2017-05-16 21:20:17
…Δεν ξέρω κανένα παραμύθι. Κανένα από τα χαμένα αγόρια δεν ξέρει παραμύθια, είπε ο Πήτερ.
Τι φρικτό !, είπε η Γουέντι.
Ξέρεις γιατί τα χελιδόνια χτίζουν τις φωλιές τους στις μαρκίζες των σπιτιών;… Για να ακούνε τα παραμύθια.
J.M. Barrie, Πίτερ Παν ή το παιδί που αρνιόταν να μεγαλώσει.
Η εποχή της εικόνας
Ζούμε στην εποχή της εικόνας. Στην εποχή των γρήγορων ταχυτήτων στο ίντερνετ, των γρήγορων browsers, της σάρωσης της πληροφορίας. Σε ό, τι αφορά την επικοινωνία, όλα γίνονται πανεύκολα, με το πάτημα ενός κουμπιού, με το άγγιγμα της touch screen του tablet ή του κινητού τηλεφώνου. Μέσα στον εικονικό αυτό κόσμο, στην εικονική πραγματικότητα επικρατεί η παντελής απουσία των αισθήσεων, καθώς όλα περικλείονται αλλά και περιορίζονται ταυτόχρονα, μπροστά σε μία οθόνη.
Ολο και συχνότερα, συναντούμε νεαρούς ενήλικες που παρουσιάζουν κοινές συμπτωματολογίες: κλείνονται στο σπίτι, περνούν την ημέρα σερφάροντας στο ίντερνετ, δημιουργούν μια παράλληλη εικονική ζωή ή ζουν μέσα στο δωμάτιο/φωλιά μέσα στο οποίο αναλώνεται όλη η καθημερινότητα της ζωής τους.
Πρόκειται για νέες παθολογίες ή για νέες συμπτωματολογίες;
Η συστημική προσέγγιση αναφέρει ότι η παθολογία συνδέεται με τις σχέσεις και αποκτά νόημα αν τη δούμε μέσα στα συστήματα των σχέσεων, με τα οποία το άτομο έρχεται σε επαφή.
Σίγουρα υπάρχουν συμπεριφορές των νέων που μας φαίνονται προβληματικές, σαν να αναπληρώνουν κάτι που δεν έχουν. Για πολλούς νέους, οι κοινωνικοί δεσμοί χαλαρώνουν, οι τρόποι του σχετίζεσθαι που έχουν δημιουργήσει είναι διαφορετικοί και ορισμένες φορές, αντιτίθενται σε εκείνους που πραγματοποιήθηκαν από τους σημερινούς ενήλικες όταν ήταν εκείνοι νέοι.
Τα νέα αναδυόμενα κοινωνικά φαινόμενα και τα νέα συμπτώματα αναπτύσσονται μέσα σε έναν εικονικό κόσμο, τον κόσμο του ίντερνετ, των βιντεοπαιχνιδιών, με τη χρήση ενός εργαλείου όπως το facebook.
Ο εθισμός στο Διαδίκτυο, αν και δεν έχει αναγνωριστεί επισήμως ως κλινική οντότητα, αποτελεί μια προβληματική κατάσταση με αρνητικές συνέπειες στην ατομική, οικογενειακή και εργασιακή πραγματικότητα του χρήστη, η οποία χρήζει αντιμετώπισης.
Μελέτες έχουν καταδείξει ότι η κοινωνικοποίηση είναι ένας από τους πόλους έλξης πίσω από την εθιστική δύναμη του διαδικτύου. Οι δυνατότητες για κοινωνικoποίηση που παρέχει το Διαδίκτυο, ευθύνονται για την υπερβολική ώρα που αφιερώνουν τα άτομα για επαφές σε πραγματικό χρόνο με τη χρήση ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, Chat, διαδικτυακών παιχνιδιών. Τα άτομα που συμμετέχουν, στοχεύουν στην ανταλλαγή πληροφοριών, στη συναισθηματική υποστήριξη ή απλά σε μια συζήτηση με άτομα με παρόμοια ενδιαφέροντα.
Ετσι, η σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης εγγράφεται στο κοινωνικό πεδίο ως μία διαδικασία από-συμβολοποιήσεων και τέλους των παραδοσιακών μύθων και των μεγάλων αφηγήσεων, ρήξης του κοινωνικού ιστού και διαρκούς αποξένωσης του ατόμου από τον εαυτό του και τους Αλλους. Η κοινωνία μέσα στην κρίση της δεν είναι σε θέση να δημιουργήσει τις αναγκαίες διαμεσολαβήσεις όπου θα μπορούσε να βρει έκφραση το κάλεσμα στον Άλλο, η συνάντηση με την ετερότητα, η απόδοση νοήματος στην διυποκειμενική αλυσίδα, στο δίκτυο των σημαντικών Αλλων, η ανακάλυψη των ιχνών μιας προσωπικής και διαγενεακής ιστορίας και του νοήματος που αποκτούν μέσα στην ιστορία.
