2017-10-05 07:41:17
Στην οικονομία της φύσης, το συνάλλαγμα δεν είναι το χρήμα, αλλά η ίδια η αξία της ζωής' λέει η Vandana Shiva, ακαδημαϊκός και...περιβαλλοντική ακτιβίστρια.
Όπως έχει συμβεί και με διάφορα άλλα προοδευτικά κινήματα, οι ρίζες του οικοφεμινισμού βρίσκονται στις κοινωνικές αναταράξεις των δεκαετιών του 1960 και 1970. Κείμενα όπως η Σιωπηλή Άνοιξη (1962) της Rachel Garson, Γυναίκα και Φύση (1978) της Susan Griffin και άλλα, έθεσαν τις βάσεις για μια φεμινιστική προσέγγιση της οικολογικής κρίσης ήδη από τη δεκαετία του 1980. Το πρώτο συνέδριο με κύρια θεματική την παράλληλη καταπίεση και εκμετάλλευση γυναίκας και φύσης με τίτλο "Οι Γυναίκες και το Περιβάλλον" έλαβε χώρα το 1974 στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, όπου ακολούθησαν πλήθος άλλων συνεδρίων με παρόμοιους προβληματισμούς. Συγγραφείς, ακαδημαϊκοί και ακτιβιστές έθεσαν τέσσερα κύρια ερωτήματα στην προσπάθειά τους να συνθέσουν μια ενιαία θεωρία περί οικοφεμινισμού: ποια είναι τα προβλήματα στα οποία απευθύνεται η θεωρία αυτή, πώς προέκυψαν, γιατί αυτά τα θέματα αφορούν το φεμινισμό και γιατί ο οικοφεμινισμός μπορεί να προσφέρει ένα κατάλληλο πλαίσιο για τη μετέπειτα ανάλυσή τους.
Είναι κοινώς αποδεκτό πως υπάρχει μια μεγάλη αδικία στην κατανομή του πλούτου σε παγκόσμια κλίμακα, καθώς το μεγαλύτερο ποσοστό βρίσκεται συγκεντρωμένο στα χέρια ελάχιστων ανθρώπων ανά την υφήλιο. Για παράδειγμα,οι αναπτυγμένες χώρες του Βορρά προμηθεύονται τις πρώτες ύλες από τον αναπτυσσόμενο Νότο σε υπερβολικό βαθμό. Οι αριθμοί μπορούν να δώσουν μια πιο γλαφυρή εικόνα, αφού σύμφωνα με έρευνες οι κάτοικοι των ΗΠΑ, που αποτελούν μόλις το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού, καταναλώνουν το 1/3 των μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας της γης. Επίσης η μόλυνση του περιβάλλοντος αποτελεί μια μεγάλη πληγή του σημερινού κόσμου και απόρροιά της είναι η έλλειψη πρόσβασης σε καθαρό νερό για περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους στο λεγόμενο τρίτο κόσμο. *
Ακόμα η εξαφάνιση των δασών αποτελεί μια τεράστια απώλεια για την ανθρωπότητα, καθώς υπολογίζεται πως σε παγκόσμιο επίπεδο καταστρέφονται 17 εκατομμύρια εκτάρια κάθε χρόνο.** Φτάνει να θυμηθούμε πόσες πυρκαγιές εκδηλώθηκαν αυτό το καλοκαίρι του 2017 στην Ελλάδα και πόσα δέντρα κάηκαν στο «βωμό του χρήματος» προκειμένου να ‘φυτρώσουν’ τουριστικές εγκαταστάσεις εκεί που άλλοτε έσφυζε από ζωή κάθε είδους χλωρίδα και πανίδα. Δεν είναι μονάχα η καταστροφή των αρχέγονων δασών με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα έντομα, τα ζώα και τα πουλιά που βρίσκουν εκεί καταφύγιο, αλλά και του οξυγόνου και του καθαρού νερού που αποτελούν συστατικά του οικοσυστήματος. Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό πως τα δάση συνδέονται άμεσα με την ανθρώπινη επιβίωση καθώς εκτός των άλλων παρέχουν και τροφή για τον ολοένα αυξανόμενο πληθυσμό του πλανήτη.
