2013-02-09 18:15:04
Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης (ΣΧΚ) ονομάζεται μια οργανική διαταραχή που έχει ανεξήγητα αίτια και ταλαιπωρεί περισσότερο τις γυναίκες. Έγινε δεκτή ως επίσημη διάγνωση ασθένειας για πρώτη φορά το 1987, ενώ είναι γνωστή και με άλλα ονόματα, όπως μυαλγική εγκεφαλομυελίτιδα ή νόσος της Ισλανδίας. Πριν αναγνωριστεί πολλοί πάσχοντες αντιμετωπίζονταν με αμηχανία από τους γιατρούς, οι οποίοι πίστευαν ότι τα συμπτώματα είναι καθαρά ψυχολογικά. Όπως αποδεικνύεται, είναι μια ασθένεια που έχει προκαλέσει πονοκέφαλο στον ιατρικό κόσμο, γι’ αυτό και συνοδεύεται από παρασκήνιο (που θυμίζει κινηματογραφικές ταινίες), επιστημονική σύγχυση και αδυναμία θεραπείας.
Με ποια συμπτώματα παρουσιάζεται
Όπως εξηγεί η ειδική παθολόγος Αναστασία Μοσχοβάκη*, το ιδιοπαθές Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης είναι μια συστηματική νόσος που χαρακτηρίζεται από γενικευμένη κόπωση. Ανάλογα με τον ασθενή, συνοδεύεται από τουλάχιστον τέσσερα από τα παρακάτω συμπτώματα:
Μυϊκούς πόνουςΠόνους στις αρθρώσειςΕυαίσθητους τραχηλικούς ή μασχαλιαίους λεμφαδένεςΠονόλαιμοΔιαταραχές της μνήμης και της συγκέντρωσης, που δεν προκαλούνται από φάρμακα, αλκοόλ ή ουσίεςΎπνο που δεν προσφέρει ξεκούρασηΚακουχία μετά από άσκησηΕμφάνιση πονοκέφαλου που δεν προϋπήρχεΠλήττει περισσότερο τους υπερευαίσθητους;
Η γιατρός εξηγεί πως για να θεωρηθεί ότι κάποιος πάσχει από το σύνδρομο, θα πρέπει πρώτα να διαπιστωθεί ότι δεν υποφέρει από κάποιο οργανικό νόσημα ή ψυχιατρική ασθένεια που προκαλεί τα παραπάνω συμπτώματα. Ιατρικές μελέτες έχουν δείξει ότι η παρουσία μιας φλεγμονής ή ανωμαλίας του ανοσοποιητικού μπορεί να πυροδοτήσει την εμφάνιση του συνδρόμου. Όπως έχει παρατηρηθεί σε αρκετές περιπτώσεις, πριν από την εμφάνιση του ΣΧΚ έχει προηγηθεί ένα λοιμώδες νόσημα που καταπονεί τον οργανισμό. Επίσης οι πάσχοντες φαίνεται να παρουσιάζουν μια συγκεκριμένη ψυχοσύνθεση: Έχουν νευροφυτική ευαισθησία, συναισθηματική αστάθεια και υπάρχει πιθανότητα να έχουν υποστεί ένα σημαντικό (ψυχολογικό) παιδικό τραύμα.
Φαρμακευτικές θεραπείες
Σύμφωνα με τη γιατρό, η σύγχρονη θεραπευτική προσέγγιση χρησιμοποιεί φάρμακα με ολιστική δράση, δηλαδή σκευάσματα και ειδική διατροφή που σταθεροποιούν το ανοσοποιητικό, αλλά και μεθόδους για τη σταθεροποίηση του νευροφυτικού συστήματος.
