και μονοκατοικιών που ανατινάζονται με άλλα εκρηκτικά (μείγμα δυναμίτιδας και νιτρογλυκερίνης), προκειμένου να δημιουργηθούν οδοφράγματα του ΕΛΑΣ. Ανάμεσά τους, η οικία του στρατηγού Αλέξανδρου Μαζαράκη, στον αριθμό 1 της οδού Μάρκου Μουσούρου, και το σπίτι του Γρηγορίου Ξενοπούλου, στην οδό Ευριπίδου, που είχε ως συνέπεια την καταστροφή ολόκληρου του πολύτιμου λογοτεχνικού του αρχείου. Υπάρχουν, τέλος, οι νάρκες, διάσπαρτες σε όλους τους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας. Αυτές οι νάρκες, πραγματικά περιείχαν τόσο μεγάλη ποσότητα εκρηκτικής ύλης, ώστε το πρόβλημα της αντικατάστασης των αναρτήσεων των τανκς, σταδιακά γινόταν οξύ. Έτσι τις περιγράφει η βρετανική 23η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία.[iv]
Ακολουθεί ο τελικός πίνακας του συνολικού αριθμού του οπλισμού του ΕΛΑΣ, που κατασχέθηκε ή καταστράφηκε από τις βρετανικές δυνάμεις, εκτός από εκείνον που είχε ήδη καταστραφεί από την R.A.F[v]:
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Απώλειες του εχθρού.
Παράρτημα "Β" του Δελτίου Πληροφοριών 6,
της Στρατιωτικής Διοίκησης Αθηνών.
Συνοπτικός πίνακας του οπλισμού του εχθρού, που κατασχέθηκε ή καταστράφηκε, από τις 3 Δεκεμβρίου του 1944 έως τις 15 Ιανουαρίου του 1945.
(Σημ. Δεν περιλαμβάνονται οι απώλειές του σε οπλισμό, που οφείλονται στη R.A.F.).
Τυφέκια 6.100
Υποπολυβόλα 62 (περιλαμβάνονται 19 αυτόματες καραμπίνες).
Πολυβόλα 198
Πιστόλια 91
Όλμοι 34
Χειροβομβίδες 91.200
Νάρκες 2.300 (Επιπλέον, 2 κιβώτια ναρκών, με τη μορφή καβαλίνας)*
Αντιαρματικά τυφέκια 6
Πυροβόλα : 1 των 105 χιλ.
6 των 75 χιλ.
3 των 37 χιλ.
1 των 20 χιλ.
7 Bofors
Φλογοβόλα 2
MT (;) 26
6 Μ/C (;)
Πετρέλαιο 1.088 γαλόνια
Πυρομαχικά μικρών όπλων 4.300.000 γύροι.
Βλήματα όλμων 3.800
Βλήματα 30 κιβώτια με βλήματα των 20 χιλ.
20.280 γύροι βλημάτων των 20 χιλ.
10 βλήματα των 21 εκ.
6 βλήματα των 17 εκ.
168 βλήματα των 15 εκ.
1.560 βλήματα των 7,5 εκ.
992 βλήματα των 4,7 εκ.
150 κιβώτια με βλήματα των 3,7 εκ.
960 γύροι βλημάτων 3.7εκ.
100 γύροι αντιαρματικών βλημάτων
130 φωτοβολίδες
Επιπρόσθετα, έχουν αναφερθεί 30 τόνοι ποικίλων πυρομαχικών και χειροβομβίδων
Εκρηκτικά 39 τόνοι.
