2016-02-12 10:30:48
«Κεραυνοί» Τόμσεν: Μειώστε τις συντάξεις, είναι πολύ γενναιόδωρες - Μη βιώσιμο το ασφαλιστικό σας σύστημα
Αναφερόμενος στο ασφαλιστικό της Ελλάδας, ο διευθυντής του Ευρωπαϊκού Τμήματος του ΔΝΤ, Πολ Τόμσεν(φωτ. αρχείου), το χαρακτηρίζει πολύ «γενναιόδωρο».
ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ
Των Θάνου Τσίρου και Νίκου Μπέλλου
«Για να πετύχει τον φιλόδοξο μεσοπρόθεσμο στόχο της για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5%του ΑΕΠ, η Ελλάδα θα πρέπει να πάρει μέτρα της τάξης περίπου του 4-5% του ΑΕΠ. Δεν μπορούμε να δούμε πώς μπορεί να το πετύχει αυτό η Ελλάδα χωρίς σημαντικές εξοικονομήσεις στις συντάξεις».
Η φράση ενσωματώνεται σε άρθρο του Πολ Τόμσεν το οποίο αναρτήθηκε αργά χθες το βράδυ στην ιστοσελίδα του iMFdirect, μετά την ολοκλήρωση του Eurogroup. Ούτε λίγο ούτε πολύ, ο διευθυντής του Ευρωπαϊκού Τμήματος του ΔΝΤ,ζητά από την Ελλάδα να πάρει μέτρα που αντιστοιχούν σε περίπου 8-9 δις. ευρώ την επόμενη περίοδο (χωρίς να το αναφέρει στο άρθρο του, φωτογραφίζει την περίοδο του μεσοπρόθεσμου δηλαδή μέχρι το 2019) και ουσιαστικά μιλά για την ανάγκη γενναίας μείωσης των υφιστάμενων συντάξεων.
Αναφερόμενος στο ασφαλιστικό της Ελλάδας, ο κ. Τόμσεν το χαρακτηρίζει πολύ «γενναιόδωρο»: «Παρά τις ασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις του 2010 και του 2012, το Ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα παραμένει σε οικονομικά- απλησίαστα και γενναιόδωρα επίπεδα. Για παράδειγμα, οι τυπικές συντάξεις σε ονομαστικούς όρους ευρώ, είναι σε γενικές γραμμές παρόμοιες στην Ελλάδα και στη Γερμανία, αν και η Γερμανία -με μέτρο το μέσο μισθό- είναι δύο φορές πιο πλούσια από την Ελλάδα. Οι Έλληνες εξακολουθούν να συνταξιοδοτούνται πολύ πιο νωρίς από τους Γερμανούς, και ότι η Γερμανία είναι πιο αποτελεσματική στην είσπραξη των ασφαλιστικών εισφορών. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο Ελληνικός προϋπολογισμός χρειάζεται να μεταφέρει περίπου το 10% του ΑΕΠ για να καλύψει το μεγάλο κενό στο ασφαλιστικό σύστημα, σε σύγκριση με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο που είναι 2%. Σαφώς, αυτό δεν είναι βιώσιμο» αναφέρει στο άρθρο του ο κ. Τόμσεν.
INTIME NEWS
Διαδοχικές συναντήσεις με τον επίτροπο Πιερ Μοσκοβισί και με τον διευθυντή του γραφείου του ΔΝΤ στην Ευρώπη Πολ Τόμσεν είχε χθες ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος (φωτ. αρχείου). Ο ίδιος απαντά εμμέσως και στο ερώτημα αν θα μπορούσε να βρεθεί εναλλακτική λύση μέσα από την αύξηση της φορολογίας, πολιτική που θέλει να ακολουθήσει η ελληνική κυβέρνηση: «Το περιθώριο αύξησης των φορολογικών συντελεστών, είναι πολύ περιορισμένο, αναφέρει ο κ. Τόμσεν και συνεχίζει: «Το μεγαλύτερο μέρος των άλλων δαπανών έχει ήδη κοπεί δραστικά στην προσπάθεια να προστατευτούν οι συντάξεις και οι κοινωνικές παροχές, ενώ η δυστοκία στη διεύρυνση της βάσης και στη βελτίωση της συμμόρφωσης έχει ήδη προκαλέσει μεγάλη εξάρτηση από υψηλούς φορολογικούς συντελεστές».
Ο κ. Τόμσεν απαντά εμμέσως στην ελληνική κυβέρνηση και όσον αφορά στο επιχείρημα ότι οι συντάξεις παίζουν ευρύτερο κοινωνικό ρόλο εκτιμώντας ότι αυτό δεν είναι δουλειά του ασφαλιστικού και απαιτεί να αναπτυχθεί ένα βιώσιμο κοινωνικό δίχτυ ασφάλειας. Αναφέρει χαρακτηριστικά: «Η κυβέρνηση έχει δίκιο να επισημαίνει ότι οι συντάξεις στην Ελλάδα έχουν μια ευρύτερη κοινωνική λειτουργία. Όμως, η χρήση των συντάξεων με τον τρόπο αυτό δεν αποτελεί βιώσιμη λύση. Αυτό που χρειάζεται -και που είναι κάτι που το ΔΝΤ υποστηρίζει- είναι ένα σύγχρονο κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας που είναι μεσοπρόθεσμα βιώσιμο».
Πάντως, ο κ. Τόμσεν επαναλαμβάνει την ανάγκη αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους: «όσες μεταρρυθμίσεις και να γίνουν, δεν θα μπορέσουν να καταστήσουν το ελληνικό χρέος βιώσιμο χωρίς την ελάφρυνσή του, και από την άλλη μεριά, όσες ελαφρύνσεις του χρέους και να γίνουν δεν θα μπορέσουν να καταστήσουν βιώσιμο το Ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα χωρίς ασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις. Πρέπει να γίνουν και τα δύο. Αναμφίβολα, η Ελλάδα και οι Ευρωπαίοι εταίροι της θα πρέπει να πάρουν δύσκολες πολιτικές αποφάσεις στους επόμενους μήνες, ώστε να καταλήξουν σε ένα πρόγραμμα που είναι βιώσιμο -ένα πρόγραμμα με νούμερα που βγαίνουν».
