2018-05-20 10:00:47
Η καταγωγή των αρχαίων Μακεδόνων και η γλώσσα τους- Επιστημονικές διαμάχες για την αρχαία μακεδονική γλώσσα- Η ψευδώνυμη ''μακεδονική'' γλώσσα των Σκοπίων.
Διαβάσαμε πριν λίγες μέρες στο protothema.gr ότι η Google κυκλοφορεί πλέον τους χάρτες της (google maps) σε 39 ακόμα γλώσσες. Ανάμεσα στις γλώσσες αυτές είναι και η λεγόμενη μακεδονική γλώσσα, αυτή δηλαδή που χρησιμοποιείται και ομιλείται στο γειτονικό κράτος της FYROM.
Θα πουν κάποιοι ότι η μακεδονική γλώσσα έχει καθιερωθεί να λέγεται έτσι εδώ και πολλές δεκαετίες, ότι και η Ελλάδα έχει αναγνωρίσει, με την αποδοχή του όρου FYROM, τον όρο Μακεδονία κλπ.
Ποια είναι όμως η σχέση της «μακεδονικής» γλώσσας ,με τη γλώσσα του Φιλίππου Β', του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του; Η όλη διαμάχη για το όνομα της γειτονικής χώρας που επεκτείνεται και σε παράπλευρα θέματα μεταξύ των οποίων και η γλώσσα είναι καινούργια ή μήπως χρονολογείται από τα τέλη του 19ου αιώνα;
Ο πατέρας της ελληνικής γλωσσολογίας Γ. Ν. Χατζιδάκις, ο διαπρεπής φιλόλογος και γλωσσολόγος Νικόλαος Ανδριώτης, ο Ιωάννης Καλλέρης διευθυντής του Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών από το 1955 ως το 1964 και άλλοι σύγχρονοι, όπως ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης, η Άννα Παναγιώτου- Τριανταφυλλοπούλου, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, και άλλοι ασχολήθηκαν ενδελεχώς με την καταγωγή και τη γλώσσα των αρχαίων Μακεδόνων αλλά και με τη γλώσσα των κατοίκων της FYROM.
Θα παρουσιάσουμε ορισμένα βασικά στοιχεία από τις μελέτες αυτές όπως τις έχει καταγράψει ο ομότιμος καθηγητής γλωσσολογίας, τέως πρύτανης του ΕΚΠΑ, Γεώργιος Μπαμπινιώτης στο βιβλίο του ''Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ- Η αρχαία μακεδονική και η ψευδώνυμη γλώσσα των Σκοπίων''
Οι αρχαίοι Μακεδόνες και η γλώσσα τους
Η Μακεδονία στα αρχαία κείμενα αναφέρεται και ως Μακεδονία ή ως Μακετία (μάλιστα τη λέξη αυτή τη χρησιμοποιεί και ο Κλείδαμος στο πρώτο του βιβλίο της Ατθίδος) ενώ οι κάτοικοί της Μακεδόνες, Μακεδνοί και Μακέται, που σημαίνει ''άντρες ψηλοί σαν τις λεύκες''
Το όνομα Μακεδονία προέρχεται απ' την πανάρχαια ελληνική λέξη ''μάκος'', που είναι ο δωρικός τύπος της λέξης μήκος. Η λέξη Μακεδνός μαρτυρείται στον Όμηρο, τον Ησύχιο και τον Ηρόδοτο. ''...οία τε φύλλα μακεδνής αιγείριο'' (Οδύσσεια, η 106), ''μακεδνή- μακεδανή, μακρά υψηλή'' (Ησύχιος), ''... το δε ελληνικόν έθνος πολυπλάνητον κάρτα... εκ δε της Ιστιαίτηδος ως εξανέστη υπό Καδμείων οίκεε εν Πίνδω Μακεδνόν Καλεόμενον...'' (Ηρόδοτος Ι, 56)
Η ρίζα ''μακ-'' του ονόματος Μακεδονία αλλά και η ρίζα ''μηκ-'' είναι κατεξοχήν ελληνικές και σημαίνουν ''μακρύς, ψηλός''.
Αλλά και τα ονόματα των αρχαίων Μακεδόνων, τα ονόματα των θεών, των ηρώων τους, τα τοπωνύμια κλπ όπως διασώθηκαν από του μεταγενέστερους συγγραφείς, λεξικογράφους και Γραμματικούς, είναι όλα πανάρχαια ελληνικά.
Ο Ηρόδοτος τονίζει κατηγορηματικά ότι οι Μακεδόνες είναι ελληνικό έθνος που κατοικούσε πρώτα στις περιοχές του Ολύμπου και της Όσσας και στη συνέχεια, διώχθηκε από τους Καδμείους και εγκαταστάθηκε στην Πίνδο με το όνομα Μακεδνόν.
Ο '' πατέρας της ιστορίας'' δεν έχει καμιά αμφιβολία ότι οι Μακεδνοί μιλούσαν ελληνική γλώσσα. Όπως λέει αλλού (V,22) είναι Έλληνες όχι μόνο επειδή κάτι τέτοιο ισχυρίζονται, αλλά και επειδή έχει προσωπική αντίληψη και ο ίδιος:
''...Έλληνας δε τούτους είναι τους από Περδίκκεω γεγονότας κατάπερ αυτοί λέγουσι, αυτός τε ούτω τυγχάνω επιστάμενος...''
Αντίθετα για τους Πελασγούς, τους οποίους θεωρεί προγόνους των Αττικών, τονίζει ρητά σε προηγούμενο χωρίο (Ι,56) ότι δεν ξέρει τίποτα για τη γλώσσα τους για την οποία βγάζει το συμπέρασμα ότι ήταν ξένη, βάρβαρη και ότι όταν οι Πελασγοί αφομοιώθηκαν από τους άλλους Έλληνες άλλαξαν και τη γλώσσα τους και μιλούσαν ελληνικά:
''ήντινα δε γλώσσαν ίεσαν οι Πελασγοί ουκ έχω ατρεκέως είπαι''
Ο Αριστοτέλης στα ''Μετεωρολογικά'' (353α) τοποθετεί την κοιτίδα των ''παλαιών'' Ελλήνων, την αρχαία Ελλάδα, στον βορρά, στην Ήπειρο, στην περιοχή της Δωδώνης, ενώ ο Πολύβιος διηγείται ότι ένας πρέσβης των Ακαρνάνων, ο Λυκίσκος, μιλώντας στους Λακεδαιμονίους ονόμασε τους Μακεδόνες ''πρόφραγμα'' (προμαχώνα) της Ελλάδας και είπε επίσης ότι αυτό αποτελεί κοινή πεποίθηση όλων των Ελλήνων.
Και φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Όλυμπος, το ''μακεδονικόν όρος μετεωρότατον'' (πανύψηλο μακεδονικό βουνό), κατά τον Στράβωνα ήταν η κατοικία των θεών των αρχαίων Ελλήνων.
