2012-05-10 11:33:07
Γράφει ο Βασίλης Χασιώτης
Η Ιστορία είναι πλούσια σε διδάγματα. Χωρίς να χρειαστεί να πάμε πολλούς αιώνες πίσω, ή χιλιετίες, αν στεκόμασταν μονάχα στα τελευταία 100 χρόνια, θα διαπιστώναμε πόσο επίμονα η ιστορική νομοτέλεια υποχρεώνει το ανθρώπινο είδος να επαναλαμβάνει ξανά και ξανά διάφορα «σενάρια επιβίωσης, προόδου και ανάπτυξης», έως ότου αποδειχτεί ότι τα αφομοίωσε ικανοποιητικά, και επομένως μπορεί να πάει στο «επόμενο μάθημα», να προχωρήσει ένα... βήμα παραπέρα. Συνεπώς, ο τίτλος του άρθρου αυτού θα ήταν «ιστορικά» ακριβέστερος αν διατυπώνονταν ως : Μια ακόμα παράξενη εποχή Έχουμε την αίσθηση ότι οι «τρέχουσες» ιδεολογίες, αυτές του «σοσιαλισμού», με τις πολλές του αποχρώσεις, του «κομμουνισμού» -πού άραγε τον είδαμε;- και του γενικότροπα θεωρούμενου «Δυτικού Συστήματος» -ας το πούμε : του «φιλελευθερισμού»-, έχουν ήδη δοκιμαστεί και η ετυμηγορία της Ιστορίας δεν μπορεί να είναι παρά το ότι «τελικά» το όλο ζήτημα «κατάληξε» στο ποιος μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα το ένα και κυρίαρχο σύστημα που επικράτησε παγκόσμια : του καπιταλισμού
. Βεβαίως, τούτες τις βεβαιότητες ως προς την «τελική κατάληξη» του κοινωνικού και πολιτικού γίγνεσθαι, μιλώντας μάλλον σε όρους διεθνούς εμπειρίας, τις έχουμε δει με ρυθμούς επαναλαμβανόμενους ανά 20 ή 30 χρόνια, για να καταλήγουν εκ νέου σε νέες αβεβαιότητες, και νέες «εκκινήσεις».
Σήμερα, ζούμε μια νέα περίοδο αμφισβήτησης πολλών καθιερωμένων αντιλήψεων. Τα ερωτήματα που απασχολούν τον πολίτη υπερβαίνουν τα τεχνητά ιδεολογικά «χαρακώματα» και τις απατηλές «βεβαιότητες» των ιδεολογισμών εκείνων που θέλουν την αλήθεια να μονοπωλείται από όσους κατοικούν εντεύθεν των Άλπεων, εκείθεν δε το ψεύδος. Σήμερα, βιώνουμε μια περίοδο όπου δεν διαπλάθεται η αυριανή παγκόσμια ιδεολογικο-πολιτική εξίσωση όλων των αντιλήψεων, διότι τέτοια εξίσωση δεν μπορεί να υπάρξει. Αντίθετα, διαπλάθονται και διαμορφώνονται -επί μηδενικής βάσεως- οι αυριανές νέες ιδεολογίες και πολιτικές που θα κληθούν να τις εφαρμόσουν -για να τις επιβεβαιώσουν ή τις ξαναδιαψεύσουν. Απαλλαγμένοι από τις ιδεολογικοπολιτικές αντιθέσεις του χτες, και πολύ περισσότερο από εκείνες που ήταν επίπλαστες, -και δεν ήταν καθόλου λίγες-, σήμερα, οι άνθρωποι της καθημερινότητας, μα και πολιτικοί που πρεσβεύουν διαφορετικές ιστορικές ιδεολογίες, μπορούν να μιλάνε για το πώς θα μπορούσε να ήταν τα πράγματα καλύτερα αύριο, ποιοι θα έπρεπε να ήταν οι στόχοι και οι προτεραιότητές τους, ποιες οι στρατηγικές και οι πολιτικές για να φτάσουν εκεί. Συχνά οι ιστορικές ιδεολογικο-πολιτικές αγκυλώσεις είναι εμφανείς στις διάφορες προσεγγίσεις, μα όσο ο καιρός περνά, όχι μονάχα ανακαλύπτονται νέοι κοινοί τόποι, μα επίσης, καθοριστικό ρόλο παίζουν και θα παίξουν αύριο πιο πολύ οι νέοι άνθρωποι, που γι΄ αυτούς, οι δεκαετίες του ’80, του ’70 και πολύ περισσότερο το ’60 φαντάζουν χρονολογίες απόμακρες.
