2012-09-30 20:13:05
της Κορίνας Καφετζοπούλου
Ο γανωτηηής… ο γανωτηηής… Στο άκουσμα αυτής της φράσης στα χωριά της Κρήτης τις δεκαετίες του ’40,’50,’60, οι νοικοκυρές έβγαιναν τρέχοντας από το σπίτι τους για να... τον προλάβουν να γανώσει τα τσικάλια, τα κουταλοπήρουνα, τα μπουγαδοκάζανα.
Το γάνωμα γινόταν μια φορά το χρόνο και ο γανωτής ή γανωματζής ή γανωματής περνούσε από όλα τα χωριά, πιο παλιά με το γάιδαρο, αργότερα με το τρίκυκλο, για να παραλάβει τα είδη προς επισκευή και να τα γανώσει ή επί τόπου ή στο εργαστήριο του μεταγενέστερα.
Δεν το περίμεναν, όμως, «πως και πώς» μόνο οι νοικοκυρές! Αλλά και οι βοσκοί, για να γανώσουν τις σίγλες (καζάνια) όπου τυροκομούσαν το τυρί, αλλά και οι αγρότες για να γανωθούν τα καπάκια των ρακοκάζανων, αλλά και άλλα χρήσιμα σκεύη της εποχής.
Για αυτό και οι γανωτές άλλη περίοδο επισκέπτονταν τα σταφιδοχώρια και άλλη τις κτηνοτροφικές περιοχές.
Ένας από τους παλαιότερους γανωτές του νομού Ηρακλείου, μπορεί και της Κρήτης, είναι ο Παντελάρος (Νίκος Χριστοδουλάκης) από τις Άνω Ασίτες, που έχει «οργώσει» και απλώσει την τέχνη του σε όλο το Μαλεβύζι.
Ρακοκάζανο για «οικιακή χρήση» από τα χέρια του Παντελάρου
«Φωτιά» παίρνουν τα χέρια στο γάνωμα ενώ μάλλον έχει πάθει και ανοσία στα χημικά που χρησιμοποιεί για την επικάλυψη με κασσίτερο των χάλκινων σκευών.
Παραδόξως, δουλειά έστω και λίγη, έχει ακόμα. Πολλοί πολιτιστικοί σύλλογοι τον ψάχνουν για να γανώσει τις τεράστιες σίγλες, που ακόμα χρησιμοποιούνται για το μαγείρεμα στις εκδηλώσεων που γίνονται στα χωριά, ενώ είναι περιζήτητος και στους κτηνοτρόφους.
Το …βάπτισμα του πυρός
Την τέχνη αυτήν την έμαθε «μικρό κοπελάκι» , πριν τα δέκα του, από τους «ξενομπάτες» φανοποιούς που επισκέπτονταν την περιοχή μετά τον πόλεμο, για να επιδιορθώσουν τα τσιγκάκια του τρύγου. Για αυτό και τους γινόταν «στενός κορσές» και λίγο- λίγο έμαθε. Σήμερα ο Παντελάρος είναι 74 ετών και εξασκεί την τέχνη σχεδόν εξήντα πέντε χρόνια, δηλαδή μια ολάκερη ζωή!
Δεν πυροβολεί! Κερνάει κρασί με παραδοσιακό φλασκί!
«Εδώ παλιά, τέτοια εποχή (τον Αύγουστο) έρχονταν ξένοι μαστόροι, φανοποιοί, και έφτιαχναν τα τσιγκάκια του τρύγου. Άλλα ήθελαν πάτους, άλλα χερούλια. Μέχρι τον Οκτώβριο καθόντουσαν εδώ, για να πληρωθούν από τα λεφτά της σταφίδας. Στα χωριά, τέτοια εποχή, δεν υπήρχαν χρήματα και όλοι περίμεναν το εισόδημα της σταφίδας. Και έβγαζαν οι οικογένειες μεγάλες ποσότητες σταφίδας 10, 20 τόνους, 30».
Δίπλα σε αυτούς τους φανοποιούς, έμαθε την τέχνη ο Παντελάρος. Η καριέρα του ξεκίνησε από τις προίκες των νεαρών κοριτσιών, τότε ακόμα που τα σκεύη τα καθάριζαν με άθο (στάχτη) και άμμο.
Το πριν και το μετά του γανώματος
Και η αλήθεια είναι ότι πέρασαν από τα χέρια του όλες οι προίκες της ευρύτερης περιοχής του Μαλεβυζίου, από τον Άγιο Μύρωνα, Πυργού, Πρινιά, Σάρχο, μέχρι την Αγ.Βαρβάρα.
