2020-09-07 00:40:04
Πώς βρέθηκαν Αλβανοί πολιτικοί φυγάδες στην Κρήτη; - 9 Μαΐου 1947: Οι επιθέσεις των ανταρτών σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας - Η άποψη του ΚΚΕ, που τιμά τη συγκεκριμένη επέτειο, για τα γεγονότα - Ο Γιάννης Ποδιάς και η αδικοχαμένη εκπαιδευτικός Μαρία Λιουδάκη.
Μία από τις πλέον σκοτεινές περιόδους της νεότερης ελληνικής ιστορίας είναι αναμφίβολα ο εμφύλιος πόλεμος (1946-1949). Ο κάθε αναγνώστης μπορεί να χρησιμοποιεί όποια ονομασία θέλει βέβαια για τον πόλεμο αυτό, εμείς όμως ας μας επιτραπεί να χρησιμοποιούμε τον όρο εμφύλιος πόλεμος.
Πολλά γεγονότα του πολέμου αυτού παραμένουν άγνωστα ή είναι γνωστά σε ελάχιστους. Ανάμεσα στα τελευταία είναι και η επίθεση των ανταρτών του ΔΣΕ στην Ιεράπετρα, στις 9 Μαΐου 1947 εναντίον χωροφυλάκων και Αλβανών πολιτικών φυγάδων.
Για το γεγονός αυτό αλλά και την ευρύτερη πολιτική κατάσταση της εποχής δημοσίευσε ένα άρθρο στο προσωπικό του μπλογκ, blog.literatus.gr ,ο κύριος Σταύρος Ντάγιος, Δρ
. Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Το άρθρο με τίτλο ‘’Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ, ΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΑΜΑΧΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΒΑΝΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΦΥΓΑΔΕΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ (1947)’’ δημοσιεύθηκε στις 16 Ιουλίου 2020 και προκάλεσε μεγάλη αίσθηση. Ο κύριος Ντάγιος είχε για μία ακόμη φορά την ευγενή καλοσύνη να μας επιτρέψει να χρησιμοποιήσουμε στοιχεία από το άρθρο του, αλλά και να μας δώσει πρόσθετες πληροφορίες. Τα στοιχεία που παρουσιάζει ο κύριος Ντάγιος είναι πάντα τεκμηριωμένα και αποτελούν προϊόντα επίπονης και μακράς έρευνας. Για τα γεγονότα της Ιεράπετρας όμως, βρήκαμε στον ‘’Ριζοσπάστη’’ την άποψη του ΚΚΕ, ενώ στο διαδίκτυο εντοπίσαμε και επετειακά άρθρα που είχαν γραφτεί το 2017 με αφορμή τη συμπλήρωση 70 χρόνων από τα γεγονότα της Ιεράπετρας. Θα παραθέσουμε φυσικά και αυτά τα στοιχεία για να μπορέσουν οι αναγνώστες του protothema.gr να βγάλουν τα δικά τους συμπεράσματα. Και όσοι κατά καιρούς μας κατηγορούν για μονομέρεια, καλό είναι να γνωρίζουν πως πάντα προσπαθούμε να παρουσιάσουμε όλες τις απόψεις. Μερικές φορές αυτό δεν είναι εφικτό, καθώς κάποια στοιχεία δεν υπάρχουν πουθενά ή είναι δυσεύρετα.
Η κατάσταση στην Ελλάδα το 1947 - Αλβανοί φυγάδες στη χώρα μας
Όπως είναι γνωστό από την άνοιξη του 1946 η χώρα μας βρισκόταν στη δίνη του εμφυλίου πολέμου. Η ελληνική κυβέρνηση εγκαλούσε, όχι άδικα, τη Γιουγκοσλαβία, την Βουλγαρία και την Αλβανία ως ορμητήρια, αλλά και ως αρωγούς των ανταρτών. Τον Σεπτέμβριο του 1946 η κυβέρνηση της χώρας μας διαμαρτυρήθηκε επίσημα στον ΟΗΕ για την ενίσχυση της κομμουνιστικής ανταρσίας από τους βόρειους γείτονές της. Στις 3 Δεκεμβρίου 1946 ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Τσαλδάρης κατήγγειλε κραυγαλέες περιπτώσεις μεθοριακών προκλήσεων και παραβιάσεων. Απαντώντας στον ΟΗΕ, ο Γιουγκοσλάβος πρέσβης Sava Kosanovic, που εκπροσωπούσε και την Αλβανία στα Ηνωμένα Έθνη, κατηγόρησε την Ελλάδα για φιλοξενία χιλιάδων προδοτών και δωσίλογων από τις τρεις αυτές χώρες. Οι προδότες αυτοί των τσετνίκων, συνέχισε ο Kosanovic συνεργάζονται με την Αστυνομία και τη Χωροφυλακή στην Ελλάδα για να προκληθεί εθνικό μίσος.
ΤΣΕΤΝΙΚ Ισχυριζόταν μάλιστα ότι μόνο τον Φεβρουάριο του 1945 είχαν καταφύγει στην Ελλάδα 40 εγκληματίες της φασιστικής οργάνωσης της ιταλικής κατοχής «Ball Combetar», που είχε ιδρυθεί στην Αλβανία, αλλά μεταφέρθηκε και στη Γιουγκοσλαβία (Ριζοσπάστης, 19 Δεκεμβρίου 1946 σελ. 1-4). Όσο για τους τσετνίκους, που ανέφερε ο Kosanovic, πρόκειται για τους Τσέτνικ (σερβοκροατικά Cetnik), μέλη σερβικής ανταρτικής δύναμης που σχηματίστηκε για να αντισταθεί στους εισβολείς του Άξονα και τους Κροάτες συμμάχους τους. Σημαντικότερη ομάδα τους ήταν αυτή του Draza Mihajlovic με βάση τη Σερβία, που αν και ξεκίνησε για να πολεμήσει τις δυνάμεις του Άξονα, αργότερα συνεργάστηκε μαζί τους εναντίον των Παρτιζάνων του Τίτο. Τελικά ο Mihajlovic και οι ελάχιστοι άνδρες του κατέφυγαν στα βουνά της Ράβνα Γκόρα. Εκεί τον συνέλαβαν, τον δίκασαν και τον καταδίκασαν ως εγκληματία πολέμου. Εκτελέστηκε στις 17 Ιουλίου 1946.
Υπήρχαν όμως πραγματικά Αλβανοί (πολιτικοί) φυγάδες στην Ελλάδα μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου; Όπως γράφει ο Δρ. Σταύρος Ντάγιος στις αρχές του 1947 βρίσκονταν στην Ελλάδα περιορισμένοι σε διάφορους προσφυγικούς καταυλισμούς ή ζούσαν σχετικά ελεύθεροι σε οικήματα ή αγροτικές περιοχές, μερικές εκατοντάδες Αλβανών πολιτικών φυγάδων που είχαν εγκαταλείψει τη χώρα τους μετά την επικράτηση του καθεστώτος Χότζα. Στην Ελλάδα επίσης είχαν έρθει και 200 Αλβανοί από το Κόσοβο. Οι Αλβανοί αυτοί θεωρούσαν ότι η Ελλάδα είναι περισσότερο ασφαλής από άλλες γειτονικές χώρες, όπου κινδύνευαν με απέλαση ή εξόντωση.
Από την άλλη πλευρά το ΚΚΕ έχοντας και τη στήριξη του ΚΚ Ιταλίας και του αριστερού Τύπου, χαρακτήριζε τους πολιτικούς φυγάδες από την Αλβανία εγκληματίες πολέμου.
Και βέβαια οι αλβανικές εφημερίδες έγραφαν για τους συμπατριώτες τους πολιτικούς φυγάδες ότι είναι συνεργάτες των Γερμανών, δωσίλογοι, αιμοδιψείς εγκληματίες πολέμου, λήσταρχοι και εθνικοί μειοδότες.