Η Ψυχική διάσταση της εξάρτησης από ένα αντικείμενο
H εξάρτηση από ένα αντικείμενο (internet, τζόγος), έχει την ψυχική διάσταση που ανάγεται στην καταπράυνση μιας οδυνηρής εσωτερικής έντασης που πηγάζει από την αστάθεια του ψυχισμού του ατόμου, στην αναζήτηση ευχαρίστησης, για την αντιμετώπιση του αισθήματος ανίας, πλήξης, ανικανοποίητου που κυριαρχεί μέσα του, στην αναζήτηση έντονων αισθήσεων, για την αποφυγή του συναισθηματικού κενού που πηγάζει από την απουσία εσωτερικών αντικειμένων.
Γιατί, λοιπόν, είναι τόσο σημαντικό να μας ακούν ; Γιατί είναι τόσο σημαντικό να διηγούμαστε ιστορίες;
Στο έργο του J.M. Barrie «Πίτερ Παν», η ικανότητα της Γουέντι να αφηγείται παραμύθια αποτελεί τόσο μεγάλο πειρασμό για τον Πίτερ, που πείθεται να την πάρει μαζί του. Ετσι, η Γουέντι γίνεται το πρώτο κορίτσι που επιτρέπεται να πετάξει στη Χώρα του Ποτέ- Ποτέ, με διαβατήριο τα δεκάδες παραμύθια που θα αφηγηθεί στα «χαμένα» παιδιά… Ετσι, τα «χαμένα» παιδιά αποκτούν μία «μητέρα» που τους λέει ιστορίες. Στο τέλος του βιβλίου, επιστρέφουν όλα από τη χώρα του Ποτέ εκτός από ένα, τον Πίτερ Παν. Η αφήγηση της Γουέντι δεν είναι ικανή να τον βοηθήσει να ξεπεράσει το πένθος της δικής του εγκατάλειψης από τη μητέρα του και να βρει ένα νόημα στη ζωή του. Γι’ αυτό και επιλέγει να μείνει μόνος, χαμένος στη χώρα του Ποτέ.
Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι η σχέση μας με τα παραμύθια αποτελεί λειτουργία διαχρονική, διατρέχει όλη μας τη ζωή και την ιστορία μας, είναι συνυφασμένη με τη φύση μας και την ύπαρξη του κόσμου. Οι ιστορίες, μας κρατούν συντροφιά. Συντροφιά πολύτιμη, υποστηρικτική, παρηγορητική. Μέσα από τα παραμύθια αλλά και τις προσωπικές αφηγήσεις των παλαιότερων γενεών προς τις νεώτερες, βρίσκουμε τρόπους να ξεπερνάμε τα εμπόδια, να ανακαλύπτουμε εναλλακτικές λύσεις, να προσεγγίζουμε διαφορετικούς τρόπους να υπάρχουμε. Η αφήγηση αναπτύσσει τη θετική σκέψη, τις ανθρώπινες αξίες, τη φαντασία, τη δημιουργικότητα, το νόημα της ίδιας της ζωής.
Σε όλους τους πολιτισμούς, υπάρχει ο βασικός μύθος που απαντάται στις ανθρώπινες αφηγήσεις ανά τους αιώνες, η ιστορία του ήρωα που βαίνει προς την ολοκλήρωσή του, ξεπερνώντας δύσκολα εμπόδια. Είναι οι κοινές ιδέες των μύθων που προέρχονται από το κοινό πεδίο, την ανθρώπινη ψυχή και το ανθρώπινο σώμα.
Οι ιστορίες μας βοηθούν στη μετάβαση από το ένα στάδιο της ζωής μας στο άλλο. Δίνουν απαντήσεις σε ερωτήματα «Τι είναι πραγματικά ο κόσμος ;», «Ποιο είναι το νόημα της ζωής;».
Ο μύθος, το παραμύθι, μπορούν να οδηγήσουν στην καλύτερη κατανόηση και στην αντιμετώπιση καταστάσεων όχι με έναν ορθολογικό τρόπο, αλλά μέσα από τα σύμβολα και την ασφάλεια που αυτά παρέχουν. Οι μύθοι συνδέουν την φαντασία με την πραγματικότητα. Κάθε φορά που λέγεται μία ιστορία, τόσο ο αφηγητής όσο και ο ακροατής σαλπάρουν για ένα ταξίδι εσωτερικής και εξωτερικής διερεύνησης. Η επιθυμία να αφηγηθούμε την ιστορία μας, αλλά και η δυνατότητα να προχωρήσουμε μέσα από αυτήν, είναι σημαντικά βήματα προς την ωρίμανση. Με τον τρόπο αυτό, όχι μόνο μεγαλώνουμε αλλά και αποκαλύπτουμε τον αληθινό μας εαυτό.