Είναι αδιανόητο οι προγονοί μας να πίστευαν ότι οι Μακεδόνες δεν ήταν Έλληνες, ότι είναι βάρβαροι και να έχουν ''τοποθετήσει'' ό,τι ιερότερο και πολυτιμότερο είχαν από θρησκευτικής άποψης , τους θεούς τους, στην επικράτειά τους.
(Τα στοιχεία προέρχονται κυρίως από τη μελέτη του Α. Ι. Θαβώρη ''Μακεδονική και Σημερινά Ιδιώματα της Μακεδονίας'' )
Ο διαπρεπής φιλόλογος Ι. Καλλέρης (1901-1992) σημειώνει σε έντεκα σημεία τα επιχειρήματα με βάση τα οποία προκύπτει η ελληνικότητα της αρχαίας Μακεδονίας, των κατοίκων και της γλώσσας τους.
1) Τα κοινά μακεδονικά ονόματα είναι σε γενικές γραμμές ελληνικά ως προς τη ρίζα, τον τύπο και την έννοια, αλλά επίσης πολύ ιδιωματικά, πράγμα που μαρτυρεί τον αυτόχθονο χαρακτήρα τους.
2) Τα μακεδονικά ονόματα προσώπων έχουν ελληνική ρίζα και ελληνικό τύπο, αλλά ταυτόχρονα είναι αρχικά και όχι ιδιωματικά.
3) Το εθνικό όνομα που ανέκαθεν είχε ο μακεδονικός λαός είναι καθαρά ελληνικό.
4) Τα περισσότερα από τα μακεδονικά τοπωνύμια έχουν ελληνική ρίζα και τύπο. Τα υπόλοιπα έχουν πάντα τουλάχιστον ελληνικό τύπο ακόμα και όταν η ρίζα είναι ασαφής ή μη ελληνική.
5) Οι Μακεδόνες ποτέ δεν μίλησαν ή έγραψαν άλλη γλώσσα εκτός από τη μακεδονική.
6) Δεν λάτρεψαν άλλους θεούς από εκείνους των υπόλοιπων Ελλήνων, το ημερολόγιό τους ήταν ελληνικής καταγωγής αλλά ασφαλώς αυτόχθονο. Αυτό μας προσφέρει μια επιπλέον απόδειξη.
7) Δεν είχαν πολιτικούς θεσμούς ή ήθη και έθιμα ξένα προς εκείνα των υπόλοιπων Ελλήνων.
8) Μάλιστα στο θέμα αυτό, όπως και σε όλα τα υπόλοιπα διακρίνονταν από τους Ιλλυριούς και τους Θράκες.
9) Οι ξένοι λαοί της Ασίας και της Αφρικής τους θεωρούσαν ανέκαθεν Έλληνες.
10) Αλλά και οι υπόλοιποι Έλληνες διακήρυξαν συχνά αυτή τη φυλετική ταυτότητα.
11) Και οι ίδιοι οι Μακεδόνες αποκαλούνταν Έλληνες.
Μετά τον Μέγα Αλέξανδρο που τόνιζε ότι είναι Έλληνας (Ηρόδοτος V22, IX45) πολλοί άλλοι Μακεδόνες, βασιλιάδες αλλά και ιδιώτες επαναλάμβαναν το ίδιο πράγμα (Kalleris, ''Les Anciens Makedoniens'' 1.1 παρ. 10).
Όσο για τις ρητορικές αποστροφές του Θρασύμαχου και του Δημοσθένη, που παρακινούσαν ο πρώτος τους Λαρισαίους και ο δεύτερος τους Αθηναίους σε αντίσταση εναντίον των Μακεδόνων βασιλιάδων, τους οποίους κατηγορούσαν ως βαρβάρους, ο αείμνηστος ακαδημαϊκός Μιχαήλ Σακελλαρίου (1912-2014) τις θεωρεί αναξιόπιστες και αναφέρει ότι στρέφονται όχι εναντίον των Μακεδόνων αλλά των βασιλιάδων τους και παρέπεμπαν σε αυλικά σκάνδαλα, τις ασωτίες και τη βιαιότητα ορισμένων ηγεμόνων. Σχετικά είναι όσα γράφει για τον Αρχέλαο ο Πλάτωνας (''Αλκιβιάδης'' 2141 Δ, ''Γοργίας'' 471 Α-Δ) και για τον Φίλιππο άλλοι συγγραφείς (Θεόπομπος, Πολύβιος).
Για τον Δημοσθένη γράφει σχετικά και ο Otto Abel στο έργο του ''Makedonien vor Konig Phillip σελ 116:>
Όσο για τις πολυσυζητημένες απόψεις του Θουκυδίδη και άλλων ότι οι Ηπειρώτες, οι Μακεδόνες ακόμη και οι Αιτωλοί θεωρούνται βάρβαροι, ακόμα και ο Γ. Ν. Χατζιδάκις είναι κατηγορηματικός. Οι λαοί αυτοί είναι μεν Έλληνες (''πολλά της Ελλάδος'' και ''ταύτα της Ελλάδος'', Θουκυδίδης Α’ 5-6) αλλά δεν άλλαξαν συνήθειες, δεν ''εκπολιτίσθηκαν'' όπως οι Αθηναίοι και οι υπόλοιποι, αλλά καθώς ζούσαν σύμφωνα με τα πανάρχαια ήθη και έθιμά τους φαίνονταν ως βάρβαροι σε σχέση με τους υπόλοιπους Έλληνες. Τα λόγια λοιπόν του Θουκυδίδη αναφέρονται αποκλειστικά στον πολιτισμό και όχι στις εθνολογικές σχέσεις των λαών αυτών και μόνο όποιος τα παρερμηνεύει (σκόπιμα ή μη) μπορεί να τα εννοήσει αλλιώς. Οι βασικές δυσχέρειες για μια ολοκληρωμένη μελέτη της αρχαίας μακεδονικής γλώσσας πηγάζουν κυρίως από το πολύ περιορισμένο υλικό που έχει διασωθεί απ' αυτή. Συγκεκριμένα διασώθηκαν από τον Ησύχιο και άλλους λεξικογράφους με κύρια πηγή τον Μακεδόνα γραμματικό Αμερία 350 λέξεις περίπου, 150 προσηγορικά και 200 κύρια ονόματα (ανθρωπωνύμια- τοπωνύμια). Πρόκειται για μεμονωμένες λέξεις που δεν απαντούν σε προτάσεις ή κείμενα.
Νικόλαος Ανδριώτης
Η γλώσσα των Σκοπίων
Με το σλαβικό γλωσσικό ιδίωμα της FYROM, ασχολήθηκε εκτενώς ο αείμνηστος φιλόλογος και γλωσσολόγος Νικόλας Ανδριώτης (1906-1976), στη μελέτη του “Το Ομόσπονδο Κράτος των Σκοπίων και η Γλώσσα του”. Εκεί βρίσκουμε πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες, πέρα από το γλωσσικό ζήτημα και για την ιστορία του κράτους των Σκοπίων.