Η μηδενική βάση για την οποία έκανα λόγο παραπάνω είναι ένα καθοριστικό στοιχείο και παντού ορατό. Είναι καθοριστικό διότι δίνει τη δυνατότητα να γίνει ένα γερό «ξεσκαρτάρισμα». Δίνει την ευκαιρία να πεταχτεί ό,τι το ψεύτικο και ό,τι το άχρηστο, να κρατηθεί ό,τι το υγιές και να προστεθούν και νέα δεδομένα. Το ότι δίνεται αυτή η ευκαιρία, είναι από μόνο του σημαντικό. Λέγοντας όμως «μηδενική βάση», δεν εννοούμε ότι η Ιστορία δεν παίζει κανένα ρόλο, τίποτα δεν προσφέρει. Αντίθετα, το Ιστορικό Δίδαγμα, αν δεν ληφθεί υπόψη, αν παραμεληθεί, είμαστε καταδικασμένοι να ξανακάνουμε τα ίδια λάθη για τις ίδιες αιτίες.
Σε όρους πρακτικής διαπίστωσης, η μηδενική βάση και οι διαφαινόμενες ζυμώσεις επισημαίνονται από μια σειρά εκδηλώσεις. Τα ιδεολογικά ταμπού έχουν αποβάλει τον μυστηριακό τους μανδύα. Όροι όπως «δεξιά» και «σοσιαλισμός» -και ευρύτερα «αριστερά»- φαίνονται να προκαλούν αμηχανία στον κεντροαριστερό πολίτη ή πολιτικό -περιέργως, αν και έχει την εξήγησή του, που όμως δεν είναι του παρόντος να αναλυθεί πιο πέρα, έχω την αίσθηση ότι αυτή η αμηχανία δεν απαντάται τόσο στον κεντροδεξιό χώρο- όταν κάποιος ζητήσει να πληροφορηθεί τι χωρίζει μια σοσιαλιστική κυβέρνηση από μια «δεξιά» κυβέρνηση, ιδίως μετά την εικοσαετή εμπειρία διακυβέρνησης από τους σοσιαλιστές στην Ευρώπη μα και εδώ στη χώρα μας. Τα χρόνια της σοσιαλιστικής διακυβέρνησης, το μόνο πρακτικό συμπέρασμα που βγήκε είναι ότι «επιτέλους μάθαμε» ότι π.χ., κατά πως καταγγέλλεται, η ευνοιοκρατία, η αναξιοκρατία, η διαπλοκή, η διαφθορά και η ανικανότητα, δεν αποτελούν «εξορισμού» τα «εγγενή χαρακτηριστικά» των «δεξιών» διοικήσεων, όπως κάθε «νουνεχής» και επομένως «δημοκρατικός» πολίτης στο παρελθόν πίστευε -ή «όφειλε», επί ποινή ανακηρύξεώς του σε πράκτορα του ιμπεριαλισμού, να πιστεύει-, μα τούτες οι απαξίες μπορούν να υπηρετηθούν κάλλιστα -και πολύ πιο «αποτελεσματικά» ίσως- και από «δημοκρατικές» διοικήσεις. «Κόκκινοι μάνατζερ», φαίνεται ότι δεν είχαν και μεγάλες ιδεολογικές διαφορές στη πράξη με τα σκούρα μπλε κουστούμια, τα οποία τα φόρεσαν χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία και κυρίως, καρπούμενοι χωρίς καμία σοσιαλιστική ενοχή τις πλουσιοπάροχες αμοιβές που διαμόρφωναν για τους εαυτούς τους και τους εκλεκτούς τους. Κατά πως λέγεται και ακούγεται επίσης, δεν δυσκολεύτηκαν να μάθουν να παίζουν το παιχνίδι των απαξιών προκειμένου να περιχαρακώσουν τις ατομικές τους προοπτικές, μιας και οι συνολικές προοπτικές φαντάζουν «πια» παιχνίδι χωρίς νόημα γι’ αυτούς. Κανείς δεν έπληξε και δεν διαστρέβλωσε τον σοσιαλισμό και την αριστερά περισσότερο από