2015-01-06 00:34:47
Για την Ευρώπη έρχεται η ώρα της αλήθειας, γράφει ο W. Münchau. Γιατί η αναδιάρθρωση χρέους είναι μονόδρομος για την Ελλάδα και γιατί δεν φαίνεται τρόπος να γίνει εντός ευρωζώνης. Η στρατηγική ΣΥΡΙΖΑ και οι κινήσεις της Μέρκελ.
Φέτος για την ευρωζώνη ήρθε η ώρα της αλήθειας. Τρεις προγραμματισμένες εκλογικές αναμετρήσεις -στην Ελλάδα το Γενάρη, στην Πορτογαλία και στην Ισπανία στο δεύτερο εξάμηνο του έτους- θα μας αποκαλύψουν κατά πόσον απέδωσε πολιτικά ή όχι η προσέγγιση της Ε.Ε. στην κρίση. Η πιθανότητα να εκδηλωθεί μία τουλάχιστον πολιτική αναταραχή είναι πραγματικά πολύ μεγάλη. Στην Ελλάδα και την Ισπανία, τα κόμματα της ριζοσπαστικής Αριστεράς προηγούνται στις δημοσκοπήσεις.
Στην Ελλάδα, η πολιτική επιλογή γίνεται ουσιαστικά ανάμεσα στο status quo της δημοσιονομικής λιτότητας και σε μια εναλλακτική συμφωνημένης στάσης πληρωμής χρέους. Τα οικονομικά επιχειρήματα υπέρ της δεύτερης λύσης είναι ιδιαίτερα ελκυστικά. Το χρέος της Ελλάδας διαμορφώνεται στο 175% του ΑΕΠ της. Η χώρα δεν χρειάζεται να εξυπηρετήσει όλο το χρέος της τώρα και δεν πληρώνει τόκο για το «επίσημο» χρέος από την Ε.Ε. πριν από το 2023. Όμως αυτό απέχει μόλις οκτώ χρόνια, ορίζοντας πολύ κοντινός για οποιαδήποτε μακροχρόνια επένδυση.
Η επίσημη πολιτική της Ε.Ε. προς την Ελλάδα θα χαρακτηριζόταν ορθά ως «ανοχή» στο χρέος, αναγνωρίζει δηλαδή ότι υπάρχει πρόβλημα με το χρέος και καθυστερεί το αναπόφευκτο. Ίδια είναι η πολιτική και του πρωθυπουργού της Ελλάδας, Αντώνη Σαμαρά, και της κυβέρνησης συνασπισμού. Είναι μια εκδοχή του τύπου «επέκτεινε και προσποιήσου»: επέκτεινε τις λήξεις και προσποιήσου ότι είσαι φερέγγυος. Η Ιστορία των διεθνών κρίσεων χρεών μας λέει ότι τέτοιου είδους στρατηγικές πάντα δοκιμάζονται και πάντα αποτυγχάνουν.
Τώρα πρέπει να προσθέσουμε και τον αποπληθωρισμό σε αυτό το μίγμα. Μετά τον τρέχοντα μήνα, ο πληθωρισμός στην ευρωζώνη θα γίνει αρνητικός, λόγω της πρόσφατης πτώσης στις τιμές του πετρελαίου. Ο αποπληθωρισμός αυξάνει την πραγματική αξία του χρέους και μπορεί να σπρώξει την Ελλάδα στο χείλος του γκρεμού.
Δυστυχώς, το μόνο κόμμα που παρουσιάζει πειστικά την περίπτωση αναδιάρθρωσης είναι ο ΣΥΡΙΖΑ, κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς. Μολονότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει δίκιο για την αναδιάρθρωση, δεν είναι ειλικρινής όταν αποκλείει την έξοδο από την ευρωζώνη. Όταν υποστηρίζεις την αναδιάρθρωση χρέους, πρέπει επίσης να απαντήσεις στην ερώτηση τι θα κάνεις αν οι διαπραγματεύσεις αποτύχουν. Οι επιλογές σε αυτήν την περίπτωση θα είναι είτε η επιστροφή στο status quo -οπότε και δεν έχει νόημα η ψήφος στον ΣΥΡΙΖΑ- είτε η έξοδος από την ευρωζώνη και η μονομερής στάση πληρωμών έναντι των ξένων πιστωτών. Αυτό όμως ακριβώς το αποκλείει ο ΣΥΡΙΖΑ. Ο τελευταίος έχει σωστό ένστικτο, αλλά ίσως δεν έχει τις σωστές στρατηγικές.