* Οι νάρκες με την μορφή κοπράνων, αλόγου ή μουλαριού, υπήρξαν δημιούργημα της βρετανικής μυστικής υπηρεσίας "A" Force, στο Κάιρο. Είχαν την δυνατότητα να καταστρέψουν τα λάστιχα φορτηγών αυτοκινήτων του εχθρού και χρησιμοποιήθηκαν ευρύτατα στην Ελλάδα, εναντίον γερμανικών αυτοκινητοπομπών.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Λίγοι έχουν ασχοληθεί με τις δραστηριότητες της R.A.F.,[vi] τις ημέρες εκείνες, σε ρόλο, είτε υποστηρικτικό των βρετανο-ελληνικών χερσαίων δυνάμεων, είτε αυτοτελή. Οι τύποι των μαχητικών
αεροσκαφών που χρησιμοποιούνται είναι, κυρίως, δύο: Τα καταδιωκτικά Spitfires και τα βομβαρδιστικά Beaufighters ("Beaus") που έχουν τη δυνατότητα να εκτοξεύουν ρουκέτες. Τα πρώτα, πετούν σε χαμηλό ύψος, ακόμα και πάνω από το κέντρο της Αθήνας, με σκοπό να πλήξουν επιλεγμένους στόχους, όπως πολυβολεία, οδοφράγματα του ΕΛΑΣ κ.α. Αυτοτελή τους στόχο, αποτελούν τα πάσης φύσεως τροχοφόρα, με σκοπό την παρεμπόδιση των μετακινήσεων μαχητών του ΕΛΑΣ, την μεταφοράς οπλισμού, εκρηκτικών κ.λπ. Τελικός απολογισμός, η καταστροφή 455 αυτοκινήτων, 4 μονάδων πυροβολικού και 6 ατμομηχανών.[vii] Η αυτοτελής, εξ άλλου, αποστολή των Beaufighters είναι πιο δύσκολη: Οφείλουν να πλήξουν με ρουκέτες, εργοστάσια, σχολεία και άλλα κτήρια που χρησιμοποιούνται ως αποθήκες οπλισμού και τροφίμων του ΕΛΑΣ, ή ως χώροι στρατωνισμού των δυνάμεών του, τούτο δε χωρίς να τεθούν σε κίνδυνο οι γύρω τους οικισμοί. Οι στόχοι φθάνουν, τελικά, τους 34, με πρωτεύοντα ανάμεσά τους, το Κρατικό Καπνεργοστάσιο στην οδό Λένορμαν, που σήμερα στεγάζει τμήμα της Βιβλιοθήκης της Βουλής.[viii]
Σε μία επανάσταση, οι κανόνες και τα ήθη του πολέμου δεν τηρούνται. Η παραπάνω έκθεση της 23ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας (σελ. 23) δίνει ορισμένα παραδείγματα της περιφρόνησής τους από τον ΕΛΑΣ:
α. Αγνόησε τον Ερυθρό Σταυρό και την λευκή σημαία.
β. Οι άνδρες του φορούσαν πολιτικά, στρατιωτική περιβολή ή στολή αστυνομικών, αδιάκριτα.
γ. Χρησιμοποίησε γυναίκες και παιδιά για τη μεταφορά όπλων και πυρομαχικών.
δ. Χρησιμοποίησε εκρηκτικές σφαίρες και σφαίρες με επίπεδη κορυφή.
Σε μία επανάσταση, επίσης, συλλαμβάνεται πλήθος αμάχων και από αυτούς, η μεν πλειοψηφία δολοφονείται, ενώ ένας αριθμός τους τίθεται υπό καθεστώς ομηρίας, για λόγους εκβιασμού της νόμιμης κυβέρνησης. Στα "δεκεμβριανά", πρωταγωνιστές των πράξεων αυτών είναι η Εθνική Πολιτοφυλακή και η ΟΠΛΑ.
Η ΟΠΛΑ (Οργάνωση Προστασίας Λαϊκού Αγώνα ή Λαϊκών Αγωνιστών) δημιουργείται με τμήμα της Ο.Π.Λ.Α. παρελαύνειαπόφαση της Β’ Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ τον Δεκέμβριο του 1942 ή τον Ιανουάριο του 1943. Αποστολή της, η προστασία στελεχών του κόμματος κατά τις μετακινήσεις τους, η άσκηση ανακριτικών καθηκόντων και η κατασκοπεία. Ως προς το τελευταίο της αυτό καθήκον, η ΟΠΛΑ είναι ιδιαίτερα πετυχημένη. Διαθέτει δεκάδες πρακτόρων σε όλες τις κρατικές υπηρεσίες, ακόμα και στις στρατιωτικές υπηρεσίες του εχθρού. Ανάμεσά τους και η πλειοψηφία των θυρωρών στις πολυκατοικίες της Αθήνας, που την ενημερώνουν για τα πολιτικά φρονήματα των ενοίκων τους, την οικονομική τους κατάσταση κ.λπ. Οι μαζικές δολοφονίες πολιτών στις συνοικίες της Αθήνας αρχίζουν τον Οκτώβριο του 1943, όταν ένα παραπλανημένο ΚΚΕ πιστεύει ότι επίκειται συμμαχική απόβαση στην Ελλάδα, αποχώρηση των Γερμανών και σύντομη απελευθέρωση της πρωτεύουσας. Σκοπός τους, η τρομοκράτηση των πολιτών, ώστε οι βρετανικές δυνάμεις που θα φθάσουν στην Αθήνα να βρεθούν ψυχικά αποκομμένες από τον λαό της. Έκτοτε η ΟΠΛΑ εξελίσσεται ουσιαστικά σε τρομοκρατική-εγκληματική οργάνωση.