«Υποχρεωτικά μέχρι και το ’60, σε κάθε νύφη που ήθελε να στεφανωθεί, γάνωνα την προίκα της. Τα κουταλοπήρουνα της, τις κνισάρες της. Την τελένια για το σκληρό αλεύρι, και τη μεταξωτή για το ψιλό αλεύρι, και τη ζάχαρη για τους κουραμπιέδες… την κουταλοθήκη της , το λαδικό και τη χτενοθήκη».
Η δύση του επαγγέλματος
Το ανοξείδωτο σκεύος ήρθε να αντικαταστήσει τα μπακιρένια, και η τέχνη του γανωτή άρχισε να δύει.
Ο Παντελάρος, άξιος άνθρωπος στα χέρια, ασχολήθηκε και με άλλες τέχνες. Με το αλουμίνιο, το μωσαϊκό, τα μάρμαρα. Ποτέ όμως δεν ξέχασε την πρώτη, σαν να ήταν η πρώτη του γυναίκα… Μια οδηγία για το μεγάλωμα των καζανιών στις 130 οκάδες, τον επέστρεψε στο παλιό του εργαστήριο με το καμινέτο και τα χημικά του.
Κορδονιέρα του ’60. Ο Παντελάρος για να την αγοράσει πούλησε ένα χωράφι. Εκεί έφτιαχναν τα «κορδόνια» για τα τσιγκάκια
Σήμερα δεν πάει αυτός στον πελάτη, αλλά ο πελάτης σε αυτόν, αφού στην καντίνα που έχει στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο, τον βρίσκουν με το «μιλητό» όσοι θέλουν να γανώσουν τις σίγλες τους. Κι αυτός δεν λέει όχι αφού η πρώτη τέχνη είναι και αυτή που τον έχει σημαδέψει…
Για να γανωθεί ένα χάλκινο σκεύος πρώτα καθαρίζεται με σπίρτο (υδροχλωρικό οξύ).
Στη συνέχεια τοποθετείται πάνω στη φωτιά για να ζεσταθεί καλά.
Ο γανωτής ρίχνει μέσα, στη συνέχεια, το χλωριούχο αμμώνιο και το τρίβει με τελάκι.
madeincreta.gr
Ο γανωτηηής… ο γανωτηηής… Στο άκουσμα αυτής της φράσης στα χωριά της Κρήτης τις δεκαετίες του ’40,’50,’60, οι νοικοκυρές έβγαιναν τρέχοντας από το σπίτι τους για να... τον προλάβουν να γανώσει τα τσικάλια, τα κουταλοπήρουνα, τα μπουγαδοκάζανα.
Το γάνωμα γινόταν μια φορά το χρόνο και ο γανωτής ή γανωματζής ή γανωματής περνούσε από όλα τα χωριά, πιο παλιά με το γάιδαρο, αργότερα με το τρίκυκλο, για να παραλάβει τα είδη προς επισκευή και να τα γανώσει ή επί τόπου ή στο εργαστήριο του μεταγενέστερα.
Δεν το περίμεναν, όμως, «πως και πώς» μόνο οι νοικοκυρές! Αλλά και οι βοσκοί, για να γανώσουν τις σίγλες (καζάνια) όπου τυροκομούσαν το τυρί, αλλά και οι αγρότες για να γανωθούν τα καπάκια των ρακοκάζανων, αλλά και άλλα χρήσιμα σκεύη της εποχής.
Για αυτό και οι γανωτές άλλη περίοδο επισκέπτονταν τα σταφιδοχώρια και άλλη τις κτηνοτροφικές περιοχές.
Ένας από τους παλαιότερους γανωτές του νομού Ηρακλείου, μπορεί και της Κρήτης, είναι ο Παντελάρος (Νίκος Χριστοδουλάκης) από τις Άνω Ασίτες, που έχει «οργώσει» και απλώσει την τέχνη του σε όλο το Μαλεβύζι.
Ρακοκάζανο για «οικιακή χρήση» από τα χέρια του Παντελάρου
«Φωτιά» παίρνουν τα χέρια στο γάνωμα ενώ μάλλον έχει πάθει και ανοσία στα χημικά που χρησιμοποιεί για την επικάλυψη με κασσίτερο των χάλκινων σκευών.
Παραδόξως, δουλειά έστω και λίγη, έχει ακόμα. Πολλοί πολιτιστικοί σύλλογοι τον ψάχνουν για να γανώσει τις τεράστιες σίγλες, που ακόμα χρησιμοποιούνται για το μαγείρεμα στις εκδηλώσεων που γίνονται στα χωριά, ενώ είναι περιζήτητος και στους κτηνοτρόφους.