Οι διεθνείς οργανισμοί δεν είχαν θεσπίσει ακόμα κανόνες για τους πολιτικούς πρόσφυγες. Μόνο η UNRRA (Οργανισμός Περίθαλψης και Αποκατάστασης των Ηνωμένων Εθνών) αγωνιζόταν για τη διάσωσή τους, όμως και αυτή ανέστειλε τη δραστηριότητά της το 1947.
Διερευνητική επιτροπή του ΟΗΕ στην Ελλάδα
Fiqiri Dine Έτσι στις 19 Δεκεμβρίου 1946 το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ μετά τις προφορικές διαμαρτυρίες, τις δηλώσεις και τις αντεγκλήσεις αποφάσισε τη σύσταση Διερευνητικής Επιτροπής.
Η Επιτροπή αυτή στις 17 Φεβρουαρίου 1947 πήγε στο Χατζηκυριάκειο Ορφανοτροφείο του Πειραιά, όπου βρίσκονταν αρκετοί Αλβανοί πολιτικοί πρόσφυγες. Εξέτασε τους επιφανέστερους από αυτούς, όπως τον Fiduri Dine, που είχε διατελέσει πρωθυπουργός και τον Muharrem Bajraktari, που είπε ότι η Ελλάδα ήταν χώρα αληθινής ελευθερίας και δημοκρατίας και απέδωσε υπόμνημα στην Επιτροπή, με το οποίο καταρρίπτονταν οι κατηγορίες του Kosanovic και του Αλβανού εκπροσώπου Nesti Kerenxhi.
Στις 19 Φεβρουαρίου 1947 το κλιμάκιο πήγε στην Ερμούπολη της Σύρου, όπου ζούσαν 53 Αλβανοί πολιτικοί φυγάδες. Αν και το κοινόβιο εκεί λειτουργούσε ως χώρος σωφρονισμού και περιορισμού, οι συνθήκες διαβίωσης ήταν πολύ καλές και οι Συριανοί ιδιαίτερα φιλόξενοι. Τον Αύγουστο του 1946 στη Σύρο ζούσαν 1.900 πρόσφυγες απ’ όλες τις χώρες, στη συνέχεια όμως έμειναν 132. Πολλοί από τους φυγάδες ζούσαν με τις οικογένειές τους, κυκλοφορούσαν ελεύθερα και εργάζονταν στο νησί.
Επιφανέστεροι από τους Αλβανούς που βρέθηκαν στη Σύρο ήταν ο Ali Nivica και ο Haki Rashiti. Ο Nesti Kerenxhi, Υφυπουργός Εσωτερικών και πρώτος Διευθυντής της Κρατικής Ασφάλειας της Αλβανίας (1946-1948) χαρακτήρισε τους συμπατριώτες του αποστάτες και προδότες και σεσημασμένους εγκληματίες πολέμου και ζήτησε την έκδοση και την παραπομπή τους ενώπιον της αλβανικής δικαιοσύνης. Ρωτήθηκαν επίσης και οι Rexhep Ramadani και Luan Gashi από το Κόσοβο, οι οποίοι τόνισαν ότι όλοι οι συμπατριώτες τους κυκλοφορούν ελεύθερα και λαμβάνουν ημερήσιο επίδομα 2.000 δραχμές. Μάλιστα ο Gashi είπε ότι κάποιοι εργάζονται στις οικοδομές. Εξετάστηκε επίσης ο διοικητής του κοινοβίου, που διέψευσε τις πληροφορίες που είχαν διοχετεύσει το ΚΚΕ και οι αντιπροσωπείες της Γιουγκοσλαβίας, της Βουλγαρίας και της Αλβανίας ότι οι κρατούμενοι είχαν ζητήσει να σταλούν στα σύνορα της πατρίδας τους (εναντίον της βέβαια).
Sava Kosanovi Ο Kerenxhi είχε μαζί του και τους Teodor Heba, Kadri Hazbinκαι Nuri Huta. Ο Αλβανός αξιωματούχος τόνισε ακόμη ότι οι Αλβανοί εγκληματίες πολέμου που είχαν βρει καταφύγιο στην Ελλάδα, ήτο οι Χυσνί Ντέμα, Αλούς Λεσανάκου και Πρεγκ Περβίζι, συμμετείχαν ενεργά στα μεικτά ιταλοαλβανικά στρατιωτικά τμήματα κατά της Ελλάδας στις επιχειρήσεις του Οκτωβρίου-Νοεμβρίου του 1940. Το κλιμάκιο του ΟΗΕ είδε ότι οι κρατούμενοι απολάμβαναν πλήρη ελευθερία, τους επιτρεπόταν η ανάγνωση εφημερίδων και βιβλίων, ενώ έστελναν και έπαιρναν κανονικά την αλληλογραφία τους.
Στη Σύρο είχαν αναρτήσει ένα τεράστιο πανό που έγραφε:
«Σώστε την Αλβανία από την Ερυθρά Τρομοκρατία, ελευθερώστε ένα εκατομμύριο Αλβανών του Κοσόβου ευρισκομένων υπό τη φρικτή κόκκινη τιμωρία του γιουγκοσλαβικού καθεστώτος. Πετάξτε τον βρομερό Χότζα και τη συμμορία από την Αλβανία».
Τελικά η Επιτροπή δεν έκανε δεκτά τα επιχειρήματα Αλβανίας και Γιουγκοσλαβίας και οι φυγάδες παρέμειναν στην Ελλάδα. Όπως βλέπουμε, η χώρα μας αν και είχε τεράστιες απώλειες και είχε υποστεί πολύ μεγάλες καταστροφές από τον πόλεμο, υποδέχτηκε εκατοντάδες Αλβανούς που αν έμεναν στην πατρίδα τους, πιθανότατα θα είχαν φρικτό τέλος… Όσοι κατηγορούν τους Έλληνες σήμερα για ρατσιστικές συμπεριφορές κλπ., καλό είναι να μάθουν λίγη ιστορία Αλβανοί στην Ιεράπετρα - Η επίθεση από τον ΔΣΕ εναντίον τους και οι λεηλασίες που ακολούθησαν
Αρκετοί Αλβανοί φυγάδες, κυρίως από το Κόσοβο, βρέθηκαν σε πρόχειρους καταυλισμούς, παραπήγματα ή και σε σχολεία, στην Ιεράπετρα. Η πόλη του Λασιθίου λειτούργησε επίσης ως χώρος σωφρονισμού για τους ύποπτους και τους παραβάτες των κανόνων του καταυλισμού.
Στο μεταξύ, ο εμφύλιος συνεχιζόταν και μεγάλο μέρος της βοήθειας προς τους αντάρτες του Δ.Σ.Ε., ιδιαίτερα στον Γράμμο και την Μουργκάνα (Ήπειρος, δείτε και σχετικό άρθρο μας για τη μάχη της Μουργκάνας), διοχετευόταν μέσω Αλβανίας.
Η 9η Μαΐου 1947, ήταν μία ιδιαίτερα ταραγμένη μέρα με πολλά γεγονότα. Στη Βέροια, αντάρτες επιτέθηκαν σε συνοικία όπου έμεναν πολλοί άμαχοι και υπήρξαν αρκετά θύματα. Στην Ελασσόνα, σημειώθηκαν εχθροπραξίες. Στη Λαμία, ομάδα ανταρτών απήγαγε αμάχους, ανάμεσά τους και άτομα με αναπηρία. Στο Αγρίνιο σημειώθηκαν λεηλασίες. Το ίδιο έγινε και στο Μοναστήρι Δομοκού. Έγιναν ακόμα επιθέσεις εναντίον εργοστασίων, μερικά από τα οποία ανατινάχθηκαν, σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειες και υδραγωγείων. Την ίδια μέρα, αντάρτες επιτέθηκαν, στον σιδηροδρομικό σταθμό Καλαμάτας, σε συρμό που μετέφερε, εκτός των άλλων, και 28 υπόδικους κομμουνιστές με τη συνοδεία χωροφυλάκων. Στις συμπλοκές που ακολούθησαν σκοτώθηκαν τρεις χωροφύλακες, ενώ όλοι οι υπόδικοι κομμουνιστές απελευθερώθηκαν.
