2018-08-18 13:44:00
Πώς γιγαντώθηκε η αυθαίρετη δόμηση στην Ανατολική Αττική; Πώς το «παιχνίδι» των αυθαιρέτων έφτιαξε τους δικούς του κανόνες, προσπερνώντας αυτούς της πολιτείας; Πόσο απλή είναι η υπόθεση
των κατεδαφίσεων; Τι μπορούμε να κάνουμε σήμερα; Μια εμπειρία ζωής καταθέτει, μιλώντας στην «Εφ.Συν.», ο Πέτρος Φιλίππου, αντιπεριφερειάρχης Ανατολικής Αττικής, ένας άνθρωπος με θητεία 32 ετών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
• Η Ανατολική Αττική έζησε μια ανεπανάληπτη τραγωδία. Ποιες ήταν κατά την άποψή σας οι αιτίες;
Κάθε περιστατικό φωτιάς είναι διαφορετικό. Πρώτα έχει να κάνει και με τον συντονισμό και την αποτελεσματικότητα των εμπλεκόμενων φορέων για την αντιμετώπισή της, τις συνθήκες που επικρατούν εκείνη τη στιγμή, πόσο δυνατός είναι ο αέρας, εάν υπάρχει καύσιμη ύλη-δάσος, το ανάγλυφο του εδάφους και εάν η δόμηση είναι αυθαίρετη, σαφώς δυσκολεύει την αντιμετώπιση της πυρκαγιάς και κυρίως τη διάσωση των ανθρώπων.
• Τι ρόλο έπαιξε η αυθαίρετη δόμηση;
Πιστεύω ότι είναι ένας από τους βασικούς λόγους που είχαμε αυτά τα τραγικά αποτελέσματα. Αλλά, δυστυχώς, αυθαίρετα δεν είναι χτισμένο μόνο το Μάτι. Είναι όλη η Ανατολική Αττική, όλη η Αττική, θα έλεγα.
Τουλάχιστον 450.000 κόσμος σήμερα ζει μέσα σε αυθαίρετα και αυθαιρετουπόλεις. Καταλαβαίνετε ότι, σε τέτοιες περιοχές, όταν παρουσιάζονται περιστατικά καταστροφών, είναι πάρα πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστούν.
• Τι είδους αυθαίρετα εννοείτε;
Αυθαίρετα υπάρχουν παντού. Μέσα στον ιστό της Αθήνας, στις πολυκατοικίες, στις μεγάλες επιχειρήσεις, εργοστάσια, ξενοδοχεία, βίλες και μεγάλα σπίτια, μέχρι και τα μικρά σπίτια και στις παράγκες. Δεν υπάρχει μια κατηγοριοποίηση. Αφορά όλες τις κοινωνικές τάξεις, όλα τα επίπεδα της κοινωνίας.
• Στην Ανατολική Αττική πώς διαμορφώθηκε αυτή η κατάσταση;
Ολοι ξέρουμε ότι, με τη γιγάντωση της Αθήνας, δεν υπήρξε πολεοδομημένη γη. Το κράτος δεν μπόρεσε να παρακολουθήσει την τεράστια οικιστική ανάπτυξη. Με οποιονδήποτε τρόπο και οπουδήποτε, ο καθένας έκανε οτιδήποτε ήθελε. Διαχρονικά το κράτος, από την εποχή του Τρίτση μέχρι σήμερα, προσπάθησε να βάλει κάποιους κανόνες.
Εφαρμόζονταν όμως με τόσο χρονοβόρες διαδικασίες που την κοινωνία δεν την ενδιέφερε να τους παρακολουθήσει, γιατί είχε τους δικούς της κανόνες. Είχε τους δικούς της πολεοδόμους, τους οικοπεδάδες. Για τα οικόπεδα ίσχυε «Δεν οικοδομείται αλλά χτίζεται»!
Και κανείς μηχανισμός ποτέ δεν μπόρεσε να τα ελέγξει.
Ποτέ κανένας από αυτούς που διοίκησε δεν κάθισε να δει τις ανάγκες των πολιτών και να νομοθετήσει βάσει αυτών. Ευρωπαϊκά πρότυπα και ιδέες, επιστημονικά βεβαίως τεκμηριωμένες, διάφορων ειδικών, εκ των πραγμάτων αποδείχθηκε ότι ήταν ανεφάρμοστες. Ακριβώς γιατί η ζωή είχε τους δικούς της κανόνες. Οι όποιοι νόμοι ήταν στην κατεύθυνση της διαρκούς απαγόρευσης, χωρίς κανέναν προγραμματισμό.
Η αυθαίρετη δόμηση δεν ήταν κάτι απλό, ότι δηλαδή υπήρχε μόνο η πολιτική και πελατειακή σχέση, τι ψηφίζει ο αυθαιρετούχος και ανάλογα «τον αφήνουμε». Ηταν η πραγματική «οικονομική» ανάπτυξη της περιοχής. Μπλέκονταν οι πάντες, όχι μόνο αυτός που έχτιζε το αυθαίρετο. Οι μηχανικοί που σχεδίαζαν, ακόμα και εάν δεν έπαιρναν άδειες, οι εργολάβοι, οι οικοδομικές επιχειρήσεις.