Η εικόνα μπλοκάρει, αδρανοποιεί τη φαντασία. Η αφήγηση φτιάχνει εικόνες, αφήνει να αναδυθούν συναισθήματα. Η μορφή και η δομή των παραμυθιών υποβάλλουν στο άτομο εικόνες με τις οποίες μπορεί να δομήσει τις ονειροπολήσεις του και να προσανατολιστεί καλύτερα στη ζωή του. Η ταύτιση και η κατανόηση είναι άμεσες. Το παραμύθι κινείται στο χώρο του φανταστικού όπου όλα επιτρέπονται, η δικαιοσύνη πάντα νικάει και στο τέλος οι καλοί δικαιώνονται. Το παιδί δομεί, έτσι, την εμπιστοσύνη του στη ζωή και στους ανθρώπους και βλέπει θετικά τον εαυτό του. Ταυτίζεται με τους ήρωες, καταλαβαίνει καλύτερα τον εαυτό του, βάζει σε τάξη το εσωτερικό του χάος.
Το παραμύθι δίνει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να αναγνωρίσει τα δικά του συναισθήματα και να βιώσει καταστάσεις που λειτουργούν λυτρωτικά για τον ίδιο. Η προσωποποίηση των συμβολικών στοιχείων μπορεί να μας δώσει έρωτα, χορό, θυμό , αντιδράσεις , γέλιο, κλάμα. Η αφήγηση γίνεται έργο, πράξεις, διάλογος.
Ο μύθος είναι ένα πολύ δυνατό μέσο αυτογνωσίας από μόνο του.
Διηγούμαστε στην προσπάθειά μας να βρούμε νόημα στη ζωή μας. Το να κατανοήσει κανείς με σιγουριά το νόημα που έχει ή θα έπρεπε να έχει η ζωή του, σημαίνει ότι έχει πετύχει την ψυχολογική ωριμότητα. Σε κάθε ηλικία επιδιώκουμε και πρέπει να είμαστε ικανοί να βρούμε μέρος του νοήματος, ανάλογα με το πώς έχουν αναπτυχθεί η νόηση και η κατανόησή μας.
Για να βρει κανείς βαθύτερο νόημα πρέπει να γίνει ικανός να υπερβεί τα στενά όρια της εγωκεντρικής ύπαρξης και να πιστέψει πως η συμβολή του στη ζωή θα είναι σημαντική, αν όχι τώρα, τουλάχιστον στο μέλλον. Αυτό το αίσθημα είναι αναγκαίο για να αισθάνεται κανείς ικανοποιημένος με τον εαυτό του και με ό, τι κάνει. Τα θετικά συναισθήματα μας δίνουν τη δύναμη να αναπτύξουμε τη λογική μας. Μονάχα η ελπίδα για το μέλλον, μπορεί να μας στηρίζει στις αντιξοότητες που αναπόφευκτα θα συναντήσουμε.
Αν οι άνθρωποι ανατρέφονταν, έτσι, ώστε η ζωή να έχει νόημα γι’ αυτούς, τότε δεν θα χρειάζονταν ειδική βοήθεια. Ετσι, οι άνθρωποι φτάνουν στην απόγνωση, λόγω της ανικανότητάς τους να αναπτύξουν και να διατηρήσουν ικανοποιητικές διαπροσωπικές σχέσεις. Φτάνουν σε απόγνωση, ως αποτέλεσμα της αναμέτρησής τους με σκληρά δεδομένα της ανθρώπινης μοίρας, με τα δεδομένα της ζωής. Σύμφωνα με τον Ir.Yalom, τέσσερις βασικές έγνοιες του ανθρώπου, συνδέονται με την ψυχοθεραπεία : «ο θάνατος, η απομόνωση, το νόημα της ζωής και η ελευθερία.»
Η ψυχοθεραπευτική διαδικασία, είναι από μόνη της μία αφήγηση: η αφήγηση του θεραπευόμενου στον θεραπευτή, όπου υπάρχει πάντα ένας αφηγητής και ένας ακροατής. Ο θεραπευόμενος εξιστορεί το δικό του μύθο, τη δική του ψυχική πραγματικότητα, ξανά και ξανά, μέχρις ότου βρεθεί το νόημα πίσω από τις λέξεις, που καθοδηγεί την πορεία των επιλογών του, μέσα στη ζωή. Η ψυχοθεραπεία γίνεται η διαδικασία βαθμιαίας αποκάλυψης όπου ο θεραπευτής επιχειρεί να γνωρίσει τον ασθενή όσο πληρέστερα γίνεται. Αποτελεί μία βαθιά και περιεκτική εξερεύνηση της πορείας και του νοήματος της ζωής του ανθρώπου, καθώς ασχολείται με τα παράδοξα της ύπαρξης, με την αμφιθυμία ως κινητήριος δύναμη του ψυχισμού.
Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό να ξαναπροσεγγίσουμε την αξία του να μιλάμε, να αφηγούμαστε αλλά και να αφήνουμε να μας αφηγηθούν τις καθημερινές τους ιστορίες, οι φίλοι, οι αγαπημένοι μας, τα παιδιά μας, οι μαθητές μας. Η αξία της αφήγησης είναι που καθιστά την ψυχοθεραπεία « δώρο», όπως αφηγείται ο IrvinYalom. Η ενσυναίσθηση, η υποστήριξη, η συμμετοχή του θεραπευόμενου στη ψυχοθεραπευτική διαδικασία, η αποδοχή ότι εν τέλει σε αυτό το μακρύ ταξίδι προς την αυτογνωσία, θεραπευτής και θεραπευόμενος είναι συνταξιδιώτες και συνοδοιπόροι, η σημαντικότητα του ασθενή για τον θεραπευτή του, είναι οι παράγοντες τελικά που επουλώνουν το τραύμα και δίνουν τη δυνατότητα βίωσης επανορθωτικής εμπειρίας που οδηγεί στην ίαση και θεραπεία.