Στις 2 Αυγούστου 1944 (επέτειος της εξέγερσης του Ίλιντεν του 1903, 20 Ιουλίου με το ιουλιανό ημερολόγιο. 2 Αυγούστου με το νέο, σίγουρα καθόλου τυχαία η επιλογή της ημερομηνίας…) ιδρύθηκε στα Σκόπια η «Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας», ως ομόσπονδο κράτος της (τέως) Γιουγκοσλαβίας. Το κράτος αυτό περιέλαβε στα σύνορα του το τμήμα της Βόρειας Μακεδονίας που ανήκε ως τότε στη Σερβία.
Ο Νικόλαος Ανδριώτης αναφέρει ότι σύμφωνα με την τελευταία επίσημη στατιστική (που έγινε δηλαδή, πριν γραφτεί η μελέτη του), το ομόσπονδο, τότε, κράτος των Σκοπίων, κατοικείται από 864.000 σλαβόφωνους, 164.000 αλβανόφωνους, 200.000 τουρκόφωνους, 10.000 Αρμένιους, 9.000 βλαχόφωνους, 20.000 αθίγγανους και πολλούς Έλληνες, των αστικών ιδίως κέντρων, «τους οποίους οι επίσημες στατιστικές αποσιωπούν», όπως γράφει χαρακτηριστικά.
Αναφέρει επίσης, ότι “οι στατιστικές δεν συμφωνούν”. Ο Ιταλός γλωσσολόγος VittorePisaniσε πρόσφατη μελέτη του με τίτλο “IlMacedonico” (1957), ορίζει σε 800.000 τους σλαβόφωνους, 200.000 τους αλβανόφωνους και 95.000 τους τουρκόφωνους. Βέβαια, σύμφωνα με την τελευταία επίσημη απογραφή του 2002, τα δεδομένα έχουν αλλάξει. Ο συνολικός πληθυσμός της χώρας, ήταν 2.022.547 κάτοικοι. Από αυτούς το 1.297.981 (64%) είναι “Σλαβομακεδόνες”, 509.083 (25,2%) Αλβανοί, 77.959 (3,9%) Τούρκοι, 53.879 (2,7%) Ρομά, 35.939 (1,8%) Σέρβοι, 17.018 (0,8%) είναι Βόσνιοι, 9.695 (0.5%) Βλάχοι, ενώ οι υπόλοιποι 20.993 δεν ανήκουν σε καμία από τις προηγούμενες κατηγορίες. ( πηγή: Βικιπαίδεια)
Η Βαλκανική Χερσόνησος κατοικούταν κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, κατά τους αιώνες της ρωμαϊκής κυριαρχίας και κατά τους πρώτους αιώνες του Βυζαντίου, από καθαρούς Έλληνες και εξελληνισμένους θρακοϊλλυριούς. Ως τον 7ο μ.Χ. αιώνα, τα σύνορα της ομιλούμενης ελληνικής γλώσσας στη Βαλκανική, άρχιζαν από τις εκβολές του ποταμού Γενούσου (Σκούμπι όπως λέγεται σήμερα στην Αλβανία) στην Αδριατική, περνούσαν νότια από τα Σκόπια, από τη Σερδική (Σόφια), κατά μήκος της οροσειράς του Αίμου και κατέληγαν στον Εύξεινο Πόντο.
Οι Σλάβοι ως τα μέσα του 6ου αιώνα, ζούσαν στις περιοχές της ανατολικής Πολωνίας και της Λευκής Ρωσίας. Τότε άρχισαν να κατεβαίνουν νοτιότερα, κάνοντας ληστρικές επιδρομές ενάντια στο Βυζάντιο ως μισθοφόροι και ακόλουθοι άλλων βαρβαρικών λαών, ιδίως των Αράβων, επιστρέφοντας με τη λεία από τις επιδρομές του στα ορμητήρια τους, βόρεια του Δούναβη. Μόνιμη εγκατάσταση των σλαβικών φυλών στην πεδινή περιοχή ανάμεσα στον Αίμο και τον Δούναβη, έγινε για πρώτη φορά στις αρχές του 7ου αιώνα, όταν οι εσωτερικές αναταραχές του βυζαντινού κράτους κλόνισαν την άμυνα των βόρειων συνόρων του. (Δ. Ζακυνθηνού, “Οι Σλάβοι εν Ελλάδι”)
Η γλώσσα που μιλούν που μιλούν στην πλειοψηφία τους οι κάτοικοι των Σκοπίων και που εντελώς αυθαίρετα ονομάστηκε “μακεδονική”, είναι ένα σλαβικό ιδίωμα, με στενούς δεσμούς τόσο με τη βουλγαρική γλώσσα όσο και με τη σερβική, ωστόσο δεν έχει τα στοιχεία εκείνα που πρέπει, ώστε να ονομαστεί αυτοτελής γλώσσα, σύμφωνα με τις αρχές της γλωσσικής επιστήμης.
Σύμφωνα πάντα με τον Νικόλαο Ανδριώτη: “Τα μόνα σαφή σύνορα του σλαβικού αυτού ιδιώματος είναι τα προς την ελληνική γλώσσα και συμπίπτουν περίπου με τα γεωγραφικά σύνορα της (τέως) Γιουγκοσλαβίας προς την Ελλάδα, εκτός από μια μικρή σφήνα που σχηματίζει το ιδίωμα αυτό επάνω στο ελληνικό έδαφος, στην ορεινή περιοχή βορείως της Καστοριάς. Επίσης, προς τα δυτικά το σλαβικό αυτό ιδίωμα συνορεύει με την αλβανική γλώσσα, μόνο που τα σύνορα του προς αυτήν δεν ταυτίζονται με την οροθετική γραμμή των αλβανογιουγκοσλαβικών συνόρων, γιατί το κράτος των Σκοπίων περιλαμβάνει 164.000 αλβανόφωνους κατοίκους. Τα σύνορά του προς τη βουλγαρική και σερβική γλώσσα χάνονται μέσα στη ρευστότητα των κοινών με τις γλώσσες αυτές ισόγλωσσων και είναι αδύνατο να καθοριστούν. Το ιδίωμα αυτό είναι ένας μεταβατικός σταθμός ανάμεσα στη σερβική και τη βουλγαρική”.
Σύμφωνα με τον A. Vaillant, πρόκειται για ένα ιδίωμα που ανήκει σε μια μάλλον “βουλγαρομακεδονική” ενότητα, που αντιτίθεται στη σερβοκροατική γλωσσική ενότητα. Κατάγεται απευθείας από ένα σλαβικό ιδίωμα που ήταν σε χρήση στη Βόρεια Μακεδονία τον 9ο- 10ο αιώνα και στο οποίο μετέφρασαν την Αγία Γραφή οι (Θεσσαλονικείς) Κύριλλος και Μεθόδιος. Την άποψη αυτή, δέχεται και ο HoraceLunt, που αντί για “βουλγαρομακεδονική”, την ονομάζει “EasternBalkanSlavic” (Σλαβική της Ανατολικής Βαλκανικής).