τους ίδιους τους σοσιαλιστές και τους αριστερούς. Από την άλλη, η Δεξιά μιλά για την ανάγκη να συνεννοηθούμε χωρίς να μας χωρίζει η παράταξη στην οποία ανήκε στον εμφύλιο ο παππούς μας, και μιλά για πράγματα ανθρωποκεντρικά : έμφαση στην ηγεσία και όχι στην απλή τεχνοκρατική διαχείριση, κατάργηση των χαρακωμάτων, επανίδρυση του κράτους στη βάση των αξιών. Την ίδια στιγμή άλλοι αντλούν ακόμα και σήμερα τη λογική των επιχειρημάτων τους από την ηρωική εποχή των κομματικών καφενείων, των πολωτικών καταστάσεων και τα πολιτικά δρώμενα της δεκαετίας του ‘60. Πολίτες ψηφίζουν ένα κόμμα, διερωτώμενοι ταυτόχρονα «τι είναι τελικά αυτό που ψηφίζω;» και «ποιόν τελικά εξυπηρετώ;». Είναι κι αυτά μερικές ενδείξεις του αυριανού «νέου» που θα προέλθει από τις ζυμώσεις που γίνονται σήμερα στο ιδεολογικο-πολιτικό πεδίο της μηδενικής βάσης.
Η εποχή μας είναι πράγματι μια ακόμα παράξενη εποχή. Ένα πλήθος ανακατεμένων χρωματικά ιδεολογιών περιφέρονται προς όλες τις κατευθύνσεις, οι ιδέες αρνούνται να λάβουν ένα συγκεκριμένο προσανατολισμό, πάνε δεξιά κι έπειτα γυρίζουν προς τα αριστερά, πάνε προς το νότο για να μεταβάλλουν πορεία προς το βορρά, αρνούνται να υιοθετήσουν και να υιοθετηθούν, φαίνεται να παίζουν με τις ικανότητες, τις δεξιότητες και τις γνώσεις του ανθρώπου, προκαλούν τον πολιτικό και τον πολίτη αλλά και τον πολιτικό και κοινωνικό επιστήμονα να αναδείξουν την ουσία των αιτημάτων και απαιτήσεων, των κινδύνων και των προκλήσεων που περικλείουν, τούτη η εποχή καλεί κάθε ενδιαφερόμενο να προσπαθήσει να συνθέσει το παζλ που κείται στο πεδίο της μηδενικής βάσης. Η σύνθεση των νέων αντιλήψεων θα γίνει στη βάση της πολυσυλλεκτικότητας και της ταυτόχρονης πολύ-οριζοντικής ιδεολογικής και πολιτικής στόχευσης. Οι αυριανές ιδεολογίες, δεν θα είναι αλλήθωρες. Δεν θα βλέπουν μονάχα ό,τι συμβαίνει στα «δεξιά» ή στα «αριστερά» της κοινωνίας. Οι αυριανές ιδεολογίες θα είναι ιδεολογίες «πλήρους οπτικού φάσματος». Αντί να είναι τοποθετημένες σ’ ένα σημείο του επιπέδου, και να το ανακηρύσσουν σε «ζωτικό τους χώρο», θα προτιμήσουν ένα σημείο υπερυψωμένο, που θα έχουν μια «συνολική θέαση» του γίγνεσθαι, και θα είναι τούτο το «συνολικό φάσμα» ο νέος ζωτικός ιδεολογικός και πολιτικός χώρος τους. Το τρόπαιο θα είναι ένα προβάδισμα στις αυριανές εξελίξεις, που δεν είναι τίποτα άλλο από το αποτέλεσμα των αποφάσεων που θα λάβουμε σήμερα. Το μυστηριώδες μέλλον, βρίσκεται εδώ. Τούτη είναι μια στρατηγική αντίληψη της έννοιας της «πρόβλεψης», όπως έχουμε ξαναγράψει σε άλλο άρθρο μας, πάλι από αυτή εδώ την εφημερίδα. Αύριο δεν θα εξαργυρώσουμε παρά επιταγές υπογεγραμμένες σήμερα…