Ο ψυχοθεραπευτικός τόπος και χρόνος, γίνεται αυτός ο ενδιάμεσος χώρος ανάμεσα στα όνειρα και την πραγματικότητα που περιγράφει ο J.M.Barrie. Ο ενδιάμεσος χώρος που δημιουργείται μέσα στο πλαίσιο των ψυχοθεραπευτικών συνεδριών, όπου η δημιουργία και η αφήγηση μίας ιστορίας από τη φαντασία αλλά και την ψυχική πραγματικότητα συνάμα του ασθενούς, βρίσκει τη θέση της στο ψυχικό του παρόν και μέλλον._
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Λουλές Β. « Πέρασα κι εγώ από κει κι είχα παπούτσια από χαρτί. Παραμύθια για πάντα». (ντοκιμαντέρ)
2. Μάτσα Κ. «Ψυχοθεραπεία και Τέχνη στην Απεξάρτηση», 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο «Τέχνη και Ψυχιατρική», 20-23 Μαίου 2010
3. Mάτσα Κ. «Φαντασία κα οδύνη της ψυχής», 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο «Τέχνη και Ψυχιατρική», 20-23 Μαίου 2010
4. Παπαδογεωργοπούλου Α. «Παιδιά-«πτυσσόμενα τηλεσκόπια»… όταν ανακάλυψαν το μαγικό χαλί της Παιγνιοθεραπείας» Εκδ. Κοντύλι, Αθήνα 2010
5. Σφακιανάκης Εμ., Σιώμος Κ., Φλώρος Γ. «Εθισμός στο Διαδίκτυο και άλλες Διαδικτυακές Συμπεριφορές Υψηλού Κινδύνου», Εκδ. Λιβάνη, 2012
6. Tσουκαλά Κ. «Lacan και Vygotsky. Η λέξη, το κενό και η διαλογική συνθήκη», Τμήμα Προβληματικής Χρήσης Διαδικτύου 18 ΑΝΩ, Ψ.Ν.Α.-ΔΑΦΝΙ
7. Φιλίππου Δ.-Καραντάνα Π. (2010) Ιστορίες για να ονειρεύεσαι… Παιχνίδια για να μεγαλώνεις… Εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα.
8.Χρόνη Δ., Χουρμούζογλου Μ. «Αποκλειστικά Διαδικτυακές σχέσεις. Παρουσίαση Κλινικής Περίπτωσης. Μία ψυχοδυναμική ανάγνωση» Τμήμα Προβληματικής Χρήσης Διαδικτύου 18 ΑΝΩ Ψ.Ν.Α.-ΔΑΦΝΙ, 2013
ΞΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Bargh J., Mc Kenna K., Fitzsimions Gr., “Can you see the real me ? Activation and Expression of the “True self” on the Internet” Journal of Social Issues Vol.58, No. 1 2002, pp.33-48
2. BarrieJ.M. «Πίτερ Παν ή το παιδί που αρνιόταν να μεγαλώσει», εκδ. ΑΓΡΑ, 1987
3. Bettelheim Br., The Uses of Enchantment, 1976
4. Jennings S., Cattanach A., Meldrum B., Mitchell S., Chesner A. «The Handbook of Dramatherapy», Routlegde, 1994
5 Johnson L. “Creative therapies in the treatment of addictions : the art of transforming shame”, , The Arts in Psychotherapy, Vol.17, pp.299-308
6. Mc Cown J., FischerD., Page R., Homant M.«Internet Relationships : People Who Meet People”, , Cyber Psychology & Behavior, vol. 4, No 5, 2001
7. Mc Kenna K., Grenn A., Gleason M. “Relationship Formation on the Internet : What’s the Big Attraction ? ”, , Journal of Social Issues, Vol. 58, No. 1, 2002, pp.9-31
8. MastropaoloL. « Νέες παθολογίες της εφηβείας ή νέα αναδυόμενα κοινωνικά φαινόμενα ; Το hikikomori είναι αποκλειστικά ιαπωνικό;», Περιοδ. Συστημική σκέψη και Ψυχοθεραπεία, Τεύχος 3, 2014
9. WinnicottD. (1980) Το παιδί, το παιχνίδι και η πραγματικότητα. Εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα.
10. YalomE., «Το δώρο της ψυχοθεραπείας», εκδ. ΑΓΡΑ, 2004
11. YalomE., «Η Μάνα και το νόημα της Ζωής», εκδ. ΑΓΡΑ, 2007
Συγγραφή Άρθρου: Μακρογιάννη Ελένη - Ψυχολόγος, Δραματοθεραπεύτρια . Εξειδίκευση στην Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία καθώς και στη Ψυχοθεραπεία μέσω Θεάτρου (Dramatherapy).
e-psychology.gr
Τι φρικτό !, είπε η Γουέντι.
