2017-09-03 22:13:05
Γράφει για το kranosgr ο Ευάγγελος Π. Γαβρίλης
Ταξίαρχος ε.α
Παιδαγωγός ΕΚΠΑ
Σύμβουλος Εργασιακής Ψυχικής Υγείας
&
Επαγγελματικού Προσανατολισμού (MSc)
Περιδιαβάζοντας αυτές τις μέρες κάποια στρατιωτικά site απεκόμισα την αίσθηση ότι δειλά – δειλά, άρχισε πάλι κάτι να κινείται σε αυτό που λέμε εργασιακή ψυχική υγεία στον στρατό, ένα θέμα που στις μέρες μας εκτός των άλλων πρέπει να μας απασχολεί εντονότερα, αφού οι οικονομικές δυσκολίες όχι μόνο διαβήκανε την πόρτα των στρατιωτικών αλλά δημιούργησαν θόρυβο και απογοήτευση.
Σε πιο ανθρώπινο πλαίσιο, ξεκινώντας από μια παραδοξολογία, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι σε πολλούς από μας έχει τύχει κάποτε να νιώσουν «κάτι» σαν μια απροσδιόριστη απειλή, κάποιοι από μας την περιγράφουν ως μια αίσθηση μελαγχολίας, κακοκεφιάς, που με βάση την λογική δυσκολεύονταν να την εξηγήσουν.
Μέσα σε ένα λαβύρινθο ερεθισμάτων και συνάψεων που έχει ο καθένας μας, η απλότητα της «πραγματικότητας» και «του φαίνεσθε», σε παρόμοιες περιπτώσεις, μετατρέπεται σε μια ουτοπιστική πραγματικότητα που τίποτα δεν είναι τυχαίο και τίποτα δεν μπορεί να εξηγηθεί έτσι απλά. Όλοι μας γνωρίζουμε την πολυπλοκότητα του ανθρώπου ως ψυχο-σωματική οντότητα. Είναι λοιπόν η έννοια της πραγματικότητας, η ίδια σημασιολογική χροιά αυτής που περιχαρακώνει τον ψυχισμό της ανθρώπινης υπόστασης, τα συναισθήματα, με αποτέλεσμα κάποιες φορές να εκδηλώνονται πραξιακές συμπεριφορές που άλλοτε μας ενεργοποιούν και άλλοτε μας οδηγούν σε κατάθλιψη. Ειδικότερα στον στρατό, όπως άλλωστε τον έχουμε βιώσει, η διττή σχέση της καλοδιαθεσίας των συναισθημάτων και της απογοήτευσης είναι τόσο έντονη, σε τόπο και χρόνο, που προκαλεί αποσταθεροποίηση του «συνειδέναι» και έντονες στρεσσόγονες μεταπτώσεις της συμπεριφοράς.
Σε μία τέτοια «πραγματικότητα» που οι μεταπτώσεις είναι έντονες, μια απλή μελαγχολική διάθεση, μια κακοκεφιά, ίσως να μην σημαίνει τίποτα, μπορεί όμως για κάποιον από μας να αποκτήσει άλλη ουσία αιτιότητας και συνδεόμενη με τον εργασιακό του χώρο, να εμφανίσει την συμπτωματολογία του συνδρόμου της επαγγελματικής εξουθένωσης (burn out syndrome). Τι είναι όμως αυτό το σύνδρομο; Ποια η συμπτωματολογία του;
Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή. Το σύνδρομο αυτό αφορά μια έντονη ψυχοσυναισθηματική σύγκρουση μεταξύ του εργαζομένου και του χώρου εργασίας του. Είναι ένα είδος ψυχικής, σωματικής και πνευματικής κόπωσης που αποτελεί την αντίδραση του εργαζομένου στο χρόνιο και στο διαπροσωπικό στρες της εργασίας του.
Οι βασικές αιτίες που μας οδηγούν στο Σύνδρομο Επαγγελματικής Εξουθένωσης είναι:
Ατελείωτος όγκος δουλειάς που συνεπάγεται μόνιμη αγωνία για τον εργαζόμενο να διεκπεραιώσει τις υποχρεώσεις του.
Μεγάλο φάσμα καθηκόντων.
Παρόλο που καταβάλει φιλότιμες προσπάθειες, δεν αναγνωρίζεται η προσπάθειά του από τους ανώτερους του και υπάρχει συνεχής κριτική ότι «μπορεί και καλύτερα».
Μη μόνιμη θέση εργασίας που προκαλεί συνεχή ανασφάλεια στον εργαζόμενο.
Η ανταμοιβή δεν είναι ανάλογη της προσφοράς του.
Προστριβές και διαμάχες με συναδέλφους ή προϊσταμένους.