Πριν τους επιβληθεί το όνομα “Μακεδόνες” οι σλαβόφωνοι του κράτους των Σκοπίων, ονόμαζαν τους εαυτούς τους Bugari, δηλαδή Βούλγαρους. Το Bugariείναι ο σερβικός τύπος του του εθνικού ονόματος Βούλγαροι. Βουλγαρική ονόμαζαν τη διάλεκτό τους και οι ίδιοι οι Σλάβοι της Βόρειας Μακεδονίας, όταν από τα μέσα του 19ου αιώνα άρχισαν να κάνουν συλλογές δημοτικών τραγουδιών για λαογραφικούς σκοπούς. “BulgarskiNarodniPesni” ονομάζουν οι αδελφοί Miladinovτη συλλογή τους που εκδόθηκε στο Ζάγκρεμπ (της Κροατίας) το 1861. Ο όρος “μακεδονική” δεν είχε ακόμα… εφευρεθεί. Βούλγαροι ονομάζονταν και από τους Έλληνες της Μακεδονίας και βουλγαρική η διάλεκτος τους, όπως φαίνεται ήδη στο “Μακεδονικό Λεξικό” του 16ου αιώνα, ένα γλωσσάριο από 301 σλαβικές λέξεις και φράσεις της περιοχής της Καστοριάς, γραμμένες με ελληνικά γράμματα και την αντίστοιχη ελληνική μετάφραση, από ανώνυμο Έλληνα της περιοχής. Το λεξικό αυτό εκδόθηκε το 1958 από τους C. Giannelliκαι A. Vaillant.
Γεώργιος Μπαμπινιώτης
Η ελληνική επίδραση στη γλώσσα των Σκοπίων
Είναι εντυπωσιακά τα στοιχεία που παραθέτει ο Νικόλαος Ανδριώτης για την επίδραση της ελληνικής γλώσσας στο γλωσσικό ιδίωμα των Σκοπίων. Αναφέρουμε ενδεικτικά ορισμένες από τις εκατοντάδες σχετικές λέξεις: adamant = διαμάντι, aktapod = χταπόδι, aroma = άρωμα, gargara = γαργάρα, dekar = δεκάρι, drum = δρόμος, avtonom = αυτόνομος, anapodo = ανάποδος, aplos= απλός, afrat = αφράτος, levter = ελέυθερος, hondrokefal = χοντοκέφαλος (!), dukimasam = δοκιμάζω, eksigisam= εξηγώ, κλπ.
Τεράστια είναι η ελληνική επίδραση στο σκοπιανό γλωσσικό, σε θέματα εκκλησίας και παιδείας. Ενδεικτικά: Agiasmo = αγιασμός, agripnijaκαι igripnie= αγρυπνία, angel = άγγελος, didaskalκαι daskal = δάσκαλος, egumenκαι igumen = ηγούμενος, eres = αίρεση, ikona = εικόνα, idol = είδωλο, ipsom= ύψωμα, istorija = ιστορία, kandilonaft = καντηλανάφτης, magija = μαγεία, martir = μάρτυρας, metanija = μετάνοια, miro = μύρο, nafora = αναφορά, Panagi(j)a = Παναγία, parazid = παράδεισος, prezviter = πρεσβύτερος, παπάς, psalt = ψάλτης, trapezaκαι trpenza = τράπεζα, tropar = τροπάριο, filosofκαι vilosof= φιλόσοφος, eretik = αιρετικός, fotografija = φωτογραφία κλπ.
Και τέλος Ristosaneste! = Χριστός Ανέστη! (!)
Αδημοσίευτα στοιχεία για την αρχαία μακεδονική γλώσσα
Είχαμε μια άκρως ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον κορυφαίο Έλληνα γλωσσολόγο κύριο Χριστόφορο Χαραλαμπάκη, ο οποίος πρόθυμα (και τον ευχαριστούμε θερμά γι’ αυτό) μας ανέφερε ορισμένα στοιχεία για την αρχαία μακεδονική γλώσσα, αδημοσίευτα ως σήμερα (τουλάχιστον σε ευρεία έκταση).
Όπως αναφέραμε, λεξικογραφημένες, υπάρχουν γύρω στις 350 αρχαίες μακεδονικές λέξεις. Και όμως, πολλές από τις λέξεις που χρησιμοποιούμε ακόμα και σήμερα, είναι αρχαίες μακεδονικές.
Ανώνυμος Αλεξανδρινός σχολιαστής του Ομήρου, αναφέρει ότι η λέξη “κοράσιον” είναι μακεδονική. Η κατάληξη –ισσα, ευρέως χρησιμοποιούμενη σήμερα (γειτόνισσα, μαγείρισσα, διακόνισσα κλπ.) είναι αρχαία μακεδονική.
Σχετικά, στον Αντιαττικιστή, την γυναίκα από τη Μακεδονία, τη συναντάμε ως “Μακεδόνισσαν”.
Η λέξη διμοιρίτης, σήμαινε τον “εκλεκτό Μακεδόνα στρατιώτη, ο οποίος διοικούσε δυο μέρες”.
Η λέξη δεκανός, απ’ όπου προέρχονται οι λέξεις δεκανέας, δεκανίκι κλπ., είναι αρχαία μακεδονική. Η λέξη αυτή “πέρασε” ως decanusστα Λατινικά.
Εκείνο που μας άφησε άφωνους απ’ όσα μας είπε ο κύριος Χαραλαμπάκης, είναι ότι η λέξη Dekan, η οποία στα γερμανικά σημαίνει “κοσμήτορας” προέρχεται από την αρχαία μακεδονική δεκανός (είναι νομίζουμε οφθαλμοφανέστατο…). Επίσης, στα ιταλικά decano = κοσμήτορας (η λέξη μαρτυρείται από το 1258, (loZingarelli 2016, VOCABOLARIO DELLA LINGUA ITALIANA). Προφανώς, νομίζουμε, ότι είναι και η επίδραση της λέξης δεκανός στις λέξεις dean = κοσμήτορας (αγγλικά) και doyen = κοσμήτορας (γαλλικά) και decano(ισπανικά) Και μια ακόμη, μη σχετική με το θέμα, αλλά άκρως ενδιαφέρουσα πληροφορία που μας έδωσε ο κύριος Χαραλαμπάκης. Είναι γνωστή σε πολλές και πολλούς η λέξη salary = μισθός (η λέξη εμφανίζεται τον 130 αιώνα, Λεξικό MerriamWebster’s). Προέρχεται από το λατινικό salarium. Οι Ρωμαίοι στρατιώτες πληρώνονταν με μια χούφτα αλάτι (!), που ήταν πανάκριβο στην εποχή εκείνη. Salarium (ο μισθός σε αλάτι) anatakti
Διαβάσαμε πριν λίγες μέρες στο protothema.gr ότι η Google κυκλοφορεί πλέον τους χάρτες της (google maps) σε 39 ακόμα γλώσσες. Ανάμεσα στις γλώσσες αυτές είναι και η λεγόμενη μακεδονική γλώσσα, αυτή δηλαδή που χρησιμοποιείται και ομιλείται στο γειτονικό κράτος της FYROM.