Έχουν δοθεί πολλές εξηγήσεις σχετικά με τα αίτια αποξένωσης του ανθρώπου από τον υπόλοιπο φυσικό κόσμο. Κάποιοι θεωρητικοί όπως η Carolyn Merchant αποδίδει το διαχωρισμό κουλτούρας και φύσης στην επιστημονική επανάσταση και κυρίως στο έργο του F.Bacon και R.Descartes, όπου η φύση εξετάζεται μηχανιστικά, μέσω πειραμάτων και συχνά βασανιστηρίων των ζώων χωρίς αναισθητικά, καθώς οι κραυγές τους δεν θεωρούνταν "πραγματική" ένδειξη πόνου αλλά ένα σημάδι λειτουργίας, όπως ενός καλοκουρδισμένου ρολογιού. Κατ'επέκταση η κυριαρχία πάνω στη φύση δεν θεωρούνταν ανήθικη αλλά μάλλον ένας "συνετός" τρόπος χρήσης των πόρων της.
Άλλοι οικοφεμινιστές αναφέρουν την πατριαρχική κουλτούρα ως απαρχή αυτής της διαίρεσης. Αν ανατρέξουμε πίσω στο 4.500 π.Χ. θα συναντήσουμε τη μετάβαση από τη μητριαρχική κοινωνία, με κυρίαρχη την λατρεία της Θεάς, στην πατριαρχική κοινωνία, όπου στη θέση της εμφανίζονται ανδρικές θεότητες. Στις πρωταρχικές θρησκείες, τόσο η Γη όσο και η Γυναίκα θεωρούνταν ιερές. Η μετάβαση αυτή δεν έγινε φυσικά μέσα σε ένα βράδυ, αλλά σταδιακά και με τη βοήθεια της Ιουδαιο-Χριστιανικής παράδοσης.
Μια ακόμη οπτική προέρχεται από το χώρο της ψυχολογίας και αφορά την εσωτερίκευση των ρόλων των δύο φύλων η οποία εξηγεί την καθιέρωση της ανδρικής δύναμης ως μιας τάσης ανεξαρτητοποίησης και διαχωρισμού από τον "Αλλον" σε αντίθεση με την γυναικεία ταυτότητα που δομείται ακριβώς σε σχέση με τους άλλους, ως αποτέλεσμα σύνδεσης και ενσωμάτωσης. Με βάση αυτές τις ψυχολογικές ενοράσεις, κάποιοι οικοφεμινιστές παρατήρησαν πως ο διαχωρισμος κουλτούρας και φύσης παραλληλίζεται με το διαχωρισμό του εγώ και του άλλου, μια διαίρεση κεφαλαιώδους σημασίας για την κοινωνική κατασκευή της αρρενωπότητας.
Ανάμεσα στις διάφορες εξηγήσεις που δόθηκαν, ξεχωρίζει και η μαρξιστική προσέγγιση του οικοφεμινισμού που δίνει έμφαση από τη μία στην εργασιακή εκμετάλλευση των εργατριών, αλλά και ιθαγενών πληθυσμών της γης και από την άλλη στην περιβαλλοντική υποβάθμιση και εξάντληση του εδάφους έπειτα από τις εντατικές μονοκαλλιέργειες της βιομηχανίας του κεφαλαίου.
Όλες αυτές οι προσεγγίσεις και πολυάριθμες ακόμα, που δεν αναφέρονται στην παρούσα συνοπτική έρευνα, συνθέτουν το παζλ της αλλαγής από μια κοινωνία, όπου η γυναίκα και η φύση χαίρει εξαιρετικού σεβασμού σε μια κοινωνία κυριαρχικής και καταπιεστικής δομής. Η οικοφεμινιστική θεωρία δινει έμφαση στις αξίες και στη γνώση που προκύπτει μέσα από τις συλλογικές διεργασίες της κοινότητας στην οποία αναπτύσσεται. Μέσα από αυτή την ενότητα που προκύπτει από μια πλούσια πολυμορφία μοιάζει να εξαρτάται το μέλλον του ζωντανού μας πλανήτη και των κατοίκων του.
'Όσοι ατενίζουν την ομορφιά της γης, βρίσκουν αποθέματα δύναμης που διαρκούν όσο η ίδια η ζωή. Υπάρχει κάτι άπειρα θεραπευτικό στις επωδούς της φύσης, αυτή η διαβεβαίωση ότι η αυγή ακολουθεί τη νύχτα και η άνοιξη το χειμώνα" μας θυμίζει η Rachel Carson, υδροβιολόγος και περιβαλλοντική ακτιβίστρια.
