2017-11-21 12:04:13
![Φωτογραφία για Αλτρουισμός, ένα «πρόβλημα» στη δαρβινική θεωρία [video]](https://images.newsnowgr.com/106/1064132/altrouismos-ena-provlima-sti-darviniki-theoria-video-1-315x236.jpg)
Γιατί είναι καλό να είναι κάποιος καλός; Και ποιό είναι το παζλ του Δαρβίνου για την καλοσύνη; Η καλοσύνη και η ανιδιοτέλεια είναι ευρέως διαδεδομένες. Όχι μόνο στους ανθρώπους, αλλά και στα ζώα. Οι άνθρωποι που προσφέρουν -ανεξάρτητα εάν πρόκειται για εθελοντική εργασία, αίμα ή, απλά, ρούχα- δηλώνουν ότι, το άμεσο αποτέλεσμα της προσφοράς είναι πως εκείνη τη στιγμή νιώθουν πολύ καλύτερα.
Στο ζωικό βασίλειο επίσης υπάρχουν είδη που δείχνουν καλοσύνη. Πώς; Αποφεύγοντας τη βία όταν προκύπτουν διαφορές και χρησιμοποιώντας συγκριτικά αβλαβείς τρόπους αναμέτρησης.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα αρσενικά καβούρια που μάχονται σε ένα λαγούμι αλλά ποτέ δεν συνθλίβουν το ένα το σώμα του άλλου με τις τεράστιες δαγκάνες τους, οι κροταλίες που παλεύουν χωρίς να δαγκώνουν ο ένας τον άλλο και ο πίθηκος μπονόμπο που φτάνει μέχρι του σημείου να βοηθάει ξένους ακόμα και χωρίς να του ζητηθεί.
Η χαρά που αισθανόμαστε όταν εισπράττουμε καλοσύνη είναι προφανής. Όμως, τα κίνητρα που ωθούν έναν άνθρωπο σε μία πράξη καλοσύνης, δεν είναι.
Στην πραγματικότητα, η ίδια η ύπαρξη της καλοσύνης και του αλτρουισμού έρχονται σε αντίθεση με τη Θεωρία της Εξέλιξης του Δαρβίνου, η οποία βασίζεται στην ανταγωνιστική διαδικασία της Φυσικής Επιλογής κατά την οποία επιβιώνει μόνο ο ισχυρότερος.
Για παράδειγμα, η ανιδιοτελής συμπεριφορά των στείρων μυρμηγκιών, που προστατεύουν τις αποικίες τους από τα επικίνδυνα αρπακτικά, δημιουργεί ένα πρόβλημα που ο ίδιος ο Δαρβίνος θεωρούσε αρχικά «ανυπέρβλητο και στην πραγματικότητα, μοιραίο για όλη μου τη θεωρία».
Άρα, το ερώτημα που προκύπτει είναι πώς… εξελίχθηκε η καλοσύνη και δεν εξαλείφθηκε από τη Φυσική Επιλογή;
Πολλοί ερευνητές έχουν ασχοληθεί με το πρόβλημα και ιδού μερικές ενδιαφέρουσες θεωρίες όπως τις παρουσιάζει το theconversation.com.
Εξηγώντας την καλοσύνη
Οι πρώιμες προσεγγίσεις, από την εποχή του Δαρβίνου έως τη δεκαετία του 1960, βασίστηκαν στην υπόθεση ότι τα άτομα υιοθετούν τη συνεργασία για το καλό της ομάδας ή του είδους τους, ανεξαρτήτως προσωπικού κόστους.
Η εν λόγω θεωρία -θεωρία της «επιλογής ομάδων»- ήταν η μοναδική εξήγηση επί πολλές δεκαετίες, μόνο που τώρα πια αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό.
