Η έννοια της δημιουργικής ανακύκλωσης, αν και έχει έρθει στο επίκεντρο της παγκόσμιας προσοχής τις τελευταίες δεκαετίες, έχει ιστορικές ρίζες που χρονολογούνται χιλιετίες πριν σε διάφορους πολιτισμούς. .
Σε όλη την ανθρώπινη ιστορία πολλές κοινωνίες χρησιμοποιούσαν την φιλοσοφία της επαναχρησιμοποίησης με ευρηματικότητα και με κύριο στόχο την οικονομία. Τα αντικείμενα και τα υλικά συχνά επαναχρησιμοποιούνταν και παρατεινόταν η διάρκεια ζωής τους. Είδη όπως ρούχα, εργαλεία, έπιπλα, υφάσματα και εργαλεία επισκευάζονταν και παραδίδονταν από γενιά σε γενιά.
Αλλά και σε πιο σύγχρονεςς εποχές όπως για παράδειγμα την περίοδο των οικονομικών δυσχερειών που δημιούργησε η μεγάλη ύφεσηςτης δεκαετίας του 1930 και του Β' Παγκοσμίου Πολέμου οδήγησαν στην ευρεία πρακτική της ανακατασκευής, όταν υποχρεωτικά επινοήθηκαν τρόποι επαναχρησιμοποήσης κάθε είδους αγαθών λόγω ελλείψεων σε υλικά αλλά και οικονομική αδυναμία κατασκευής τους.
Το τέλος του 20ου αιώνα έφερε αυξημένη ευαισθητοποίηση για περιβαλλοντικά ζητήματα και την ανάγκη για μείωση των απορριμμάτων. Τότε άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα προγράμματα συστηματικής ανακύκλωσης και επανεπεξργασίας υλικών όπως το γυαλί, το χαρτί και το πλαστικό. Αυτή την περίοδο εμφανίστηκαν και τα πρώτα δείγματα επαναχρησιμοποίησης πεταμένων υλικών για την δημιουργία χρηστικών αντικειμένων αλλά και έργων τέχνης.
Η διαδικασία δημιουργικού μετασχηματισμού αντικειμένων - υλικών όχι μόνο μειώνει τα απόβλητα αλλά ταυτόχρονα ενισχύει την δημιουργικότητα και ενθαρρύνει μια στροφή προς ένα πιο βιώσιμο μέλλον. Το upcycling, που συχνά αποκαλείται «δημιουργική επαναχρησιμοποίηση», είναι η πρακτική μετατροπής αντικειμένων που δεν χρειάζονται ή δεν είναι πλέον λειτουργικά σε ένα προϊόν, ακόμη και εντελώς διαφορετικής χρήσης, με υψηλή όμως ποιότητα και αξία.
Η ουσιαστική διαφορά του upcycling είναι η δημιουργία νέων αντικείμενων διαφορετικής χρήσης χωρίς την διάσπαση των υλικών στην ακατέργαστη μορφή τους, όπως συνήθως συμβαίνει στην συμβατική ανακύκλωση.
Ένα από τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα του δημιουργικής επαναχρησιμοποίησης είναι η μείωση των απορριμμάτων. Αντί να στέλνονται αντικείμενα σε χώρους υγειονομικής ταφής, όπου μπορεί να χρειαστούν εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια για να αποσυντεθούν, το upcycling τα επαναχρησιμοποιεί, παρατείνοντας τη διάρκεια ζωής τους.
Ταυτόχρονα εξοικονομούνται πόροι και μειώνεται η ζήτηση για νέα προϊόντα, με συνέπεια την αντίστοιχη μείωση εξόρυξης, παραγωγής και μεταφοράς που σχετίζονται με την παραγωγή νέων αγαθών.
Σημαντική επίσης και η μείωση κατανάλωσης ενέργειας, αφού αυτή που απαιτείται για την εξ' αρχής δημιουργία ενός νέου προϊόντος είναι συνήθως πολύ μεγαλύτερη από αυτή που απαιτεί η επαναχρησιμοποίηση ενός ήδη υφιστάμενου.