Θα πουν κάποιοι ότι η μακεδονική γλώσσα έχει καθιερωθεί να λέγεται έτσι εδώ και πολλές δεκαετίες, ότι και η Ελλάδα έχει αναγνωρίσει, με την αποδοχή του όρου FYROM, τον όρο Μακεδονία κλπ.
Ποια είναι όμως η σχέση της «μακεδονικής» γλώσσας ,με τη γλώσσα του Φιλίππου Β', του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του; Η όλη διαμάχη για το όνομα της γειτονικής χώρας που επεκτείνεται και σε παράπλευρα θέματα μεταξύ των οποίων και η γλώσσα είναι καινούργια ή μήπως χρονολογείται από τα τέλη του 19ου αιώνα;
Ο πατέρας της ελληνικής γλωσσολογίας Γ. Ν. Χατζιδάκις, ο διαπρεπής φιλόλογος και γλωσσολόγος Νικόλαος Ανδριώτης, ο Ιωάννης Καλλέρης διευθυντής του Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών από το 1955 ως το 1964 και άλλοι σύγχρονοι, όπως ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης, η Άννα Παναγιώτου- Τριανταφυλλοπούλου, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, και άλλοι ασχολήθηκαν ενδελεχώς με την καταγωγή και τη γλώσσα των αρχαίων Μακεδόνων αλλά και με τη γλώσσα των κατοίκων της FYROM.
Θα παρουσιάσουμε ορισμένα βασικά στοιχεία από τις μελέτες αυτές όπως τις έχει καταγράψει ο ομότιμος καθηγητής γλωσσολογίας, τέως πρύτανης του ΕΚΠΑ, Γεώργιος Μπαμπινιώτης στο βιβλίο του ''Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ- Η αρχαία μακεδονική και η ψευδώνυμη γλώσσα των Σκοπίων''
Οι αρχαίοι Μακεδόνες και η γλώσσα τους
Η Μακεδονία στα αρχαία κείμενα αναφέρεται και ως Μακεδονία ή ως Μακετία (μάλιστα τη λέξη αυτή τη χρησιμοποιεί και ο Κλείδαμος στο πρώτο του βιβλίο της Ατθίδος) ενώ οι κάτοικοί της Μακεδόνες, Μακεδνοί και Μακέται, που σημαίνει ''άντρες ψηλοί σαν τις λεύκες''
Το όνομα Μακεδονία προέρχεται απ' την πανάρχαια ελληνική λέξη ''μάκος'', που είναι ο δωρικός τύπος της λέξης μήκος. Η λέξη Μακεδνός μαρτυρείται στον Όμηρο, τον Ησύχιο και τον Ηρόδοτο. ''...οία τε φύλλα μακεδνής αιγείριο'' (Οδύσσεια, η 106), ''μακεδνή- μακεδανή, μακρά υψηλή'' (Ησύχιος), ''... το δε ελληνικόν έθνος πολυπλάνητον κάρτα... εκ δε της Ιστιαίτηδος ως εξανέστη υπό Καδμείων οίκεε εν Πίνδω Μακεδνόν Καλεόμενον...'' (Ηρόδοτος Ι, 56)
Η ρίζα ''μακ-'' του ονόματος Μακεδονία αλλά και η ρίζα ''μηκ-'' είναι κατεξοχήν ελληνικές και σημαίνουν ''μακρύς, ψηλός''.
Αλλά και τα ονόματα των αρχαίων Μακεδόνων, τα ονόματα των θεών, των ηρώων τους, τα τοπωνύμια κλπ όπως διασώθηκαν από του μεταγενέστερους συγγραφείς, λεξικογράφους και Γραμματικούς, είναι όλα πανάρχαια ελληνικά.
Ο Ηρόδοτος τονίζει κατηγορηματικά ότι οι Μακεδόνες είναι ελληνικό έθνος που κατοικούσε πρώτα στις περιοχές του Ολύμπου και της Όσσας και στη συνέχεια, διώχθηκε από τους Καδμείους και εγκαταστάθηκε στην Πίνδο με το όνομα Μακεδνόν.
Ο '' πατέρας της ιστορίας'' δεν έχει καμιά αμφιβολία ότι οι Μακεδνοί μιλούσαν ελληνική γλώσσα. Όπως λέει αλλού (V,22) είναι Έλληνες όχι μόνο επειδή κάτι τέτοιο ισχυρίζονται, αλλά και επειδή έχει προσωπική αντίληψη και ο ίδιος:
''...Έλληνας δε τούτους είναι τους από Περδίκκεω γεγονότας κατάπερ αυτοί λέγουσι, αυτός τε ούτω τυγχάνω επιστάμενος...''
Αντίθετα για τους Πελασγούς, τους οποίους θεωρεί προγόνους των Αττικών, τονίζει ρητά σε προηγούμενο χωρίο (Ι,56) ότι δεν ξέρει τίποτα για τη γλώσσα τους για την οποία βγάζει το συμπέρασμα ότι ήταν ξένη, βάρβαρη και ότι όταν οι Πελασγοί αφομοιώθηκαν από τους άλλους Έλληνες άλλαξαν και τη γλώσσα τους και μιλούσαν ελληνικά:
''ήντινα δε γλώσσαν ίεσαν οι Πελασγοί ουκ έχω ατρεκέως είπαι''
Ο Αριστοτέλης στα ''Μετεωρολογικά'' (353α) τοποθετεί την κοιτίδα των ''παλαιών'' Ελλήνων, την αρχαία Ελλάδα, στον βορρά, στην Ήπειρο, στην περιοχή της Δωδώνης, ενώ ο Πολύβιος διηγείται ότι ένας πρέσβης των Ακαρνάνων, ο Λυκίσκος, μιλώντας στους Λακεδαιμονίους ονόμασε τους Μακεδόνες ''πρόφραγμα'' (προμαχώνα) της Ελλάδας και είπε επίσης ότι αυτό αποτελεί κοινή πεποίθηση όλων των Ελλήνων.
Και φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Όλυμπος, το ''μακεδονικόν όρος μετεωρότατον'' (πανύψηλο μακεδονικό βουνό), κατά τον Στράβωνα ήταν η κατοικία των θεών των αρχαίων Ελλήνων.
Είναι αδιανόητο οι προγονοί μας να πίστευαν ότι οι Μακεδόνες δεν ήταν Έλληνες, ότι είναι βάρβαροι και να έχουν ''τοποθετήσει'' ό,τι ιερότερο και πολυτιμότερο είχαν από θρησκευτικής άποψης , τους θεούς τους, στην επικράτειά τους.