Το κράτος ποτέ δεν δημιούργησε κατασταλτικούς μηχανισμούς, το μόνο που έκανε ήταν ότι τα νομιμοποιούσε εκ των υστέρων για εισπρακτικούς και μόνο λόγους. Και η οικονομική αυτή ανάπτυξη, σε μεγάλο ποσοστό ήταν «μαύρο» και αδήλωτο χρήμα, που έβαζε τους δικούς του κανόνες και έπαιζε με τους κανόνες της τεράστιας παραοικονομίας, σημαντικότατο στοιχείο της ελληνικής κοινωνίας και κυρίως της οικονομικής μας ανάπτυξης μέχρι σήμερα.
Οι διάφορες «ευαισθητοποιημένες» φωνές αντίδρασης σε αυτή την κατάσταση της αυθαιρεσίας, που συνήθως ήταν υπέρ καμίας πολεοδόμησης, παραβλέποντας την πραγματικότητα και κατά πόσον αυτή ήταν αντιστρέψιμη, τις πιο πολλές φορές «φρέναραν» την εξέλιξη του όποιου πολεοδομικού σχεδίου.
Οταν μαζεύτηκαν 5 εκατομμύρια άνθρωποι στην Αθήνα, χωρίς πολεοδομημένη γη και υποδομές, επόμενο ήταν και σε βουνά να ανέβουν και ρέματα να κλείσουν. Και με βασικό κίνητρο το «μαύρο» χρήμα, που κινούσε τις εξελίξεις. Ολη η κοινωνία, με οποιονδήποτε τρόπο, ήταν μέσα σε αυτό το παιχνίδι της στρεβλής οικονομικής ανάπτυξης.
Και αυτήν πληρώνουμε τώρα. Η πολιτεία διαχρονικά το μόνο που έκανε σε αυτήν την ιστορία, επειδή έβλεπε την αδυναμία της να βάλει κανόνες και νόμους και κυρίως να τους εφαρμόσει, ήταν να ασκεί μια εισπρακτική πολιτική, μέσω των «νομιμοποιήσεων».
• Οντως, τι αποτελέσματα πιστεύετε ότι είχαν οι νομιμοποιήσεις;
Το βασικό ήταν να πληρώνει ο κόσμος. Αλλά τα διάφορα Ταμεία, που κατά καιρούς δημιουργήθηκαν, π.χ. ΕΤΕΡΠΣ, το Πράσινο Ταμείο, έλεγαν: «Εισπράττουμε από τους αυθαιρετούχους και αυτά τα χρήματα θα δοθούν στους δήμους, προκειμένου να ολοκληρώσουν τα σχέδια πόλης σε αυτές τις περιοχές, να κάνουν υποδομές» κ.λπ.
Ποτέ δεν δόθηκαν στις περιοχές από τις οποίες εισπράχθηκαν. Ο εκάστοτε υπουργός τα χρησιμοποιούσε όπως αυτός ήθελε και όπου ήθελε και η κάθε κυβέρνηση για να κλείσει άλλες «τρύπες». Διαχρονικά λέγεται ότι «φταίνε οι δήμοι, αυτοί δεν προχώρησαν τα Σχέδια, είχαν πελατειακές σχέσεις με ψηφοφόρους».
Δεν γνωρίζω κανέναν δήμαρχο που δεν ήθελε να τελειώσει τα σχέδια πόλης.
Αντίθετα, από τη μια ήταν ισχυρά τα συμφέροντα που είχαν να κάνουν με τους εργολάβους, τους μηχανικούς, τους μελετητές που έκαναν τις πολεοδομικές μελέτες. Ξεκινούσε μια μελέτη, πληρώνονταν πολλαπλάσια χρήματα και τελικά παρέμενε ημιτελής, από τις διάφορες παραμέτρους στην κάθε φάση της.
Λεωφόρος Καλυβίων - Λαγονησίου. Σύμφωνα με τον κ. Φιλίππου, το σχέδιο της περιοχής είχε ολοκληρωθεί πριν 15 χρόνια, χτίσθηκε νόμιμα με όλες τις υποδομές και με πόρους του ΥΠΕΧΩΔΕ, αλλά μόλις πρόσφατα το ΣτΕ έριξε το Σχέδιο. Σήμερα επομένως, σημειώνει ο αντιπεριφερειάρχης, όποιος θέλει να χτίσει στο σημείο, χτίζει αυθαίρετα, ενώ όποιος θέλει να ξηλώσει το κομμάτι αυτό του δρόμου και των υποδομών του, μπορεί να το κάνει
Από την άλλη, τεράστια κωλυσιεργία και αγκυλώσεις από τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες, Δασαρχείο, Αρχαιολογία, Κτηματική Υπηρεσία, πολεοδομίες, υπουργεία, περιφέρεια, ΣτΕ και, τέλος, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας για τα Προεδρικά Διατάγματα. Και οι παραπάνω είναι μερικοί από τους φορείς που εμπλέκονται.
Δεν γνωρίζω να υπάρχει άλλη χώρα στον κόσμο που πολεοδομούν τα δικαστήρια. Εννοώ το Συμβούλιο της Επικρατείας. Κάνεις μελέτες χρόνια και, όταν τις ολοκληρώνεις, έρχεται και σου τις ανατρέπει. Αποφασίζουν κάποιοι άνθρωποι βλέποντας νόμους και χαρτιά, χωρίς να έχουν αίσθηση της πραγματικότητας και πώς αυτή έχει εξελιχθεί.