Η μεγαλύτερη όμως επιτυχία, όπως το Κ.Κ.Ε. θεωρεί, των ανταρτών την 9η Μαΐου, ήταν η επίθεσή τους στην Ιεράπετρα, που συνοδεύτηκε από τη δολοφονία αρκετών χωροφυλάκων και 11 Αλβανών πολιτικών φυγάδων. Ας δούμε πώς περιγράφει ο Σταύρος Ντάγιος τα γεγονότα.
Στις 9 Μαΐου 1947, ομάδα 100 ατόμων, με επικεφαλής τον Ιωάννη Ποδιά, επιτέθηκε κατά της Ιεράπετρας με βαρέα όπλα και στράφηκε κατά της Χωροφυλακής, καταλαμβάνοντας παράλληλα μέρος της πόλης. Οι αντάρτες συγκρούστηκαν με τις λιγοστές δυνάμεις της Χωροφυλακής, που κατελήφθησαν εξ απήνης. Στη συνέχεια, στράφηκαν κατά του προσφυγικού οικήματος όπου διαβιούσαν οι Αλβανοί φυγάδες και φόνευσαν 11 από αυτούς, ενώ άλλοι 6 τραυματίστηκαν μετά σκληρές συμπλοκές σώμα με σώμα. Στις υγκρούσειςς, σκοτώθηκαν και 11 αντάρτες, ενώ άλλοι 8 τραυματίστηκαν. Νεκροί υπήρξαν και ανάμεσα στους χωροφύλακες. Οι αντάρτες πυρπόλησαν τις αποθήκες λιπασμάτων, λεηλάτησαν τις αποθήκες εφοδιασμού και αφαίρεσαν από το κατάστημα της Αγροτικής Τράπεζας της Ιεράπετρας 1.300.000 δραχμές.
Η κατάσταση άρχισε να γίνεται πολύ επικίνδυνη και οι αψιμαχίες έδειχναν ότι κλιμακώνονται ανεξέλεγκτα.
Για την προστασία του άμαχου πληθυσμού της Κρήτης, αλλά και των Αλβανών φυγάδων, κατέπλευσε στο Ηράκλειο το αντιτορπιλικό «Κρήτη», μετά από εντολή του Υπουργού Ναυτιλίας Σοφοκλή Βενιζέλου, ενώ αεροπλάνο της Πολεμικής (τότε Βασιλικής) Αεροπορίας, πετούσε πάνω από την Ιεράπετρα για να ελέγχει, όσο αυτό ήταν εφικτό, την κατάσταση που επικρατούσε στην πόλη.
Ο πολιτικός φυγάς Νεσάτ Μπελάλι, που δραπέτευσε στη χώρα μας τον Σεπτέμβριο του 1946 μαζί με τον οπλαρχηγό Μουχαρέμ Μπαϊρακτάρι, στα απομνημονεύματά του, γράφει:
«Πριν από εμάς, τον Νοέμβριο του 1945 είχε καταφύγει στην Ελλάδα μία ομάδα Αλβανών του Κοσόβου, ανερχόμενα σε 50 άτομα. Αρχικά οι Έλληνες τους αντιμετώπισαν καλώς, αποκαθιστάμενους στην Αθήνα. Ούτοι όμως, άρχισαν να μην διάγουν καλώς, μάλιστα συχνά κοιμόντουσαν σε παγκάκια πάρκων και τελικά οι Έλληνες τους μετέφεραν στην Κρήτη όπου τους αποκαταστήσαν σε παλιούς στρατώνες, λέγοντας ότι αν επιθυμούσαν να ζήσουν έπρεπε να αναζητήσουν εργασία. Αργότερα διακινήθηκαν φήμες ότι αυτοί ήταν Αλβανοί εθνικιστές από το Κόσοβο, Τουρκαλβανοί. Μια νύχτα, μια ομάδα Ελλήνων κομμουνιστών εισέβαλαν να τους φονεύσουν. Φόνευσαν 21 άτομα. Προκλήθηκε μεγάλη αναταραχή. Ο Μουχαρέμ Μπαϊρακτάρι μετέβη στο Υπουργείο Εξωτερικών, εκφράζοντας παράπονα και ζήτησε την επιστροφή των επιβιωσάντων στον Πειραιά. Τελικά, τους μετέφεραν όσους επιβίωσαν στον Πειραιά».
(Neshat Bilali, “Shenime per historine”).
Ο Σ. Ντάγιος γράφει για τα γεγονότα της Ιεράπετρας:
«Δεν μπορούμε να αποδείξουμε κάποια συνωμοτική συμφωνία μεταξύ των δύο κομμουνιστικών κομμάτων – Ελλάδας Αλβανίας – για την προκείμενη κακότητα, αλλά ούτε υπέρ του αντίθετου μπορούμε να συνηγορήσουμε».
Η αλβανική κυβέρνηση, πληροφορήθηκε τα γεγονότα και στις 19 Ιουνίου 1947, ζήτησε από τις κυβερνήσεις των Η.Π.Α. και της Μ. Βρετανίας την παράδοση των εγκληματιών πολέμου και των δωσίλογων, επισυνάπτοντας σχετικό μακροσκελή κατάλογο, με σκοπό την προσαγωγή τους σε δίκη. Στις 28 Σεπτεμβρίου 1947, επανέλαβε την αίτηση προς τη Διεθνή Επιτροπή για την αποκάλυψη των εγκληματιών πολέμου (AMPJ, V. 1951, D. 205, FI-169, του Ο.Η.Ε. Padilla Nervo). Αργότερα, η κυβέρνηση Χότζα επανέλαβε πολλές φορές το αίτημά της, αλλά οι διεθνείς οργανισμοί δεν πείσθηκαν από την επιχειρηματολογία της, ενώ η Ελλάδα ποτέ δεν παρέδωσε στην Αλβανία πολιτικούς φυγάδες, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων και αυτό μετά το 1959.
Η άποψη του Κ.Κ.Ε. για τα γεγονότα της Ιεράπετρας
Ποια είναι όμως η άποψη του Κ.Κ.Ε. για τα γεγονότα της 9ης Μαΐου 1947 στην Ιεράπετρα;
Ο «Ριζοσπάστης» στις 10 Μαΐου 1947 χαρακτήριζε τους Αλβανούς που σκοτώθηκαν στην Κρήτη «κουίσλινγκς» και ανέφερε ότι υπήρχαν μόνο 6 νεκροί και 6 τραυματίες.
Vidkun Quisling Επειδή η λέξη «κουίσλινγκ» ίσως είναι άγνωστη σε πολλούς, να αναφέρουμε ότι σημαίνει τον προδότη, τον δωσίλογο, τον συνεργάτη των δυνάμεων κατοχής και προέρχεται από τον Νορβηγό στρατιωτικό Vidkum Abraham Lauritz Quisling (1887-1945), ο οποίος το 1939 εισηγήθηκε στον Χίτλερ να καταλάβει την Νορβηγία(!).Από το 1942 μέχρι τα τέλη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, υπήρξε επικεφαλής κυβέρνησης ανδρεικέλων, ενώ η νόμιμη κυβέρνηση της χώρας του ήταν εξόριστη στο Λονδίνο. Ο Κουίσλινγκ συνελήφθη στις 9 Μαΐου 1945 και (κατα)δικάστηκε για εσχάτη προδοσία. Εκτελέστηκε στις 24 Οκτωβρίου 1945. Είναι χαρακτηριστικό, ότι η λέξη «κουίσλινγκ», έλαβε τη σημασία που έχει σήμερα, ήδη από το 1940 και μάλιστα ο Τσόρτσιλ, ο Όργουελ και ο Χ. Τζ. Γουέλς, σε κείμενά τους που γράφτηκαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, χρησιμοποιούν συχνά τη λέξη «quisling» με τη σημερινή της σημασία.
Επανερχόμαστε όμως στις απόψεις της Αριστεράς για τα γεγονότα της Ιεράπετρας.