Greta Gaard and Lori Gruen, Ecofeminism; Toward global jusice and planetary health, Society and Nature
Εικόνα: Τοιχογραφία του καλλιτέχνη Bert Monterona με τίτλο "Women for Peace and Environment" από τον φωτογράφο Stephen Zacharias
Πηγή
Tromaktiko
Όπως έχει συμβεί και με διάφορα άλλα προοδευτικά κινήματα, οι ρίζες του οικοφεμινισμού βρίσκονται στις κοινωνικές αναταράξεις των δεκαετιών του 1960 και 1970. Κείμενα όπως η Σιωπηλή Άνοιξη (1962) της Rachel Garson, Γυναίκα και Φύση (1978) της Susan Griffin και άλλα, έθεσαν τις βάσεις για μια φεμινιστική προσέγγιση της οικολογικής κρίσης ήδη από τη δεκαετία του 1980. Το πρώτο συνέδριο με κύρια θεματική την παράλληλη καταπίεση και εκμετάλλευση γυναίκας και φύσης με τίτλο "Οι Γυναίκες και το Περιβάλλον" έλαβε χώρα το 1974 στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, όπου ακολούθησαν πλήθος άλλων συνεδρίων με παρόμοιους προβληματισμούς. Συγγραφείς, ακαδημαϊκοί και ακτιβιστές έθεσαν τέσσερα κύρια ερωτήματα στην προσπάθειά τους να συνθέσουν μια ενιαία θεωρία περί οικοφεμινισμού: ποια είναι τα προβλήματα στα οποία απευθύνεται η θεωρία αυτή, πώς προέκυψαν, γιατί αυτά τα θέματα αφορούν το φεμινισμό και γιατί ο οικοφεμινισμός μπορεί να προσφέρει ένα κατάλληλο πλαίσιο για τη μετέπειτα ανάλυσή τους.
Είναι κοινώς αποδεκτό πως υπάρχει μια μεγάλη αδικία στην κατανομή του πλούτου σε παγκόσμια κλίμακα, καθώς το μεγαλύτερο ποσοστό βρίσκεται συγκεντρωμένο στα χέρια ελάχιστων ανθρώπων ανά την υφήλιο. Για παράδειγμα,οι αναπτυγμένες χώρες του Βορρά προμηθεύονται τις πρώτες ύλες από τον αναπτυσσόμενο Νότο σε υπερβολικό βαθμό. Οι αριθμοί μπορούν να δώσουν μια πιο γλαφυρή εικόνα, αφού σύμφωνα με έρευνες οι κάτοικοι των ΗΠΑ, που αποτελούν μόλις το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού, καταναλώνουν το 1/3 των μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας της γης. Επίσης η μόλυνση του περιβάλλοντος αποτελεί μια μεγάλη πληγή του σημερινού κόσμου και απόρροιά της είναι η έλλειψη πρόσβασης σε καθαρό νερό για περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους στο λεγόμενο τρίτο κόσμο. *
Ακόμα η εξαφάνιση των δασών αποτελεί μια τεράστια απώλεια για την ανθρωπότητα, καθώς υπολογίζεται πως σε παγκόσμιο επίπεδο καταστρέφονται 17 εκατομμύρια εκτάρια κάθε χρόνο.** Φτάνει να θυμηθούμε πόσες πυρκαγιές εκδηλώθηκαν αυτό το καλοκαίρι του 2017 στην Ελλάδα και πόσα δέντρα κάηκαν στο «βωμό του χρήματος» προκειμένου να ‘φυτρώσουν’ τουριστικές εγκαταστάσεις εκεί που άλλοτε έσφυζε από ζωή κάθε είδους χλωρίδα και πανίδα. Δεν είναι μονάχα η καταστροφή των αρχέγονων δασών με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα έντομα, τα ζώα και τα πουλιά που βρίσκουν εκεί καταφύγιο, αλλά και του οξυγόνου και του καθαρού νερού που αποτελούν συστατικά του οικοσυστήματος. Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό πως τα δάση συνδέονται άμεσα με την ανθρώπινη επιβίωση καθώς εκτός των άλλων παρέχουν και τροφή για τον ολοένα αυξανόμενο πληθυσμό του πλανήτη.
Έχουν δοθεί πολλές εξηγήσεις σχετικά με τα αίτια αποξένωσης του ανθρώπου από τον υπόλοιπο φυσικό κόσμο. Κάποιοι θεωρητικοί όπως η Carolyn Merchant αποδίδει το διαχωρισμό κουλτούρας και φύσης στην επιστημονική επανάσταση και κυρίως στο έργο του F.Bacon και R.Descartes, όπου η φύση εξετάζεται μηχανιστικά, μέσω πειραμάτων και συχνά βασανιστηρίων των ζώων χωρίς αναισθητικά, καθώς οι κραυγές τους δεν θεωρούνταν "πραγματική" ένδειξη πόνου αλλά ένα σημάδι λειτουργίας, όπως ενός καλοκουρδισμένου ρολογιού. Κατ'επέκταση η κυριαρχία πάνω στη φύση δεν θεωρούνταν ανήθικη αλλά μάλλον ένας "συνετός" τρόπος χρήσης των πόρων της.