Κατ’ αρχάς πώς μπόρεσαν να εξελιχθούν οι πληθυσμοί σε συνεργασία, οι οποίοι υποτίθεται ότι επιβίωσαν καλύτερα από τους πληθυσμούς σε ανταγωνισμό;
Μέρος της απάντησης βρίσκεται στην πρόσφατη «εγωιστική γονιδιακή θεωρία», ευρέως γνωστή από το μπεστ- σέλερ βιβλίο του Βρετανού εξελικτικού βιολόγου και συγγραφέα βιβλίων εκλαϊκευμένης επιστήμης, Richard Dawkins με τίτλο «Το εγωιστικό γονίδιο», ή «φυσική συμπεριφορά», σύμφωνα με την οποία η Φυσική Επιλογή ευνοεί την καλοσύνη στους στενούς συγγενείς μας οι οποίοι μας μοιάζουν και μοιράζονται τα γονίδιά μας. Η βοήθεια σε έναν συγγενή είναι ένας τρόπος μεταβίβασης των αντιγράφων των γονιδίων μας που ωφελεί αυτόν ο οποίος παρέχει βοήθεια ανάλογα με τη σχέση που έχει με τον παραλήπτη.
Καθώς η παραπάνω θεωρία δεν εξηγεί την καλοσύνη απέναντι σε ανθρώπους με τους οποίους δεν έχουμε κοινά γονίδια, υπάρχει ένα κενό.
Οπότε, για την περίπτωση των μη-συγγενών, υιοθετήθηκε μια άλλη θεωρία.
Η θεωρία του αμοιβαίου αλτρουισμού εμπεριέχει την ιδέα του «θα ξύσω την πλάτη σου αν ξύσεις τη δική μου», κάτι που μπορεί να χαρακτηριστεί και ως στρατηγική win-win. Εάν δύο άσχετα (μη - συγγενικά) άτομα γίνονται εκ περιτροπής το ένα ευγενικό απέναντι στο άλλο, δημιουργούν μια σχέση επαναλαμβανόμενης συνεργασίας προς όφελος και των δύο.
Στην πραγματικότητα, ορισμένα κοινωνικά συναισθήματα όπως η ενοχή, η ευγνωμοσύνη και η συμπάθεια μπορεί να έχουν εξελιχθεί ακριβώς προκειμένου να ανιχνεύσουν και να αποφύγουν τις απάτες του συστήματος αυτού και να προωθήσουν τις σχέσεις αμοιβαιότητας, οι οποίες θεωρούνται εξαιρετικά κρίσιμες για την ανθρώπινη εξέλιξη.
Και τι συμβαίνει με τους ξένους;
Αλλά αυτή η θεωρία δεν εξηγεί την καλοσύνη απέναντι στους ξένους, στους ανθρώπους που δεν περιμένουμε ότι θα συναντήσουμε ξανά.
Στις περιπτώσεις αυτές της μίας και μοναδικής αλληλεπίδρασης, η καλοσύνη θα μπορούσε να προωθηθεί μέσω της έμμεσης αμοιβαιότητας. Αυτό συμβαίνει όταν παρατηρούμε ότι οι άνθρωποι είναι ευγενικοί σε άλλους και συμπεριφερόμαστε ευγενικά προς αυτούς «σε αντάλλαγμα».
Τα στοιχεία της πραγματικής ζωής υποδηλώνουν ότι οι άνθρωποι είναι περισσότερο διατεθειμένοι να βοηθήσουν τους ξένους στην περίπτωση που τους έχουν δει να συμπεριφέρονται ευγενικά. Συνεπώς, καθένας έχει κίνητρο να καλλιεργήσει τη φήμη του ευγενικού ανθρώπου μέσα από μια γενναιόδωρη συμπεριφορά που θα είναι γνωστή σε άλλους. Μια τέτοια φήμη είναι πιθανό να «προκαλέσει» την καλοσύνη των άλλων, συνεπώς να αποφέρει μακροπρόθεσμα οφέλη.
Όμως κι εδώ υπάρχει κενό, καθώς δεν εξηγεί την καλοσύνη στις περιπτώσεις που δεν υπάρχουν παρατηρητές -κοινώς, όταν δεν μας βλέπει κανείς.