Ρουτίνα
Έλλειψη αυτονομίας κι ελέγχου.
Η αναγνώριση του συνδρόμου γίνεται μέσα από μια πιθανολογούμενη σειρά συμπτωμάτων όπως :
ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Σωματική εξάντληση, κούραση
Διαταραχές ύπνου
Πονοκέφαλοι
Γαστρεντερικά προβλήματα-έλκος
Παρατεταμένες ή συχνές ασθένειες
Διαταραχές σωματικού βάρους
Αναπνευστικά προβλήματα
Διαταραχές ομιλίας
Μυαλγίες
ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Δύσκολη προσαρμογή σε καταστάσεις
Έλλειψη συναισθημάτων, απάθεια, απώλεια του συναισθηματικού ελέγχου.
Αρνητική διάθεση
Ευερεθιστότητα, έλλειψη υπομονής, εκνευρισμός, άγχος
Χαμηλό ηθικό, αίσθηση ματαιότητας, απομόνωση
Αδυναμία λήψης αποφάσεων.
Μειωμένη αυτοπεποίθηση
Ανάληψη ρίσκων
Αισθήματα ανεπάρκειας, ενοχές
ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Χαμηλή εργασιακή απόδοση και ικανοποίηση, αναποτελεσματικότητα, πολλές απουσίες, συχνή παραίτηση.
Έλλειψη ενθουσιασμού, προσωπικών στόχων .
Μειωμένη ικανότητα επικοινωνίας, συνεργασίας, αδυναμίας συγκέντρωση, στοχοθεσία και οργάνωση προτεραιοτήτων.
Πιθανή αυξημένη χρήση φαρμάκων και αλκοόλ.
Αυξημένες οικογενειακές και προσωπικές συγκρούσεις
Πιθανή έλλειψη συγκέντρωσης
Συνήθως το σύνδρομο αυτό εμφανίζεται απότομα και ακλουθεί μια αλληλουχία φθινουσών καταστάσεων όπως :
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 1: Αποτυχία υλοποίησης μεγάλων και μη ρεαλιστικών προσδοκιών ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 2: Η εργασία δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες. Παράπονα. Ενοχές. Περισσότερη εργασία.
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 3: Απογοήτευση, αισθήματα θλίψης
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 4: Αποπροσωποποίηση, απάθεια, Κόπωση - Εξάντληση (σωματική, πνευματική).
Η συνειδητοποίηση της κρισιμότητας της κατάστασης αποκτά την απαρχή για την αντιμετώπισή του και συνήθως στην βιβλιογραφία περιγράφονται μια σειρά μέτρων πρόληψης, που πιθανόν να ανατρέψουν ή να επιβραδύνουν τη όποια κατάσταση. Αυτά είναι :
α. Σε ατομικό επίπεδο : H κατανόηση της κατάστασης από το ίδιο το άτομο. Αυτό προϋποθέτει μια ριζική επανεκτίμηση και αναθεώρηση των μη λειτουργικών στόχων, προσδοκιών και κινήτρων που έχει θέσει το άτομο.
β. Σε διοικητικό επίπεδο : Τοποθέτηση του ατόμου στην θέση που μπορεί να αποδώσει καλύτερα Οι υπεύθυνοι οφείλουν να εξετάζουν, με την συμβολή και των εργασιακών ψυχολόγων, πέρα από τα τυπικά προσόντα και το γενικότερο ψυχολογικό προφίλ του εργαζομένου (προσωπικότητα, κίνητρα, προσδοκίες) και που μπορεί αυτός να αποδώσει καλύτερα.
Κλείνοντας τις ενημερωτικές μας αυτές σκέψεις θα πρέπει να επισημάνουμε ότι το σύνδρομο αυτό μπορεί να περιγραφεί, ως μια κατάσταση κόπωσης και απογοήτευσης που προκαλείται από την αφοσίωση σε ένα σκοπό και έναν τρόπο ζωής που βιώνει την αίσθηση της αποτυχίας. Εκείνο που όλοι μας θα πρέπει να προσέξουμε είναι ότι οι απαντήσεις στην ζωή μας, πολλές φόρες βρίσκονται δίπλα μας, αρκεί να τις αδράξουμε, «πως;», απλά γνωρίζοντας τον εαυτό μας, γνωρίζοντας τις δυνατότητες του εαυτού μας, γιατί όπως έλεγε η Eva Ferguson:
«η γνώση του εαυτού μας είναι επιστήμη. Καθένας από εμάς είναι ένα εργαστήριο, το δικό μας εργαστήριο, η πιο κοντινή μας άποψη για την ίδια τη φύση……… Όταν σεβόμαστε και αποδεχόμαστε τις κομματιασμένες ταυτότητές μας, υπάρχει ένωση και αναγέννηση».