Η Εθνική Πολιτοφυλακή (Ε.Π.) ιδρύεται με την 24/10.4.1944 Πράξη της ΠΕΕΑ, της λεγόμενης "κυβέρνησης του βουνού", με σκοπό να αντικαταστήσει την Αστυνομία και την Χωροφυλακή. Αποστολή της είναι η περιφρούρηση των ατομικών δικαιωμάτων και της ασφάλειας των πολιτών, χωρίς διακρίσεις. Σταδιακά όμως, η Ε.Π. μετατρέπεται σε ιδιωτική Αστυνομία του ΚΚΕ. Για τον σκοπό αυτό, καταβάλλεται προσπάθεια να ενταχθούν σ’αυτήν όσο το δυνατόν περισσότεροι κομμουνιστές, ενώ τον Σεπτέμβριο του 1944 η Ε.Π. εμπλουτίζεται με 8 στελέχη και 38 καθοδηγητές-εκτελεστές της ΟΠΛΑ.
Οι μαζικές συλλήψεις πολιτών από την Ε.Π. αρχίζουν στις 5 ή 6 Δεκεμβρίου του 1944, και συνεχίζονται μέχρι το τέλος του μήνα. Γίνονται βάσει καταλόγων που είχαν ολοκληρωθεί τον Αύγουστο του 1944 και τα υποψήφια θύματα ανήκουν σε όλα τα κοινωνικά και επαγγελματικά στρώματα (ανάμεσά τους και 50, περίπου, αρχειομαρξιστές ή τροτσκιστές) με εξαίρεση -για εύκολα αντιληπτούς λόγους- τους βιομηχάνους και τους μεγαλοεπιχειρηματίες. Σε αντίθεση όμως, με τους
Γερμανούς πού για τα αντίποινά τους, είχαν εφαρμόσει την αρχή της συλλογικής ευθύνης, το ΚΚΕ ακολουθεί την αρχή της οικογενειακής ευθύνης. Έτσι, εάν το πρόσωπο που έχει προγραφεί δεν βρεθεί στο σπίτι του, συλλαμβάνονται οι στενοί του συγγενείς (σύζυγος, παιδιά, πατέρας, μητέρα, αδέλφια).
Όσοι συλλαμβάνονται, οδηγούνται πρώτα στα συνοικιακά παραρτήματα της Ε.Π. και ύστερα από μια "σύντομη ανάκριση", στο Περιστέρι, όπου το Αρχηγείο της και εκείνο της ΟΠΛΑ. Εκεί στοιβάζονται σε "στρατόπεδα", μέχρι να παρουσιαστούν στους "ανακριτές" και να αποφασιστεί η τύχη τους. Λίγοι αφήνονται ελεύθεροι. Η μεγάλη πλειοψηφία των κρατουμένων παραδίδεται στους δήμιους της ΟΠΛΑ και από αυτούς λίγοι επίσης, δολοφονούνται με πιστόλια. Ο περισσότεροι κατακρεουργούνται με τσεκούρια, μπαλτάδες και αμφίστομες μάχαιρες.
Την τρίτη κατηγορία θα αποτελέσουν οι όμηροι. Στο Περιστέρι, σταδιακά δημιουργούνται τουλάχιστον 6 φάλαγγες των 160, περίπου, ατόμων η κάθε μία. Υπό την φρούρηση της Ε.Π., από εκεί αρχίζει η πεζοπορία προς τον Ασπρόπυργο. Επόμενος προορισμός, το ημιορεινό χωριό Κρώρα (σήμερα Στεφάνη) της Βοιωτίας, στις βόρειες πλαγιές της Πάρνηθας. Με τα μέτρα της εποχής, οι περισσότεροι από τους ομήρους είναι άνθρωποι ηλικιωμένοι. Στην διάρκεια της πεζοπορίας, κάτω από πυκνή χιονόπτωση, αριθμός τους δολοφονείται από άνδρες και γυναίκες της Ε.Π., ενώ άλλοι πεθαίνουν από το ψύχος και τις κακουχίες. Τελικά, οι όμηροι συγκεντρώνονται στην Άμφισσα. Ένας αριθμός τους απελευθερώνεται στα τέλη Ιανουαρίου του 1945, ενώ οι υπόλοιποι μετά την Συμφωνία της Βάρκιζας.
Μετά την επιστροφή του Νίκου Ζαχαριάδη στην Ελλάδα, στην επίσημη γλώσσα του ΚΚΕ εισάγεται ο αδόκιμος όσο και ανακριβής νεολογισμός, "Οι υπερβασίες της ΟΠΛΑ". Δημόσια συγνώμη από τους συγγενείς των πολλών χιλιάδων θυμάτων και τους ομήρους, ουδέποτε ζητήθηκε από το ΚΚΕ, αλλά ούτε και από την λεγόμενη Ανανεωτική Αριστερά...