Αξιολόγηση έως 27 Μαρτίου
Πάντως, ανεξάρτητα από τις θέσεις που διατύπωσε ο Πολ Τόμσεν στο άρθρο του, χθες στο Eurogroup οι εταίροι φαίνεται ότι έθεσαν ως στόχο την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης του ελληνικού προγράμματος μέχρι το Πάσχα των Καθολικών (27 Μαρτίου). Ωστόσο -παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί- η προσέγγιση των θέσεων σε σημαντικά θέματα δεν είναι τέτοια που να επιτρέπει τον καθορισμό ημερομηνίας επιστροφής των εκπροσώπων των θεσμών στην Αθήνα.
Η χθεσινή συζήτηση για την Ελλάδα στη συνεδρίαση του Εurogroup έγινε όπως και εκείνη του προηγούμενου μήνα σε καλό κλίμα, αλλά -πέρα από τα θετικά σχόλια του προέδρου του Εurogroup Γερούν Ντέισελμπλουμ και του επιτρόπου Πιερ Μοσκοβισί- οι διαφορές σε σημαντικά θέματα, όπως το ασφαλιστικό και το δημοσιονομικό, εξακολουθούν να παραμένουν.
Μάλιστα, πριν από τη συνεδρίαση, ο υπουργός Οικονομικών κ. Τσακαλώτος είχε διαδοχικές συναντήσεις τόσο με τον κ. Μοσκοβισί όσο και με τον διευθυντή του γραφείου του ΔΝΤ στην Ευρώπη Πολ Τόμσεν, όπου πηγές του υπουργείου Οικονομικών υπογράμμισαν ότι υπήρξε συνεκτίμηση της ανάγκης να ολοκληρωθεί το ταχύτερο δυνατόν η αξιολόγηση.
Οι θεσμοί μάς ενημέρωσαν ότι οι συζητήσεις στην Αθήνα έγιναν σε καλό κλίμα και επιτεύχθηκε σημαντική πρόοδος, ανέφερε ο κ. Ντέισελμπλουμ, προσθέτοντας ότι πρέπει να συνεχίσουμε τις προσπάθειες, ώστε να φτάσουμε σε μια συμφωνία. «Καλούμε τις δύο πλευρές να συνεχίσουν αυτές τις προσπάθειες κυρίως στο ασφαλιστικό, στο δημοσιονομικό και στο νέο ταμείο ιδιωτικοποιήσεων» υπογράμμισε.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι προσερχόμενος στη συνεδρίαση ο πρόεδρος του Εurogroup είχε δηλώσει ότι δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα δημοσιεύματα περί εκτροχιασμού των συζητήσεων μεταξύ των θεσμών και της κυβέρνησης, τονίζοντας ότι έχει καλυφθεί σημαντικό έδαφος, η διαδικασία συνεχίζεται και πως θα φτάσουμε σε ένα καλό αποτέλεσμα.
Από την πλευρά του ο κ. Μοσκοβισί επισήμανε ότι η ελληνική οικονομία παρά τους περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων αποδείχτηκε ανθεκτική και πως από το δεύτερο εξάμηνο του 2016 θα επανέλθει σε αναπτυξιακή τροχιά, η οποία θα επιταχυνθεί το 2017 υπό την προϋπόθεση -όπως είπε- ότι θα εφαρμοστεί πιστά το πρόγραμμα.
Αναφορικά με το χρονοδιάγραμμα της αξιολόγησης, ο Γάλλος επίτροπος υπογράμμισε ότι πρέπει να συνεχίσουμε τις προσπάθειες ώστε οι θεσμοί να επιστρέψουν το συντομότερο δυνατό και να κλείσει η διαπραγμάτευση μέσα στις επόμενες βδομάδες. Οταν κλήθηκε να προσδιορίσει χρονικά την ολοκλήρωση της διαπραγμάτευσης απάντησε ότι ένας εφικτός στόχος είναι μέχρι το Πάσχα των καθολικών, δηλαδή στο τέλος Μαρτίου. Στο σημείο αυτό διευκρίνισε ότι τόσο η Κομισιόν όσο και το Εurogroup είχαν πει απ’ την αρχή ότι οι διαπραγματεύσεις της πρώτης αξιολόγησης δεν θα τελειώσουν σε μια φάση συζητήσεων αλλά σε περισσότερες.
Σχετικά με την ουσία, ο κ. Μοσκοβισί επιβεβαίωσε ότι τα δύο βασικά προβλήματα είναι το ασφαλιστικό και το δημοσιονομικό, όπου θα πρέπει να καλυφθεί το κενό. Ειδικότερα για το ασφαλιστικό είπε ότι οι εταίροι και οι θεσμοί έχουν επίγνωση ότι πρόκειται για μια μεταρρύθμιση ευαίσθητη και δύσκολη πολιτικά και κοινωνικά για την κυβέρνηση, ωστόσο τα πράγματα θα γίνουν πολύ χειρότερα για την Ελλάδα αν αφεθούν για αργότερα.
Ο επίτροπος δεν αναφέρθηκε σε λεπτομέρειες, ωστόσο ανώτερος αξιωματούχος της Ευρωζώνης ανέφερε προχθές στις Βρυξέλλες ότι στο μεν ασφαλιστικό τα ανοικτά θέματα είναι το ποσοστό αναπλήρωσης και τα ελάχιστα έτη εργασίας για τη διασφάλιση δικαιώματος εθνικής σύνταξης, για δε το δημοσιονομικό τα μέτρα ύψος 1% του ΑΕΠ που θα πρέπει να εξειδικευθούν. Αυτό που είπε είναι ότι έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, αλλά υπάρχει ακόμη αρκετός δρόμος που πρέπει να διανύσουμε.