(Τα στοιχεία προέρχονται κυρίως από τη μελέτη του Α. Ι. Θαβώρη ''Μακεδονική και Σημερινά Ιδιώματα της Μακεδονίας'' )
Ο διαπρεπής φιλόλογος Ι. Καλλέρης (1901-1992) σημειώνει σε έντεκα σημεία τα επιχειρήματα με βάση τα οποία προκύπτει η ελληνικότητα της αρχαίας Μακεδονίας, των κατοίκων και της γλώσσας τους.
1) Τα κοινά μακεδονικά ονόματα είναι σε γενικές γραμμές ελληνικά ως προς τη ρίζα, τον τύπο και την έννοια, αλλά επίσης πολύ ιδιωματικά, πράγμα που μαρτυρεί τον αυτόχθονο χαρακτήρα τους.
2) Τα μακεδονικά ονόματα προσώπων έχουν ελληνική ρίζα και ελληνικό τύπο, αλλά ταυτόχρονα είναι αρχικά και όχι ιδιωματικά.
3) Το εθνικό όνομα που ανέκαθεν είχε ο μακεδονικός λαός είναι καθαρά ελληνικό.
4) Τα περισσότερα από τα μακεδονικά τοπωνύμια έχουν ελληνική ρίζα και τύπο. Τα υπόλοιπα έχουν πάντα τουλάχιστον ελληνικό τύπο ακόμα και όταν η ρίζα είναι ασαφής ή μη ελληνική.
5) Οι Μακεδόνες ποτέ δεν μίλησαν ή έγραψαν άλλη γλώσσα εκτός από τη μακεδονική.
6) Δεν λάτρεψαν άλλους θεούς από εκείνους των υπόλοιπων Ελλήνων, το ημερολόγιό τους ήταν ελληνικής καταγωγής αλλά ασφαλώς αυτόχθονο. Αυτό μας προσφέρει μια επιπλέον απόδειξη.
7) Δεν είχαν πολιτικούς θεσμούς ή ήθη και έθιμα ξένα προς εκείνα των υπόλοιπων Ελλήνων.
8) Μάλιστα στο θέμα αυτό, όπως και σε όλα τα υπόλοιπα διακρίνονταν από τους Ιλλυριούς και τους Θράκες.
9) Οι ξένοι λαοί της Ασίας και της Αφρικής τους θεωρούσαν ανέκαθεν Έλληνες.
10) Αλλά και οι υπόλοιποι Έλληνες διακήρυξαν συχνά αυτή τη φυλετική ταυτότητα.
11) Και οι ίδιοι οι Μακεδόνες αποκαλούνταν Έλληνες.
Μετά τον Μέγα Αλέξανδρο που τόνιζε ότι είναι Έλληνας (Ηρόδοτος V22, IX45) πολλοί άλλοι Μακεδόνες, βασιλιάδες αλλά και ιδιώτες επαναλάμβαναν το ίδιο πράγμα (Kalleris, ''Les Anciens Makedoniens'' 1.1 παρ. 10).
Όσο για τις ρητορικές αποστροφές του Θρασύμαχου και του Δημοσθένη, που παρακινούσαν ο πρώτος τους Λαρισαίους και ο δεύτερος τους Αθηναίους σε αντίσταση εναντίον των Μακεδόνων βασιλιάδων, τους οποίους κατηγορούσαν ως βαρβάρους, ο αείμνηστος ακαδημαϊκός Μιχαήλ Σακελλαρίου (1912-2014) τις θεωρεί αναξιόπιστες και αναφέρει ότι στρέφονται όχι εναντίον των Μακεδόνων αλλά των βασιλιάδων τους και παρέπεμπαν σε αυλικά σκάνδαλα, τις ασωτίες και τη βιαιότητα ορισμένων ηγεμόνων. Σχετικά είναι όσα γράφει για τον Αρχέλαο ο Πλάτωνας (''Αλκιβιάδης'' 2141 Δ, ''Γοργίας'' 471 Α-Δ) και για τον Φίλιππο άλλοι συγγραφείς (Θεόπομπος, Πολύβιος).
Για τον Δημοσθένη γράφει σχετικά και ο Otto Abel στο έργο του ''Makedonien vor Konig Phillip σελ 116:>
Όσο για τις πολυσυζητημένες απόψεις του Θουκυδίδη και άλλων ότι οι Ηπειρώτες, οι Μακεδόνες ακόμη και οι Αιτωλοί θεωρούνται βάρβαροι, ακόμα και ο Γ. Ν. Χατζιδάκις είναι κατηγορηματικός. Οι λαοί αυτοί είναι μεν Έλληνες (''πολλά της Ελλάδος'' και ''ταύτα της Ελλάδος'', Θουκυδίδης Α’ 5-6) αλλά δεν άλλαξαν συνήθειες, δεν ''εκπολιτίσθηκαν'' όπως οι Αθηναίοι και οι υπόλοιποι, αλλά καθώς ζούσαν σύμφωνα με τα πανάρχαια ήθη και έθιμά τους φαίνονταν ως βάρβαροι σε σχέση με τους υπόλοιπους Έλληνες. Τα λόγια λοιπόν του Θουκυδίδη αναφέρονται αποκλειστικά στον πολιτισμό και όχι στις εθνολογικές σχέσεις των λαών αυτών και μόνο όποιος τα παρερμηνεύει (σκόπιμα ή μη) μπορεί να τα εννοήσει αλλιώς. Οι βασικές δυσχέρειες για μια ολοκληρωμένη μελέτη της αρχαίας μακεδονικής γλώσσας πηγάζουν κυρίως από το πολύ περιορισμένο υλικό που έχει διασωθεί απ' αυτή. Συγκεκριμένα διασώθηκαν από τον Ησύχιο και άλλους λεξικογράφους με κύρια πηγή τον Μακεδόνα γραμματικό Αμερία 350 λέξεις περίπου, 150 προσηγορικά και 200 κύρια ονόματα (ανθρωπωνύμια- τοπωνύμια). Πρόκειται για μεμονωμένες λέξεις που δεν απαντούν σε προτάσεις ή κείμενα.
Νικόλαος Ανδριώτης
Η γλώσσα των Σκοπίων
Με το σλαβικό γλωσσικό ιδίωμα της FYROM, ασχολήθηκε εκτενώς ο αείμνηστος φιλόλογος και γλωσσολόγος Νικόλας Ανδριώτης (1906-1976), στη μελέτη του “Το Ομόσπονδο Κράτος των Σκοπίων και η Γλώσσα του”. Εκεί βρίσκουμε πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες, πέρα από το γλωσσικό ζήτημα και για την ιστορία του κράτους των Σκοπίων.