Άλλοι οικοφεμινιστές αναφέρουν την πατριαρχική κουλτούρα ως απαρχή αυτής της διαίρεσης. Αν ανατρέξουμε πίσω στο 4.500 π.Χ. θα συναντήσουμε τη μετάβαση από τη μητριαρχική κοινωνία, με κυρίαρχη την λατρεία της Θεάς, στην πατριαρχική κοινωνία, όπου στη θέση της εμφανίζονται ανδρικές θεότητες. Στις πρωταρχικές θρησκείες, τόσο η Γη όσο και η Γυναίκα θεωρούνταν ιερές. Η μετάβαση αυτή δεν έγινε φυσικά μέσα σε ένα βράδυ, αλλά σταδιακά και με τη βοήθεια της Ιουδαιο-Χριστιανικής παράδοσης.
Μια ακόμη οπτική προέρχεται από το χώρο της ψυχολογίας και αφορά την εσωτερίκευση των ρόλων των δύο φύλων η οποία εξηγεί την καθιέρωση της ανδρικής δύναμης ως μιας τάσης ανεξαρτητοποίησης και διαχωρισμού από τον "Αλλον" σε αντίθεση με την γυναικεία ταυτότητα που δομείται ακριβώς σε σχέση με τους άλλους, ως αποτέλεσμα σύνδεσης και ενσωμάτωσης. Με βάση αυτές τις ψυχολογικές ενοράσεις, κάποιοι οικοφεμινιστές παρατήρησαν πως ο διαχωρισμος κουλτούρας και φύσης παραλληλίζεται με το διαχωρισμό του εγώ και του άλλου, μια διαίρεση κεφαλαιώδους σημασίας για την κοινωνική κατασκευή της αρρενωπότητας.
Ανάμεσα στις διάφορες εξηγήσεις που δόθηκαν, ξεχωρίζει και η μαρξιστική προσέγγιση του οικοφεμινισμού που δίνει έμφαση από τη μία στην εργασιακή εκμετάλλευση των εργατριών, αλλά και ιθαγενών πληθυσμών της γης και από την άλλη στην περιβαλλοντική υποβάθμιση και εξάντληση του εδάφους έπειτα από τις εντατικές μονοκαλλιέργειες της βιομηχανίας του κεφαλαίου.
Όλες αυτές οι προσεγγίσεις και πολυάριθμες ακόμα, που δεν αναφέρονται στην παρούσα συνοπτική έρευνα, συνθέτουν το παζλ της αλλαγής από μια κοινωνία, όπου η γυναίκα και η φύση χαίρει εξαιρετικού σεβασμού σε μια κοινωνία κυριαρχικής και καταπιεστικής δομής. Η οικοφεμινιστική θεωρία δινει έμφαση στις αξίες και στη γνώση που προκύπτει μέσα από τις συλλογικές διεργασίες της κοινότητας στην οποία αναπτύσσεται. Μέσα από αυτή την ενότητα που προκύπτει από μια πλούσια πολυμορφία μοιάζει να εξαρτάται το μέλλον του ζωντανού μας πλανήτη και των κατοίκων του.
'Όσοι ατενίζουν την ομορφιά της γης, βρίσκουν αποθέματα δύναμης που διαρκούν όσο η ίδια η ζωή. Υπάρχει κάτι άπειρα θεραπευτικό στις επωδούς της φύσης, αυτή η διαβεβαίωση ότι η αυγή ακολουθεί τη νύχτα και η άνοιξη το χειμώνα" μας θυμίζει η Rachel Carson, υδροβιολόγος και περιβαλλοντική ακτιβίστρια.
Greta Gaard and Lori Gruen, Ecofeminism; Toward global jusice and planetary health, Society and Nature
Εικόνα: Τοιχογραφία του καλλιτέχνη Bert Monterona με τίτλο "Women for Peace and Environment" από τον φωτογράφο Stephen Zacharias
Πηγή
Tromaktiko
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Παλιό τατουάζ προκάλεσε σε γυναίκα καρκίνο (φωτο)
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