Υπάρχουν φήμες στον Τύπο ότι η διαδικασία έχει εκτροχιαστεί. Είμαι πεπεισμένος ότι είναι λανθασμένες, δήλωσε ο πρόεδρος του Eurogroup Γερούν Ντέισελμπλουμ αναφερόμενος στα δημοσιεύματα περί αδιεξόδου στις διαπραγματεύσεις, ενώ από την πλευρά του ο Γάλλος επίτροπος Πιερ Μοσκοβισί υπογράμμισε ότι «πρέπει να συνεχιστούν οι προσπάθειες ώστε οι θεσμοί να επιστρέψουν το συντομότερο δυνατό στην Αθήνα και να κλείσει η διαπραγμάτευση μέσα στις επόμενες εβδομάδες».Για το θέμα της πολιτικοποίησης του δημόσιου τομέα και τις τελευταίες τοποθετήσεις σε διοικητικά συμβούλια δημόσιων οργανισμών και επιχειρήσεων, ο κ. Ντέισελμπλουμ, απαντώντας σε σχετική ερώτηση, είπε ότι «το θέμα δεν συζητήθηκε χθες, αλλά τον περασμένο μήνα, όπου επισημάνθηκαν στην ελληνική πλευρά οι ενστάσεις μας». «Είπαμε ότι η αποπολιτικοποίηση του δημόσιου τομέα είναι πολύ σημαντική για την οικονομία, τους επενδυτές και για την αξιοπιστία της χώρας» ανέφερε.
Πάντως, για το ίδιο θέμα ο κ. Μοσκοβισί σημείωσε ότι έχει σημειωθεί πρόοδος τελευταία και ανέφερε πως η τελευταία αλλαγή διοίκησης στη Γ.Γ. Δημοσίων Εσόδων έγινε με τη σύμφωνη γνώμη των Ευρωπαίων εταίρων. «Εχει σημειωθεί πρόοδος και σε αυτόν το τομέα και κινούμαστε προς τη σωστή κατεύθυνση» δήλωσε από την πλευρά του ο Π. Μοσκοβισί, ενώ αναφέρθηκε συγκεκριμένα στην επερχόμενη αλλαγή της διοίκησης της ΕΛΣΤΑΤ και στον σχεδιασμό του Ταμείου Ιδιωτικοποιήσεων.
Ο Κλάους Ρέγκλινγκ
ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
Ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ για την ΕλλάδαΑπό την πλευρά του, ο επικεφαλής του ΕΜΣ Κλάους Ρέγκλινγκ αναφέρθηκε στα 21,4 δισ. ευρώ που έχει δώσει το ταμείο στην Ελλάδα από το περασμένο καλοκαίρι, ποσό που καλύπτει το ένα τέταρτο του αρχικού ποσού του προγράμματος.
«Βλέπουμε καλή συνεργασία με την Ελλάδα και καλή πρόοδο, αλλά ταυτόχρονα αρκετή δουλειά πρέπει να γίνει ακόμα» είπε χαρακτηριστικά ο επικεφαλής του ESM. «Βλέπουμε θετικά μηνύματα από τις μεταρρυθμίσεις που έγιναν. Αναβάθμιση από οίκους αξιολόγησης και καλύτερα έσοδα από τις προβλέψεις», συμπλήρωσε.
Σχετικά με τη ρευστότητα, επεσήμανε αφενός τα καλύτερα των αναμενομένων έσοδα, αλλά και τα σημαντικά κέρδη από την Τράπεζα της Ελλάδας ΕΛΛ που θα λάβει ο προϋπολογισμός. «Αυτό διευκολύνει βραχυπρόθεσμα», σημείωσε, «ωστόσο δεν επιτρέπει εφησυχασμό γιατί οι κίνδυνοι παραμένουν».
Από το εξωτερικό oι κίνδυνοι
Το Eurogroup συζήτησε την κατάσταση της ευρωπαϊκής οικονομίας υπό το βάρος και της μεταβλητότητας που υπάρχει στις διεθνείς αγορές.
Ο Γερούν Ντέισελμπλουμ επεσήμανε ότι η Ευρωζώνη είναι σήμερα ισχυρότερη, όπως και οι τράπεζες, ενώ οι κίνδυνοι τώρα προέρχονται από το εξωτερικό.
Αναφορικά με τα προβλήματα στις τράπεζες και τις πιέσεις στις μετοχές ο Γερούν Ντέισελμπλουμ εκτίμησε ότι είναι πιθανό να «τιμολογούνται» τα νέα δεδομένα μετά τις αλλαγές στην τραπεζική ένωση, όπως το bail in, και ξεκαθάρισε ότι γι’ αυτό θέλει να προχωρήσουν όσα αποφασίστηκαν.
Στο Eurogroup συζητήθηκε το θέμα της μεγαλύτερης διαφάνειας και συμφωνήθηκε να δημοσιοποιείται πληρέστερο κείμενο με την ατζέντα πριν από τις συναντήσεις, αλλά και τα συμπεράσματα εκ των υστέρων. Παράλληλα θα δημοσιοποιούνται και ορισμένα έγγραφα.
Δεν υπάρχει εκτροχιασμός
ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ Ε.Ε.
Αισιοδοξία Ντέισελμπλουμ για την αξιολόγησηΕνδιαφέρον είχαν και οι δηλώσεις των επικεφαλής των θεσμών, κατά την προσέλευσή τους στη συνεδρίαση του Συμβουλίου Υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης.
«Εχει γίνει πολλή δουλειά με την Ελλάδα. Στο Eurogroup θα εξετάσουμε την πρόοδο που έχει επιτευχθεί» υπογράμμισε ο Γερούν Ντέισελμπλουμ. «Η Αθήνα συνεχίζει να μιλά με τους θεσμούς για το συνταξιοδοτικό και δημοσιονομικά θέματα» προσέθεσε. Αναφερόμενος σε δημοσιεύματα περί αδιεξόδου τόνισε ότι «υπάρχουν φήμες στον Τύπο ότι η διαδικασία έχει εκτροχιαστεί. Είμαι πεπεισμένος ότι είναι λανθασμένες», ενώ δήλωσε αισιόδοξος ότι θα υπάρξει ένα καλό αποτέλεσμα.