Ξέρεις γιατί τα χελιδόνια χτίζουν τις φωλιές τους στις μαρκίζες των σπιτιών;… Για να ακούνε τα παραμύθια.
J.M. Barrie, Πίτερ Παν ή το παιδί που αρνιόταν να μεγαλώσει.
Η εποχή της εικόνας
Ζούμε στην εποχή της εικόνας. Στην εποχή των γρήγορων ταχυτήτων στο ίντερνετ, των γρήγορων browsers, της σάρωσης της πληροφορίας. Σε ό, τι αφορά την επικοινωνία, όλα γίνονται πανεύκολα, με το πάτημα ενός κουμπιού, με το άγγιγμα της touch screen του tablet ή του κινητού τηλεφώνου. Μέσα στον εικονικό αυτό κόσμο, στην εικονική πραγματικότητα επικρατεί η παντελής απουσία των αισθήσεων, καθώς όλα περικλείονται αλλά και περιορίζονται ταυτόχρονα, μπροστά σε μία οθόνη.
Ολο και συχνότερα, συναντούμε νεαρούς ενήλικες που παρουσιάζουν κοινές συμπτωματολογίες: κλείνονται στο σπίτι, περνούν την ημέρα σερφάροντας στο ίντερνετ, δημιουργούν μια παράλληλη εικονική ζωή ή ζουν μέσα στο δωμάτιο/φωλιά μέσα στο οποίο αναλώνεται όλη η καθημερινότητα της ζωής τους.
Πρόκειται για νέες παθολογίες ή για νέες συμπτωματολογίες;
Η συστημική προσέγγιση αναφέρει ότι η παθολογία συνδέεται με τις σχέσεις και αποκτά νόημα αν τη δούμε μέσα στα συστήματα των σχέσεων, με τα οποία το άτομο έρχεται σε επαφή.
Σίγουρα υπάρχουν συμπεριφορές των νέων που μας φαίνονται προβληματικές, σαν να αναπληρώνουν κάτι που δεν έχουν. Για πολλούς νέους, οι κοινωνικοί δεσμοί χαλαρώνουν, οι τρόποι του σχετίζεσθαι που έχουν δημιουργήσει είναι διαφορετικοί και ορισμένες φορές, αντιτίθενται σε εκείνους που πραγματοποιήθηκαν από τους σημερινούς ενήλικες όταν ήταν εκείνοι νέοι.
Τα νέα αναδυόμενα κοινωνικά φαινόμενα και τα νέα συμπτώματα αναπτύσσονται μέσα σε έναν εικονικό κόσμο, τον κόσμο του ίντερνετ, των βιντεοπαιχνιδιών, με τη χρήση ενός εργαλείου όπως το facebook.
Ο εθισμός στο Διαδίκτυο, αν και δεν έχει αναγνωριστεί επισήμως ως κλινική οντότητα, αποτελεί μια προβληματική κατάσταση με αρνητικές συνέπειες στην ατομική, οικογενειακή και εργασιακή πραγματικότητα του χρήστη, η οποία χρήζει αντιμετώπισης.
Μελέτες έχουν καταδείξει ότι η κοινωνικοποίηση είναι ένας από τους πόλους έλξης πίσω από την εθιστική δύναμη του διαδικτύου. Οι δυνατότητες για κοινωνικoποίηση που παρέχει το Διαδίκτυο, ευθύνονται για την υπερβολική ώρα που αφιερώνουν τα άτομα για επαφές σε πραγματικό χρόνο με τη χρήση ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, Chat, διαδικτυακών παιχνιδιών. Τα άτομα που συμμετέχουν, στοχεύουν στην ανταλλαγή πληροφοριών, στη συναισθηματική υποστήριξη ή απλά σε μια συζήτηση με άτομα με παρόμοια ενδιαφέροντα.
Ετσι, η σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης εγγράφεται στο κοινωνικό πεδίο ως μία διαδικασία από-συμβολοποιήσεων και τέλους των παραδοσιακών μύθων και των μεγάλων αφηγήσεων, ρήξης του κοινωνικού ιστού και διαρκούς αποξένωσης του ατόμου από τον εαυτό του και τους Αλλους. Η κοινωνία μέσα στην κρίση της δεν είναι σε θέση να δημιουργήσει τις αναγκαίες διαμεσολαβήσεις όπου θα μπορούσε να βρει έκφραση το κάλεσμα στον Άλλο, η συνάντηση με την ετερότητα, η απόδοση νοήματος στην διυποκειμενική αλυσίδα, στο δίκτυο των σημαντικών Αλλων, η ανακάλυψη των ιχνών μιας προσωπικής και διαγενεακής ιστορίας και του νοήματος που αποκτούν μέσα στην ιστορία.