Στις 2 Αυγούστου 1944 (επέτειος της εξέγερσης του Ίλιντεν του 1903, 20 Ιουλίου με το ιουλιανό ημερολόγιο. 2 Αυγούστου με το νέο, σίγουρα καθόλου τυχαία η επιλογή της ημερομηνίας…) ιδρύθηκε στα Σκόπια η «Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας», ως ομόσπονδο κράτος της (τέως) Γιουγκοσλαβίας. Το κράτος αυτό περιέλαβε στα σύνορα του το τμήμα της Βόρειας Μακεδονίας που ανήκε ως τότε στη Σερβία.
Ο Νικόλαος Ανδριώτης αναφέρει ότι σύμφωνα με την τελευταία επίσημη στατιστική (που έγινε δηλαδή, πριν γραφτεί η μελέτη του), το ομόσπονδο, τότε, κράτος των Σκοπίων, κατοικείται από 864.000 σλαβόφωνους, 164.000 αλβανόφωνους, 200.000 τουρκόφωνους, 10.000 Αρμένιους, 9.000 βλαχόφωνους, 20.000 αθίγγανους και πολλούς Έλληνες, των αστικών ιδίως κέντρων, «τους οποίους οι επίσημες στατιστικές αποσιωπούν», όπως γράφει χαρακτηριστικά.
Αναφέρει επίσης, ότι “οι στατιστικές δεν συμφωνούν”. Ο Ιταλός γλωσσολόγος VittorePisaniσε πρόσφατη μελέτη του με τίτλο “IlMacedonico” (1957), ορίζει σε 800.000 τους σλαβόφωνους, 200.000 τους αλβανόφωνους και 95.000 τους τουρκόφωνους. Βέβαια, σύμφωνα με την τελευταία επίσημη απογραφή του 2002, τα δεδομένα έχουν αλλάξει. Ο συνολικός πληθυσμός της χώρας, ήταν 2.022.547 κάτοικοι. Από αυτούς το 1.297.981 (64%) είναι “Σλαβομακεδόνες”, 509.083 (25,2%) Αλβανοί, 77.959 (3,9%) Τούρκοι, 53.879 (2,7%) Ρομά, 35.939 (1,8%) Σέρβοι, 17.018 (0,8%) είναι Βόσνιοι, 9.695 (0.5%) Βλάχοι, ενώ οι υπόλοιποι 20.993 δεν ανήκουν σε καμία από τις προηγούμενες κατηγορίες. ( πηγή: Βικιπαίδεια)
Η Βαλκανική Χερσόνησος κατοικούταν κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, κατά τους αιώνες της ρωμαϊκής κυριαρχίας και κατά τους πρώτους αιώνες του Βυζαντίου, από καθαρούς Έλληνες και εξελληνισμένους θρακοϊλλυριούς. Ως τον 7ο μ.Χ. αιώνα, τα σύνορα της ομιλούμενης ελληνικής γλώσσας στη Βαλκανική, άρχιζαν από τις εκβολές του ποταμού Γενούσου (Σκούμπι όπως λέγεται σήμερα στην Αλβανία) στην Αδριατική, περνούσαν νότια από τα Σκόπια, από τη Σερδική (Σόφια), κατά μήκος της οροσειράς του Αίμου και κατέληγαν στον Εύξεινο Πόντο.
Οι Σλάβοι ως τα μέσα του 6ου αιώνα, ζούσαν στις περιοχές της ανατολικής Πολωνίας και της Λευκής Ρωσίας. Τότε άρχισαν να κατεβαίνουν νοτιότερα, κάνοντας ληστρικές επιδρομές ενάντια στο Βυζάντιο ως μισθοφόροι και ακόλουθοι άλλων βαρβαρικών λαών, ιδίως των Αράβων, επιστρέφοντας με τη λεία από τις επιδρομές του στα ορμητήρια τους, βόρεια του Δούναβη. Μόνιμη εγκατάσταση των σλαβικών φυλών στην πεδινή περιοχή ανάμεσα στον Αίμο και τον Δούναβη, έγινε για πρώτη φορά στις αρχές του 7ου αιώνα, όταν οι εσωτερικές αναταραχές του βυζαντινού κράτους κλόνισαν την άμυνα των βόρειων συνόρων του. (Δ. Ζακυνθηνού, “Οι Σλάβοι εν Ελλάδι”)
Η γλώσσα που μιλούν που μιλούν στην πλειοψηφία τους οι κάτοικοι των Σκοπίων και που εντελώς αυθαίρετα ονομάστηκε “μακεδονική”, είναι ένα σλαβικό ιδίωμα, με στενούς δεσμούς τόσο με τη βουλγαρική γλώσσα όσο και με τη σερβική, ωστόσο δεν έχει τα στοιχεία εκείνα που πρέπει, ώστε να ονομαστεί αυτοτελής γλώσσα, σύμφωνα με τις αρχές της γλωσσικής επιστήμης.
Σύμφωνα πάντα με τον Νικόλαο Ανδριώτη: “Τα μόνα σαφή σύνορα του σλαβικού αυτού ιδιώματος είναι τα προς την ελληνική γλώσσα και συμπίπτουν περίπου με τα γεωγραφικά σύνορα της (τέως) Γιουγκοσλαβίας προς την Ελλάδα, εκτός από μια μικρή σφήνα που σχηματίζει το ιδίωμα αυτό επάνω στο ελληνικό έδαφος, στην ορεινή περιοχή βορείως της Καστοριάς. Επίσης, προς τα δυτικά το σλαβικό αυτό ιδίωμα συνορεύει με την αλβανική γλώσσα, μόνο που τα σύνορα του προς αυτήν δεν ταυτίζονται με την οροθετική γραμμή των αλβανογιουγκοσλαβικών συνόρων, γιατί το κράτος των Σκοπίων περιλαμβάνει 164.000 αλβανόφωνους κατοίκους. Τα σύνορά του προς τη βουλγαρική και σερβική γλώσσα χάνονται μέσα στη ρευστότητα των κοινών με τις γλώσσες αυτές ισόγλωσσων και είναι αδύνατο να καθοριστούν. Το ιδίωμα αυτό είναι ένας μεταβατικός σταθμός ανάμεσα στη σερβική και τη βουλγαρική”.
Σύμφωνα με τον A. Vaillant, πρόκειται για ένα ιδίωμα που ανήκει σε μια μάλλον “βουλγαρομακεδονική” ενότητα, που αντιτίθεται στη σερβοκροατική γλωσσική ενότητα. Κατάγεται απευθείας από ένα σλαβικό ιδίωμα που ήταν σε χρήση στη Βόρεια Μακεδονία τον 9ο- 10ο αιώνα και στο οποίο μετέφρασαν την Αγία Γραφή οι (Θεσσαλονικείς) Κύριλλος και Μεθόδιος. Την άποψη αυτή, δέχεται και ο HoraceLunt, που αντί για “βουλγαρομακεδονική”, την ονομάζει “EasternBalkanSlavic” (Σλαβική της Ανατολικής Βαλκανικής).