O Βόλφγκανγκ Σόιμπλε
Η Ευρωζώνη θα ενθαρρύνει την Ελλάδα να παραμείνει σε ευθυγράμμιση με τους στόχους του προγράμματος ανέφερε ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, προσερχόμενος στο Eurogroup.
Ερωτώμενος για την Πορτογαλία, τόνισε πως «θα τη συμβούλευε να μην εκτροχιάζεται από την οδό των μεταρρυθμίσεων», προσθέτοντας πως είναι επικίνδυνο για τη Λισαβόνα να συνεχίσει να αναστατώνει τις αγορές. «Βλέπουμε ότι οι αγορές είναι ήδη νευρικές για την Ελλάδα» υπογράμμισε ο Γερμανός ΥΠΟΙΚ. Σχετικά με την Deutsche Bank, είπε ότι δεν έχει καμία ανησυχία, προσθέτοντας ότι η μεταβλητότητα στις τράπεζες είναι «λίγο υπερβολική».
O Φιλανδός υπουργός Οικονομικών Αλεξ Στουμπ έκανε λόγο για καλή πρόοδο στις διαπραγματεύσεις με την Αθήνα. «Από πέρυσι το καλοκαίρι ενισχύεται η εμπιστοσύνη, έχει γίνει πολλή δουλειά» υπογράμμισε, ενώ αναφέρθηκε και στο ταξίδι Τσακαλώτου στο Ελσίνκι. Σημείωσε ωστόσο ότι για την ολοκλήρωση της αξιολόγησης πρέπει να γίνει ακόμη δουλειά. «Ελπίζω τις επόμενες εβδομάδες να λάβουμε το πράσινο φως από τους θεσμούς», υπογράμμισε.
Επίσης, ο Αυστριακός υπουργός Οικονομικών Χανς Σέλινγκ σημείωσε ότι έχει γίνει πολλή δουλειά με την Ελλάδα, προσθέτοντας πως η Αθήνα έχει κάνει περισσότερα στο τρίτο πρόγραμμα σε σχέση με τα δύο προηγούμενα.
Επιμένει σε ασφαλιστική μεταρρύθμιση και μείωση του χρέους το ΔΝΤ
Η Ελλάδα χρειάζεται ένα ρεαλιστικό και ισορροπημένο πρόγραμμα διεμήνυσε ο εκπρόσωπος Τύπου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Τζέρι Ράις, ενώ υπογράμμισε ότι τα θεμελιώδη μεγέθη των ελληνικών τραπεζών ενισχύθηκαν μετά την πρόσφατη ανακεφαλοποίησή τους και τούτο δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας, σχολιάζοντας την κατακόρυφη πτώση των τιμών των τραπεζικών μετοχών.
Οπως ανέφερε, υπάρχει διεθνώς αναταραχή στις αγορές, η οποία ενισχύεται από το κλίμα αβεβαιότητας που επικρατεί στο εσωτερικό της χώρας. Ωστόσο, ο ίδιος πρόσθεσε ότι είναι απαραίτητο οι ελληνικές τράπεζες να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, γεγονός που θα τους επιτρέψει να ισχυροποιήσουν περαιτέρω τη θέση τους και να συμβάλουν στην ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας.
Ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ Τζέρι Ράις (φωτ. αρχείου) δεν έδωσε χρονοδιάγραμμα για την επιστροφή στη Αθήνα των επικεφαλής των δανειστών. Αναφερόμενος στο πρόσφατο μήνυμα της γενικής διευθύντριας του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Κριστίν Λαγκάρντ, ο κ. Ράις υπογράμμισε ότι η Ελλάδα χρειάζεται ένα ρεαλιστικό και ισορροπημένο πρόγραμμα, το οποίο θα περιλαμβάνει αφενός γενναίες μεταρρυθμίσεις, αφετέρου μία σημαντική μείωση του δημοσίου χρέους.
Οπως είπε, δεν είναι η πρώτη φορά που η κα Λαγκάρντ απευθύνει το μήνυμα αυτό τόσο στους Ευρωπαίους όσο και στην ελληνική κυβέρνηση. Διευκρίνισε ότι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δεν τάσσεται υπέρ μιας πιο σκληρής δημοσιονομικής προσαρμογής.
Αντιθέτως, όπως υποστήριξε, είναι απαραίτητο να προχωρήσει με μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος, προκειμένου οι Ελληνες να πληρώνουν ανάλογα με τις πραγματικές τους δυνατότητες και το βάρος να μη μετακυλίεται μόνο στις ασθενέστερες ομάδες.
Για αντίστοιχους λόγους θα πρέπει, υποστήριξε, να προχωρήσει η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού, συμπληρώνοντας ότι «μια περιορισμένη ασφαλιστική μεταρρύθμιση θα απαιτήσει μεγαλύτερη μείωση του δημοσίου χρέους», γεγονός που είχε υποστηρίξει πριν από μία εβδομάδα περίπου και η ίδια η κα Λαγκάρντ.
Ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ δεν έδωσε χρονοδιάγραμμα για την επιστροφή στην Αθήνα των επικεφαλής των δανειστών. Επιβεβαίωσε ότι οι συζητήσεις την προηγούμενη εβδομάδα μεταξύ αυτών και της κυβέρνησης έγιναν σε εποικοδομητικό κλίμα.