Εδώ η προτεινόμενη θεωρία αφορά την έννοια της αλτρουιστικής τιμωρίας. Αυτή η θεωρία δηλώνει ότι κάποιοι άνθρωποι έχουν ένα «ενσύρματο ένστικτο» που τους κάνει να θέλουν να τιμωρήσουν αγενείς ή ιδιοτελείς ανθρώπους, προκαλώντας τους με το να τους φωνάζουν, ή να τους αντιμετωπίζουν κατά πρόσωπο.
Η τιμωρία αυτή χαρακτηρίζεται ως «αλτρουιστική» επειδή εμπεριέχει την έννοια του κοινού καλού, ένα είδος δημόσιου αγαθού με κάποιο κόστος στον τιμωρό -σε χρόνο, προσπάθεια, αλλά και τον πιθανό κίνδυνο της αντίδρασης του άλλου.
Στοιχεία για την «αλτρουιστική τιμωρία» έχουν καταγραφεί σε πολλούς πληθυσμούς και πολιτισμούς. Ο κίνδυνος να υποστεί κάποιος την αλτρουιστική τιμωρία λειτουργεί ως μοχλός κοινωνικής πίεσης για να είναι ευγενικός -ακόμα και όταν κανείς δεν μπορεί να τον δει.
Οι παραπάνω θεωρίες δείχνουν ότι η καλοσύνη δεν έρχεται κατ’ ανάγκη σε αντίθεση με τη ανταγωνιστική διαδικασία της Φυσικής Επιλογής του Δαρβίνου.
Η καλοσύνη απευθύνεται στη λογική. Αλλά, μήπως ο εξορθολογισμός της υπονομεύει τον αυθορμητισμό της;
Μήπως, η καλοσύνη είναι μια προσεκτικά μεταμφιεσμένη συμπεριφορική έκφραση εγωισμού; Και εν τέλει, ο αλτρουισμός όντως υπάρχει;
Η φιλοσοφική συζήτηση βεβαίως, δεν εξαντλείται, ωστόσο ανεξάρτητα από το κίνητρο, οι πράξεις καλοσύνης όχι μόνο είναι προς όφελος της κοινωνικής ευημερίας, αλλά επιπλέον, μας κάνουν να νιώθουμε καλά. Κι ίσως, είναι εξίσου σημαντικό με όλα τα άλλα.
Πηγή Tromaktiko
Στο ζωικό βασίλειο επίσης υπάρχουν είδη που δείχνουν καλοσύνη. Πώς; Αποφεύγοντας τη βία όταν προκύπτουν διαφορές και χρησιμοποιώντας συγκριτικά αβλαβείς τρόπους αναμέτρησης.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα αρσενικά καβούρια που μάχονται σε ένα λαγούμι αλλά ποτέ δεν συνθλίβουν το ένα το σώμα του άλλου με τις τεράστιες δαγκάνες τους, οι κροταλίες που παλεύουν χωρίς να δαγκώνουν ο ένας τον άλλο και ο πίθηκος μπονόμπο που φτάνει μέχρι του σημείου να βοηθάει ξένους ακόμα και χωρίς να του ζητηθεί.
Η χαρά που αισθανόμαστε όταν εισπράττουμε καλοσύνη είναι προφανής. Όμως, τα κίνητρα που ωθούν έναν άνθρωπο σε μία πράξη καλοσύνης, δεν είναι.
Στην πραγματικότητα, η ίδια η ύπαρξη της καλοσύνης και του αλτρουισμού έρχονται σε αντίθεση με τη Θεωρία της Εξέλιξης του Δαρβίνου, η οποία βασίζεται στην ανταγωνιστική διαδικασία της Φυσικής Επιλογής κατά την οποία επιβιώνει μόνο ο ισχυρότερος.