Το …βάπτισμα του πυρός
Την τέχνη αυτήν την έμαθε «μικρό κοπελάκι» , πριν τα δέκα του, από τους «ξενομπάτες» φανοποιούς που επισκέπτονταν την περιοχή μετά τον πόλεμο, για να επιδιορθώσουν τα τσιγκάκια του τρύγου. Για αυτό και τους γινόταν «στενός κορσές» και λίγο- λίγο έμαθε. Σήμερα ο Παντελάρος είναι 74 ετών και εξασκεί την τέχνη σχεδόν εξήντα πέντε χρόνια, δηλαδή μια ολάκερη ζωή!
Δεν πυροβολεί! Κερνάει κρασί με παραδοσιακό φλασκί!
«Εδώ παλιά, τέτοια εποχή (τον Αύγουστο) έρχονταν ξένοι μαστόροι, φανοποιοί, και έφτιαχναν τα τσιγκάκια του τρύγου. Άλλα ήθελαν πάτους, άλλα χερούλια. Μέχρι τον Οκτώβριο καθόντουσαν εδώ, για να πληρωθούν από τα λεφτά της σταφίδας. Στα χωριά, τέτοια εποχή, δεν υπήρχαν χρήματα και όλοι περίμεναν το εισόδημα της σταφίδας. Και έβγαζαν οι οικογένειες μεγάλες ποσότητες σταφίδας 10, 20 τόνους, 30».
Δίπλα σε αυτούς τους φανοποιούς, έμαθε την τέχνη ο Παντελάρος. Η καριέρα του ξεκίνησε από τις προίκες των νεαρών κοριτσιών, τότε ακόμα που τα σκεύη τα καθάριζαν με άθο (στάχτη) και άμμο.
Το πριν και το μετά του γανώματος
Και η αλήθεια είναι ότι πέρασαν από τα χέρια του όλες οι προίκες της ευρύτερης περιοχής του Μαλεβυζίου, από τον Άγιο Μύρωνα, Πυργού, Πρινιά, Σάρχο, μέχρι την Αγ.Βαρβάρα.
«Υποχρεωτικά μέχρι και το ’60, σε κάθε νύφη που ήθελε να στεφανωθεί, γάνωνα την προίκα της. Τα κουταλοπήρουνα της, τις κνισάρες της. Την τελένια για το σκληρό αλεύρι, και τη μεταξωτή για το ψιλό αλεύρι, και τη ζάχαρη για τους κουραμπιέδες… την κουταλοθήκη της , το λαδικό και τη χτενοθήκη».
Η δύση του επαγγέλματος
Το ανοξείδωτο σκεύος ήρθε να αντικαταστήσει τα μπακιρένια, και η τέχνη του γανωτή άρχισε να δύει.
Ο Παντελάρος, άξιος άνθρωπος στα χέρια, ασχολήθηκε και με άλλες τέχνες. Με το αλουμίνιο, το μωσαϊκό, τα μάρμαρα. Ποτέ όμως δεν ξέχασε την πρώτη, σαν να ήταν η πρώτη του γυναίκα… Μια οδηγία για το μεγάλωμα των καζανιών στις 130 οκάδες, τον επέστρεψε στο παλιό του εργαστήριο με το καμινέτο και τα χημικά του.
Κορδονιέρα του ’60. Ο Παντελάρος για να την αγοράσει πούλησε ένα χωράφι. Εκεί έφτιαχναν τα «κορδόνια» για τα τσιγκάκια
Σήμερα δεν πάει αυτός στον πελάτη, αλλά ο πελάτης σε αυτόν, αφού στην καντίνα που έχει στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο, τον βρίσκουν με το «μιλητό» όσοι θέλουν να γανώσουν τις σίγλες τους. Κι αυτός δεν λέει όχι αφού η πρώτη τέχνη είναι και αυτή που τον έχει σημαδέψει…
Για να γανωθεί ένα χάλκινο σκεύος πρώτα καθαρίζεται με σπίρτο (υδροχλωρικό οξύ).
Στη συνέχεια τοποθετείται πάνω στη φωτιά για να ζεσταθεί καλά.
Ο γανωτής ρίχνει μέσα, στη συνέχεια, το χλωριούχο αμμώνιο και το τρίβει με τελάκι.
madeincreta.gr
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Ρουμελιώτης: Δεν υπήρξε διαπραγματευτική πυγμή
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Νικητής ο Πλατανιάς στην ματσάρα με την Ξάνθη
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