Οπως ανέφερε, η διαπραγμάτευση πλέον γίνεται σε επίπεδο τεχνικών κλιμακίων και από την πρόοδο που θα υπάρξει θα εξαρτηθεί και η επιστροφή των επικεφαλής στην Αθήνα.
medispin
Αναφερόμενος στο ασφαλιστικό της Ελλάδας, ο διευθυντής του Ευρωπαϊκού Τμήματος του ΔΝΤ, Πολ Τόμσεν(φωτ. αρχείου), το χαρακτηρίζει πολύ «γενναιόδωρο».
ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ
Των Θάνου Τσίρου και Νίκου Μπέλλου
«Για να πετύχει τον φιλόδοξο μεσοπρόθεσμο στόχο της για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5%του ΑΕΠ, η Ελλάδα θα πρέπει να πάρει μέτρα της τάξης περίπου του 4-5% του ΑΕΠ. Δεν μπορούμε να δούμε πώς μπορεί να το πετύχει αυτό η Ελλάδα χωρίς σημαντικές εξοικονομήσεις στις συντάξεις».
Η φράση ενσωματώνεται σε άρθρο του Πολ Τόμσεν το οποίο αναρτήθηκε αργά χθες το βράδυ στην ιστοσελίδα του iMFdirect, μετά την ολοκλήρωση του Eurogroup. Ούτε λίγο ούτε πολύ, ο διευθυντής του Ευρωπαϊκού Τμήματος του ΔΝΤ,ζητά από την Ελλάδα να πάρει μέτρα που αντιστοιχούν σε περίπου 8-9 δις. ευρώ την επόμενη περίοδο (χωρίς να το αναφέρει στο άρθρο του, φωτογραφίζει την περίοδο του μεσοπρόθεσμου δηλαδή μέχρι το 2019) και ουσιαστικά μιλά για την ανάγκη γενναίας μείωσης των υφιστάμενων συντάξεων.
Αναφερόμενος στο ασφαλιστικό της Ελλάδας, ο κ. Τόμσεν το χαρακτηρίζει πολύ «γενναιόδωρο»: «Παρά τις ασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις του 2010 και του 2012, το Ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα παραμένει σε οικονομικά- απλησίαστα και γενναιόδωρα επίπεδα. Για παράδειγμα, οι τυπικές συντάξεις σε ονομαστικούς όρους ευρώ, είναι σε γενικές γραμμές παρόμοιες στην Ελλάδα και στη Γερμανία, αν και η Γερμανία -με μέτρο το μέσο μισθό- είναι δύο φορές πιο πλούσια από την Ελλάδα. Οι Έλληνες εξακολουθούν να συνταξιοδοτούνται πολύ πιο νωρίς από τους Γερμανούς, και ότι η Γερμανία είναι πιο αποτελεσματική στην είσπραξη των ασφαλιστικών εισφορών. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο Ελληνικός προϋπολογισμός χρειάζεται να μεταφέρει περίπου το 10% του ΑΕΠ για να καλύψει το μεγάλο κενό στο ασφαλιστικό σύστημα, σε σύγκριση με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο που είναι 2%. Σαφώς, αυτό δεν είναι βιώσιμο» αναφέρει στο άρθρο του ο κ. Τόμσεν.
INTIME NEWS
Διαδοχικές συναντήσεις με τον επίτροπο Πιερ Μοσκοβισί και με τον διευθυντή του γραφείου του ΔΝΤ στην Ευρώπη Πολ Τόμσεν είχε χθες ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος (φωτ. αρχείου). Ο ίδιος απαντά εμμέσως και στο ερώτημα αν θα μπορούσε να βρεθεί εναλλακτική λύση μέσα από την αύξηση της φορολογίας, πολιτική που θέλει να ακολουθήσει η ελληνική κυβέρνηση: «Το περιθώριο αύξησης των φορολογικών συντελεστών, είναι πολύ περιορισμένο, αναφέρει ο κ. Τόμσεν και συνεχίζει: «Το μεγαλύτερο μέρος των άλλων δαπανών έχει ήδη κοπεί δραστικά στην προσπάθεια να προστατευτούν οι συντάξεις και οι κοινωνικές παροχές, ενώ η δυστοκία στη διεύρυνση της βάσης και στη βελτίωση της συμμόρφωσης έχει ήδη προκαλέσει μεγάλη εξάρτηση από υψηλούς φορολογικούς συντελεστές».
Ο κ. Τόμσεν απαντά εμμέσως στην ελληνική κυβέρνηση και όσον αφορά στο επιχείρημα ότι οι συντάξεις παίζουν ευρύτερο κοινωνικό ρόλο εκτιμώντας ότι αυτό δεν είναι δουλειά του ασφαλιστικού και απαιτεί να αναπτυχθεί ένα βιώσιμο κοινωνικό δίχτυ ασφάλειας. Αναφέρει χαρακτηριστικά: «Η κυβέρνηση έχει δίκιο να επισημαίνει ότι οι συντάξεις στην Ελλάδα έχουν μια ευρύτερη κοινωνική λειτουργία. Όμως, η χρήση των συντάξεων με τον τρόπο αυτό δεν αποτελεί βιώσιμη λύση. Αυτό που χρειάζεται -και που είναι κάτι που το ΔΝΤ υποστηρίζει- είναι ένα σύγχρονο κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας που είναι μεσοπρόθεσμα βιώσιμο».
Πάντως, ο κ. Τόμσεν επαναλαμβάνει την ανάγκη αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους: «όσες μεταρρυθμίσεις και να γίνουν, δεν θα μπορέσουν να καταστήσουν το ελληνικό χρέος βιώσιμο χωρίς την ελάφρυνσή του, και από την άλλη μεριά, όσες ελαφρύνσεις του χρέους και να γίνουν δεν θα μπορέσουν να καταστήσουν βιώσιμο το Ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα χωρίς ασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις. Πρέπει να γίνουν και τα δύο. Αναμφίβολα, η Ελλάδα και οι Ευρωπαίοι εταίροι της θα πρέπει να πάρουν δύσκολες πολιτικές αποφάσεις στους επόμενους μήνες, ώστε να καταλήξουν σε ένα πρόγραμμα που είναι βιώσιμο -ένα πρόγραμμα με νούμερα που βγαίνουν».
