Μόνο με αλλαγή πολιτικής, θα σωθεί το ευρώ

Ως Αμερικανός δημοσιογράφος, που παρακολουθώ την κρίση της ΕΕ, συναντάω συχνά Ευρωπαίους οικονομολόγους και αξιωματούχους, που θεωρούν ότι οι Αμερικάνοι δεν έχουν ιδέα του τι εστί ευρώ. Το αναλύουν, λένε, απλά ως προς τα οφέλη και τα κόστη του, και τίποτα παραπάνω. Για αυτούς όμως, το ευρώ είναι το σύμβολο του ευρωπαϊκού οράματος και εργαλείο δημοκρατίας και ειρήνης για την ήπειρο. Δεν το βλέπουν δηλαδή μόνο αναφορικά με την οικονομική του υπόσταση και σημασία, αλλά το βλέπουν ως προς το τι σημαίνει για το μέλλον της Ευρώπης.

Έχουν δίκιο. Συχνά εκπλήσσομαι με την αφοσίωση που δείχνουν οι Ευρωπαίοι στην νομισματική τους ένωση, παρά τα όσα προβλήματα τους δημιουργεί. Μάλιστα, ενώ η κρίση χρέους έχει ανατρέψει κυβερνήσεις και πολιτικές καριέρες, οι αντικαταστάτες τους είναι εξίσου αφοσιωμένοι στο ευρώ. Μερικοί, όπως ο Ιταλός Mario Monti είναι μάλιστα πολύ πιο αποφασισμένοι να το διατηρήσουν από πολλούς άλλους.

Αναρωτιέμαι όμως αν αρκεί αυτή η αφοσίωση για να διατηρήσει την ευρωζώνη άθικτη. Μήπως το βάρος των οικονομικών δυσχερειών που προκαλεί το ευρώ, στο τέλος γκρεμίσουν την συναισθηματική σχέση των Ευρωπαίων μαζί του; Μήπως επικρατήσει η σκληρή οικονομική πραγματικότητα; Το χρήμα είναι αυτό που κινεί τον κόσμο. Η οικονομία πάντα νικάει στο τέλος.

Η πραγματικότητα είναι ότι το ευρώ αποτελεί μια οικονομική αποτυχία. Όποια και αν ήταν ή είναι η πολιτική του αξία, ως νόμισμα υποτίθεται ότι θα έκανε την Ευρώπη οικονομικά ισχυρή και ανταγωνίσιμη στις ΗΠΑ και στην Ασία. Πέτυχε όμως το αντίθετο. Η Ευρώπη ασθενεί και πάει προς μια βαθιά ύφεση. Στην ουσία εκλιπαρεί την Κίνα και άλλες ανερχόμενες οικονομίες, να τη σώσουν.

Αν το δούμε καθαρά οικονομικά, η Ευρώπη θα έπρεπε να τρέχει πανικόβλητη μακριά από το ευρώ. Τρία κράτη ήδη χρειάστηκαν διάσωση, και θα ακολουθήσουν κι άλλα. Η ανεργία στην ευρωζώνη σπάει όλα τα ρεκόρ, και η όποια ανάπτυξη των ισχυρών χωρών της αναμένεται αναιμική. Ο δε τραπεζικός τομέας πάσχει, και μόνο μια προσωρινή παρέμβαση της ΕΚΤ, μπόρεσε να ανακουφίσει την κατάσταση.

Για όλα αυτά δεν φταίει μόνο το ευρώ. Υπήρξε κακοδιαχείρηση εξαρχής, τόσο με την δημοσιονομική ανευθυνότητα των Ελλήνων, όσο και με την φούσκα ακινήτων των Ισπανών. Δεν είναι όμως άμοιρο των ευθυνών. Το ευρώ έπαιξε μεγάλο ρόλο στις ανισορροπίες που προκλήθηκαν εντός της ευρωζώνης και στην διόγκωση των χρεών χωρών όπως η Ελλάδα. Τώρα, το ίδιο το ευρώ εμποδίζει την αποσόβηση της κρίσης. Οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν πνίγουν κάθε προοπτική ανάπτυξης και η επιβληθείσα λιτότητα πνίγει τις οικονομίες, αυξάνει την ανεργία και καθιστά τους δημοσιονομικούς στόχους ανέφικτους.

Από την αρχή, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί υποτίμησαν τις οικονομικές ρίζες της κρίσης χρέους και έκαναν λάθος κινήσεις για να την αντιμετωπίσουν. Ποτέ δεν τέθηκε το ζήτημα των ανισορροπιών. Η Γερμανία, και οι φίλες της, έκλεισαν τα αυτιά τους στις φωνές που μιλούσαν για ανάπτυξη και προσηλώθηκαν στην αυστηρή λιτότητα και μόνο. Κάποια μέτρα, που θα μπορούσαν να βοηθήσουν, όπως τα ευρωομόλογα, αποκλείστηκαν από το Βερολίνο. Η ΕΚΤ, ακόμη και επί Jean-Claude Trichet, έτρεμε τον πληθωρισμό και με τα μέτρα που πήρε κατάφερε να πνίξει την ανάπτυξη, αυξάνοντας τις οδύνες της δημοσιονομικής προσαρμογής των αδύναμων χωρών.