Συνήθως, το ΣτΕ ήταν αντίθετο σε ό,τι κάναμε. Αν πάρουμε την περίπτωση του ρέματος της Ραφήνας, πάνω από 20 χρόνια μάς απασχολεί μόνο η οριοθέτηση, όχι η υλοποίηση. Ποτέ δεν μάθαμε ποιος οριοθετεί τα ρέματα, γιατί το Δασαρχείο δεν ξεκόλλησε ποτέ από τις αεροφωτογραφίες του 1939 και του 1945 κ.λπ. Αλήθεια, θα ξαναγίνει η Αττική όπως ήταν πριν από τον πόλεμο;
Τώρα, το πιο χαρακτηριστικό που έχει να κάνει με την οικονομική εξάρτηση των σχεδίων είναι ότι, σε πάρα πολλές περιπτώσεις, τα μελετητικά γραφεία, στα οποία είχαν αναθέσει οι δήμοι τις μελέτες, ήταν τα ίδια που έκαναν τα τοπογραφικά των πολιτών και που τους τακτοποιούσαν τα οικόπεδα. Ειδικά όταν πέρασε ένας νόμος για την οικοδομησιμότητα • Μας εξηγείτε τον όρο οικοδομησιμότητα;
Η δυνατότητα να μπορείς να χτίσεις, ενώ δεν έχει ολοκληρωθεί το σχέδιο Πόλης. Κάθε οικοδομησιμότητα στοίχιζε 10.000-15.000 ευρώ, λεφτά «μαύρα». Δηλαδή εάν στο Λαγονήσι, που ήμουν δήμαρχος, όπου δεν έχει τελειώσει ακόμη το σχέδιο, έχουν γίνει 2.000 οικοδομές -λέω ένα νούμερο-, σκεφτείτε επί 10.000 ευρώ πόσα λεφτά επιπλέον στοίχισαν οι άδειες.
Εάν το σχέδιο τελείωνε, δεν χρειαζόταν οικοδομησιμότητα, γιατί άδεια θα έβγαινε κατευθείαν. Σκεφτείτε τι οικονομικό κύκλωμα ήταν αυτό που δεν ήθελε με τίποτα να τελειώνει το σχέδιο. Ακριβώς γιατί εισέπραττε! Οταν, λοιπόν, υπήρχε ένας τέτοιος πακτωλός «μαύρου» χρήματος, ποιος από όλους τους εμπλεκόμενους τεχνικούς ήθελε ποτέ να τελειώσει το σχέδιο; Και πάρα πολύ εύκολα σήμερα βγαίνει ο καθένας και κατηγορεί τους δημάρχους.
Και διαβάζουμε ότι ο πρόεδρος του ΤΕΕ ζητάει να γίνουν 325 μελέτες για όλους τους δήμους της χώρας, από την αρχή. Δισεκατομμύρια ευρώ έχουν ξοδευτεί για μελέτες, που οι πιο πολλές είναι ημιτελείς και παραμένουν στα συρτάρια. Πρακτικοί μπορούμε να γίνουμε;
Οι πάντες είναι εμπλεκόμενοι σε αυτό το παιχνίδι. Είτε σε επίπεδο πολιτών είτε σε επίπεδο εμπλεκόμενων οργάνων, δηλαδή μηχανικοί, εργολάβοι, οικοδόμοι κ.λπ., είτε σε επίπεδο πολιτείας, που στρεφόταν κατά της αυθαίρετης δόμησης σε επίπεδο λόγων, αλλά ήταν η ίδια που την ευνοούσε, για να μπορεί να εισπράττει.
Και ήταν η ίδια η οικονομική ανάπτυξη της χώρας που στηριζόταν πάνω σε αυτό το φαύλο καθεστώς. Με αποτέλεσμα εικόνες σαν το Μάτι. Υπάρχουν εκατοντάδες σπίτια και οικισμοί μέσα σε πεύκα. Ακούω κατά καιρούς «να γκρεμίσουμε, να γκρεμίσουμε».
Είναι τόσο εύκολο; Συμφωνώ απόλυτα με την κυβέρνηση, που στις εξαγγελίες της είπε τουλάχιστον ρέματα και παραλίες να ανοίξουν, παρ’ όλες τις μεγάλες δυσκολίες που θα υπάρξουν. Τα έχω ζήσει. Κόσμος μπροστά στις μπουλντόζες. Μπουλντοζιέρηδες να κρύβουν τα οχήματα, μην τα κάψουν. Ημουν ένας από τους πρώτους δημάρχους που προγραμμάτισε κατεδαφίσεις, το 1993, και δεν τα κατάφερα.
• Αρα, τι θα προτείνατε στην πολιτεία;
Εάν η πολιτεία θέλει να δώσει μια πραγματική λύση, συμφωνώ, σαν πρώτο βήμα, να ξεκαθαριστούν παραλίες, ρέματα κ.λπ. Ηταν κάτι που το λέγαμε χρόνια. Θα πρέπει, όμως, να αλλάξει νοοτροπία και να μη μείνει σε αυτά που οι προηγούμενοι είχαν ακολουθήσει. Να δεχθεί την πραγματικότητα όπως είναι.