Αυτή η ασυνέπεια έχει μεγάλη σημασία γιατί η Άγκελα Μέρκελ, ειδικά, εμφανίζεται πρόθυμη να δει την μπλόφα του ΣΥΡΙΖΑ. Το Der Spiegel δημοσίευσε το Σαββατοκύριακο ρεπορτάζ ότι η Γερμανίδα καγκελάριος είναι πρόθυμη να διακινδυνεύσει το Grexit αν ο επόμενος πρωθυπουργός πρόκειται να εγκαταλείψει την ισχύουσα πολιτική. Με άλλα λόγια, ο μόνος τρόπος για να αναδιαρθρώσει η Ελλάδα το χρέος της θα είναι φεύγοντας από την ευρωζώνη.
Η Ελλάδα βρίσκεται σε αυτήν τη θέση επειδή η οικονομική ύφεση στη χώρα ξεκίνησε νωρίτερα απ' ό,τι αλλού. Το βάθος είναι ανάλογο σε κλίμακα με τη βαθιά ύφεση στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1930, αλλά χωρίς την ανάκαμψη που ακολούθησε. Ο κόσμος είναι σήμερα καλύτερα εξοπλισμένος από όσο πριν από 80 χρόνια για να διαχειριστεί μια σοβαρή ύφεση. Όμως στην περίπτωση που δεν ακολουθήσει σημαντική και σταθερή ανάκαμψη την ύφεση, τα πολιτικά συστήματα κλονίζονται, όπως συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα.
Η Ισπανία εμφανίζεται δυνατότερη όταν τη βλέπεις απ' έξω, αλλά πολιτικά είναι εξίσου ευάλωτη. Το ισπανικό ΑΕΠ αναπτύχθηκε με ετήσιους ρυθμούς περίπου 2% στο β΄ και στο γ΄ τρίμηνο του 2014. Υποπτεύομαι ότι αυτό οφείλεται στο ότι εφάρμοσε λιγότερη λιτότητα από ό,τι άλλες χώρες της περιφέρειας. Και πρέπει να δούμε αυτά τα νούμερα υπό το σωστό πρίσμα: Το πραγματικό ΑΕΠ της Ισπανίας έχει μειωθεί από 1,1 τρισ. ευρώ το 2007 σε 1 τρισ. ευρώ το 2013. Ούτε το ονομαστικό ΑΕΠ έχει ανακάμψει ακόμη από τα επίπεδα του 2007.
Το βαρόμετρο που προτιμώ προσωπικά για την παρακολούθηση της συνεχιζόμενης ύφεσης στην ευρωζώνη δεν είναι ο συντελεστής της ανεργίας, αλλά ο συντελεστής της απασχόλησης. Ο πρώτος δεν αποτυπώνει τον μεγάλο αριθμό των ανθρώπων που έχασαν το κουράγιο τους και απλώς σταμάτησαν να ψάχνουν δουλειά. Το ισπανικό ποσοστό απασχόλησης μειώθηκε από 66% του ενεργού πληθυσμού στο 56% μεταξύ του 2007 και του 2014. Στην Ελλάδα αυτό το νούμερο είναι χαμηλότερο του 50%. Με τις υπάρχουσες πολιτικές, η Ισπανία και η Ελλάδα δεν έχουν ελπίδα να επιστρέψουν σε ομαλά επίπεδα οικονομικής δραστηριότητας για μία γενιά.
Το χρέος είναι εκείνο που κρατάει πίσω την ανάπτυξη στην Ελλάδα και στην Ισπανία. Ο ισπανικός ιδιωτικός τομέας έχει τόση ανάγκη για αναδιάρθρωση χρέους όση και το ελληνικό δημόσιο. Όπως και στην Ελλάδα, μόνο ένα πολιτικό κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς, οι Podemos, διαθέτει πρόταση αναδιάρθρωσης. Και στις δύο χώρες, υπάρχει πλέον ένα αρκετά μεγάλο κομμάτι ψηφοφόρων που συνειδητοποιούν ότι χωρίς αυτήδεν μπορεί να σημειωθεί ανάκαμψη στην παραγωγή και στην απασχόληση. Γι' αυτό και πετυχαίνουν τα ριζοσπαστικά κόμματα.