Το βάρος όλων των προσπαθειών θεραπείας της κρίσης, έπεσε αποκλειστικά στους ώμους των ασθενέστερων μελών της ΟΝΕ, με όλους τους υπόλοιπους, απλά να παρακολουθούν εκ του μακρόθεν. Οι ηγέτες των χωρών αυτών έδειξαν απαράμιλλο θάρρος στην εφαρμογή σκληρών μεταρρυθμίσεων και αυστηρής λιτότητας, προκειμένου να διασωθεί το ευρώ. Στην Ισπανία, για παράδειγμα, παρά το ότι οι στόχοι δεν επιτεύχθηκαν, ανακοινώθηκε ακόμη ένας γύρος σκληρών περικοπών, την ώρα που η χώρα βυθίζεται στην ύφεση.

Και τι κερδήθηκε από όλα αυτά; Σχεδόν τίποτα. Η Πορτογαλία μάλλον θα χρειαστεί και μια δεύτερη διάσωση, ενώ η Ελλάδα και η Ισπανία βλέπουν την ανεργία τους να αυξάνεται, τα χρέη να μεγαλώνουν και τα κόστη δανεισμού να διογκώνονται. Η μέθοδος θεραπείας της κρίσης, που επιλέχθηκε, απλά δεν λειτουργεί.

Για αυτό και όλοι όσοι πολιτικοί στήριξαν το ευρώ, πλήρωσαν και το τίμημα. Οι κυβερνήσεις στην Ελλάδα και στην Πορτογαλία ανατράπηκαν, ενώ τα κυβερνώντα κόμματα στην Ιρλανδία και στην Ισπανία έχασαν τις εκλογές. Στην Ιταλία, ο Silvio Berlusconi παραιτήθηκε, και ο διάδοχος του βλέπει συνεχώς την δημοτικότητά του να πέφτει. Εν ολίγοις, όλοι όσοι στήριξαν την νομισματική ένωση, πέφτουν σαν… μύγες.

Για αυτό και αρχίζουμε να βλέπουμε μια μίνι εξέγερση. Οι Monti και Rajoy ζητούν αλλαγή οικονομικής πολιτικής, ζητώντας περισσότερα κίνητρα για ανάπτυξη και για αύξηση της απασχόλησης. Το ίδιο ζητάει και ο (πιθανός) επόμενος πρόεδρος της Γαλλίας François Hollande, υποσχόμενος να αναθεωρήσει το δημοσιονομικό σύμφωνο, που πρόσφατα αποφασίστηκε, το οποίο επιβάλλει αυστηρότερους δημοσιονομικούς κανόνες.

Η Ευρώπη θα πρέπει να προχωρήσει σε πραγματική δράση, αλλιώς το κοινό νόμισμα κινδυνεύει. Χρειάζονται ευρείες φιλοαναπτυξιακές πολιτικές, και μέτρα μείωσης των πλεονασμάτων και των ελλειμμάτων των εμπορικών ισοζυγίων, εντός της ευρωζώνης. Αν αυτό δεν γίνει, η οικονομία θα νικήσει τελικά το συναίσθημα της δημιουργίας του ευρώ. Η λαϊκή δυσαρέσκεια αυξάνεται και αυτό φάνηκε πρόσφατα ακόμη και στην Ολλανδία.

Η στάση του επικεφαλής της γερμανικής Bundesbank Jens Weidmann, είναι επιεικώς απαράδεκτη. Την ώρα που η Ισπανία γονατίζει υπό το βάρος της ανεργίας και της ύφεσης, αυτός απλά παρακολουθεί, ενώ δηλώνει πως τα ισπανικά επιτόκια δανεισμού (6%) «δεν είναι δα και το τέλος του κόσμου».

Την ίδια ώρα, ο Sarkozy ζητάει την επανεκλογή του, ισχυριζόμενος πως αν επικρατήσει ο αντίπαλός του, η Γαλλία θα έχει την τύχη της Ισπανίας. Κάτι δηλαδή δεν πάει καλά, όταν μια συντηρητική κυβέρνηση που τάχθηκε υπέρ της ΕΕ, υπέρ του ευρώ και υπέρ της λιτότητας, αγνοείται από το Βερολίνο και ταπεινώνεται από την Γαλλία!

Η σημερινή Ευρώπη βρίσκεται εν μέσω φόβου για το μέλλον. Θυμίζει την περίφημη περιγραφή του Thomas Hobbes, για τη ζωή του ανθρώπου στη φυσική του κατάσταση: «φτωχή, άσχημη, σκληρή, και μικρή…». Δυο χρόνια τώρα, και ούτε ένα μέτρο ανάπτυξης δεν έχει υιοθετηθεί. Καιρός να πούμε «κράτει».

Αν η Ευρώπη δεν λύσει τα οικονομικά προβλήματα της ευρωζώνης, αυτά θα υπονομεύσουν την πολιτική βούληση διατήρησής της. Κι αυτό άρχισε ήδη. Ότι και να πιστεύουν οι Ευρωπαίοι για το ευρώ, σε τελική ανάλυση δεν είναι παρά ένα οικονομικό εργαλείο, με οικονομικές συνέπειες. Θα ζήσει ή θα πεθάνει, με βάση τα οικονομικά του αποτελέσματα. Δυστυχώς, ως προς αυτό, παραμένω Αμερικάνος στις απόψεις μου.

business.time.com

S.A.