Τα επόμενα χρόνια, η Αριστερά άρχισε να κάνει λόγο για συνέργεια των Αλβανών φυγάδων με την Ελληνική Χωροφυλακή.
Η Μάρω Δούκα στο βιβλίο της «Αθώοι και Φταίχτες. Στις Γραμμές του Μύθου και της Ιστορίας», εκδ. Πατάκης, 2010, γράφει: «… είχε μάθει ότι Αλβανοί ναζιστές είχαν καταφτάσει και στο Λασίθι για να επανδρώσουν τη Χωροφυλακή εκεί. Ήταν οι μόνοι που άνοιξαν πυρ εναντίον των ανταρτών και έχασαν τη ζωή τους 11 από δαύτους».
Η Μάρω Δούκα γεννήθηκε τον Γενάρη του 1947 στα Χανιά, συνεπώς δεν είχε άμεση γνώση των γεγονότων της Ιεράπετρας. Με όλο τον σεβασμό και την εκτίμησή μας προς την κυρία Δούκα, στο απόσπασμα που παραθέσαμε, δεν μας εξηγεί πώς οι «11 από δαύτους», έχασαν τη ζωή τους. Τους σκότωσαν κάποιοι ή αυτοκτόνησαν ομαδικά;
Σε τηλεφωνική μας επικοινωνία, ο κύριος Ντάγιος μας ανέφερε μια πληροφορία που δεν υπάρχει στο άρθρο του. Είχε επικοινωνία με έναν από τους Αλβανούς φυγάδες της Ιεράπετρας, που επέζησαν από τη συμπλοκή. 94 ετών πλέον, ζούσε στις Η.Π.Α. Αυτός τον διαβεβαίωσε ότι δεν είχαν καμία συνεργασία με τη Χωροφυλακή, ούτε σχεδίαζαν κάποιο κίνημα σε βάρος του Ενβέρ Χότζα.
Ζούσαν σε κτίρια χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα κλπ. Βασική τους μέριμνα ήταν η καθημερινή τους επιβίωση και όχι η ανατροπή του αλβανικού καθεστώτος.
Στις 10 Σεπτεμβρίου 2006, σχεδόν 60 χρόνια μετά τα γεγονότα της Ιεράπετρας, ο «Ριζοσπάστης» έγραψε ότι οι 11 νεκροί Αλβανοί, ήταν παλιοί συνεργάτες των Γερμανών κατακτητών που είχαν προσκολληθεί στην Ελληνική Χωροφυλακή.
Στον «Ριζοσπάστη» της 29/7/2016, σε άρθρο με τίτλο «ο ηρωισμός της πάλης του ΔΣΕ παρακαταθήκη για το σήμερα», διαβάζουμε μεταξύ άλλων:
«Η κορυφαία επιτυχία της ομάδας του ΔΣΕ Ανατολικής Κρήτης, αποτελεί η κατάληψη της Ιεράπετρας στις 9 Μάη 1947, μετά από σκληρή μάχη με Αλβανούς φασίστες που είχε εξαπολύσει εκεί η αστική κυβέρνηση, ενώ η φρουρά της Χωροφυλακής παραδόθηκε χωρίς μάχη. Η υποδοχή από το λαό της πόλης ήταν θριαμβευτική».
Τα 70 χρόνια από την «κατάληψη» της Ιεράπετρας
Την Κυριακή 14 Μαΐου 2017, πραγματοποιήθηκε στην πανέμορφη Ιεράπετρα, τη νοτιότερη ελληνική πόλη και την τελευταία που υποτάχθηκε στους Ρωμαίους (το 67 π.Χ.), όπως έχουμε ξαναγράψει, εκδήλωση για τα 70 χρόνια από την είσοδο του Δ.Σ.Ε. στην Ιεράπετρα. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία της Κ.Ο. Λασιθίου του Κ.Κ.Ε.
Όπως διαβάζουμε στο σάιτ του σταθμού style100fm, στην ομιλία του ο Σίμος Συμεωνίδης, εκ μέρους της Κομματικής Οργάνωσης Λασιθίου του ΚΚΕ, τόνισε: «Ο λαός της Ιεράπετρας (το 1947), υποδέχθηκε με ενθουσιασμό του ΔΣΕ και τον Γιάννη Ποδιά (επικεφαλής των ανταρτών) που στην ομιλία του κάλεσε σε ενότητα και συμφιλίωση όλων ενάντια στην κρατική αντίδραση…». +
Η κατάληψη της Ιεράπετρας είχε τεράστια πολιτική σημασία αφού συνέβαλε στην ανατροπή της αστικής επιχειρηματολογίας περί «ξενοκίνητου ΔΣΕ», ότι «η δράση του ΔΣΕ ήταν μια συνοριακή διένεξη εισβολής Βουλγάρων στην Ελλάδα», αφού στο νοτιότερο αστικό κέντρο της επικράτειας ο ΔΣΕ δήλωσε την ύπαρξη και την επιτυχημένη δράση του στραπατσάροντας το γόητρο του αστικού στρατού», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Βέβαια, ούτε στον «Ριζοσπάστη», ούτε στην ομιλία του κύριου Συμεωνίδη, ούτε σ’ αυτή του μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ Σάββα Βασιλειάδη, που παραβρέθηκε στην εκδήλωση για την «κατάληψη» της Ιεράπετρας και απηύθυνε χαιρετισμό, δεν βρήκαμε κάποια αναφορά στις λεηλασίες των αποθηκών και το 1.300.000 δρχ. που πήραν (;) οι αντάρτες του ΔΣΕ από την Αγροτική Τράπεζα Ιεράπετρας…. Τα διαψεύδουν άραγε ή τα έχουν ξεχάσει;
Ο Γιάννης Ποδιάς και η Μαρία Λιουδάκη
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΟΔΙΑΣ Επικεφαλής των ανταρτών του ΔΣΕ κατά την επίθεση στην Ιεράπετρα ήταν ο Γιάννης Ποδιάς. Γεννήθηκε το 1912 στο Λυθρί της Μ. Ασίας. Μετά τη μικρασιατική καταστροφή ήρθε με την οικογένειά του στην Κρήτη κα εγκαταστάθηκαν στο χωριό Λαράνι του νομού Ηρακλείου. Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Έγινε στόχος δολοφονικών επιθέσεων από δωσίλογους και ναζιστές πολλές φορές. Υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά στελέχη του ΕΛΑΣ στην Κρήτη.
Από το 1945 ως το 1947, ζούσε στην Αθήνα. Τον Απρίλιο του 1947, επέστρεψε στην Κρήτη και συγκρότησε ένοπλη ομάδα στα Λασιθιώτικα βουνά. Ο Γ. Ποδιάς, σκοτώθηκε σε μάχη στον Ψηλορείτη στις 30 Ιουνίου 1947, με κυβερνητικές και παρακρατικές δυνάμεις, όπως αναγράφεται στο βιβλίο «70 χρόνια ΔΣΕ. Η δράση του στην Κρήτη».
«Οι παρακρατικοί του Μπαντουβά κάρφωσαν σε ένα πάσσαλο το κομμένο κεφάλι και το χέρι του Ποδιά και το περιέφεραν πανηγυρίζοντας στην ύπαρξη και την πόλη του Ηρακλείου, όπου έβγαλαν πανηγυρικούς λόγους στη Νομαρχία», αναφέρεται στο ίδιο βιβλίο.
Μετά την επιδρομή του ΔΣΕ στην Ιεράπετρα, υπήρξαν συλλήψεις και άλλων στελεχών του ΕΑΜ. Ανάμεσά τους και της Μαρίας Λιουδάκη (1894-1947), εκπαιδευτικού με σημαντική προσφορά ως δασκάλα σε σχολεία του Λασιθίου και θητεία στο λαογραφικό αρχείο της Ακαδημίας Αθηνών, δίπλα στον σπουδαίο λαογράφο και μετέπειτα ακαδημαϊκό Γεώργιο Μέγα (1893-1976). Η Λιουδάκη μαζί με τη φίλη της Μαρία Δρανδάκη, συνελήφθησαν και αφού βασανίστηκαν, αποκεφαλίστηκαν στις 4 Δεκεμβρίου 1947.