Όταν κάτι δεν έχει μέλλον, θα λήξει, το λέει η κοινή λογική. Με τις σημερινές πολιτικές η ευρωζώνη δεν έχει μέλλον, τουλάχιστον εντός των τωρινών συνόρων της. Δεν μπορώ να δω για την Ελλάδα άλλο τρόπο διαφυγής από την αναδιάρθρωση χρέους. Και δεν μπορώ να δω αναδιάρθρωση χρέους εντός της ευρωζώνης.
liberals10
Φέτος για την ευρωζώνη ήρθε η ώρα της αλήθειας. Τρεις προγραμματισμένες εκλογικές αναμετρήσεις -στην Ελλάδα το Γενάρη, στην Πορτογαλία και στην Ισπανία στο δεύτερο εξάμηνο του έτους- θα μας αποκαλύψουν κατά πόσον απέδωσε πολιτικά ή όχι η προσέγγιση της Ε.Ε. στην κρίση. Η πιθανότητα να εκδηλωθεί μία τουλάχιστον πολιτική αναταραχή είναι πραγματικά πολύ μεγάλη. Στην Ελλάδα και την Ισπανία, τα κόμματα της ριζοσπαστικής Αριστεράς προηγούνται στις δημοσκοπήσεις.
Στην Ελλάδα, η πολιτική επιλογή γίνεται ουσιαστικά ανάμεσα στο status quo της δημοσιονομικής λιτότητας και σε μια εναλλακτική συμφωνημένης στάσης πληρωμής χρέους. Τα οικονομικά επιχειρήματα υπέρ της δεύτερης λύσης είναι ιδιαίτερα ελκυστικά. Το χρέος της Ελλάδας διαμορφώνεται στο 175% του ΑΕΠ της. Η χώρα δεν χρειάζεται να εξυπηρετήσει όλο το χρέος της τώρα και δεν πληρώνει τόκο για το «επίσημο» χρέος από την Ε.Ε. πριν από το 2023. Όμως αυτό απέχει μόλις οκτώ χρόνια, ορίζοντας πολύ κοντινός για οποιαδήποτε μακροχρόνια επένδυση.
Η επίσημη πολιτική της Ε.Ε. προς την Ελλάδα θα χαρακτηριζόταν ορθά ως «ανοχή» στο χρέος, αναγνωρίζει δηλαδή ότι υπάρχει πρόβλημα με το χρέος και καθυστερεί το αναπόφευκτο. Ίδια είναι η πολιτική και του πρωθυπουργού της Ελλάδας, Αντώνη Σαμαρά, και της κυβέρνησης συνασπισμού. Είναι μια εκδοχή του τύπου «επέκτεινε και προσποιήσου»: επέκτεινε τις λήξεις και προσποιήσου ότι είσαι φερέγγυος. Η Ιστορία των διεθνών κρίσεων χρεών μας λέει ότι τέτοιου είδους στρατηγικές πάντα δοκιμάζονται και πάντα αποτυγχάνουν.
Τώρα πρέπει να προσθέσουμε και τον αποπληθωρισμό σε αυτό το μίγμα. Μετά τον τρέχοντα μήνα, ο πληθωρισμός στην ευρωζώνη θα γίνει αρνητικός, λόγω της πρόσφατης πτώσης στις τιμές του πετρελαίου. Ο αποπληθωρισμός αυξάνει την πραγματική αξία του χρέους και μπορεί να σπρώξει την Ελλάδα στο χείλος του γκρεμού.
Δυστυχώς, το μόνο κόμμα που παρουσιάζει πειστικά την περίπτωση αναδιάρθρωσης είναι ο ΣΥΡΙΖΑ, κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς. Μολονότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει δίκιο για την αναδιάρθρωση, δεν είναι ειλικρινής όταν αποκλείει την έξοδο από την ευρωζώνη. Όταν υποστηρίζεις την αναδιάρθρωση χρέους, πρέπει επίσης να απαντήσεις στην ερώτηση τι θα κάνεις αν οι διαπραγματεύσεις αποτύχουν. Οι επιλογές σε αυτήν την περίπτωση θα είναι είτε η επιστροφή στο status quo -οπότε και δεν έχει νόημα η ψήφος στον ΣΥΡΙΖΑ- είτε η έξοδος από την ευρωζώνη και η μονομερής στάση πληρωμών έναντι των ξένων πιστωτών. Αυτό όμως ακριβώς το αποκλείει ο ΣΥΡΙΖΑ. Ο τελευταίος έχει σωστό ένστικτο, αλλά ίσως δεν έχει τις σωστές στρατηγικές.
Αυτή η ασυνέπεια έχει μεγάλη σημασία γιατί η Άγκελα Μέρκελ, ειδικά, εμφανίζεται πρόθυμη να δει την μπλόφα του ΣΥΡΙΖΑ. Το Der Spiegel δημοσίευσε το Σαββατοκύριακο ρεπορτάζ ότι η Γερμανίδα καγκελάριος είναι πρόθυμη να διακινδυνεύσει το Grexit αν ο επόμενος πρωθυπουργός πρόκειται να εγκαταλείψει την ισχύουσα πολιτική. Με άλλα λόγια, ο μόνος τρόπος για να αναδιαρθρώσει η Ελλάδα το χρέος της θα είναι φεύγοντας από την ευρωζώνη.