---------------
[i] Τον χαρακτηρισμό του ΕΛΑΣ ως ιδιωτικού στρατού του ΚΚΕ, τον άκουσα από τον αείμνηστο Γρηγόρη Φαράκο, σε μια από τις πολύωρες συζητήσεις μας στην Άνδρο.
[ii] TNA WO 204/8903 (αδημ.). Το κείμενο, στην αγγλική του μετάφραση, δεν φέρει ημερομηνία. Από το περιεχόμενό του όμως, συνάγεται ότι έχει συνταχθεί στις 2 Δεκεμβρίου του 1944. Εξ ού και η ιδιαίτερη σημασία του.
[iii] ΕΛΙΑ, Αρχείο Γιάννη Δουατζή: Αδημοσίευτο Σημείωμα του 7ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ (Ευβοίας).
[iv] TNA WO 204/8312: 23rd Armoured Brigade, Operations in Greece, October 1944 - January 1945, σελ. 21.
[v] ΤΝΑ WO 170/7559 (αδημ.).
[vi] Η ελληνική Βασιλική Αεροπορία, για περίεργους λόγους και παρά την επιθυμία των ανδρών της, δεν έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις.
[vii] Βλ. Ηλία Δ. Καρταλαμάκη, Αεροπόρου, Η Αεροπορία στον "Εμφύλιο" (Δεκέμβριος 1944-Αύγουστος 1949), ιδ. έκδοση, Αθήνα 1998, σελ. 98 και επ.
[viii] TNA AIR 23/7468 (αδημ.).
[ix] Λόγω του περιορισμένου χώρου αυτού του άρθρου, έχω παραλείψει κάθε αναφορά σε ονόματα θυμάτων, ομήρων, όσο και στελεχών και εκτελεστών της ΟΠΛΑ και της Ε.Π.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
InfoGnomon
Σήμερα είμαι σε θέση να υποστηρίξω ότι τα γεγονότα του Δεκεμβρίου τού 1944 αποτέλεσαν κομμουνιστική επανάσταση, στρατιωτικά σχεδιασμένη ήδη από το 1943. Κάτω από τις διαρκείς "συστάσεις" του σοβιετικού παράγοντα (και εκείνου κάτω από την πίεση του Winston Churchill -βεβαίως με ανταλλάγματα, αρχικά τη Ρουμανία και αργότερα την Πολωνία), στο όνομα δε μιάς κίβδηλης "εθνικής ενότητας", από τον Αύγουστο του 1944 το ΚΚΕ εγκαταλείπει την πολιτική της αδιαλλαξίας και δέχεται να συμμετάσχει στην ελληνική κυβέρνηση, μάλιστα δε υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου, ένα κατ’εξοχήν ανεπιθύμητο γι’αυτό πρόσωπο. Σκοπός του πλέον είναι, να την υπονομεύσει "εκ των έσω". Λίγους μήνες αργότερα όμως, βρίσκεται υποχρεωμένο να προχωρήσει στη διάλυση του ΕΛΑΣ (ουσιαστικά, του "ιδιωτικού του Στρατού")[i] και της Εθνικής Πολιτοφυλακής (ουσιαστικά, της ιδιωτικής του Αστυνομίας), όπως έχει ήδη δεσμευθεί.
Τούτο, φυσικά, θα σήμαινε την απώλεια τού de facto ελέγχου που ασκούσε μέχρι τότε στο μείζον τμήμα του ελληνικού χώρου. Αυτός ο δυνάμει κίνδυνος για τις επιδιώξεις του, συνάμα δε και ο φόβος για την ίδια τη ζωή ή την προσωπική ελευθερία των μελών της ηγεσίας του και πολλών στελεχών του -ιδίως λόγω των εγκλημάτων που είχαν διαπράξει στη διάρκεια της Κατοχής- το ωθεί στο εσπευσμένο και άκαιρο εγχείρημα της επανάστασης, με τη λενινιστική-σταλινική έννοια του όρου. Αυτό, βεβαίως, δεν σημαίνει ότι όλοι οι άνδρες του ΕΛΑΣ που πολέμησαν στην Αθήνα ήταν κομμουνιστές, όπως δεν ήταν κομμουνιστές όλα τα μέλη του ΕΑΜ -άνδρες και γυναίκες- που τους συνέδραμαν. Το ζήτημα όμως, χρειάζεται εκτεταμένη ανάλυση Ένα κείμενο της τελευταίας στιγμής,[ii] από τα έγγραφα που κατασχέθηκαν στα γραφεία του ΕΑΜ, στην οδό Κοραή 4, δίνει μία εικόνα του τί πρόκειται να ακολουθήσει. Εδώ, ένα απόσπασμα:
Καθήκοντα πολιτών και στρατιωτών:
-Άμεση τοποθέτηση σε θέσεις μάχης, των στρατιωτικών δυνάμεων και των κομμουνιστικών μονάδων.