Η Ψυχική διάσταση της εξάρτησης από ένα αντικείμενο
H εξάρτηση από ένα αντικείμενο (internet, τζόγος), έχει την ψυχική διάσταση που ανάγεται στην καταπράυνση μιας οδυνηρής εσωτερικής έντασης που πηγάζει από την αστάθεια του ψυχισμού του ατόμου, στην αναζήτηση ευχαρίστησης, για την αντιμετώπιση του αισθήματος ανίας, πλήξης, ανικανοποίητου που κυριαρχεί μέσα του, στην αναζήτηση έντονων αισθήσεων, για την αποφυγή του συναισθηματικού κενού που πηγάζει από την απουσία εσωτερικών αντικειμένων.
Γιατί, λοιπόν, είναι τόσο σημαντικό να μας ακούν ; Γιατί είναι τόσο σημαντικό να διηγούμαστε ιστορίες;
Στο έργο του J.M. Barrie «Πίτερ Παν», η ικανότητα της Γουέντι να αφηγείται παραμύθια αποτελεί τόσο μεγάλο πειρασμό για τον Πίτερ, που πείθεται να την πάρει μαζί του. Ετσι, η Γουέντι γίνεται το πρώτο κορίτσι που επιτρέπεται να πετάξει στη Χώρα του Ποτέ- Ποτέ, με διαβατήριο τα δεκάδες παραμύθια που θα αφηγηθεί στα «χαμένα» παιδιά… Ετσι, τα «χαμένα» παιδιά αποκτούν μία «μητέρα» που τους λέει ιστορίες. Στο τέλος του βιβλίου, επιστρέφουν όλα από τη χώρα του Ποτέ εκτός από ένα, τον Πίτερ Παν. Η αφήγηση της Γουέντι δεν είναι ικανή να τον βοηθήσει να ξεπεράσει το πένθος της δικής του εγκατάλειψης από τη μητέρα του και να βρει ένα νόημα στη ζωή του. Γι’ αυτό και επιλέγει να μείνει μόνος, χαμένος στη χώρα του Ποτέ.
Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι η σχέση μας με τα παραμύθια αποτελεί λειτουργία διαχρονική, διατρέχει όλη μας τη ζωή και την ιστορία μας, είναι συνυφασμένη με τη φύση μας και την ύπαρξη του κόσμου. Οι ιστορίες, μας κρατούν συντροφιά. Συντροφιά πολύτιμη, υποστηρικτική, παρηγορητική. Μέσα από τα παραμύθια αλλά και τις προσωπικές αφηγήσεις των παλαιότερων γενεών προς τις νεώτερες, βρίσκουμε τρόπους να ξεπερνάμε τα εμπόδια, να ανακαλύπτουμε εναλλακτικές λύσεις, να προσεγγίζουμε διαφορετικούς τρόπους να υπάρχουμε. Η αφήγηση αναπτύσσει τη θετική σκέψη, τις ανθρώπινες αξίες, τη φαντασία, τη δημιουργικότητα, το νόημα της ίδιας της ζωής.
Σε όλους τους πολιτισμούς, υπάρχει ο βασικός μύθος που απαντάται στις ανθρώπινες αφηγήσεις ανά τους αιώνες, η ιστορία του ήρωα που βαίνει προς την ολοκλήρωσή του, ξεπερνώντας δύσκολα εμπόδια. Είναι οι κοινές ιδέες των μύθων που προέρχονται από το κοινό πεδίο, την ανθρώπινη ψυχή και το ανθρώπινο σώμα.
Οι ιστορίες μας βοηθούν στη μετάβαση από το ένα στάδιο της ζωής μας στο άλλο. Δίνουν απαντήσεις σε ερωτήματα «Τι είναι πραγματικά ο κόσμος ;», «Ποιο είναι το νόημα της ζωής;».
Ο μύθος, το παραμύθι, μπορούν να οδηγήσουν στην καλύτερη κατανόηση και στην αντιμετώπιση καταστάσεων όχι με έναν ορθολογικό τρόπο, αλλά μέσα από τα σύμβολα και την ασφάλεια που αυτά παρέχουν. Οι μύθοι συνδέουν την φαντασία με την πραγματικότητα. Κάθε φορά που λέγεται μία ιστορία, τόσο ο αφηγητής όσο και ο ακροατής σαλπάρουν για ένα ταξίδι εσωτερικής και εξωτερικής διερεύνησης. Η επιθυμία να αφηγηθούμε την ιστορία μας, αλλά και η δυνατότητα να προχωρήσουμε μέσα από αυτήν, είναι σημαντικά βήματα προς την ωρίμανση. Με τον τρόπο αυτό, όχι μόνο μεγαλώνουμε αλλά και αποκαλύπτουμε τον αληθινό μας εαυτό.
Η εικόνα μπλοκάρει, αδρανοποιεί τη φαντασία. Η αφήγηση φτιάχνει εικόνες, αφήνει να αναδυθούν συναισθήματα. Η μορφή και η δομή των παραμυθιών υποβάλλουν στο άτομο εικόνες με τις οποίες μπορεί να δομήσει τις ονειροπολήσεις του και να προσανατολιστεί καλύτερα στη ζωή του. Η ταύτιση και η κατανόηση είναι άμεσες. Το παραμύθι κινείται στο χώρο του φανταστικού όπου όλα επιτρέπονται, η δικαιοσύνη πάντα νικάει και στο τέλος οι καλοί δικαιώνονται. Το παιδί δομεί, έτσι, την εμπιστοσύνη του στη ζωή και στους ανθρώπους και βλέπει θετικά τον εαυτό του. Ταυτίζεται με τους ήρωες, καταλαβαίνει καλύτερα τον εαυτό του, βάζει σε τάξη το εσωτερικό του χάος.