Είναι πάρα πολύ επικίνδυνο να ζεις σε δάση, συμφωνώ απόλυτα, αν πιάσει μια φωτιά θα καείς. Ομως, δεν αντιστρέφεται η κατάσταση εύκολα. Είναι χιλιάδες τα σπίτια σε δάση. Ετσι όπως εξελίχθηκε, πρέπει να μάθουμε να συνυπάρχουμε και να βάλουμε τους κανόνες συνύπαρξης. Διάβαζα κάποιο άρθρο που έλεγε ότι στο Μάτι έπρεπε να υπήρχαν χώροι συγκέντρωσης σε περίπτωση πυρκαγιάς.
Πώς θα γίνονταν οι χώροι, εφόσον το Μάτι δεν πολεοδομήθηκε ποτέ; Ο δήμος και το υπουργείο είχαν προτείνει, το 1992, να πολεοδομηθεί. Χίλιοι δυο άλλοι, Δασαρχεία, υπηρεσιακοί παράγοντες, «ευαισθητοποιημένες φωνές», δεν άφησαν ποτέ να πολεοδομηθεί. Εκεί είναι οι ευθύνες. Οταν πολεοδομείς, σαφώς και θα έχεις αντιδράσεις. Ομως, προσπερνιούνται, όταν ο πολίτης δει ότι έχει όφελος.
Υπάρχουν μελέτες σήμερα τελειωμένες, που θα μπορούσαν να παραδοθούν. Κι όμως, δεν τις κυρώνουν οι δήμαρχοι, διότι, όταν παραδοθεί σήμερα μια μελέτη ολοκληρωμένη, είναι τεράστια τα ποσά που έχει κάποιος να πληρώσει σε εισφορές και υπάρχει αδυναμία, λόγω κρίσης.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, πριν από 3-4 χρόνια, στον Δήμο Μαρκοπούλου. Τελείωσαν κάποιες περιοχές στο Πόρτο Ράφτη και έβγαιναν τόσο μεγάλα ποσά να πληρώσει ο κόσμος από την εισφορά σε χρήμα, που ήταν αδύνατον ο δήμαρχος να το υλοποιήσει. Αλλη περίπτωση στα Καλύβια, στην κεντρική λεωφόρο Καλυβίων, στο Λαγονήσι.
Κυρώθηκε το σχέδιο πριν από 15-20 χρόνια, φτιάχτηκε ο δρόμος με όλες τις υποδομές, οικοδομήθηκε και ήρθε μόλις πρόσφατα το ΣτΕ, έπειτα από προσφυγή πολιτικού μηχανικού παρακαλώ, και έριξε το σχέδιο. Δηλαδή όποιος θέλει σήμερα να ξηλώσει το κομμάτι αυτό του δρόμου και των υποδομών του, μπορεί. Αν είναι ποτέ δυνατόν να προχωρήσουμε έτσι.
Αν το κράτος δεν θεσμοθετήσει σύντομες διαδικασίες που να είναι μόνος υπεύθυνος ο δήμος, τουλάχιστον για την πρώτη ρυμοτόμηση, τίποτα δεν θα μπορέσει να γίνει. Θα συνεχίζουμε το ίδιο φαύλο καθεστώς, μέσα από το οποίο τα χρόνια της «οικονομικής ανάπτυξης» ζούσε όλη η κοινωνία, όχι μόνο ο βουλευτής ή ο δήμαρχος για τα ψηφαλάκια!
Πρέπει να δούμε την πραγματικότητα και, βάσει αυτής, να νομοθετήσουμε. Οσο απαγορεύεις, τόσο δημιουργείς διαφθορά και «μαύρο» χρήμα.
Τι μπορούμε να κάνουμε για τη σημερινή κατάσταση;
α) να θεσμοθετήσουμε πολεοδομικούς κανόνες με σύντομες διαδικασίες,
β) κατασταλτικά μέτρα να μην επεκταθεί στο μέλλον η αυθαίρετη δόμηση και
γ) να τελειώσουμε όλες τις πολεοδομικές μελέτες, να βρίσκει ο πολίτης πολεοδομημένη γη για να μπορέσει να χτίσει. Ενας από τους λόγους που έχτιζαν αυθαίρετα ήταν αυτός: δεν υπήρχε πολεοδομημένη γη.
Αν δεν απλοποιηθεί αυτή η πολυδαίδαλη πολεοδομική νομοθεσία, που έχει να κάνει με μια ανάπτυξη που ενσωματώνει διαφθορά και «μαύρο» χρήμα, θα δούμε ξανά τις ίδιες εικόνες.
• Με όσα λέτε, μοιάζει να προστατεύετε τη μέχρι σήμερα αυθαιρεσία...
Το ακριβώς αντίθετο, από όλους από αυτούς τους «ευαισθητοποιημένους», που έδειχναν αντίθετοι, αλλά συνέβαλαν εν τοις πράγμασι στο να διαμορφωθεί η σημερινή κατάσταση, βλέπω τα πράγματα τελείως ρεαλιστικά. Είναι μια εμπειρία ζωής.
Πρέπει να είμαστε προσγειωμένοι, να κοιτάμε κατάματα την πραγματικότητα και να προσπαθούμε βάσει αυτής να προγραμματίζουμε. Οχι βάσει του τι θα θέλαμε και αυτό τελικά να μην υλοποιείται ποτέ. Γιατί μόνο το «τι θα θέλαμε» θα μας οδηγήσει σε πολλά νέα Μάτια.