-Στρατιωτική δράση σε κάθε τομέα.
-Συγκέντρωση του πλήθους στο κέντρο της πόλης.
-Αυστηρός έλεγχος των μετακινήσεων.
-Όλες οι μονάδες να είναι έτοιμες για δράση.
-Τοποθέτηση συνδέσμων ανάμεσα στα βουνά και στην πόλη.
-Εντοπισμός στρατιωτικών στόχων.
-Σκοπός μας είναι να θέσουμε υπό τον έλεγχό μας, τουλάχιστον τα 8/10 της πόλης, από την πρώτη στιγμή. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στους Άγγλους.
-Κάθε δουλειά πρέπει να σταματήσει.
-Στόχος μας είναι το κέντρο της Αθήνας.
-Οι κομμουνιστές πρέπει να δραστηριοποιηθούν στην κατασκοπεία και στην αντικατασκοπεία (...).
Με δεδομένη την πλουσιώτατη εκατέρωθεν βιβλιογραφία σχετικά με τις εχθροπραξίες, από τις μέλη του ΕΛΑΣ Καισαριανής3 Δεκεμβρίου του 1944 έως τις 5 Ιανουαρίου του 1945, η περιληπτική παράθεσή τους θα ήταν ανεπαρκής αλλά και περριτή. Έτσι, ακολουθούν μερικές άγνωστες ή λιγότερο γνωστές πτυχές των γεγονότων:
Ένα πρώτο στοιχείο που εντυπωσιάζει, είναι ο τεράστιος αριθμός των χειροβομβίδων και των πάσης φύσεως εκρηκτικών που χρησιμοποιούνται από τον ΕΛΑΣ στην Αθήνα, ενώ υπάρχουν άλλες, ακόμα μεγαλύτερες ποσότητές τους, αποθηκευμένες στην πρωτεύουσα, και στον Πειραιά. Ανάμεσά τους, οι περίφημες βρετανικές "χελώνες" (limpets), δηλαδή ωρολογιακές βόμβες, προορισμένες για την ανατίναξη πλοίων του εχθρού. Οι "χελώνες" διαθέτουν τρία διάκενα, διαφορετικού μεγέθους το καθένα, και η ποσότητα του υγρού που τοποθετείται σ’αυτά, ορίζει τον χρόνο της έκρηξης. Μεταξύ άλλων, έτσι ανατινάχθηκε η έπαυλις Θων, στη γωνία των λεωφόρων Αλεξάνδρας και Κηφησίας, αρχιτεκτονικό αριστούργημα του Ερνέστου Τσίλλερ.[iii] Υπάρχουν εξ άλλου, δεκάδες νεοκλασικών πολυκατοικιών και μονοκατοικιών που ανατινάζονται με άλλα εκρηκτικά (μείγμα δυναμίτιδας και νιτρογλυκερίνης), προκειμένου να δημιουργηθούν οδοφράγματα του ΕΛΑΣ. Ανάμεσά τους, η οικία του στρατηγού Αλέξανδρου Μαζαράκη, στον αριθμό 1 της οδού Μάρκου Μουσούρου, και το σπίτι του Γρηγορίου Ξενοπούλου, στην οδό Ευριπίδου, που είχε ως συνέπεια την καταστροφή ολόκληρου του πολύτιμου λογοτεχνικού του αρχείου. Υπάρχουν, τέλος, οι νάρκες, διάσπαρτες σε όλους τους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας. Αυτές οι νάρκες, πραγματικά περιείχαν τόσο μεγάλη ποσότητα εκρηκτικής ύλης, ώστε το πρόβλημα της αντικατάστασης των αναρτήσεων των τανκς, σταδιακά γινόταν οξύ. Έτσι τις περιγράφει η βρετανική 23η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία.[iv]
Ακολουθεί ο τελικός πίνακας του συνολικού αριθμού του οπλισμού του ΕΛΑΣ, που κατασχέθηκε ή καταστράφηκε από τις βρετανικές δυνάμεις, εκτός από εκείνον που είχε ήδη καταστραφεί από την R.A.F[v]:
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Απώλειες του εχθρού.
Παράρτημα "Β" του Δελτίου Πληροφοριών 6,
της Στρατιωτικής Διοίκησης Αθηνών.
Συνοπτικός πίνακας του οπλισμού του εχθρού, που κατασχέθηκε ή καταστράφηκε, από τις 3 Δεκεμβρίου του 1944 έως τις 15 Ιανουαρίου του 1945.
(Σημ. Δεν περιλαμβάνονται οι απώλειές του σε οπλισμό, που οφείλονται στη R.A.F.).