ΜΑΡΙΑ ΛΙΟΥΔΑΚΗ Δυστυχώς και αυτά τα γεγονότα, απαράδεκτα και καταδικαστέα, δείχνουν τα δεινά που προκάλεσε ο εμφύλιος πόλεμος στην χώρα μας. Η ανάγκη για εθνική ομοψυχία, ειδικά αυτό τον καιρό, με τις συνεχείς τουρκικές προκλήσεις είναι πιο επιτακτική από πότε. Τα λάθη του παρελθόντος, θα πρέπει να τα γνωρίζουμε, για να μην τα επαναλάβουμε εμείς αλλά και οι μελλοντικές γενιές…
Ευχαριστούμε θερμά τον κύριο Σταύρο Ντάγιο που μας έδωσε για μια ακόμη φορά την άδεια να αντλήσουμε στοιχεία από άρθρο του, καθώς και για τις πρόσθετες πληροφορίες που μας παρείχε.
anatakti
Μία από τις πλέον σκοτεινές περιόδους της νεότερης ελληνικής ιστορίας είναι αναμφίβολα ο εμφύλιος πόλεμος (1946-1949). Ο κάθε αναγνώστης μπορεί να χρησιμοποιεί όποια ονομασία θέλει βέβαια για τον πόλεμο αυτό, εμείς όμως ας μας επιτραπεί να χρησιμοποιούμε τον όρο εμφύλιος πόλεμος.
Πολλά γεγονότα του πολέμου αυτού παραμένουν άγνωστα ή είναι γνωστά σε ελάχιστους. Ανάμεσα στα τελευταία είναι και η επίθεση των ανταρτών του ΔΣΕ στην Ιεράπετρα, στις 9 Μαΐου 1947 εναντίον χωροφυλάκων και Αλβανών πολιτικών φυγάδων.
Για το γεγονός αυτό αλλά και την ευρύτερη πολιτική κατάσταση της εποχής δημοσίευσε ένα άρθρο στο προσωπικό του μπλογκ, blog.literatus.gr ,ο κύριος Σταύρος Ντάγιος, Δρ
Η κατάσταση στην Ελλάδα το 1947 - Αλβανοί φυγάδες στη χώρα μας
Όπως είναι γνωστό από την άνοιξη του 1946 η χώρα μας βρισκόταν στη δίνη του εμφυλίου πολέμου. Η ελληνική κυβέρνηση εγκαλούσε, όχι άδικα, τη Γιουγκοσλαβία, την Βουλγαρία και την Αλβανία ως ορμητήρια, αλλά και ως αρωγούς των ανταρτών. Τον Σεπτέμβριο του 1946 η κυβέρνηση της χώρας μας διαμαρτυρήθηκε επίσημα στον ΟΗΕ για την ενίσχυση της κομμουνιστικής ανταρσίας από τους βόρειους γείτονές της. Στις 3 Δεκεμβρίου 1946 ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Τσαλδάρης κατήγγειλε κραυγαλέες περιπτώσεις μεθοριακών προκλήσεων και παραβιάσεων. Απαντώντας στον ΟΗΕ, ο Γιουγκοσλάβος πρέσβης Sava Kosanovic, που εκπροσωπούσε και την Αλβανία στα Ηνωμένα Έθνη, κατηγόρησε την Ελλάδα για φιλοξενία χιλιάδων προδοτών και δωσίλογων από τις τρεις αυτές χώρες. Οι προδότες αυτοί των τσετνίκων, συνέχισε ο Kosanovic συνεργάζονται με την Αστυνομία και τη Χωροφυλακή στην Ελλάδα για να προκληθεί εθνικό μίσος.
ΤΣΕΤΝΙΚ Ισχυριζόταν μάλιστα ότι μόνο τον Φεβρουάριο του 1945 είχαν καταφύγει στην Ελλάδα 40 εγκληματίες της φασιστικής οργάνωσης της ιταλικής κατοχής «Ball Combetar», που είχε ιδρυθεί στην Αλβανία, αλλά μεταφέρθηκε και στη Γιουγκοσλαβία (Ριζοσπάστης, 19 Δεκεμβρίου 1946 σελ. 1-4). Όσο για τους τσετνίκους, που ανέφερε ο Kosanovic, πρόκειται για τους Τσέτνικ (σερβοκροατικά Cetnik), μέλη σερβικής ανταρτικής δύναμης που σχηματίστηκε για να αντισταθεί στους εισβολείς του Άξονα και τους Κροάτες συμμάχους τους. Σημαντικότερη ομάδα τους ήταν αυτή του Draza Mihajlovic με βάση τη Σερβία, που αν και ξεκίνησε για να πολεμήσει τις δυνάμεις του Άξονα, αργότερα συνεργάστηκε μαζί τους εναντίον των Παρτιζάνων του Τίτο. Τελικά ο Mihajlovic και οι ελάχιστοι άνδρες του κατέφυγαν στα βουνά της Ράβνα Γκόρα. Εκεί τον συνέλαβαν, τον δίκασαν και τον καταδίκασαν ως εγκληματία πολέμου. Εκτελέστηκε στις 17 Ιουλίου 1946.
Υπήρχαν όμως πραγματικά Αλβανοί (πολιτικοί) φυγάδες στην Ελλάδα μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου; Όπως γράφει ο Δρ. Σταύρος Ντάγιος στις αρχές του 1947 βρίσκονταν στην Ελλάδα περιορισμένοι σε διάφορους προσφυγικούς καταυλισμούς ή ζούσαν σχετικά ελεύθεροι σε οικήματα ή αγροτικές περιοχές, μερικές εκατοντάδες Αλβανών πολιτικών φυγάδων που είχαν εγκαταλείψει τη χώρα τους μετά την επικράτηση του καθεστώτος Χότζα. Στην Ελλάδα επίσης είχαν έρθει και 200 Αλβανοί από το Κόσοβο. Οι Αλβανοί αυτοί θεωρούσαν ότι η Ελλάδα είναι περισσότερο ασφαλής από άλλες γειτονικές χώρες, όπου κινδύνευαν με απέλαση ή εξόντωση.
Από την άλλη πλευρά το ΚΚΕ έχοντας και τη στήριξη του ΚΚ Ιταλίας και του αριστερού Τύπου, χαρακτήριζε τους πολιτικούς φυγάδες από την Αλβανία εγκληματίες πολέμου.
Και βέβαια οι αλβανικές εφημερίδες έγραφαν για τους συμπατριώτες τους πολιτικούς φυγάδες ότι είναι συνεργάτες των Γερμανών, δωσίλογοι, αιμοδιψείς εγκληματίες πολέμου, λήσταρχοι και εθνικοί μειοδότες.
Οι διεθνείς οργανισμοί δεν είχαν θεσπίσει ακόμα κανόνες για τους πολιτικούς πρόσφυγες. Μόνο η UNRRA (Οργανισμός Περίθαλψης και Αποκατάστασης των Ηνωμένων Εθνών) αγωνιζόταν για τη διάσωσή τους, όμως και αυτή ανέστειλε τη δραστηριότητά της το 1947.
Διερευνητική επιτροπή του ΟΗΕ στην Ελλάδα
Fiqiri Dine Έτσι στις 19 Δεκεμβρίου 1946 το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ μετά τις προφορικές διαμαρτυρίες, τις δηλώσεις και τις αντεγκλήσεις αποφάσισε τη σύσταση Διερευνητικής Επιτροπής.
Η Επιτροπή αυτή στις 17 Φεβρουαρίου 1947 πήγε στο Χατζηκυριάκειο Ορφανοτροφείο του Πειραιά, όπου βρίσκονταν αρκετοί Αλβανοί πολιτικοί πρόσφυγες. Εξέτασε τους επιφανέστερους από αυτούς, όπως τον Fiduri Dine, που είχε διατελέσει πρωθυπουργός και τον Muharrem Bajraktari, που είπε ότι η Ελλάδα ήταν χώρα αληθινής ελευθερίας και δημοκρατίας και απέδωσε υπόμνημα στην Επιτροπή, με το οποίο καταρρίπτονταν οι κατηγορίες του Kosanovic και του Αλβανού εκπροσώπου Nesti Kerenxhi.