Kafeneio
Η Ιστορία είναι πλούσια σε διδάγματα. Χωρίς να χρειαστεί να πάμε πολλούς αιώνες πίσω, ή χιλιετίες, αν στεκόμασταν μονάχα στα τελευταία 100 χρόνια, θα διαπιστώναμε πόσο επίμονα η ιστορική νομοτέλεια υποχρεώνει το ανθρώπινο είδος να επαναλαμβάνει ξανά και ξανά διάφορα «σενάρια επιβίωσης, προόδου και ανάπτυξης», έως ότου αποδειχτεί ότι τα αφομοίωσε ικανοποιητικά, και επομένως μπορεί να πάει στο «επόμενο μάθημα», να προχωρήσει ένα... βήμα παραπέρα. Συνεπώς, ο τίτλος του άρθρου αυτού θα ήταν «ιστορικά» ακριβέστερος αν διατυπώνονταν ως : Μια ακόμα παράξενη εποχή Έχουμε την αίσθηση ότι οι «τρέχουσες» ιδεολογίες, αυτές του «σοσιαλισμού», με τις πολλές του αποχρώσεις, του «κομμουνισμού» -πού άραγε τον είδαμε;- και του γενικότροπα θεωρούμενου «Δυτικού Συστήματος» -ας το πούμε : του «φιλελευθερισμού»-, έχουν ήδη δοκιμαστεί και η ετυμηγορία της Ιστορίας δεν μπορεί να είναι παρά το ότι «τελικά» το όλο ζήτημα «κατάληξε» στο ποιος μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα το ένα και κυρίαρχο σύστημα που επικράτησε παγκόσμια : του καπιταλισμού
Σήμερα, ζούμε μια νέα περίοδο αμφισβήτησης πολλών καθιερωμένων αντιλήψεων. Τα ερωτήματα που απασχολούν τον πολίτη υπερβαίνουν τα τεχνητά ιδεολογικά «χαρακώματα» και τις απατηλές «βεβαιότητες» των ιδεολογισμών εκείνων που θέλουν την αλήθεια να μονοπωλείται από όσους κατοικούν εντεύθεν των Άλπεων, εκείθεν δε το ψεύδος. Σήμερα, βιώνουμε μια περίοδο όπου δεν διαπλάθεται η αυριανή παγκόσμια ιδεολογικο-πολιτική εξίσωση όλων των αντιλήψεων, διότι τέτοια εξίσωση δεν μπορεί να υπάρξει. Αντίθετα, διαπλάθονται και διαμορφώνονται -επί μηδενικής βάσεως- οι αυριανές νέες ιδεολογίες και πολιτικές που θα κληθούν να τις εφαρμόσουν -για να τις επιβεβαιώσουν ή τις ξαναδιαψεύσουν. Απαλλαγμένοι από τις ιδεολογικοπολιτικές αντιθέσεις του χτες, και πολύ περισσότερο από εκείνες που ήταν επίπλαστες, -και δεν ήταν καθόλου λίγες-, σήμερα, οι άνθρωποι της καθημερινότητας, μα και πολιτικοί που πρεσβεύουν διαφορετικές ιστορικές ιδεολογίες, μπορούν να μιλάνε για το πώς θα μπορούσε να ήταν τα πράγματα καλύτερα αύριο, ποιοι θα έπρεπε να ήταν οι στόχοι και οι προτεραιότητές τους, ποιες οι στρατηγικές και οι πολιτικές για να φτάσουν εκεί. Συχνά οι ιστορικές ιδεολογικο-πολιτικές αγκυλώσεις είναι εμφανείς στις διάφορες προσεγγίσεις, μα όσο ο καιρός περνά, όχι μονάχα ανακαλύπτονται νέοι κοινοί τόποι, μα επίσης, καθοριστικό ρόλο παίζουν και θα παίξουν αύριο πιο πολύ οι νέοι άνθρωποι, που γι΄ αυτούς, οι δεκαετίες του ’80, του ’70 και πολύ περισσότερο το ’60 φαντάζουν χρονολογίες απόμακρες.