Πριν τους επιβληθεί το όνομα “Μακεδόνες” οι σλαβόφωνοι του κράτους των Σκοπίων, ονόμαζαν τους εαυτούς τους Bugari, δηλαδή Βούλγαρους. Το Bugariείναι ο σερβικός τύπος του του εθνικού ονόματος Βούλγαροι. Βουλγαρική ονόμαζαν τη διάλεκτό τους και οι ίδιοι οι Σλάβοι της Βόρειας Μακεδονίας, όταν από τα μέσα του 19ου αιώνα άρχισαν να κάνουν συλλογές δημοτικών τραγουδιών για λαογραφικούς σκοπούς. “BulgarskiNarodniPesni” ονομάζουν οι αδελφοί Miladinovτη συλλογή τους που εκδόθηκε στο Ζάγκρεμπ (της Κροατίας) το 1861. Ο όρος “μακεδονική” δεν είχε ακόμα… εφευρεθεί. Βούλγαροι ονομάζονταν και από τους Έλληνες της Μακεδονίας και βουλγαρική η διάλεκτος τους, όπως φαίνεται ήδη στο “Μακεδονικό Λεξικό” του 16ου αιώνα, ένα γλωσσάριο από 301 σλαβικές λέξεις και φράσεις της περιοχής της Καστοριάς, γραμμένες με ελληνικά γράμματα και την αντίστοιχη ελληνική μετάφραση, από ανώνυμο Έλληνα της περιοχής. Το λεξικό αυτό εκδόθηκε το 1958 από τους C. Giannelliκαι A. Vaillant.
Γεώργιος Μπαμπινιώτης
Η ελληνική επίδραση στη γλώσσα των Σκοπίων
Είναι εντυπωσιακά τα στοιχεία που παραθέτει ο Νικόλαος Ανδριώτης για την επίδραση της ελληνικής γλώσσας στο γλωσσικό ιδίωμα των Σκοπίων. Αναφέρουμε ενδεικτικά ορισμένες από τις εκατοντάδες σχετικές λέξεις: adamant = διαμάντι, aktapod = χταπόδι, aroma = άρωμα, gargara = γαργάρα, dekar = δεκάρι, drum = δρόμος, avtonom = αυτόνομος, anapodo = ανάποδος, aplos= απλός, afrat = αφράτος, levter = ελέυθερος, hondrokefal = χοντοκέφαλος (!), dukimasam = δοκιμάζω, eksigisam= εξηγώ, κλπ.
Τεράστια είναι η ελληνική επίδραση στο σκοπιανό γλωσσικό, σε θέματα εκκλησίας και παιδείας. Ενδεικτικά: Agiasmo = αγιασμός, agripnijaκαι igripnie= αγρυπνία, angel = άγγελος, didaskalκαι daskal = δάσκαλος, egumenκαι igumen = ηγούμενος, eres = αίρεση, ikona = εικόνα, idol = είδωλο, ipsom= ύψωμα, istorija = ιστορία, kandilonaft = καντηλανάφτης, magija = μαγεία, martir = μάρτυρας, metanija = μετάνοια, miro = μύρο, nafora = αναφορά, Panagi(j)a = Παναγία, parazid = παράδεισος, prezviter = πρεσβύτερος, παπάς, psalt = ψάλτης, trapezaκαι trpenza = τράπεζα, tropar = τροπάριο, filosofκαι vilosof= φιλόσοφος, eretik = αιρετικός, fotografija = φωτογραφία κλπ.
Και τέλος Ristosaneste! = Χριστός Ανέστη! (!)
Αδημοσίευτα στοιχεία για την αρχαία μακεδονική γλώσσα
Είχαμε μια άκρως ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον κορυφαίο Έλληνα γλωσσολόγο κύριο Χριστόφορο Χαραλαμπάκη, ο οποίος πρόθυμα (και τον ευχαριστούμε θερμά γι’ αυτό) μας ανέφερε ορισμένα στοιχεία για την αρχαία μακεδονική γλώσσα, αδημοσίευτα ως σήμερα (τουλάχιστον σε ευρεία έκταση).
Όπως αναφέραμε, λεξικογραφημένες, υπάρχουν γύρω στις 350 αρχαίες μακεδονικές λέξεις. Και όμως, πολλές από τις λέξεις που χρησιμοποιούμε ακόμα και σήμερα, είναι αρχαίες μακεδονικές.
Ανώνυμος Αλεξανδρινός σχολιαστής του Ομήρου, αναφέρει ότι η λέξη “κοράσιον” είναι μακεδονική. Η κατάληξη –ισσα, ευρέως χρησιμοποιούμενη σήμερα (γειτόνισσα, μαγείρισσα, διακόνισσα κλπ.) είναι αρχαία μακεδονική.
Σχετικά, στον Αντιαττικιστή, την γυναίκα από τη Μακεδονία, τη συναντάμε ως “Μακεδόνισσαν”.
Η λέξη διμοιρίτης, σήμαινε τον “εκλεκτό Μακεδόνα στρατιώτη, ο οποίος διοικούσε δυο μέρες”.
Η λέξη δεκανός, απ’ όπου προέρχονται οι λέξεις δεκανέας, δεκανίκι κλπ., είναι αρχαία μακεδονική. Η λέξη αυτή “πέρασε” ως decanusστα Λατινικά.
Εκείνο που μας άφησε άφωνους απ’ όσα μας είπε ο κύριος Χαραλαμπάκης, είναι ότι η λέξη Dekan, η οποία στα γερμανικά σημαίνει “κοσμήτορας” προέρχεται από την αρχαία μακεδονική δεκανός (είναι νομίζουμε οφθαλμοφανέστατο…). Επίσης, στα ιταλικά decano = κοσμήτορας (η λέξη μαρτυρείται από το 1258, (loZingarelli 2016, VOCABOLARIO DELLA LINGUA ITALIANA). Προφανώς, νομίζουμε, ότι είναι και η επίδραση της λέξης δεκανός στις λέξεις dean = κοσμήτορας (αγγλικά) και doyen = κοσμήτορας (γαλλικά) και decano(ισπανικά) Και μια ακόμη, μη σχετική με το θέμα, αλλά άκρως ενδιαφέρουσα πληροφορία που μας έδωσε ο κύριος Χαραλαμπάκης. Είναι γνωστή σε πολλές και πολλούς η λέξη salary = μισθός (η λέξη εμφανίζεται τον 130 αιώνα, Λεξικό MerriamWebster’s). Προέρχεται από το λατινικό salarium. Οι Ρωμαίοι στρατιώτες πληρώνονταν με μια χούφτα αλάτι (!), που ήταν πανάκριβο στην εποχή εκείνη. Salarium (ο μισθός σε αλάτι) anatakti
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Προτεραιότητα για τον Παναθηναϊκό η απόκτηση σέντερ φορ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