Τυφέκια 6.100
Υποπολυβόλα 62 (περιλαμβάνονται 19 αυτόματες καραμπίνες).
Πολυβόλα 198
Πιστόλια 91
Όλμοι 34
Χειροβομβίδες 91.200
Νάρκες 2.300 (Επιπλέον, 2 κιβώτια ναρκών, με τη μορφή καβαλίνας)*
Αντιαρματικά τυφέκια 6
Πυροβόλα : 1 των 105 χιλ.
6 των 75 χιλ.
3 των 37 χιλ.
1 των 20 χιλ.
7 Bofors
Φλογοβόλα 2
MT (;) 26
6 Μ/C (;)
Πετρέλαιο 1.088 γαλόνια
Πυρομαχικά μικρών όπλων 4.300.000 γύροι.
Βλήματα όλμων 3.800
Βλήματα 30 κιβώτια με βλήματα των 20 χιλ.
20.280 γύροι βλημάτων των 20 χιλ.
10 βλήματα των 21 εκ.
6 βλήματα των 17 εκ.
168 βλήματα των 15 εκ.
1.560 βλήματα των 7,5 εκ.
992 βλήματα των 4,7 εκ.
150 κιβώτια με βλήματα των 3,7 εκ.
960 γύροι βλημάτων 3.7εκ.
100 γύροι αντιαρματικών βλημάτων
130 φωτοβολίδες
Επιπρόσθετα, έχουν αναφερθεί 30 τόνοι ποικίλων πυρομαχικών και χειροβομβίδων
Εκρηκτικά 39 τόνοι.
* Οι νάρκες με την μορφή κοπράνων, αλόγου ή μουλαριού, υπήρξαν δημιούργημα της βρετανικής μυστικής υπηρεσίας "A" Force, στο Κάιρο. Είχαν την δυνατότητα να καταστρέψουν τα λάστιχα φορτηγών αυτοκινήτων του εχθρού και χρησιμοποιήθηκαν ευρύτατα στην Ελλάδα, εναντίον γερμανικών αυτοκινητοπομπών.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Λίγοι έχουν ασχοληθεί με τις δραστηριότητες της R.A.F.,[vi] τις ημέρες εκείνες, σε ρόλο, είτε υποστηρικτικό των βρετανο-ελληνικών χερσαίων δυνάμεων, είτε αυτοτελή. Οι τύποι των μαχητικών
αεροσκαφών που χρησιμοποιούνται είναι, κυρίως, δύο: Τα καταδιωκτικά Spitfires και τα βομβαρδιστικά Beaufighters ("Beaus") που έχουν τη δυνατότητα να εκτοξεύουν ρουκέτες. Τα πρώτα, πετούν σε χαμηλό ύψος, ακόμα και πάνω από το κέντρο της Αθήνας, με σκοπό να πλήξουν επιλεγμένους στόχους, όπως πολυβολεία, οδοφράγματα του ΕΛΑΣ κ.α. Αυτοτελή τους στόχο, αποτελούν τα πάσης φύσεως τροχοφόρα, με σκοπό την παρεμπόδιση των μετακινήσεων μαχητών του ΕΛΑΣ, την μεταφοράς οπλισμού, εκρηκτικών κ.λπ. Τελικός απολογισμός, η καταστροφή 455 αυτοκινήτων, 4 μονάδων πυροβολικού και 6 ατμομηχανών.[vii] Η αυτοτελής, εξ άλλου, αποστολή των Beaufighters είναι πιο δύσκολη: Οφείλουν να πλήξουν με ρουκέτες, εργοστάσια, σχολεία και άλλα κτήρια που χρησιμοποιούνται ως αποθήκες οπλισμού και τροφίμων του ΕΛΑΣ, ή ως χώροι στρατωνισμού των δυνάμεών του, τούτο δε χωρίς να τεθούν σε κίνδυνο οι γύρω τους οικισμοί. Οι στόχοι φθάνουν, τελικά, τους 34, με πρωτεύοντα ανάμεσά τους, το Κρατικό Καπνεργοστάσιο στην οδό Λένορμαν, που σήμερα στεγάζει τμήμα της Βιβλιοθήκης της Βουλής.[viii]
Σε μία επανάσταση, οι κανόνες και τα ήθη του πολέμου δεν τηρούνται. Η παραπάνω έκθεση της 23ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας (σελ. 23) δίνει ορισμένα παραδείγματα της περιφρόνησής τους από τον ΕΛΑΣ:
α. Αγνόησε τον Ερυθρό Σταυρό και την λευκή σημαία.
β. Οι άνδρες του φορούσαν πολιτικά, στρατιωτική περιβολή ή στολή αστυνομικών, αδιάκριτα.