Το παραμύθι δίνει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να αναγνωρίσει τα δικά του συναισθήματα και να βιώσει καταστάσεις που λειτουργούν λυτρωτικά για τον ίδιο. Η προσωποποίηση των συμβολικών στοιχείων μπορεί να μας δώσει έρωτα, χορό, θυμό , αντιδράσεις , γέλιο, κλάμα. Η αφήγηση γίνεται έργο, πράξεις, διάλογος.
Ο μύθος είναι ένα πολύ δυνατό μέσο αυτογνωσίας από μόνο του.
Διηγούμαστε στην προσπάθειά μας να βρούμε νόημα στη ζωή μας. Το να κατανοήσει κανείς με σιγουριά το νόημα που έχει ή θα έπρεπε να έχει η ζωή του, σημαίνει ότι έχει πετύχει την ψυχολογική ωριμότητα. Σε κάθε ηλικία επιδιώκουμε και πρέπει να είμαστε ικανοί να βρούμε μέρος του νοήματος, ανάλογα με το πώς έχουν αναπτυχθεί η νόηση και η κατανόησή μας.
Για να βρει κανείς βαθύτερο νόημα πρέπει να γίνει ικανός να υπερβεί τα στενά όρια της εγωκεντρικής ύπαρξης και να πιστέψει πως η συμβολή του στη ζωή θα είναι σημαντική, αν όχι τώρα, τουλάχιστον στο μέλλον. Αυτό το αίσθημα είναι αναγκαίο για να αισθάνεται κανείς ικανοποιημένος με τον εαυτό του και με ό, τι κάνει. Τα θετικά συναισθήματα μας δίνουν τη δύναμη να αναπτύξουμε τη λογική μας. Μονάχα η ελπίδα για το μέλλον, μπορεί να μας στηρίζει στις αντιξοότητες που αναπόφευκτα θα συναντήσουμε.
Αν οι άνθρωποι ανατρέφονταν, έτσι, ώστε η ζωή να έχει νόημα γι’ αυτούς, τότε δεν θα χρειάζονταν ειδική βοήθεια. Ετσι, οι άνθρωποι φτάνουν στην απόγνωση, λόγω της ανικανότητάς τους να αναπτύξουν και να διατηρήσουν ικανοποιητικές διαπροσωπικές σχέσεις. Φτάνουν σε απόγνωση, ως αποτέλεσμα της αναμέτρησής τους με σκληρά δεδομένα της ανθρώπινης μοίρας, με τα δεδομένα της ζωής. Σύμφωνα με τον Ir.Yalom, τέσσερις βασικές έγνοιες του ανθρώπου, συνδέονται με την ψυχοθεραπεία : «ο θάνατος, η απομόνωση, το νόημα της ζωής και η ελευθερία.»
Η ψυχοθεραπευτική διαδικασία, είναι από μόνη της μία αφήγηση: η αφήγηση του θεραπευόμενου στον θεραπευτή, όπου υπάρχει πάντα ένας αφηγητής και ένας ακροατής. Ο θεραπευόμενος εξιστορεί το δικό του μύθο, τη δική του ψυχική πραγματικότητα, ξανά και ξανά, μέχρις ότου βρεθεί το νόημα πίσω από τις λέξεις, που καθοδηγεί την πορεία των επιλογών του, μέσα στη ζωή. Η ψυχοθεραπεία γίνεται η διαδικασία βαθμιαίας αποκάλυψης όπου ο θεραπευτής επιχειρεί να γνωρίσει τον ασθενή όσο πληρέστερα γίνεται. Αποτελεί μία βαθιά και περιεκτική εξερεύνηση της πορείας και του νοήματος της ζωής του ανθρώπου, καθώς ασχολείται με τα παράδοξα της ύπαρξης, με την αμφιθυμία ως κινητήριος δύναμη του ψυχισμού.
Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό να ξαναπροσεγγίσουμε την αξία του να μιλάμε, να αφηγούμαστε αλλά και να αφήνουμε να μας αφηγηθούν τις καθημερινές τους ιστορίες, οι φίλοι, οι αγαπημένοι μας, τα παιδιά μας, οι μαθητές μας. Η αξία της αφήγησης είναι που καθιστά την ψυχοθεραπεία « δώρο», όπως αφηγείται ο IrvinYalom. Η ενσυναίσθηση, η υποστήριξη, η συμμετοχή του θεραπευόμενου στη ψυχοθεραπευτική διαδικασία, η αποδοχή ότι εν τέλει σε αυτό το μακρύ ταξίδι προς την αυτογνωσία, θεραπευτής και θεραπευόμενος είναι συνταξιδιώτες και συνοδοιπόροι, η σημαντικότητα του ασθενή για τον θεραπευτή του, είναι οι παράγοντες τελικά που επουλώνουν το τραύμα και δίνουν τη δυνατότητα βίωσης επανορθωτικής εμπειρίας που οδηγεί στην ίαση και θεραπεία.