Στις 19 Φεβρουαρίου 1947 το κλιμάκιο πήγε στην Ερμούπολη της Σύρου, όπου ζούσαν 53 Αλβανοί πολιτικοί φυγάδες. Αν και το κοινόβιο εκεί λειτουργούσε ως χώρος σωφρονισμού και περιορισμού, οι συνθήκες διαβίωσης ήταν πολύ καλές και οι Συριανοί ιδιαίτερα φιλόξενοι. Τον Αύγουστο του 1946 στη Σύρο ζούσαν 1.900 πρόσφυγες απ’ όλες τις χώρες, στη συνέχεια όμως έμειναν 132. Πολλοί από τους φυγάδες ζούσαν με τις οικογένειές τους, κυκλοφορούσαν ελεύθερα και εργάζονταν στο νησί.
Επιφανέστεροι από τους Αλβανούς που βρέθηκαν στη Σύρο ήταν ο Ali Nivica και ο Haki Rashiti. Ο Nesti Kerenxhi, Υφυπουργός Εσωτερικών και πρώτος Διευθυντής της Κρατικής Ασφάλειας της Αλβανίας (1946-1948) χαρακτήρισε τους συμπατριώτες του αποστάτες και προδότες και σεσημασμένους εγκληματίες πολέμου και ζήτησε την έκδοση και την παραπομπή τους ενώπιον της αλβανικής δικαιοσύνης. Ρωτήθηκαν επίσης και οι Rexhep Ramadani και Luan Gashi από το Κόσοβο, οι οποίοι τόνισαν ότι όλοι οι συμπατριώτες τους κυκλοφορούν ελεύθερα και λαμβάνουν ημερήσιο επίδομα 2.000 δραχμές. Μάλιστα ο Gashi είπε ότι κάποιοι εργάζονται στις οικοδομές. Εξετάστηκε επίσης ο διοικητής του κοινοβίου, που διέψευσε τις πληροφορίες που είχαν διοχετεύσει το ΚΚΕ και οι αντιπροσωπείες της Γιουγκοσλαβίας, της Βουλγαρίας και της Αλβανίας ότι οι κρατούμενοι είχαν ζητήσει να σταλούν στα σύνορα της πατρίδας τους (εναντίον της βέβαια).
Sava Kosanovi Ο Kerenxhi είχε μαζί του και τους Teodor Heba, Kadri Hazbinκαι Nuri Huta. Ο Αλβανός αξιωματούχος τόνισε ακόμη ότι οι Αλβανοί εγκληματίες πολέμου που είχαν βρει καταφύγιο στην Ελλάδα, ήτο οι Χυσνί Ντέμα, Αλούς Λεσανάκου και Πρεγκ Περβίζι, συμμετείχαν ενεργά στα μεικτά ιταλοαλβανικά στρατιωτικά τμήματα κατά της Ελλάδας στις επιχειρήσεις του Οκτωβρίου-Νοεμβρίου του 1940. Το κλιμάκιο του ΟΗΕ είδε ότι οι κρατούμενοι απολάμβαναν πλήρη ελευθερία, τους επιτρεπόταν η ανάγνωση εφημερίδων και βιβλίων, ενώ έστελναν και έπαιρναν κανονικά την αλληλογραφία τους.
Στη Σύρο είχαν αναρτήσει ένα τεράστιο πανό που έγραφε:
«Σώστε την Αλβανία από την Ερυθρά Τρομοκρατία, ελευθερώστε ένα εκατομμύριο Αλβανών του Κοσόβου ευρισκομένων υπό τη φρικτή κόκκινη τιμωρία του γιουγκοσλαβικού καθεστώτος. Πετάξτε τον βρομερό Χότζα και τη συμμορία από την Αλβανία».
Τελικά η Επιτροπή δεν έκανε δεκτά τα επιχειρήματα Αλβανίας και Γιουγκοσλαβίας και οι φυγάδες παρέμειναν στην Ελλάδα. Όπως βλέπουμε, η χώρα μας αν και είχε τεράστιες απώλειες και είχε υποστεί πολύ μεγάλες καταστροφές από τον πόλεμο, υποδέχτηκε εκατοντάδες Αλβανούς που αν έμεναν στην πατρίδα τους, πιθανότατα θα είχαν φρικτό τέλος… Όσοι κατηγορούν τους Έλληνες σήμερα για ρατσιστικές συμπεριφορές κλπ., καλό είναι να μάθουν λίγη ιστορία Αλβανοί στην Ιεράπετρα - Η επίθεση από τον ΔΣΕ εναντίον τους και οι λεηλασίες που ακολούθησαν
Αρκετοί Αλβανοί φυγάδες, κυρίως από το Κόσοβο, βρέθηκαν σε πρόχειρους καταυλισμούς, παραπήγματα ή και σε σχολεία, στην Ιεράπετρα. Η πόλη του Λασιθίου λειτούργησε επίσης ως χώρος σωφρονισμού για τους ύποπτους και τους παραβάτες των κανόνων του καταυλισμού.
Στο μεταξύ, ο εμφύλιος συνεχιζόταν και μεγάλο μέρος της βοήθειας προς τους αντάρτες του Δ.Σ.Ε., ιδιαίτερα στον Γράμμο και την Μουργκάνα (Ήπειρος, δείτε και σχετικό άρθρο μας για τη μάχη της Μουργκάνας), διοχετευόταν μέσω Αλβανίας.
Η 9η Μαΐου 1947, ήταν μία ιδιαίτερα ταραγμένη μέρα με πολλά γεγονότα. Στη Βέροια, αντάρτες επιτέθηκαν σε συνοικία όπου έμεναν πολλοί άμαχοι και υπήρξαν αρκετά θύματα. Στην Ελασσόνα, σημειώθηκαν εχθροπραξίες. Στη Λαμία, ομάδα ανταρτών απήγαγε αμάχους, ανάμεσά τους και άτομα με αναπηρία. Στο Αγρίνιο σημειώθηκαν λεηλασίες. Το ίδιο έγινε και στο Μοναστήρι Δομοκού. Έγιναν ακόμα επιθέσεις εναντίον εργοστασίων, μερικά από τα οποία ανατινάχθηκαν, σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειες και υδραγωγείων. Την ίδια μέρα, αντάρτες επιτέθηκαν, στον σιδηροδρομικό σταθμό Καλαμάτας, σε συρμό που μετέφερε, εκτός των άλλων, και 28 υπόδικους κομμουνιστές με τη συνοδεία χωροφυλάκων. Στις συμπλοκές που ακολούθησαν σκοτώθηκαν τρεις χωροφύλακες, ενώ όλοι οι υπόδικοι κομμουνιστές απελευθερώθηκαν.
Η μεγαλύτερη όμως επιτυχία, όπως το Κ.Κ.Ε. θεωρεί, των ανταρτών την 9η Μαΐου, ήταν η επίθεσή τους στην Ιεράπετρα, που συνοδεύτηκε από τη δολοφονία αρκετών χωροφυλάκων και 11 Αλβανών πολιτικών φυγάδων. Ας δούμε πώς περιγράφει ο Σταύρος Ντάγιος τα γεγονότα.