Αξιολόγηση έως 27 Μαρτίου
Πάντως, ανεξάρτητα από τις θέσεις που διατύπωσε ο Πολ Τόμσεν στο άρθρο του, χθες στο Eurogroup οι εταίροι φαίνεται ότι έθεσαν ως στόχο την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης του ελληνικού προγράμματος μέχρι το Πάσχα των Καθολικών (27 Μαρτίου). Ωστόσο -παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί- η προσέγγιση των θέσεων σε σημαντικά θέματα δεν είναι τέτοια που να επιτρέπει τον καθορισμό ημερομηνίας επιστροφής των εκπροσώπων των θεσμών στην Αθήνα.
Η χθεσινή συζήτηση για την Ελλάδα στη συνεδρίαση του Εurogroup έγινε όπως και εκείνη του προηγούμενου μήνα σε καλό κλίμα, αλλά -πέρα από τα θετικά σχόλια του προέδρου του Εurogroup Γερούν Ντέισελμπλουμ και του επιτρόπου Πιερ Μοσκοβισί- οι διαφορές σε σημαντικά θέματα, όπως το ασφαλιστικό και το δημοσιονομικό, εξακολουθούν να παραμένουν.
Μάλιστα, πριν από τη συνεδρίαση, ο υπουργός Οικονομικών κ. Τσακαλώτος είχε διαδοχικές συναντήσεις τόσο με τον κ. Μοσκοβισί όσο και με τον διευθυντή του γραφείου του ΔΝΤ στην Ευρώπη Πολ Τόμσεν, όπου πηγές του υπουργείου Οικονομικών υπογράμμισαν ότι υπήρξε συνεκτίμηση της ανάγκης να ολοκληρωθεί το ταχύτερο δυνατόν η αξιολόγηση.
Οι θεσμοί μάς ενημέρωσαν ότι οι συζητήσεις στην Αθήνα έγιναν σε καλό κλίμα και επιτεύχθηκε σημαντική πρόοδος, ανέφερε ο κ. Ντέισελμπλουμ, προσθέτοντας ότι πρέπει να συνεχίσουμε τις προσπάθειες, ώστε να φτάσουμε σε μια συμφωνία. «Καλούμε τις δύο πλευρές να συνεχίσουν αυτές τις προσπάθειες κυρίως στο ασφαλιστικό, στο δημοσιονομικό και στο νέο ταμείο ιδιωτικοποιήσεων» υπογράμμισε.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι προσερχόμενος στη συνεδρίαση ο πρόεδρος του Εurogroup είχε δηλώσει ότι δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα δημοσιεύματα περί εκτροχιασμού των συζητήσεων μεταξύ των θεσμών και της κυβέρνησης, τονίζοντας ότι έχει καλυφθεί σημαντικό έδαφος, η διαδικασία συνεχίζεται και πως θα φτάσουμε σε ένα καλό αποτέλεσμα.
Από την πλευρά του ο κ. Μοσκοβισί επισήμανε ότι η ελληνική οικονομία παρά τους περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων αποδείχτηκε ανθεκτική και πως από το δεύτερο εξάμηνο του 2016 θα επανέλθει σε αναπτυξιακή τροχιά, η οποία θα επιταχυνθεί το 2017 υπό την προϋπόθεση -όπως είπε- ότι θα εφαρμοστεί πιστά το πρόγραμμα.
Αναφορικά με το χρονοδιάγραμμα της αξιολόγησης, ο Γάλλος επίτροπος υπογράμμισε ότι πρέπει να συνεχίσουμε τις προσπάθειες ώστε οι θεσμοί να επιστρέψουν το συντομότερο δυνατό και να κλείσει η διαπραγμάτευση μέσα στις επόμενες βδομάδες. Οταν κλήθηκε να προσδιορίσει χρονικά την ολοκλήρωση της διαπραγμάτευσης απάντησε ότι ένας εφικτός στόχος είναι μέχρι το Πάσχα των καθολικών, δηλαδή στο τέλος Μαρτίου. Στο σημείο αυτό διευκρίνισε ότι τόσο η Κομισιόν όσο και το Εurogroup είχαν πει απ’ την αρχή ότι οι διαπραγματεύσεις της πρώτης αξιολόγησης δεν θα τελειώσουν σε μια φάση συζητήσεων αλλά σε περισσότερες.
Σχετικά με την ουσία, ο κ. Μοσκοβισί επιβεβαίωσε ότι τα δύο βασικά προβλήματα είναι το ασφαλιστικό και το δημοσιονομικό, όπου θα πρέπει να καλυφθεί το κενό. Ειδικότερα για το ασφαλιστικό είπε ότι οι εταίροι και οι θεσμοί έχουν επίγνωση ότι πρόκειται για μια μεταρρύθμιση ευαίσθητη και δύσκολη πολιτικά και κοινωνικά για την κυβέρνηση, ωστόσο τα πράγματα θα γίνουν πολύ χειρότερα για την Ελλάδα αν αφεθούν για αργότερα.
Ο επίτροπος δεν αναφέρθηκε σε λεπτομέρειες, ωστόσο ανώτερος αξιωματούχος της Ευρωζώνης ανέφερε προχθές στις Βρυξέλλες ότι στο μεν ασφαλιστικό τα ανοικτά θέματα είναι το ποσοστό αναπλήρωσης και τα ελάχιστα έτη εργασίας για τη διασφάλιση δικαιώματος εθνικής σύνταξης, για δε το δημοσιονομικό τα μέτρα ύψος 1% του ΑΕΠ που θα πρέπει να εξειδικευθούν. Αυτό που είπε είναι ότι έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, αλλά υπάρχει ακόμη αρκετός δρόμος που πρέπει να διανύσουμε.