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ
_
bloko
των κατεδαφίσεων; Τι μπορούμε να κάνουμε σήμερα; Μια εμπειρία ζωής καταθέτει, μιλώντας στην «Εφ.Συν.», ο Πέτρος Φιλίππου, αντιπεριφερειάρχης Ανατολικής Αττικής, ένας άνθρωπος με θητεία 32 ετών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
• Η Ανατολική Αττική έζησε μια ανεπανάληπτη τραγωδία. Ποιες ήταν κατά την άποψή σας οι αιτίες;
Κάθε περιστατικό φωτιάς είναι διαφορετικό. Πρώτα έχει να κάνει και με τον συντονισμό και την αποτελεσματικότητα των εμπλεκόμενων φορέων για την αντιμετώπισή της, τις συνθήκες που επικρατούν εκείνη τη στιγμή, πόσο δυνατός είναι ο αέρας, εάν υπάρχει καύσιμη ύλη-δάσος, το ανάγλυφο του εδάφους και εάν η δόμηση είναι αυθαίρετη, σαφώς δυσκολεύει την αντιμετώπιση της πυρκαγιάς και κυρίως τη διάσωση των ανθρώπων.
• Τι ρόλο έπαιξε η αυθαίρετη δόμηση;
Πιστεύω ότι είναι ένας από τους βασικούς λόγους που είχαμε αυτά τα τραγικά αποτελέσματα. Αλλά, δυστυχώς, αυθαίρετα δεν είναι χτισμένο μόνο το Μάτι. Είναι όλη η Ανατολική Αττική, όλη η Αττική, θα έλεγα.
Τουλάχιστον 450.000 κόσμος σήμερα ζει μέσα σε αυθαίρετα και αυθαιρετουπόλεις. Καταλαβαίνετε ότι, σε τέτοιες περιοχές, όταν παρουσιάζονται περιστατικά καταστροφών, είναι πάρα πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστούν.
• Τι είδους αυθαίρετα εννοείτε;
Αυθαίρετα υπάρχουν παντού. Μέσα στον ιστό της Αθήνας, στις πολυκατοικίες, στις μεγάλες επιχειρήσεις, εργοστάσια, ξενοδοχεία, βίλες και μεγάλα σπίτια, μέχρι και τα μικρά σπίτια και στις παράγκες. Δεν υπάρχει μια κατηγοριοποίηση. Αφορά όλες τις κοινωνικές τάξεις, όλα τα επίπεδα της κοινωνίας.
• Στην Ανατολική Αττική πώς διαμορφώθηκε αυτή η κατάσταση;
Ολοι ξέρουμε ότι, με τη γιγάντωση της Αθήνας, δεν υπήρξε πολεοδομημένη γη. Το κράτος δεν μπόρεσε να παρακολουθήσει την τεράστια οικιστική ανάπτυξη. Με οποιονδήποτε τρόπο και οπουδήποτε, ο καθένας έκανε οτιδήποτε ήθελε. Διαχρονικά το κράτος, από την εποχή του Τρίτση μέχρι σήμερα, προσπάθησε να βάλει κάποιους κανόνες.
Εφαρμόζονταν όμως με τόσο χρονοβόρες διαδικασίες που την κοινωνία δεν την ενδιέφερε να τους παρακολουθήσει, γιατί είχε τους δικούς της κανόνες. Είχε τους δικούς της πολεοδόμους, τους οικοπεδάδες. Για τα οικόπεδα ίσχυε «Δεν οικοδομείται αλλά χτίζεται»!
Και κανείς μηχανισμός ποτέ δεν μπόρεσε να τα ελέγξει.
Ποτέ κανένας από αυτούς που διοίκησε δεν κάθισε να δει τις ανάγκες των πολιτών και να νομοθετήσει βάσει αυτών. Ευρωπαϊκά πρότυπα και ιδέες, επιστημονικά βεβαίως τεκμηριωμένες, διάφορων ειδικών, εκ των πραγμάτων αποδείχθηκε ότι ήταν ανεφάρμοστες. Ακριβώς γιατί η ζωή είχε τους δικούς της κανόνες. Οι όποιοι νόμοι ήταν στην κατεύθυνση της διαρκούς απαγόρευσης, χωρίς κανέναν προγραμματισμό.
Η αυθαίρετη δόμηση δεν ήταν κάτι απλό, ότι δηλαδή υπήρχε μόνο η πολιτική και πελατειακή σχέση, τι ψηφίζει ο αυθαιρετούχος και ανάλογα «τον αφήνουμε». Ηταν η πραγματική «οικονομική» ανάπτυξη της περιοχής. Μπλέκονταν οι πάντες, όχι μόνο αυτός που έχτιζε το αυθαίρετο. Οι μηχανικοί που σχεδίαζαν, ακόμα και εάν δεν έπαιρναν άδειες, οι εργολάβοι, οι οικοδομικές επιχειρήσεις.