Ο ψυχοθεραπευτικός τόπος και χρόνος, γίνεται αυτός ο ενδιάμεσος χώρος ανάμεσα στα όνειρα και την πραγματικότητα που περιγράφει ο J.M.Barrie. Ο ενδιάμεσος χώρος που δημιουργείται μέσα στο πλαίσιο των ψυχοθεραπευτικών συνεδριών, όπου η δημιουργία και η αφήγηση μίας ιστορίας από τη φαντασία αλλά και την ψυχική πραγματικότητα συνάμα του ασθενούς, βρίσκει τη θέση της στο ψυχικό του παρόν και μέλλον._
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Λουλές Β. « Πέρασα κι εγώ από κει κι είχα παπούτσια από χαρτί. Παραμύθια για πάντα». (ντοκιμαντέρ)
2. Μάτσα Κ. «Ψυχοθεραπεία και Τέχνη στην Απεξάρτηση», 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο «Τέχνη και Ψυχιατρική», 20-23 Μαίου 2010
3. Mάτσα Κ. «Φαντασία κα οδύνη της ψυχής», 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο «Τέχνη και Ψυχιατρική», 20-23 Μαίου 2010
4. Παπαδογεωργοπούλου Α. «Παιδιά-«πτυσσόμενα τηλεσκόπια»… όταν ανακάλυψαν το μαγικό χαλί της Παιγνιοθεραπείας» Εκδ. Κοντύλι, Αθήνα 2010
5. Σφακιανάκης Εμ., Σιώμος Κ., Φλώρος Γ. «Εθισμός στο Διαδίκτυο και άλλες Διαδικτυακές Συμπεριφορές Υψηλού Κινδύνου», Εκδ. Λιβάνη, 2012
6. Tσουκαλά Κ. «Lacan και Vygotsky. Η λέξη, το κενό και η διαλογική συνθήκη», Τμήμα Προβληματικής Χρήσης Διαδικτύου 18 ΑΝΩ, Ψ.Ν.Α.-ΔΑΦΝΙ
7. Φιλίππου Δ.-Καραντάνα Π. (2010) Ιστορίες για να ονειρεύεσαι… Παιχνίδια για να μεγαλώνεις… Εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα.
8.Χρόνη Δ., Χουρμούζογλου Μ. «Αποκλειστικά Διαδικτυακές σχέσεις. Παρουσίαση Κλινικής Περίπτωσης. Μία ψυχοδυναμική ανάγνωση» Τμήμα Προβληματικής Χρήσης Διαδικτύου 18 ΑΝΩ Ψ.Ν.Α.-ΔΑΦΝΙ, 2013
ΞΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Bargh J., Mc Kenna K., Fitzsimions Gr., “Can you see the real me ? Activation and Expression of the “True self” on the Internet” Journal of Social Issues Vol.58, No. 1 2002, pp.33-48
2. BarrieJ.M. «Πίτερ Παν ή το παιδί που αρνιόταν να μεγαλώσει», εκδ. ΑΓΡΑ, 1987
3. Bettelheim Br., The Uses of Enchantment, 1976
4. Jennings S., Cattanach A., Meldrum B., Mitchell S., Chesner A. «The Handbook of Dramatherapy», Routlegde, 1994
5 Johnson L. “Creative therapies in the treatment of addictions : the art of transforming shame”, , The Arts in Psychotherapy, Vol.17, pp.299-308
6. Mc Cown J., FischerD., Page R., Homant M.«Internet Relationships : People Who Meet People”, , Cyber Psychology & Behavior, vol. 4, No 5, 2001
7. Mc Kenna K., Grenn A., Gleason M. “Relationship Formation on the Internet : What’s the Big Attraction ? ”, , Journal of Social Issues, Vol. 58, No. 1, 2002, pp.9-31
8. MastropaoloL. « Νέες παθολογίες της εφηβείας ή νέα αναδυόμενα κοινωνικά φαινόμενα ; Το hikikomori είναι αποκλειστικά ιαπωνικό;», Περιοδ. Συστημική σκέψη και Ψυχοθεραπεία, Τεύχος 3, 2014
9. WinnicottD. (1980) Το παιδί, το παιχνίδι και η πραγματικότητα. Εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα.
10. YalomE., «Το δώρο της ψυχοθεραπείας», εκδ. ΑΓΡΑ, 2004
11. YalomE., «Η Μάνα και το νόημα της Ζωής», εκδ. ΑΓΡΑ, 2007
Συγγραφή Άρθρου: Μακρογιάννη Ελένη - Ψυχολόγος, Δραματοθεραπεύτρια . Εξειδίκευση στην Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία καθώς και στη Ψυχοθεραπεία μέσω Θεάτρου (Dramatherapy).
e-psychology.gr
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Οι ασυνήθιστα θαυματουργές, και παράξενες ασπίδες των αρχαίων Ελλήνων
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Μετά από αυτό θα σταματήσεις να παίρνεις παυσίπονα
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