Για παράδειγμα, η ανιδιοτελής συμπεριφορά των στείρων μυρμηγκιών, που προστατεύουν τις αποικίες τους από τα επικίνδυνα αρπακτικά, δημιουργεί ένα πρόβλημα που ο ίδιος ο Δαρβίνος θεωρούσε αρχικά «ανυπέρβλητο και στην πραγματικότητα, μοιραίο για όλη μου τη θεωρία».
Άρα, το ερώτημα που προκύπτει είναι πώς… εξελίχθηκε η καλοσύνη και δεν εξαλείφθηκε από τη Φυσική Επιλογή;
Πολλοί ερευνητές έχουν ασχοληθεί με το πρόβλημα και ιδού μερικές ενδιαφέρουσες θεωρίες όπως τις παρουσιάζει το theconversation.com.
Εξηγώντας την καλοσύνη
Οι πρώιμες προσεγγίσεις, από την εποχή του Δαρβίνου έως τη δεκαετία του 1960, βασίστηκαν στην υπόθεση ότι τα άτομα υιοθετούν τη συνεργασία για το καλό της ομάδας ή του είδους τους, ανεξαρτήτως προσωπικού κόστους.
Η εν λόγω θεωρία -θεωρία της «επιλογής ομάδων»- ήταν η μοναδική εξήγηση επί πολλές δεκαετίες, μόνο που τώρα πια αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό.
Κατ’ αρχάς πώς μπόρεσαν να εξελιχθούν οι πληθυσμοί σε συνεργασία, οι οποίοι υποτίθεται ότι επιβίωσαν καλύτερα από τους πληθυσμούς σε ανταγωνισμό;
Μέρος της απάντησης βρίσκεται στην πρόσφατη «εγωιστική γονιδιακή θεωρία», ευρέως γνωστή από το μπεστ- σέλερ βιβλίο του Βρετανού εξελικτικού βιολόγου και συγγραφέα βιβλίων εκλαϊκευμένης επιστήμης, Richard Dawkins με τίτλο «Το εγωιστικό γονίδιο», ή «φυσική συμπεριφορά», σύμφωνα με την οποία η Φυσική Επιλογή ευνοεί την καλοσύνη στους στενούς συγγενείς μας οι οποίοι μας μοιάζουν και μοιράζονται τα γονίδιά μας. Η βοήθεια σε έναν συγγενή είναι ένας τρόπος μεταβίβασης των αντιγράφων των γονιδίων μας που ωφελεί αυτόν ο οποίος παρέχει βοήθεια ανάλογα με τη σχέση που έχει με τον παραλήπτη.
Καθώς η παραπάνω θεωρία δεν εξηγεί την καλοσύνη απέναντι σε ανθρώπους με τους οποίους δεν έχουμε κοινά γονίδια, υπάρχει ένα κενό.
Οπότε, για την περίπτωση των μη-συγγενών, υιοθετήθηκε μια άλλη θεωρία.
Η θεωρία του αμοιβαίου αλτρουισμού εμπεριέχει την ιδέα του «θα ξύσω την πλάτη σου αν ξύσεις τη δική μου», κάτι που μπορεί να χαρακτηριστεί και ως στρατηγική win-win. Εάν δύο άσχετα (μη - συγγενικά) άτομα γίνονται εκ περιτροπής το ένα ευγενικό απέναντι στο άλλο, δημιουργούν μια σχέση επαναλαμβανόμενης συνεργασίας προς όφελος και των δύο.
Στην πραγματικότητα, ορισμένα κοινωνικά συναισθήματα όπως η ενοχή, η ευγνωμοσύνη και η συμπάθεια μπορεί να έχουν εξελιχθεί ακριβώς προκειμένου να ανιχνεύσουν και να αποφύγουν τις απάτες του συστήματος αυτού και να προωθήσουν τις σχέσεις αμοιβαιότητας, οι οποίες θεωρούνται εξαιρετικά κρίσιμες για την ανθρώπινη εξέλιξη.
Και τι συμβαίνει με τους ξένους;
Αλλά αυτή η θεωρία δεν εξηγεί την καλοσύνη απέναντι στους ξένους, στους ανθρώπους που δεν περιμένουμε ότι θα συναντήσουμε ξανά.