γ. Χρησιμοποίησε γυναίκες και παιδιά για τη μεταφορά όπλων και πυρομαχικών.
δ. Χρησιμοποίησε εκρηκτικές σφαίρες και σφαίρες με επίπεδη κορυφή.
Σε μία επανάσταση, επίσης, συλλαμβάνεται πλήθος αμάχων και από αυτούς, η μεν πλειοψηφία δολοφονείται, ενώ ένας αριθμός τους τίθεται υπό καθεστώς ομηρίας, για λόγους εκβιασμού της νόμιμης κυβέρνησης. Στα "δεκεμβριανά", πρωταγωνιστές των πράξεων αυτών είναι η Εθνική Πολιτοφυλακή και η ΟΠΛΑ.
Η ΟΠΛΑ (Οργάνωση Προστασίας Λαϊκού Αγώνα ή Λαϊκών Αγωνιστών) δημιουργείται με τμήμα της Ο.Π.Λ.Α. παρελαύνειαπόφαση της Β’ Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ τον Δεκέμβριο του 1942 ή τον Ιανουάριο του 1943. Αποστολή της, η προστασία στελεχών του κόμματος κατά τις μετακινήσεις τους, η άσκηση ανακριτικών καθηκόντων και η κατασκοπεία. Ως προς το τελευταίο της αυτό καθήκον, η ΟΠΛΑ είναι ιδιαίτερα πετυχημένη. Διαθέτει δεκάδες πρακτόρων σε όλες τις κρατικές υπηρεσίες, ακόμα και στις στρατιωτικές υπηρεσίες του εχθρού. Ανάμεσά τους και η πλειοψηφία των θυρωρών στις πολυκατοικίες της Αθήνας, που την ενημερώνουν για τα πολιτικά φρονήματα των ενοίκων τους, την οικονομική τους κατάσταση κ.λπ. Οι μαζικές δολοφονίες πολιτών στις συνοικίες της Αθήνας αρχίζουν τον Οκτώβριο του 1943, όταν ένα παραπλανημένο ΚΚΕ πιστεύει ότι επίκειται συμμαχική απόβαση στην Ελλάδα, αποχώρηση των Γερμανών και σύντομη απελευθέρωση της πρωτεύουσας. Σκοπός τους, η τρομοκράτηση των πολιτών, ώστε οι βρετανικές δυνάμεις που θα φθάσουν στην Αθήνα να βρεθούν ψυχικά αποκομμένες από τον λαό της. Έκτοτε η ΟΠΛΑ εξελίσσεται ουσιαστικά σε τρομοκρατική-εγκληματική οργάνωση.
Η Εθνική Πολιτοφυλακή (Ε.Π.) ιδρύεται με την 24/10.4.1944 Πράξη της ΠΕΕΑ, της λεγόμενης "κυβέρνησης του βουνού", με σκοπό να αντικαταστήσει την Αστυνομία και την Χωροφυλακή. Αποστολή της είναι η περιφρούρηση των ατομικών δικαιωμάτων και της ασφάλειας των πολιτών, χωρίς διακρίσεις. Σταδιακά όμως, η Ε.Π. μετατρέπεται σε ιδιωτική Αστυνομία του ΚΚΕ. Για τον σκοπό αυτό, καταβάλλεται προσπάθεια να ενταχθούν σ’αυτήν όσο το δυνατόν περισσότεροι κομμουνιστές, ενώ τον Σεπτέμβριο του 1944 η Ε.Π. εμπλουτίζεται με 8 στελέχη και 38 καθοδηγητές-εκτελεστές της ΟΠΛΑ.
Οι μαζικές συλλήψεις πολιτών από την Ε.Π. αρχίζουν στις 5 ή 6 Δεκεμβρίου του 1944, και συνεχίζονται μέχρι το τέλος του μήνα. Γίνονται βάσει καταλόγων που είχαν ολοκληρωθεί τον Αύγουστο του 1944 και τα υποψήφια θύματα ανήκουν σε όλα τα κοινωνικά και επαγγελματικά στρώματα (ανάμεσά τους και 50, περίπου, αρχειομαρξιστές ή τροτσκιστές) με εξαίρεση -για εύκολα αντιληπτούς λόγους- τους βιομηχάνους και τους μεγαλοεπιχειρηματίες. Σε αντίθεση όμως, με τους
Γερμανούς πού για τα αντίποινά τους, είχαν εφαρμόσει την αρχή της συλλογικής ευθύνης, το ΚΚΕ ακολουθεί την αρχή της οικογενειακής ευθύνης. Έτσι, εάν το πρόσωπο που έχει προγραφεί δεν βρεθεί στο σπίτι του, συλλαμβάνονται οι στενοί του συγγενείς (σύζυγος, παιδιά, πατέρας, μητέρα, αδέλφια).