kranos
Ταξίαρχος ε.α
Παιδαγωγός ΕΚΠΑ
Σύμβουλος Εργασιακής Ψυχικής Υγείας
&
Επαγγελματικού Προσανατολισμού (MSc)
Περιδιαβάζοντας αυτές τις μέρες κάποια στρατιωτικά site απεκόμισα την αίσθηση ότι δειλά – δειλά, άρχισε πάλι κάτι να κινείται σε αυτό που λέμε εργασιακή ψυχική υγεία στον στρατό, ένα θέμα που στις μέρες μας εκτός των άλλων πρέπει να μας απασχολεί εντονότερα, αφού οι οικονομικές δυσκολίες όχι μόνο διαβήκανε την πόρτα των στρατιωτικών αλλά δημιούργησαν θόρυβο και απογοήτευση.
Σε πιο ανθρώπινο πλαίσιο, ξεκινώντας από μια παραδοξολογία, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι σε πολλούς από μας έχει τύχει κάποτε να νιώσουν «κάτι» σαν μια απροσδιόριστη απειλή, κάποιοι από μας την περιγράφουν ως μια αίσθηση μελαγχολίας, κακοκεφιάς, που με βάση την λογική δυσκολεύονταν να την εξηγήσουν.
Μέσα σε ένα λαβύρινθο ερεθισμάτων και συνάψεων που έχει ο καθένας μας, η απλότητα της «πραγματικότητας» και «του φαίνεσθε», σε παρόμοιες περιπτώσεις, μετατρέπεται σε μια ουτοπιστική πραγματικότητα που τίποτα δεν είναι τυχαίο και τίποτα δεν μπορεί να εξηγηθεί έτσι απλά. Όλοι μας γνωρίζουμε την πολυπλοκότητα του ανθρώπου ως ψυχο-σωματική οντότητα. Είναι λοιπόν η έννοια της πραγματικότητας, η ίδια σημασιολογική χροιά αυτής που περιχαρακώνει τον ψυχισμό της ανθρώπινης υπόστασης, τα συναισθήματα, με αποτέλεσμα κάποιες φορές να εκδηλώνονται πραξιακές συμπεριφορές που άλλοτε μας ενεργοποιούν και άλλοτε μας οδηγούν σε κατάθλιψη. Ειδικότερα στον στρατό, όπως άλλωστε τον έχουμε βιώσει, η διττή σχέση της καλοδιαθεσίας των συναισθημάτων και της απογοήτευσης είναι τόσο έντονη, σε τόπο και χρόνο, που προκαλεί αποσταθεροποίηση του «συνειδέναι» και έντονες στρεσσόγονες μεταπτώσεις της συμπεριφοράς.
Σε μία τέτοια «πραγματικότητα» που οι μεταπτώσεις είναι έντονες, μια απλή μελαγχολική διάθεση, μια κακοκεφιά, ίσως να μην σημαίνει τίποτα, μπορεί όμως για κάποιον από μας να αποκτήσει άλλη ουσία αιτιότητας και συνδεόμενη με τον εργασιακό του χώρο, να εμφανίσει την συμπτωματολογία του συνδρόμου της επαγγελματικής εξουθένωσης (burn out syndrome). Τι είναι όμως αυτό το σύνδρομο; Ποια η συμπτωματολογία του;
Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή. Το σύνδρομο αυτό αφορά μια έντονη ψυχοσυναισθηματική σύγκρουση μεταξύ του εργαζομένου και του χώρου εργασίας του. Είναι ένα είδος ψυχικής, σωματικής και πνευματικής κόπωσης που αποτελεί την αντίδραση του εργαζομένου στο χρόνιο και στο διαπροσωπικό στρες της εργασίας του.
Οι βασικές αιτίες που μας οδηγούν στο Σύνδρομο Επαγγελματικής Εξουθένωσης είναι:
Ατελείωτος όγκος δουλειάς που συνεπάγεται μόνιμη αγωνία για τον εργαζόμενο να διεκπεραιώσει τις υποχρεώσεις του.
Μεγάλο φάσμα καθηκόντων.
Παρόλο που καταβάλει φιλότιμες προσπάθειες, δεν αναγνωρίζεται η προσπάθειά του από τους ανώτερους του και υπάρχει συνεχής κριτική ότι «μπορεί και καλύτερα».
Μη μόνιμη θέση εργασίας που προκαλεί συνεχή ανασφάλεια στον εργαζόμενο.
Η ανταμοιβή δεν είναι ανάλογη της προσφοράς του.
Προστριβές και διαμάχες με συναδέλφους ή προϊσταμένους.
Ρουτίνα
Έλλειψη αυτονομίας κι ελέγχου.