Η Ελλάδα βρίσκεται σε αυτήν τη θέση επειδή η οικονομική ύφεση στη χώρα ξεκίνησε νωρίτερα απ' ό,τι αλλού. Το βάθος είναι ανάλογο σε κλίμακα με τη βαθιά ύφεση στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1930, αλλά χωρίς την ανάκαμψη που ακολούθησε. Ο κόσμος είναι σήμερα καλύτερα εξοπλισμένος από όσο πριν από 80 χρόνια για να διαχειριστεί μια σοβαρή ύφεση. Όμως στην περίπτωση που δεν ακολουθήσει σημαντική και σταθερή ανάκαμψη την ύφεση, τα πολιτικά συστήματα κλονίζονται, όπως συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα.
Η Ισπανία εμφανίζεται δυνατότερη όταν τη βλέπεις απ' έξω, αλλά πολιτικά είναι εξίσου ευάλωτη. Το ισπανικό ΑΕΠ αναπτύχθηκε με ετήσιους ρυθμούς περίπου 2% στο β΄ και στο γ΄ τρίμηνο του 2014. Υποπτεύομαι ότι αυτό οφείλεται στο ότι εφάρμοσε λιγότερη λιτότητα από ό,τι άλλες χώρες της περιφέρειας. Και πρέπει να δούμε αυτά τα νούμερα υπό το σωστό πρίσμα: Το πραγματικό ΑΕΠ της Ισπανίας έχει μειωθεί από 1,1 τρισ. ευρώ το 2007 σε 1 τρισ. ευρώ το 2013. Ούτε το ονομαστικό ΑΕΠ έχει ανακάμψει ακόμη από τα επίπεδα του 2007.
Το βαρόμετρο που προτιμώ προσωπικά για την παρακολούθηση της συνεχιζόμενης ύφεσης στην ευρωζώνη δεν είναι ο συντελεστής της ανεργίας, αλλά ο συντελεστής της απασχόλησης. Ο πρώτος δεν αποτυπώνει τον μεγάλο αριθμό των ανθρώπων που έχασαν το κουράγιο τους και απλώς σταμάτησαν να ψάχνουν δουλειά. Το ισπανικό ποσοστό απασχόλησης μειώθηκε από 66% του ενεργού πληθυσμού στο 56% μεταξύ του 2007 και του 2014. Στην Ελλάδα αυτό το νούμερο είναι χαμηλότερο του 50%. Με τις υπάρχουσες πολιτικές, η Ισπανία και η Ελλάδα δεν έχουν ελπίδα να επιστρέψουν σε ομαλά επίπεδα οικονομικής δραστηριότητας για μία γενιά.
Το χρέος είναι εκείνο που κρατάει πίσω την ανάπτυξη στην Ελλάδα και στην Ισπανία. Ο ισπανικός ιδιωτικός τομέας έχει τόση ανάγκη για αναδιάρθρωση χρέους όση και το ελληνικό δημόσιο. Όπως και στην Ελλάδα, μόνο ένα πολιτικό κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς, οι Podemos, διαθέτει πρόταση αναδιάρθρωσης. Και στις δύο χώρες, υπάρχει πλέον ένα αρκετά μεγάλο κομμάτι ψηφοφόρων που συνειδητοποιούν ότι χωρίς αυτήδεν μπορεί να σημειωθεί ανάκαμψη στην παραγωγή και στην απασχόληση. Γι' αυτό και πετυχαίνουν τα ριζοσπαστικά κόμματα.
Όταν κάτι δεν έχει μέλλον, θα λήξει, το λέει η κοινή λογική. Με τις σημερινές πολιτικές η ευρωζώνη δεν έχει μέλλον, τουλάχιστον εντός των τωρινών συνόρων της. Δεν μπορώ να δω για την Ελλάδα άλλο τρόπο διαφυγής από την αναδιάρθρωση χρέους. Και δεν μπορώ να δω αναδιάρθρωση χρέους εντός της ευρωζώνης.
liberals10
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Smaghi: Στην Ελλάδα κάποιοι λένε ότι θα... τετραγωνίσουν τον κύκλο
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΜΕΤΑΓΡΑΦΙΚΗ ΣΥΣΚΕΨΗ ΜΕ... ΜΙΤΣΕΛ ΣΤΟ ΡΕΝΤΗ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