Όσοι συλλαμβάνονται, οδηγούνται πρώτα στα συνοικιακά παραρτήματα της Ε.Π. και ύστερα από μια "σύντομη ανάκριση", στο Περιστέρι, όπου το Αρχηγείο της και εκείνο της ΟΠΛΑ. Εκεί στοιβάζονται σε "στρατόπεδα", μέχρι να παρουσιαστούν στους "ανακριτές" και να αποφασιστεί η τύχη τους. Λίγοι αφήνονται ελεύθεροι. Η μεγάλη πλειοψηφία των κρατουμένων παραδίδεται στους δήμιους της ΟΠΛΑ και από αυτούς λίγοι επίσης, δολοφονούνται με πιστόλια. Ο περισσότεροι κατακρεουργούνται με τσεκούρια, μπαλτάδες και αμφίστομες μάχαιρες.
Την τρίτη κατηγορία θα αποτελέσουν οι όμηροι. Στο Περιστέρι, σταδιακά δημιουργούνται τουλάχιστον 6 φάλαγγες των 160, περίπου, ατόμων η κάθε μία. Υπό την φρούρηση της Ε.Π., από εκεί αρχίζει η πεζοπορία προς τον Ασπρόπυργο. Επόμενος προορισμός, το ημιορεινό χωριό Κρώρα (σήμερα Στεφάνη) της Βοιωτίας, στις βόρειες πλαγιές της Πάρνηθας. Με τα μέτρα της εποχής, οι περισσότεροι από τους ομήρους είναι άνθρωποι ηλικιωμένοι. Στην διάρκεια της πεζοπορίας, κάτω από πυκνή χιονόπτωση, αριθμός τους δολοφονείται από άνδρες και γυναίκες της Ε.Π., ενώ άλλοι πεθαίνουν από το ψύχος και τις κακουχίες. Τελικά, οι όμηροι συγκεντρώνονται στην Άμφισσα. Ένας αριθμός τους απελευθερώνεται στα τέλη Ιανουαρίου του 1945, ενώ οι υπόλοιποι μετά την Συμφωνία της Βάρκιζας.
Μετά την επιστροφή του Νίκου Ζαχαριάδη στην Ελλάδα, στην επίσημη γλώσσα του ΚΚΕ εισάγεται ο αδόκιμος όσο και ανακριβής νεολογισμός, "Οι υπερβασίες της ΟΠΛΑ". Δημόσια συγνώμη από τους συγγενείς των πολλών χιλιάδων θυμάτων και τους ομήρους, ουδέποτε ζητήθηκε από το ΚΚΕ, αλλά ούτε και από την λεγόμενη Ανανεωτική Αριστερά...
---------------
[i] Τον χαρακτηρισμό του ΕΛΑΣ ως ιδιωτικού στρατού του ΚΚΕ, τον άκουσα από τον αείμνηστο Γρηγόρη Φαράκο, σε μια από τις πολύωρες συζητήσεις μας στην Άνδρο.
[ii] TNA WO 204/8903 (αδημ.). Το κείμενο, στην αγγλική του μετάφραση, δεν φέρει ημερομηνία. Από το περιεχόμενό του όμως, συνάγεται ότι έχει συνταχθεί στις 2 Δεκεμβρίου του 1944. Εξ ού και η ιδιαίτερη σημασία του.
[iii] ΕΛΙΑ, Αρχείο Γιάννη Δουατζή: Αδημοσίευτο Σημείωμα του 7ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ (Ευβοίας).
[iv] TNA WO 204/8312: 23rd Armoured Brigade, Operations in Greece, October 1944 - January 1945, σελ. 21.
[v] ΤΝΑ WO 170/7559 (αδημ.).
[vi] Η ελληνική Βασιλική Αεροπορία, για περίεργους λόγους και παρά την επιθυμία των ανδρών της, δεν έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις.
[vii] Βλ. Ηλία Δ. Καρταλαμάκη, Αεροπόρου, Η Αεροπορία στον "Εμφύλιο" (Δεκέμβριος 1944-Αύγουστος 1949), ιδ. έκδοση, Αθήνα 1998, σελ. 98 και επ.
[viii] TNA AIR 23/7468 (αδημ.).
[ix] Λόγω του περιορισμένου χώρου αυτού του άρθρου, έχω παραλείψει κάθε αναφορά σε ονόματα θυμάτων, ομήρων, όσο και στελεχών και εκτελεστών της ΟΠΛΑ και της Ε.Π.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
InfoGnomon
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Αντέδρασε η Μελέτη και τα έχωσε σε όλους
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