Το κράτος ποτέ δεν δημιούργησε κατασταλτικούς μηχανισμούς, το μόνο που έκανε ήταν ότι τα νομιμοποιούσε εκ των υστέρων για εισπρακτικούς και μόνο λόγους. Και η οικονομική αυτή ανάπτυξη, σε μεγάλο ποσοστό ήταν «μαύρο» και αδήλωτο χρήμα, που έβαζε τους δικούς του κανόνες και έπαιζε με τους κανόνες της τεράστιας παραοικονομίας, σημαντικότατο στοιχείο της ελληνικής κοινωνίας και κυρίως της οικονομικής μας ανάπτυξης μέχρι σήμερα.
Οι διάφορες «ευαισθητοποιημένες» φωνές αντίδρασης σε αυτή την κατάσταση της αυθαιρεσίας, που συνήθως ήταν υπέρ καμίας πολεοδόμησης, παραβλέποντας την πραγματικότητα και κατά πόσον αυτή ήταν αντιστρέψιμη, τις πιο πολλές φορές «φρέναραν» την εξέλιξη του όποιου πολεοδομικού σχεδίου.
Οταν μαζεύτηκαν 5 εκατομμύρια άνθρωποι στην Αθήνα, χωρίς πολεοδομημένη γη και υποδομές, επόμενο ήταν και σε βουνά να ανέβουν και ρέματα να κλείσουν. Και με βασικό κίνητρο το «μαύρο» χρήμα, που κινούσε τις εξελίξεις. Ολη η κοινωνία, με οποιονδήποτε τρόπο, ήταν μέσα σε αυτό το παιχνίδι της στρεβλής οικονομικής ανάπτυξης.
Και αυτήν πληρώνουμε τώρα. Η πολιτεία διαχρονικά το μόνο που έκανε σε αυτήν την ιστορία, επειδή έβλεπε την αδυναμία της να βάλει κανόνες και νόμους και κυρίως να τους εφαρμόσει, ήταν να ασκεί μια εισπρακτική πολιτική, μέσω των «νομιμοποιήσεων».
• Οντως, τι αποτελέσματα πιστεύετε ότι είχαν οι νομιμοποιήσεις;
Το βασικό ήταν να πληρώνει ο κόσμος. Αλλά τα διάφορα Ταμεία, που κατά καιρούς δημιουργήθηκαν, π.χ. ΕΤΕΡΠΣ, το Πράσινο Ταμείο, έλεγαν: «Εισπράττουμε από τους αυθαιρετούχους και αυτά τα χρήματα θα δοθούν στους δήμους, προκειμένου να ολοκληρώσουν τα σχέδια πόλης σε αυτές τις περιοχές, να κάνουν υποδομές» κ.λπ.
Ποτέ δεν δόθηκαν στις περιοχές από τις οποίες εισπράχθηκαν. Ο εκάστοτε υπουργός τα χρησιμοποιούσε όπως αυτός ήθελε και όπου ήθελε και η κάθε κυβέρνηση για να κλείσει άλλες «τρύπες». Διαχρονικά λέγεται ότι «φταίνε οι δήμοι, αυτοί δεν προχώρησαν τα Σχέδια, είχαν πελατειακές σχέσεις με ψηφοφόρους».
Δεν γνωρίζω κανέναν δήμαρχο που δεν ήθελε να τελειώσει τα σχέδια πόλης.
Αντίθετα, από τη μια ήταν ισχυρά τα συμφέροντα που είχαν να κάνουν με τους εργολάβους, τους μηχανικούς, τους μελετητές που έκαναν τις πολεοδομικές μελέτες. Ξεκινούσε μια μελέτη, πληρώνονταν πολλαπλάσια χρήματα και τελικά παρέμενε ημιτελής, από τις διάφορες παραμέτρους στην κάθε φάση της.
Λεωφόρος Καλυβίων - Λαγονησίου. Σύμφωνα με τον κ. Φιλίππου, το σχέδιο της περιοχής είχε ολοκληρωθεί πριν 15 χρόνια, χτίσθηκε νόμιμα με όλες τις υποδομές και με πόρους του ΥΠΕΧΩΔΕ, αλλά μόλις πρόσφατα το ΣτΕ έριξε το Σχέδιο. Σήμερα επομένως, σημειώνει ο αντιπεριφερειάρχης, όποιος θέλει να χτίσει στο σημείο, χτίζει αυθαίρετα, ενώ όποιος θέλει να ξηλώσει το κομμάτι αυτό του δρόμου και των υποδομών του, μπορεί να το κάνει
Από την άλλη, τεράστια κωλυσιεργία και αγκυλώσεις από τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες, Δασαρχείο, Αρχαιολογία, Κτηματική Υπηρεσία, πολεοδομίες, υπουργεία, περιφέρεια, ΣτΕ και, τέλος, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας για τα Προεδρικά Διατάγματα. Και οι παραπάνω είναι μερικοί από τους φορείς που εμπλέκονται.
Δεν γνωρίζω να υπάρχει άλλη χώρα στον κόσμο που πολεοδομούν τα δικαστήρια. Εννοώ το Συμβούλιο της Επικρατείας. Κάνεις μελέτες χρόνια και, όταν τις ολοκληρώνεις, έρχεται και σου τις ανατρέπει. Αποφασίζουν κάποιοι άνθρωποι βλέποντας νόμους και χαρτιά, χωρίς να έχουν αίσθηση της πραγματικότητας και πώς αυτή έχει εξελιχθεί.