Υπάρχουν φήμες στον Τύπο ότι η διαδικασία έχει εκτροχιαστεί. Είμαι πεπεισμένος ότι είναι λανθασμένες, δήλωσε ο πρόεδρος του Eurogroup Γερούν Ντέισελμπλουμ αναφερόμενος στα δημοσιεύματα περί αδιεξόδου στις διαπραγματεύσεις, ενώ από την πλευρά του ο Γάλλος επίτροπος Πιερ Μοσκοβισί υπογράμμισε ότι «πρέπει να συνεχιστούν οι προσπάθειες ώστε οι θεσμοί να επιστρέψουν το συντομότερο δυνατό στην Αθήνα και να κλείσει η διαπραγμάτευση μέσα στις επόμενες εβδομάδες».Για το θέμα της πολιτικοποίησης του δημόσιου τομέα και τις τελευταίες τοποθετήσεις σε διοικητικά συμβούλια δημόσιων οργανισμών και επιχειρήσεων, ο κ. Ντέισελμπλουμ, απαντώντας σε σχετική ερώτηση, είπε ότι «το θέμα δεν συζητήθηκε χθες, αλλά τον περασμένο μήνα, όπου επισημάνθηκαν στην ελληνική πλευρά οι ενστάσεις μας». «Είπαμε ότι η αποπολιτικοποίηση του δημόσιου τομέα είναι πολύ σημαντική για την οικονομία, τους επενδυτές και για την αξιοπιστία της χώρας» ανέφερε.
Πάντως, για το ίδιο θέμα ο κ. Μοσκοβισί σημείωσε ότι έχει σημειωθεί πρόοδος τελευταία και ανέφερε πως η τελευταία αλλαγή διοίκησης στη Γ.Γ. Δημοσίων Εσόδων έγινε με τη σύμφωνη γνώμη των Ευρωπαίων εταίρων. «Εχει σημειωθεί πρόοδος και σε αυτόν το τομέα και κινούμαστε προς τη σωστή κατεύθυνση» δήλωσε από την πλευρά του ο Π. Μοσκοβισί, ενώ αναφέρθηκε συγκεκριμένα στην επερχόμενη αλλαγή της διοίκησης της ΕΛΣΤΑΤ και στον σχεδιασμό του Ταμείου Ιδιωτικοποιήσεων.
Ο Κλάους Ρέγκλινγκ
ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
Ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ για την ΕλλάδαΑπό την πλευρά του, ο επικεφαλής του ΕΜΣ Κλάους Ρέγκλινγκ αναφέρθηκε στα 21,4 δισ. ευρώ που έχει δώσει το ταμείο στην Ελλάδα από το περασμένο καλοκαίρι, ποσό που καλύπτει το ένα τέταρτο του αρχικού ποσού του προγράμματος.
«Βλέπουμε καλή συνεργασία με την Ελλάδα και καλή πρόοδο, αλλά ταυτόχρονα αρκετή δουλειά πρέπει να γίνει ακόμα» είπε χαρακτηριστικά ο επικεφαλής του ESM. «Βλέπουμε θετικά μηνύματα από τις μεταρρυθμίσεις που έγιναν. Αναβάθμιση από οίκους αξιολόγησης και καλύτερα έσοδα από τις προβλέψεις», συμπλήρωσε.
Σχετικά με τη ρευστότητα, επεσήμανε αφενός τα καλύτερα των αναμενομένων έσοδα, αλλά και τα σημαντικά κέρδη από την Τράπεζα της Ελλάδας ΕΛΛ που θα λάβει ο προϋπολογισμός. «Αυτό διευκολύνει βραχυπρόθεσμα», σημείωσε, «ωστόσο δεν επιτρέπει εφησυχασμό γιατί οι κίνδυνοι παραμένουν».
Από το εξωτερικό oι κίνδυνοι
Το Eurogroup συζήτησε την κατάσταση της ευρωπαϊκής οικονομίας υπό το βάρος και της μεταβλητότητας που υπάρχει στις διεθνείς αγορές.
Ο Γερούν Ντέισελμπλουμ επεσήμανε ότι η Ευρωζώνη είναι σήμερα ισχυρότερη, όπως και οι τράπεζες, ενώ οι κίνδυνοι τώρα προέρχονται από το εξωτερικό.
Αναφορικά με τα προβλήματα στις τράπεζες και τις πιέσεις στις μετοχές ο Γερούν Ντέισελμπλουμ εκτίμησε ότι είναι πιθανό να «τιμολογούνται» τα νέα δεδομένα μετά τις αλλαγές στην τραπεζική ένωση, όπως το bail in, και ξεκαθάρισε ότι γι’ αυτό θέλει να προχωρήσουν όσα αποφασίστηκαν.
Στο Eurogroup συζητήθηκε το θέμα της μεγαλύτερης διαφάνειας και συμφωνήθηκε να δημοσιοποιείται πληρέστερο κείμενο με την ατζέντα πριν από τις συναντήσεις, αλλά και τα συμπεράσματα εκ των υστέρων. Παράλληλα θα δημοσιοποιούνται και ορισμένα έγγραφα.
Δεν υπάρχει εκτροχιασμός
ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ Ε.Ε.
Αισιοδοξία Ντέισελμπλουμ για την αξιολόγησηΕνδιαφέρον είχαν και οι δηλώσεις των επικεφαλής των θεσμών, κατά την προσέλευσή τους στη συνεδρίαση του Συμβουλίου Υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης.
«Εχει γίνει πολλή δουλειά με την Ελλάδα. Στο Eurogroup θα εξετάσουμε την πρόοδο που έχει επιτευχθεί» υπογράμμισε ο Γερούν Ντέισελμπλουμ. «Η Αθήνα συνεχίζει να μιλά με τους θεσμούς για το συνταξιοδοτικό και δημοσιονομικά θέματα» προσέθεσε. Αναφερόμενος σε δημοσιεύματα περί αδιεξόδου τόνισε ότι «υπάρχουν φήμες στον Τύπο ότι η διαδικασία έχει εκτροχιαστεί. Είμαι πεπεισμένος ότι είναι λανθασμένες», ενώ δήλωσε αισιόδοξος ότι θα υπάρξει ένα καλό αποτέλεσμα.