Στις 9 Μαΐου 1947, ομάδα 100 ατόμων, με επικεφαλής τον Ιωάννη Ποδιά, επιτέθηκε κατά της Ιεράπετρας με βαρέα όπλα και στράφηκε κατά της Χωροφυλακής, καταλαμβάνοντας παράλληλα μέρος της πόλης. Οι αντάρτες συγκρούστηκαν με τις λιγοστές δυνάμεις της Χωροφυλακής, που κατελήφθησαν εξ απήνης. Στη συνέχεια, στράφηκαν κατά του προσφυγικού οικήματος όπου διαβιούσαν οι Αλβανοί φυγάδες και φόνευσαν 11 από αυτούς, ενώ άλλοι 6 τραυματίστηκαν μετά σκληρές συμπλοκές σώμα με σώμα. Στις υγκρούσειςς, σκοτώθηκαν και 11 αντάρτες, ενώ άλλοι 8 τραυματίστηκαν. Νεκροί υπήρξαν και ανάμεσα στους χωροφύλακες. Οι αντάρτες πυρπόλησαν τις αποθήκες λιπασμάτων, λεηλάτησαν τις αποθήκες εφοδιασμού και αφαίρεσαν από το κατάστημα της Αγροτικής Τράπεζας της Ιεράπετρας 1.300.000 δραχμές.
Η κατάσταση άρχισε να γίνεται πολύ επικίνδυνη και οι αψιμαχίες έδειχναν ότι κλιμακώνονται ανεξέλεγκτα.
Για την προστασία του άμαχου πληθυσμού της Κρήτης, αλλά και των Αλβανών φυγάδων, κατέπλευσε στο Ηράκλειο το αντιτορπιλικό «Κρήτη», μετά από εντολή του Υπουργού Ναυτιλίας Σοφοκλή Βενιζέλου, ενώ αεροπλάνο της Πολεμικής (τότε Βασιλικής) Αεροπορίας, πετούσε πάνω από την Ιεράπετρα για να ελέγχει, όσο αυτό ήταν εφικτό, την κατάσταση που επικρατούσε στην πόλη.
Ο πολιτικός φυγάς Νεσάτ Μπελάλι, που δραπέτευσε στη χώρα μας τον Σεπτέμβριο του 1946 μαζί με τον οπλαρχηγό Μουχαρέμ Μπαϊρακτάρι, στα απομνημονεύματά του, γράφει:
«Πριν από εμάς, τον Νοέμβριο του 1945 είχε καταφύγει στην Ελλάδα μία ομάδα Αλβανών του Κοσόβου, ανερχόμενα σε 50 άτομα. Αρχικά οι Έλληνες τους αντιμετώπισαν καλώς, αποκαθιστάμενους στην Αθήνα. Ούτοι όμως, άρχισαν να μην διάγουν καλώς, μάλιστα συχνά κοιμόντουσαν σε παγκάκια πάρκων και τελικά οι Έλληνες τους μετέφεραν στην Κρήτη όπου τους αποκαταστήσαν σε παλιούς στρατώνες, λέγοντας ότι αν επιθυμούσαν να ζήσουν έπρεπε να αναζητήσουν εργασία. Αργότερα διακινήθηκαν φήμες ότι αυτοί ήταν Αλβανοί εθνικιστές από το Κόσοβο, Τουρκαλβανοί. Μια νύχτα, μια ομάδα Ελλήνων κομμουνιστών εισέβαλαν να τους φονεύσουν. Φόνευσαν 21 άτομα. Προκλήθηκε μεγάλη αναταραχή. Ο Μουχαρέμ Μπαϊρακτάρι μετέβη στο Υπουργείο Εξωτερικών, εκφράζοντας παράπονα και ζήτησε την επιστροφή των επιβιωσάντων στον Πειραιά. Τελικά, τους μετέφεραν όσους επιβίωσαν στον Πειραιά».
(Neshat Bilali, “Shenime per historine”).
Ο Σ. Ντάγιος γράφει για τα γεγονότα της Ιεράπετρας:
«Δεν μπορούμε να αποδείξουμε κάποια συνωμοτική συμφωνία μεταξύ των δύο κομμουνιστικών κομμάτων – Ελλάδας Αλβανίας – για την προκείμενη κακότητα, αλλά ούτε υπέρ του αντίθετου μπορούμε να συνηγορήσουμε».
Η αλβανική κυβέρνηση, πληροφορήθηκε τα γεγονότα και στις 19 Ιουνίου 1947, ζήτησε από τις κυβερνήσεις των Η.Π.Α. και της Μ. Βρετανίας την παράδοση των εγκληματιών πολέμου και των δωσίλογων, επισυνάπτοντας σχετικό μακροσκελή κατάλογο, με σκοπό την προσαγωγή τους σε δίκη. Στις 28 Σεπτεμβρίου 1947, επανέλαβε την αίτηση προς τη Διεθνή Επιτροπή για την αποκάλυψη των εγκληματιών πολέμου (AMPJ, V. 1951, D. 205, FI-169, του Ο.Η.Ε. Padilla Nervo). Αργότερα, η κυβέρνηση Χότζα επανέλαβε πολλές φορές το αίτημά της, αλλά οι διεθνείς οργανισμοί δεν πείσθηκαν από την επιχειρηματολογία της, ενώ η Ελλάδα ποτέ δεν παρέδωσε στην Αλβανία πολιτικούς φυγάδες, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων και αυτό μετά το 1959.
Η άποψη του Κ.Κ.Ε. για τα γεγονότα της Ιεράπετρας
Ποια είναι όμως η άποψη του Κ.Κ.Ε. για τα γεγονότα της 9ης Μαΐου 1947 στην Ιεράπετρα;
Ο «Ριζοσπάστης» στις 10 Μαΐου 1947 χαρακτήριζε τους Αλβανούς που σκοτώθηκαν στην Κρήτη «κουίσλινγκς» και ανέφερε ότι υπήρχαν μόνο 6 νεκροί και 6 τραυματίες.
Vidkun Quisling Επειδή η λέξη «κουίσλινγκ» ίσως είναι άγνωστη σε πολλούς, να αναφέρουμε ότι σημαίνει τον προδότη, τον δωσίλογο, τον συνεργάτη των δυνάμεων κατοχής και προέρχεται από τον Νορβηγό στρατιωτικό Vidkum Abraham Lauritz Quisling (1887-1945), ο οποίος το 1939 εισηγήθηκε στον Χίτλερ να καταλάβει την Νορβηγία(!).Από το 1942 μέχρι τα τέλη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, υπήρξε επικεφαλής κυβέρνησης ανδρεικέλων, ενώ η νόμιμη κυβέρνηση της χώρας του ήταν εξόριστη στο Λονδίνο. Ο Κουίσλινγκ συνελήφθη στις 9 Μαΐου 1945 και (κατα)δικάστηκε για εσχάτη προδοσία. Εκτελέστηκε στις 24 Οκτωβρίου 1945. Είναι χαρακτηριστικό, ότι η λέξη «κουίσλινγκ», έλαβε τη σημασία που έχει σήμερα, ήδη από το 1940 και μάλιστα ο Τσόρτσιλ, ο Όργουελ και ο Χ. Τζ. Γουέλς, σε κείμενά τους που γράφτηκαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, χρησιμοποιούν συχνά τη λέξη «quisling» με τη σημερινή της σημασία.
Επανερχόμαστε όμως στις απόψεις της Αριστεράς για τα γεγονότα της Ιεράπετρας.
Τα επόμενα χρόνια, η Αριστερά άρχισε να κάνει λόγο για συνέργεια των Αλβανών φυγάδων με την Ελληνική Χωροφυλακή.
Η Μάρω Δούκα στο βιβλίο της «Αθώοι και Φταίχτες. Στις Γραμμές του Μύθου και της Ιστορίας», εκδ. Πατάκης, 2010, γράφει: «… είχε μάθει ότι Αλβανοί ναζιστές είχαν καταφτάσει και στο Λασίθι για να επανδρώσουν τη Χωροφυλακή εκεί. Ήταν οι μόνοι που άνοιξαν πυρ εναντίον των ανταρτών και έχασαν τη ζωή τους 11 από δαύτους».