Συνήθως, το ΣτΕ ήταν αντίθετο σε ό,τι κάναμε. Αν πάρουμε την περίπτωση του ρέματος της Ραφήνας, πάνω από 20 χρόνια μάς απασχολεί μόνο η οριοθέτηση, όχι η υλοποίηση. Ποτέ δεν μάθαμε ποιος οριοθετεί τα ρέματα, γιατί το Δασαρχείο δεν ξεκόλλησε ποτέ από τις αεροφωτογραφίες του 1939 και του 1945 κ.λπ. Αλήθεια, θα ξαναγίνει η Αττική όπως ήταν πριν από τον πόλεμο;
Τώρα, το πιο χαρακτηριστικό που έχει να κάνει με την οικονομική εξάρτηση των σχεδίων είναι ότι, σε πάρα πολλές περιπτώσεις, τα μελετητικά γραφεία, στα οποία είχαν αναθέσει οι δήμοι τις μελέτες, ήταν τα ίδια που έκαναν τα τοπογραφικά των πολιτών και που τους τακτοποιούσαν τα οικόπεδα. Ειδικά όταν πέρασε ένας νόμος για την οικοδομησιμότητα • Μας εξηγείτε τον όρο οικοδομησιμότητα;
Η δυνατότητα να μπορείς να χτίσεις, ενώ δεν έχει ολοκληρωθεί το σχέδιο Πόλης. Κάθε οικοδομησιμότητα στοίχιζε 10.000-15.000 ευρώ, λεφτά «μαύρα». Δηλαδή εάν στο Λαγονήσι, που ήμουν δήμαρχος, όπου δεν έχει τελειώσει ακόμη το σχέδιο, έχουν γίνει 2.000 οικοδομές -λέω ένα νούμερο-, σκεφτείτε επί 10.000 ευρώ πόσα λεφτά επιπλέον στοίχισαν οι άδειες.
Εάν το σχέδιο τελείωνε, δεν χρειαζόταν οικοδομησιμότητα, γιατί άδεια θα έβγαινε κατευθείαν. Σκεφτείτε τι οικονομικό κύκλωμα ήταν αυτό που δεν ήθελε με τίποτα να τελειώνει το σχέδιο. Ακριβώς γιατί εισέπραττε! Οταν, λοιπόν, υπήρχε ένας τέτοιος πακτωλός «μαύρου» χρήματος, ποιος από όλους τους εμπλεκόμενους τεχνικούς ήθελε ποτέ να τελειώσει το σχέδιο; Και πάρα πολύ εύκολα σήμερα βγαίνει ο καθένας και κατηγορεί τους δημάρχους.
Και διαβάζουμε ότι ο πρόεδρος του ΤΕΕ ζητάει να γίνουν 325 μελέτες για όλους τους δήμους της χώρας, από την αρχή. Δισεκατομμύρια ευρώ έχουν ξοδευτεί για μελέτες, που οι πιο πολλές είναι ημιτελείς και παραμένουν στα συρτάρια. Πρακτικοί μπορούμε να γίνουμε;
Οι πάντες είναι εμπλεκόμενοι σε αυτό το παιχνίδι. Είτε σε επίπεδο πολιτών είτε σε επίπεδο εμπλεκόμενων οργάνων, δηλαδή μηχανικοί, εργολάβοι, οικοδόμοι κ.λπ., είτε σε επίπεδο πολιτείας, που στρεφόταν κατά της αυθαίρετης δόμησης σε επίπεδο λόγων, αλλά ήταν η ίδια που την ευνοούσε, για να μπορεί να εισπράττει.
Και ήταν η ίδια η οικονομική ανάπτυξη της χώρας που στηριζόταν πάνω σε αυτό το φαύλο καθεστώς. Με αποτέλεσμα εικόνες σαν το Μάτι. Υπάρχουν εκατοντάδες σπίτια και οικισμοί μέσα σε πεύκα. Ακούω κατά καιρούς «να γκρεμίσουμε, να γκρεμίσουμε».
Είναι τόσο εύκολο; Συμφωνώ απόλυτα με την κυβέρνηση, που στις εξαγγελίες της είπε τουλάχιστον ρέματα και παραλίες να ανοίξουν, παρ’ όλες τις μεγάλες δυσκολίες που θα υπάρξουν. Τα έχω ζήσει. Κόσμος μπροστά στις μπουλντόζες. Μπουλντοζιέρηδες να κρύβουν τα οχήματα, μην τα κάψουν. Ημουν ένας από τους πρώτους δημάρχους που προγραμμάτισε κατεδαφίσεις, το 1993, και δεν τα κατάφερα.
• Αρα, τι θα προτείνατε στην πολιτεία;
Εάν η πολιτεία θέλει να δώσει μια πραγματική λύση, συμφωνώ, σαν πρώτο βήμα, να ξεκαθαριστούν παραλίες, ρέματα κ.λπ. Ηταν κάτι που το λέγαμε χρόνια. Θα πρέπει, όμως, να αλλάξει νοοτροπία και να μη μείνει σε αυτά που οι προηγούμενοι είχαν ακολουθήσει. Να δεχθεί την πραγματικότητα όπως είναι.