O Βόλφγκανγκ Σόιμπλε
Η Ευρωζώνη θα ενθαρρύνει την Ελλάδα να παραμείνει σε ευθυγράμμιση με τους στόχους του προγράμματος ανέφερε ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, προσερχόμενος στο Eurogroup.
Ερωτώμενος για την Πορτογαλία, τόνισε πως «θα τη συμβούλευε να μην εκτροχιάζεται από την οδό των μεταρρυθμίσεων», προσθέτοντας πως είναι επικίνδυνο για τη Λισαβόνα να συνεχίσει να αναστατώνει τις αγορές. «Βλέπουμε ότι οι αγορές είναι ήδη νευρικές για την Ελλάδα» υπογράμμισε ο Γερμανός ΥΠΟΙΚ. Σχετικά με την Deutsche Bank, είπε ότι δεν έχει καμία ανησυχία, προσθέτοντας ότι η μεταβλητότητα στις τράπεζες είναι «λίγο υπερβολική».
O Φιλανδός υπουργός Οικονομικών Αλεξ Στουμπ έκανε λόγο για καλή πρόοδο στις διαπραγματεύσεις με την Αθήνα. «Από πέρυσι το καλοκαίρι ενισχύεται η εμπιστοσύνη, έχει γίνει πολλή δουλειά» υπογράμμισε, ενώ αναφέρθηκε και στο ταξίδι Τσακαλώτου στο Ελσίνκι. Σημείωσε ωστόσο ότι για την ολοκλήρωση της αξιολόγησης πρέπει να γίνει ακόμη δουλειά. «Ελπίζω τις επόμενες εβδομάδες να λάβουμε το πράσινο φως από τους θεσμούς», υπογράμμισε.
Επίσης, ο Αυστριακός υπουργός Οικονομικών Χανς Σέλινγκ σημείωσε ότι έχει γίνει πολλή δουλειά με την Ελλάδα, προσθέτοντας πως η Αθήνα έχει κάνει περισσότερα στο τρίτο πρόγραμμα σε σχέση με τα δύο προηγούμενα.
Επιμένει σε ασφαλιστική μεταρρύθμιση και μείωση του χρέους το ΔΝΤ
Η Ελλάδα χρειάζεται ένα ρεαλιστικό και ισορροπημένο πρόγραμμα διεμήνυσε ο εκπρόσωπος Τύπου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Τζέρι Ράις, ενώ υπογράμμισε ότι τα θεμελιώδη μεγέθη των ελληνικών τραπεζών ενισχύθηκαν μετά την πρόσφατη ανακεφαλοποίησή τους και τούτο δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας, σχολιάζοντας την κατακόρυφη πτώση των τιμών των τραπεζικών μετοχών.
Οπως ανέφερε, υπάρχει διεθνώς αναταραχή στις αγορές, η οποία ενισχύεται από το κλίμα αβεβαιότητας που επικρατεί στο εσωτερικό της χώρας. Ωστόσο, ο ίδιος πρόσθεσε ότι είναι απαραίτητο οι ελληνικές τράπεζες να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, γεγονός που θα τους επιτρέψει να ισχυροποιήσουν περαιτέρω τη θέση τους και να συμβάλουν στην ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας.
Ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ Τζέρι Ράις (φωτ. αρχείου) δεν έδωσε χρονοδιάγραμμα για την επιστροφή στη Αθήνα των επικεφαλής των δανειστών. Αναφερόμενος στο πρόσφατο μήνυμα της γενικής διευθύντριας του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Κριστίν Λαγκάρντ, ο κ. Ράις υπογράμμισε ότι η Ελλάδα χρειάζεται ένα ρεαλιστικό και ισορροπημένο πρόγραμμα, το οποίο θα περιλαμβάνει αφενός γενναίες μεταρρυθμίσεις, αφετέρου μία σημαντική μείωση του δημοσίου χρέους.
Οπως είπε, δεν είναι η πρώτη φορά που η κα Λαγκάρντ απευθύνει το μήνυμα αυτό τόσο στους Ευρωπαίους όσο και στην ελληνική κυβέρνηση. Διευκρίνισε ότι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δεν τάσσεται υπέρ μιας πιο σκληρής δημοσιονομικής προσαρμογής.
Αντιθέτως, όπως υποστήριξε, είναι απαραίτητο να προχωρήσει με μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος, προκειμένου οι Ελληνες να πληρώνουν ανάλογα με τις πραγματικές τους δυνατότητες και το βάρος να μη μετακυλίεται μόνο στις ασθενέστερες ομάδες.
Για αντίστοιχους λόγους θα πρέπει, υποστήριξε, να προχωρήσει η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού, συμπληρώνοντας ότι «μια περιορισμένη ασφαλιστική μεταρρύθμιση θα απαιτήσει μεγαλύτερη μείωση του δημοσίου χρέους», γεγονός που είχε υποστηρίξει πριν από μία εβδομάδα περίπου και η ίδια η κα Λαγκάρντ.
Ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ δεν έδωσε χρονοδιάγραμμα για την επιστροφή στην Αθήνα των επικεφαλής των δανειστών. Επιβεβαίωσε ότι οι συζητήσεις την προηγούμενη εβδομάδα μεταξύ αυτών και της κυβέρνησης έγιναν σε εποικοδομητικό κλίμα.
Οπως ανέφερε, η διαπραγμάτευση πλέον γίνεται σε επίπεδο τεχνικών κλιμακίων και από την πρόοδο που θα υπάρξει θα εξαρτηθεί και η επιστροφή των επικεφαλής στην Αθήνα.
medispin
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΕΤΟΙΜΟΣ ΝΑ ΓΡΑΨΕΙ... ΙΣΤΟΡΙΑ Ο ΒΑΛΒΕΡΔΕ!
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