Η δημιουργική ανακύκλωση δεν αφορά μόνο την μείωση των απορριμμάτων καθώς είναι και ένας δημιουργικός τρόπος καλλιτεχνικής έκφρασης. Επιτρέπει σε όσους ασχολούνται συστηματικά ή και επαγγελματικά με αυτήν να απελευθερώσουν τη φαντασία τους και να εξερευνήσουν νέες δυνατότητες κάθε αντικειμένου, ανάλογα με το υλικό κατασκευής του. Έπιπλα: Πολλές από τις σύγχρονες μορφές DIY συγκαταλλέγονται στις πρακτικές upcycling όπως για παράδειγμα οι κάθε τύπου κατασκευές από παλέτες, οι αναπαλαιώσεις παλιών επίπλων, τα έπιπλα κατασκευασμένα από παλιά και άχρηστα κουφώματα κλπ
Μόδα: Οι σχεδιαστές μόδας επαναχρησιμοποιούν vintage ρούχα και υφάσματα για την δημιουργία νέων βιώσιμων κομματιών, ενώ ακόμη και μη σχεδιαστές χρησιμοποιούν φθαρμένα ρούχα - υφάσματα για την κατασκευή υφασμάτινων αντικειμένων διαφορετικής χρήσης πχ τσάντες, παιδικά παιχνίδια, διακοσμητικά αντικείμενα κλπ
Διακόσμηση: Ένα μεγάλο μέρος DIY χρηστικών ή διακοσμητικών αντικειμένων για το σπίτι είναι στην πραγματικότητα εφαρμογές upcycling όπως οι κάθε είδους κατασκευές από μη φυσικά υλικά πχ γυάλινα μπουκάλια, άχρηστα κονσερβοκούτια, άχρηστες - παλιές ηλεκτρικές συσκευές, cd, ελαστικά αυτοκινήτων κλπ
Τέχνη: Όλο και πιο δημοφιλείς γίνονται οι εικαστικές δημιουργίες από καλλιτέχνες που χρησιμοποιούν χρησιμοποιούν πεταμένα - άχρηστα υλικά για να δημιουργήσουν μαγευτικά γλυπτά, μωσαϊκά και έργα τέχνης μεικτών μέσων.
Το upcycling όλο και περισσότερο γίνεται επιλογή τρόπου ζωής για πολλούς. Τα καταστήματα με αντίκες και οι υπαίθριες αγορές με παλιά αντικείμενα είναι δημοφιλείς προορισμοί για τους ανακυκλωτές σε όλο τον κόσμο, καθώς προσφέρουν έναν θησαυρό αντικειμένων με δυνατότητες επαναχρησιμοποίησης, ενώ όλο και περισσότερο η συγκεκριμένη πρακτική εξαπλώνεται και σε επίπεδο επιχειρήσεων με την επαναχρησιμοποίηση - μετατροπή μεγάλου μέρους των άχρηστων υλικών - απορριμάτων που προκύπτουν από την λειτουργία τους.
Η χαρά του να δίνεις νέα ζωή σε κάτι παλιό, να μειώνεις το περιβαλλοντικό του αποτύπωμα και να υιοθετείς ένα μοναδικό, εξατομικευμένο στυλ έχει κάνει το upcycling συστηματική επιλογή ειδικά ατόμων νεανικής ηλικίας με οικολογική συνείδηση.
Και σίγουρα δεν πρόκειται για μια παροδική τάση αλλά για μια βιώσιμη και δημιουργική λύση στις αυξανόμενες περιβαλλοντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε. Με το να ξανασκεφτούμε τις δυνατότητες των απορριπτόμενων αντικειμένων, μπορούμε να μειώσουμε τα απόβλητα, να εξοικονομήσουμε πόρους και να μειώσουμε τον αντίκτυπό μας στον πλανήτη, ενώ ταυτόχρονα με την συγκεκριμένη φιλοσοφία καταπολεμάται σημαντικά και ο άκρατος καταναλωτισμός.
Η τέχνη της δημιουργικής ανακύκλωσης αποτελεί πρόκληση για όλους μας, για να μετατρέψουμε όσο περισσότερα σκουπίδια σε κάτι χρήσιμο κάνοντας συλλογικά και συνολικά ένα σημαντικό βήμα για ένα πιο βιώσιμο μέλλον.
soulouposeto