Στις περιπτώσεις αυτές της μίας και μοναδικής αλληλεπίδρασης, η καλοσύνη θα μπορούσε να προωθηθεί μέσω της έμμεσης αμοιβαιότητας. Αυτό συμβαίνει όταν παρατηρούμε ότι οι άνθρωποι είναι ευγενικοί σε άλλους και συμπεριφερόμαστε ευγενικά προς αυτούς «σε αντάλλαγμα».
Τα στοιχεία της πραγματικής ζωής υποδηλώνουν ότι οι άνθρωποι είναι περισσότερο διατεθειμένοι να βοηθήσουν τους ξένους στην περίπτωση που τους έχουν δει να συμπεριφέρονται ευγενικά. Συνεπώς, καθένας έχει κίνητρο να καλλιεργήσει τη φήμη του ευγενικού ανθρώπου μέσα από μια γενναιόδωρη συμπεριφορά που θα είναι γνωστή σε άλλους. Μια τέτοια φήμη είναι πιθανό να «προκαλέσει» την καλοσύνη των άλλων, συνεπώς να αποφέρει μακροπρόθεσμα οφέλη.
Όμως κι εδώ υπάρχει κενό, καθώς δεν εξηγεί την καλοσύνη στις περιπτώσεις που δεν υπάρχουν παρατηρητές -κοινώς, όταν δεν μας βλέπει κανείς.
Εδώ η προτεινόμενη θεωρία αφορά την έννοια της αλτρουιστικής τιμωρίας. Αυτή η θεωρία δηλώνει ότι κάποιοι άνθρωποι έχουν ένα «ενσύρματο ένστικτο» που τους κάνει να θέλουν να τιμωρήσουν αγενείς ή ιδιοτελείς ανθρώπους, προκαλώντας τους με το να τους φωνάζουν, ή να τους αντιμετωπίζουν κατά πρόσωπο.
Η τιμωρία αυτή χαρακτηρίζεται ως «αλτρουιστική» επειδή εμπεριέχει την έννοια του κοινού καλού, ένα είδος δημόσιου αγαθού με κάποιο κόστος στον τιμωρό -σε χρόνο, προσπάθεια, αλλά και τον πιθανό κίνδυνο της αντίδρασης του άλλου.
Στοιχεία για την «αλτρουιστική τιμωρία» έχουν καταγραφεί σε πολλούς πληθυσμούς και πολιτισμούς. Ο κίνδυνος να υποστεί κάποιος την αλτρουιστική τιμωρία λειτουργεί ως μοχλός κοινωνικής πίεσης για να είναι ευγενικός -ακόμα και όταν κανείς δεν μπορεί να τον δει.
Οι παραπάνω θεωρίες δείχνουν ότι η καλοσύνη δεν έρχεται κατ’ ανάγκη σε αντίθεση με τη ανταγωνιστική διαδικασία της Φυσικής Επιλογής του Δαρβίνου.
Η καλοσύνη απευθύνεται στη λογική. Αλλά, μήπως ο εξορθολογισμός της υπονομεύει τον αυθορμητισμό της;
Μήπως, η καλοσύνη είναι μια προσεκτικά μεταμφιεσμένη συμπεριφορική έκφραση εγωισμού; Και εν τέλει, ο αλτρουισμός όντως υπάρχει;
Η φιλοσοφική συζήτηση βεβαίως, δεν εξαντλείται, ωστόσο ανεξάρτητα από το κίνητρο, οι πράξεις καλοσύνης όχι μόνο είναι προς όφελος της κοινωνικής ευημερίας, αλλά επιπλέον, μας κάνουν να νιώθουμε καλά. Κι ίσως, είναι εξίσου σημαντικό με όλα τα άλλα.
Πηγή Tromaktiko
VIDEO
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Ο Αναστασίου διάδοχος του Δώνη στον ΑΠΟΕΛ;
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