Είναι πάρα πολύ επικίνδυνο να ζεις σε δάση, συμφωνώ απόλυτα, αν πιάσει μια φωτιά θα καείς. Ομως, δεν αντιστρέφεται η κατάσταση εύκολα. Είναι χιλιάδες τα σπίτια σε δάση. Ετσι όπως εξελίχθηκε, πρέπει να μάθουμε να συνυπάρχουμε και να βάλουμε τους κανόνες συνύπαρξης. Διάβαζα κάποιο άρθρο που έλεγε ότι στο Μάτι έπρεπε να υπήρχαν χώροι συγκέντρωσης σε περίπτωση πυρκαγιάς.
Πώς θα γίνονταν οι χώροι, εφόσον το Μάτι δεν πολεοδομήθηκε ποτέ; Ο δήμος και το υπουργείο είχαν προτείνει, το 1992, να πολεοδομηθεί. Χίλιοι δυο άλλοι, Δασαρχεία, υπηρεσιακοί παράγοντες, «ευαισθητοποιημένες φωνές», δεν άφησαν ποτέ να πολεοδομηθεί. Εκεί είναι οι ευθύνες. Οταν πολεοδομείς, σαφώς και θα έχεις αντιδράσεις. Ομως, προσπερνιούνται, όταν ο πολίτης δει ότι έχει όφελος.
Υπάρχουν μελέτες σήμερα τελειωμένες, που θα μπορούσαν να παραδοθούν. Κι όμως, δεν τις κυρώνουν οι δήμαρχοι, διότι, όταν παραδοθεί σήμερα μια μελέτη ολοκληρωμένη, είναι τεράστια τα ποσά που έχει κάποιος να πληρώσει σε εισφορές και υπάρχει αδυναμία, λόγω κρίσης.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, πριν από 3-4 χρόνια, στον Δήμο Μαρκοπούλου. Τελείωσαν κάποιες περιοχές στο Πόρτο Ράφτη και έβγαιναν τόσο μεγάλα ποσά να πληρώσει ο κόσμος από την εισφορά σε χρήμα, που ήταν αδύνατον ο δήμαρχος να το υλοποιήσει. Αλλη περίπτωση στα Καλύβια, στην κεντρική λεωφόρο Καλυβίων, στο Λαγονήσι.
Κυρώθηκε το σχέδιο πριν από 15-20 χρόνια, φτιάχτηκε ο δρόμος με όλες τις υποδομές, οικοδομήθηκε και ήρθε μόλις πρόσφατα το ΣτΕ, έπειτα από προσφυγή πολιτικού μηχανικού παρακαλώ, και έριξε το σχέδιο. Δηλαδή όποιος θέλει σήμερα να ξηλώσει το κομμάτι αυτό του δρόμου και των υποδομών του, μπορεί. Αν είναι ποτέ δυνατόν να προχωρήσουμε έτσι.
Αν το κράτος δεν θεσμοθετήσει σύντομες διαδικασίες που να είναι μόνος υπεύθυνος ο δήμος, τουλάχιστον για την πρώτη ρυμοτόμηση, τίποτα δεν θα μπορέσει να γίνει. Θα συνεχίζουμε το ίδιο φαύλο καθεστώς, μέσα από το οποίο τα χρόνια της «οικονομικής ανάπτυξης» ζούσε όλη η κοινωνία, όχι μόνο ο βουλευτής ή ο δήμαρχος για τα ψηφαλάκια!
Πρέπει να δούμε την πραγματικότητα και, βάσει αυτής, να νομοθετήσουμε. Οσο απαγορεύεις, τόσο δημιουργείς διαφθορά και «μαύρο» χρήμα.
Τι μπορούμε να κάνουμε για τη σημερινή κατάσταση;
α) να θεσμοθετήσουμε πολεοδομικούς κανόνες με σύντομες διαδικασίες,
β) κατασταλτικά μέτρα να μην επεκταθεί στο μέλλον η αυθαίρετη δόμηση και
γ) να τελειώσουμε όλες τις πολεοδομικές μελέτες, να βρίσκει ο πολίτης πολεοδομημένη γη για να μπορέσει να χτίσει. Ενας από τους λόγους που έχτιζαν αυθαίρετα ήταν αυτός: δεν υπήρχε πολεοδομημένη γη.
Αν δεν απλοποιηθεί αυτή η πολυδαίδαλη πολεοδομική νομοθεσία, που έχει να κάνει με μια ανάπτυξη που ενσωματώνει διαφθορά και «μαύρο» χρήμα, θα δούμε ξανά τις ίδιες εικόνες.
• Με όσα λέτε, μοιάζει να προστατεύετε τη μέχρι σήμερα αυθαιρεσία...
Το ακριβώς αντίθετο, από όλους από αυτούς τους «ευαισθητοποιημένους», που έδειχναν αντίθετοι, αλλά συνέβαλαν εν τοις πράγμασι στο να διαμορφωθεί η σημερινή κατάσταση, βλέπω τα πράγματα τελείως ρεαλιστικά. Είναι μια εμπειρία ζωής.
Πρέπει να είμαστε προσγειωμένοι, να κοιτάμε κατάματα την πραγματικότητα και να προσπαθούμε βάσει αυτής να προγραμματίζουμε. Οχι βάσει του τι θα θέλαμε και αυτό τελικά να μην υλοποιείται ποτέ. Γιατί μόνο το «τι θα θέλαμε» θα μας οδηγήσει σε πολλά νέα Μάτια.
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ
_
bloko
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Ο Κώστας Μπακογιάννης απολαμβάνει τις βουτιές του στις Κυκλάδες!
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