Η αναγνώριση του συνδρόμου γίνεται μέσα από μια πιθανολογούμενη σειρά συμπτωμάτων όπως :
ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Σωματική εξάντληση, κούραση
Διαταραχές ύπνου
Πονοκέφαλοι
Γαστρεντερικά προβλήματα-έλκος
Παρατεταμένες ή συχνές ασθένειες
Διαταραχές σωματικού βάρους
Αναπνευστικά προβλήματα
Διαταραχές ομιλίας
Μυαλγίες
ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Δύσκολη προσαρμογή σε καταστάσεις
Έλλειψη συναισθημάτων, απάθεια, απώλεια του συναισθηματικού ελέγχου.
Αρνητική διάθεση
Ευερεθιστότητα, έλλειψη υπομονής, εκνευρισμός, άγχος
Χαμηλό ηθικό, αίσθηση ματαιότητας, απομόνωση
Αδυναμία λήψης αποφάσεων.
Μειωμένη αυτοπεποίθηση
Ανάληψη ρίσκων
Αισθήματα ανεπάρκειας, ενοχές
ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Χαμηλή εργασιακή απόδοση και ικανοποίηση, αναποτελεσματικότητα, πολλές απουσίες, συχνή παραίτηση.
Έλλειψη ενθουσιασμού, προσωπικών στόχων .
Μειωμένη ικανότητα επικοινωνίας, συνεργασίας, αδυναμίας συγκέντρωση, στοχοθεσία και οργάνωση προτεραιοτήτων.
Πιθανή αυξημένη χρήση φαρμάκων και αλκοόλ.
Αυξημένες οικογενειακές και προσωπικές συγκρούσεις
Πιθανή έλλειψη συγκέντρωσης
Συνήθως το σύνδρομο αυτό εμφανίζεται απότομα και ακλουθεί μια αλληλουχία φθινουσών καταστάσεων όπως :
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 1: Αποτυχία υλοποίησης μεγάλων και μη ρεαλιστικών προσδοκιών ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 2: Η εργασία δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες. Παράπονα. Ενοχές. Περισσότερη εργασία.
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 3: Απογοήτευση, αισθήματα θλίψης
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 4: Αποπροσωποποίηση, απάθεια, Κόπωση - Εξάντληση (σωματική, πνευματική).
Η συνειδητοποίηση της κρισιμότητας της κατάστασης αποκτά την απαρχή για την αντιμετώπισή του και συνήθως στην βιβλιογραφία περιγράφονται μια σειρά μέτρων πρόληψης, που πιθανόν να ανατρέψουν ή να επιβραδύνουν τη όποια κατάσταση. Αυτά είναι :
α. Σε ατομικό επίπεδο : H κατανόηση της κατάστασης από το ίδιο το άτομο. Αυτό προϋποθέτει μια ριζική επανεκτίμηση και αναθεώρηση των μη λειτουργικών στόχων, προσδοκιών και κινήτρων που έχει θέσει το άτομο.
β. Σε διοικητικό επίπεδο : Τοποθέτηση του ατόμου στην θέση που μπορεί να αποδώσει καλύτερα Οι υπεύθυνοι οφείλουν να εξετάζουν, με την συμβολή και των εργασιακών ψυχολόγων, πέρα από τα τυπικά προσόντα και το γενικότερο ψυχολογικό προφίλ του εργαζομένου (προσωπικότητα, κίνητρα, προσδοκίες) και που μπορεί αυτός να αποδώσει καλύτερα.
Κλείνοντας τις ενημερωτικές μας αυτές σκέψεις θα πρέπει να επισημάνουμε ότι το σύνδρομο αυτό μπορεί να περιγραφεί, ως μια κατάσταση κόπωσης και απογοήτευσης που προκαλείται από την αφοσίωση σε ένα σκοπό και έναν τρόπο ζωής που βιώνει την αίσθηση της αποτυχίας. Εκείνο που όλοι μας θα πρέπει να προσέξουμε είναι ότι οι απαντήσεις στην ζωή μας, πολλές φόρες βρίσκονται δίπλα μας, αρκεί να τις αδράξουμε, «πως;», απλά γνωρίζοντας τον εαυτό μας, γνωρίζοντας τις δυνατότητες του εαυτού μας, γιατί όπως έλεγε η Eva Ferguson:
«η γνώση του εαυτού μας είναι επιστήμη. Καθένας από εμάς είναι ένα εργαστήριο, το δικό μας εργαστήριο, η πιο κοντινή μας άποψη για την ίδια τη φύση……… Όταν σεβόμαστε και αποδεχόμαστε τις κομματιασμένες ταυτότητές μας, υπάρχει ένωση και αναγέννηση».
kranos
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Ποια είναι τα προφίλ που δεν μπορείς να… μπλοκάρεις στο facebook
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