Η Μάρω Δούκα γεννήθηκε τον Γενάρη του 1947 στα Χανιά, συνεπώς δεν είχε άμεση γνώση των γεγονότων της Ιεράπετρας. Με όλο τον σεβασμό και την εκτίμησή μας προς την κυρία Δούκα, στο απόσπασμα που παραθέσαμε, δεν μας εξηγεί πώς οι «11 από δαύτους», έχασαν τη ζωή τους. Τους σκότωσαν κάποιοι ή αυτοκτόνησαν ομαδικά;
Σε τηλεφωνική μας επικοινωνία, ο κύριος Ντάγιος μας ανέφερε μια πληροφορία που δεν υπάρχει στο άρθρο του. Είχε επικοινωνία με έναν από τους Αλβανούς φυγάδες της Ιεράπετρας, που επέζησαν από τη συμπλοκή. 94 ετών πλέον, ζούσε στις Η.Π.Α. Αυτός τον διαβεβαίωσε ότι δεν είχαν καμία συνεργασία με τη Χωροφυλακή, ούτε σχεδίαζαν κάποιο κίνημα σε βάρος του Ενβέρ Χότζα.
Ζούσαν σε κτίρια χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα κλπ. Βασική τους μέριμνα ήταν η καθημερινή τους επιβίωση και όχι η ανατροπή του αλβανικού καθεστώτος.
Στις 10 Σεπτεμβρίου 2006, σχεδόν 60 χρόνια μετά τα γεγονότα της Ιεράπετρας, ο «Ριζοσπάστης» έγραψε ότι οι 11 νεκροί Αλβανοί, ήταν παλιοί συνεργάτες των Γερμανών κατακτητών που είχαν προσκολληθεί στην Ελληνική Χωροφυλακή.
Στον «Ριζοσπάστη» της 29/7/2016, σε άρθρο με τίτλο «ο ηρωισμός της πάλης του ΔΣΕ παρακαταθήκη για το σήμερα», διαβάζουμε μεταξύ άλλων:
«Η κορυφαία επιτυχία της ομάδας του ΔΣΕ Ανατολικής Κρήτης, αποτελεί η κατάληψη της Ιεράπετρας στις 9 Μάη 1947, μετά από σκληρή μάχη με Αλβανούς φασίστες που είχε εξαπολύσει εκεί η αστική κυβέρνηση, ενώ η φρουρά της Χωροφυλακής παραδόθηκε χωρίς μάχη. Η υποδοχή από το λαό της πόλης ήταν θριαμβευτική».
Τα 70 χρόνια από την «κατάληψη» της Ιεράπετρας
Την Κυριακή 14 Μαΐου 2017, πραγματοποιήθηκε στην πανέμορφη Ιεράπετρα, τη νοτιότερη ελληνική πόλη και την τελευταία που υποτάχθηκε στους Ρωμαίους (το 67 π.Χ.), όπως έχουμε ξαναγράψει, εκδήλωση για τα 70 χρόνια από την είσοδο του Δ.Σ.Ε. στην Ιεράπετρα. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία της Κ.Ο. Λασιθίου του Κ.Κ.Ε.
Όπως διαβάζουμε στο σάιτ του σταθμού style100fm, στην ομιλία του ο Σίμος Συμεωνίδης, εκ μέρους της Κομματικής Οργάνωσης Λασιθίου του ΚΚΕ, τόνισε: «Ο λαός της Ιεράπετρας (το 1947), υποδέχθηκε με ενθουσιασμό του ΔΣΕ και τον Γιάννη Ποδιά (επικεφαλής των ανταρτών) που στην ομιλία του κάλεσε σε ενότητα και συμφιλίωση όλων ενάντια στην κρατική αντίδραση…». +
Η κατάληψη της Ιεράπετρας είχε τεράστια πολιτική σημασία αφού συνέβαλε στην ανατροπή της αστικής επιχειρηματολογίας περί «ξενοκίνητου ΔΣΕ», ότι «η δράση του ΔΣΕ ήταν μια συνοριακή διένεξη εισβολής Βουλγάρων στην Ελλάδα», αφού στο νοτιότερο αστικό κέντρο της επικράτειας ο ΔΣΕ δήλωσε την ύπαρξη και την επιτυχημένη δράση του στραπατσάροντας το γόητρο του αστικού στρατού», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Βέβαια, ούτε στον «Ριζοσπάστη», ούτε στην ομιλία του κύριου Συμεωνίδη, ούτε σ’ αυτή του μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ Σάββα Βασιλειάδη, που παραβρέθηκε στην εκδήλωση για την «κατάληψη» της Ιεράπετρας και απηύθυνε χαιρετισμό, δεν βρήκαμε κάποια αναφορά στις λεηλασίες των αποθηκών και το 1.300.000 δρχ. που πήραν (;) οι αντάρτες του ΔΣΕ από την Αγροτική Τράπεζα Ιεράπετρας…. Τα διαψεύδουν άραγε ή τα έχουν ξεχάσει;
Ο Γιάννης Ποδιάς και η Μαρία Λιουδάκη
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΟΔΙΑΣ Επικεφαλής των ανταρτών του ΔΣΕ κατά την επίθεση στην Ιεράπετρα ήταν ο Γιάννης Ποδιάς. Γεννήθηκε το 1912 στο Λυθρί της Μ. Ασίας. Μετά τη μικρασιατική καταστροφή ήρθε με την οικογένειά του στην Κρήτη κα εγκαταστάθηκαν στο χωριό Λαράνι του νομού Ηρακλείου. Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Έγινε στόχος δολοφονικών επιθέσεων από δωσίλογους και ναζιστές πολλές φορές. Υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά στελέχη του ΕΛΑΣ στην Κρήτη.
Από το 1945 ως το 1947, ζούσε στην Αθήνα. Τον Απρίλιο του 1947, επέστρεψε στην Κρήτη και συγκρότησε ένοπλη ομάδα στα Λασιθιώτικα βουνά. Ο Γ. Ποδιάς, σκοτώθηκε σε μάχη στον Ψηλορείτη στις 30 Ιουνίου 1947, με κυβερνητικές και παρακρατικές δυνάμεις, όπως αναγράφεται στο βιβλίο «70 χρόνια ΔΣΕ. Η δράση του στην Κρήτη».
«Οι παρακρατικοί του Μπαντουβά κάρφωσαν σε ένα πάσσαλο το κομμένο κεφάλι και το χέρι του Ποδιά και το περιέφεραν πανηγυρίζοντας στην ύπαρξη και την πόλη του Ηρακλείου, όπου έβγαλαν πανηγυρικούς λόγους στη Νομαρχία», αναφέρεται στο ίδιο βιβλίο.
Μετά την επιδρομή του ΔΣΕ στην Ιεράπετρα, υπήρξαν συλλήψεις και άλλων στελεχών του ΕΑΜ. Ανάμεσά τους και της Μαρίας Λιουδάκη (1894-1947), εκπαιδευτικού με σημαντική προσφορά ως δασκάλα σε σχολεία του Λασιθίου και θητεία στο λαογραφικό αρχείο της Ακαδημίας Αθηνών, δίπλα στον σπουδαίο λαογράφο και μετέπειτα ακαδημαϊκό Γεώργιο Μέγα (1893-1976). Η Λιουδάκη μαζί με τη φίλη της Μαρία Δρανδάκη, συνελήφθησαν και αφού βασανίστηκαν, αποκεφαλίστηκαν στις 4 Δεκεμβρίου 1947.
ΜΑΡΙΑ ΛΙΟΥΔΑΚΗ Δυστυχώς και αυτά τα γεγονότα, απαράδεκτα και καταδικαστέα, δείχνουν τα δεινά που προκάλεσε ο εμφύλιος πόλεμος στην χώρα μας. Η ανάγκη για εθνική ομοψυχία, ειδικά αυτό τον καιρό, με τις συνεχείς τουρκικές προκλήσεις είναι πιο επιτακτική από πότε. Τα λάθη του παρελθόντος, θα πρέπει να τα γνωρίζουμε, για να μην τα επαναλάβουμε εμείς αλλά και οι μελλοντικές γενιές…
Ευχαριστούμε θερμά τον κύριο Σταύρο Ντάγιο που μας έδωσε για μια ακόμη φορά την άδεια να αντλήσουμε στοιχεία από άρθρο του, καθώς και για τις πρόσθετες πληροφορίες που μας παρείχε.
anatakti
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