Η μηδενική βάση για την οποία έκανα λόγο παραπάνω είναι ένα καθοριστικό στοιχείο και παντού ορατό. Είναι καθοριστικό διότι δίνει τη δυνατότητα να γίνει ένα γερό «ξεσκαρτάρισμα». Δίνει την ευκαιρία να πεταχτεί ό,τι το ψεύτικο και ό,τι το άχρηστο, να κρατηθεί ό,τι το υγιές και να προστεθούν και νέα δεδομένα. Το ότι δίνεται αυτή η ευκαιρία, είναι από μόνο του σημαντικό. Λέγοντας όμως «μηδενική βάση», δεν εννοούμε ότι η Ιστορία δεν παίζει κανένα ρόλο, τίποτα δεν προσφέρει. Αντίθετα, το Ιστορικό Δίδαγμα, αν δεν ληφθεί υπόψη, αν παραμεληθεί, είμαστε καταδικασμένοι να ξανακάνουμε τα ίδια λάθη για τις ίδιες αιτίες.
Σε όρους πρακτικής διαπίστωσης, η μηδενική βάση και οι διαφαινόμενες ζυμώσεις επισημαίνονται από μια σειρά εκδηλώσεις. Τα ιδεολογικά ταμπού έχουν αποβάλει τον μυστηριακό τους μανδύα. Όροι όπως «δεξιά» και «σοσιαλισμός» -και ευρύτερα «αριστερά»- φαίνονται να προκαλούν αμηχανία στον κεντροαριστερό πολίτη ή πολιτικό -περιέργως, αν και έχει την εξήγησή του, που όμως δεν είναι του παρόντος να αναλυθεί πιο πέρα, έχω την αίσθηση ότι αυτή η αμηχανία δεν απαντάται τόσο στον κεντροδεξιό χώρο- όταν κάποιος ζητήσει να πληροφορηθεί τι χωρίζει μια σοσιαλιστική κυβέρνηση από μια «δεξιά» κυβέρνηση, ιδίως μετά την εικοσαετή εμπειρία διακυβέρνησης από τους σοσιαλιστές στην Ευρώπη μα και εδώ στη χώρα μας. Τα χρόνια της σοσιαλιστικής διακυβέρνησης, το μόνο πρακτικό συμπέρασμα που βγήκε είναι ότι «επιτέλους μάθαμε» ότι π.χ., κατά πως καταγγέλλεται, η ευνοιοκρατία, η αναξιοκρατία, η διαπλοκή, η διαφθορά και η ανικανότητα, δεν αποτελούν «εξορισμού» τα «εγγενή χαρακτηριστικά» των «δεξιών» διοικήσεων, όπως κάθε «νουνεχής» και επομένως «δημοκρατικός» πολίτης στο παρελθόν πίστευε -ή «όφειλε», επί ποινή ανακηρύξεώς του σε πράκτορα του ιμπεριαλισμού, να πιστεύει-, μα τούτες οι απαξίες μπορούν να υπηρετηθούν κάλλιστα -και πολύ πιο «αποτελεσματικά» ίσως- και από «δημοκρατικές» διοικήσεις. «Κόκκινοι μάνατζερ», φαίνεται ότι δεν είχαν και μεγάλες ιδεολογικές διαφορές στη πράξη με τα σκούρα μπλε κουστούμια, τα οποία τα φόρεσαν χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία και κυρίως, καρπούμενοι χωρίς καμία σοσιαλιστική ενοχή τις πλουσιοπάροχες αμοιβές που διαμόρφωναν για τους εαυτούς τους και τους εκλεκτούς τους. Κατά πως λέγεται και ακούγεται επίσης, δεν δυσκολεύτηκαν να μάθουν να παίζουν το παιχνίδι των απαξιών προκειμένου να περιχαρακώσουν τις ατομικές τους προοπτικές, μιας και οι συνολικές προοπτικές φαντάζουν «πια» παιχνίδι χωρίς νόημα γι’ αυτούς. Κανείς δεν έπληξε και δεν διαστρέβλωσε τον σοσιαλισμό και την αριστερά περισσότερο από τους ίδιους τους σοσιαλιστές και τους αριστερούς. Από την άλλη, η Δεξιά μιλά για την ανάγκη να συνεννοηθούμε χωρίς να μας χωρίζει η παράταξη στην οποία ανήκε στον εμφύλιο ο παππούς μας, και μιλά για πράγματα ανθρωποκεντρικά : έμφαση στην ηγεσία και όχι στην απλή τεχνοκρατική διαχείριση, κατάργηση των χαρακωμάτων, επανίδρυση του κράτους στη βάση των αξιών. Την ίδια στιγμή άλλοι αντλούν ακόμα και σήμερα τη λογική των επιχειρημάτων τους από την ηρωική εποχή των κομματικών καφενείων, των πολωτικών καταστάσεων και τα πολιτικά δρώμενα της δεκαετίας του ‘60. Πολίτες ψηφίζουν ένα κόμμα, διερωτώμενοι ταυτόχρονα «τι είναι τελικά αυτό που ψηφίζω;» και «ποιόν τελικά εξυπηρετώ;». Είναι κι αυτά μερικές ενδείξεις του αυριανού «νέου» που θα προέλθει από τις ζυμώσεις που γίνονται σήμερα στο ιδεολογικο-πολιτικό πεδίο της μηδενικής βάσης.
Η εποχή μας είναι πράγματι μια ακόμα παράξενη εποχή. Ένα πλήθος ανακατεμένων χρωματικά ιδεολογιών περιφέρονται προς όλες τις κατευθύνσεις, οι ιδέες αρνούνται να λάβουν ένα συγκεκριμένο προσανατολισμό, πάνε δεξιά κι έπειτα γυρίζουν προς τα αριστερά, πάνε προς το νότο για να μεταβάλλουν πορεία προς το βορρά, αρνούνται να υιοθετήσουν και να υιοθετηθούν, φαίνεται να παίζουν με τις ικανότητες, τις δεξιότητες και τις γνώσεις του ανθρώπου, προκαλούν τον πολιτικό και τον πολίτη αλλά και τον πολιτικό και κοινωνικό επιστήμονα να αναδείξουν την ουσία των αιτημάτων και απαιτήσεων, των κινδύνων και των προκλήσεων που περικλείουν, τούτη η εποχή καλεί κάθε ενδιαφερόμενο να προσπαθήσει να συνθέσει το παζλ που κείται στο πεδίο της μηδενικής βάσης. Η σύνθεση των νέων αντιλήψεων θα γίνει στη βάση της πολυσυλλεκτικότητας και της ταυτόχρονης πολύ-οριζοντικής ιδεολογικής και πολιτικής στόχευσης. Οι αυριανές ιδεολογίες, δεν θα είναι αλλήθωρες. Δεν θα βλέπουν μονάχα ό,τι συμβαίνει στα «δεξιά» ή στα «αριστερά» της κοινωνίας. Οι αυριανές ιδεολογίες θα είναι ιδεολογίες «πλήρους οπτικού φάσματος». Αντί να είναι τοποθετημένες σ’ ένα σημείο του επιπέδου, και να το ανακηρύσσουν σε «ζωτικό τους χώρο», θα προτιμήσουν ένα σημείο υπερυψωμένο, που θα έχουν μια «συνολική θέαση» του γίγνεσθαι, και θα είναι τούτο το «συνολικό φάσμα» ο νέος ζωτικός ιδεολογικός και πολιτικός χώρος τους. Το τρόπαιο θα είναι ένα προβάδισμα στις αυριανές εξελίξεις, που δεν είναι τίποτα άλλο από το αποτέλεσμα των αποφάσεων που θα λάβουμε σήμερα. Το μυστηριώδες μέλλον, βρίσκεται εδώ. Τούτη είναι μια στρατηγική αντίληψη της έννοιας της «πρόβλεψης», όπως έχουμε ξαναγράψει σε άλλο άρθρο μας, πάλι από αυτή εδώ την εφημερίδα. Αύριο δεν θα εξαργυρώσουμε παρά επιταγές υπογεγραμμένες σήμερα…
Kafeneio
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΣΤΟΝ ΒΕΝΙΖΕΛΟ Η ΕΝΤΟΛΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ (VIDEO)
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