Ο παράδοξος ιός
Οι επιστήμονες ερευνούν εδώ και χρόνια το θέμα του ΣΧΚ, καθώς δεν έχουν βρει την αιτία που το δημιουργεί. Τα συμπεράσματά τους είναι αντικρουόμενα και αμφιλεγόμενα. Το 2010 μια επιστημονική ανακοίνωση ότι το ΣΧΚ μπορεί να οφείλεται στον παράξενο ρετροϊό της λευχαιμίας των τρωκτικών (ιός που αντιγράφεται στο DNA, όπως αυτός του Έιτζ), ο οποίος λέγεται ότι είναι τεχνητός (κατασκευασμένος στο εργαστήριο), δημιούργησε σάλο. Σύμφωνα με μελέτη του αμερικανικού National Institutes of Health (NIH) Clinical Center στη Βηθεσδά του Μέριλαντ που δημοσιεύτηκε στα πρακτικά της αμερικανικής Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών, βρέθηκαν ίχνη του συγκεκριμένου ρετροϊού στο αίμα ασθενών με ΣΧΚ. Προγενέστερη έρευνα (που κατόπιν ανακλήθηκε) είχε βρει παρόμοιο ιό και στο αίμα ανθρώπων που έπασχαν από καρκίνο του προστάτη. Η πρόταση των επιστημόνων ήταν να δοθούν στους ασθενείς αντιικά φάρμακα, για να διαπιστωθεί αν θα θεραπευθούν. Όπως τόνισαν και παλαιότερα δεν γνώριζαν ότι το έλκος στομάχου προέρχεται από ιό, μέχρι που δοκίμασαν το φάρμακο και είδαν ότι λειτουργεί.
Διαψεύσεις και διώξεις
Ωστόσο υπήρχε ήδη μελέτη του 2009 που είχε δείξει ότι το ΣΧΚ οφείλεται σε παρόμοιο ρετροϊό των ποντικών. Επικεφαλής της έρευνας ήταν η Judy Mikovits, βιοχημικός, κυτταρική βιολόγος, ιολόγος και διευθύντρια μελετών στο ιδιωτικό Κέντρο Νευρο-ανοσιολογικών Διαταραχών Whittemore Peterson Institute της Νεβάδα, με θητεία στο αμερικανικό Ινστιτούτο Καρκίνου. Και εδώ αρχίζει η περίεργη τροπή: Η έρευνά της αμφισβητήθηκε από συναδέλφους της και η ίδια απολύθηκε από το Ινστιτούτο Ερευνών όπου εργαζόταν. Στη συνέχεια κατηγορήθηκε ότι έκλεψε τους φορητούς υπολογιστές και άλλα υλικά του εργαστηρίου της, με αποτέλεσμα να συλληφθεί και να φυλακιστεί στην Καλιφόρνια. Η υπόθεση φαινόταν πολύ μπερδεμένη, όμως μετά από διαπραγματεύσεις η ποινική δίωξη εναντίον της σταμάτησε. Η αναστάτωση που προκλήθηκε στους επιστημονικούς κύκλους ήταν μεγάλη (πολλοί μίλησαν για τραγωδία της επιστήμης) και κατάληξη ήταν το 2011 η αμερικανική επιστημονική εφημερίδα Science να αναγκαστεί να ανακαλέσει πλήρως τη μελέτη της Judy Mikovits. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκαν νέες έρευνες από το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια και αλλού ( δημοσιεύτηκαν και στην Αμερικανική Εταιρεία Μικροβιολογίας, οι οποίες μηδένισαν την πιθανότητα η ασθένεια να προέρχεται από ιό αναστρέφοντας τα πορίσματα των ερευνών της Judy Mikovits (ότι δηλαδή η ασθένεια προέρχεται από ιογενή λοίμωξη).
Ακόμα μία μελέτη που είχε βρει παρόμοιους ιούς επίσης ανακλήθηκε.
Ιοί για πολλές ασθένειες;
Αξίζει να σημιεωθεί ότι η Judy Mikovits ισχυρίζεται πως ο ιός της λευχαιμίας των τρωκτικών συνδέεται επίσης με ασθένειες όπως η νόσος Πάρκινσον, η σκλήρυνση κατά πλάκας και ο αυτισμός. Δεδομένου όμως ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες μόνο κέρδη μπορούν να περιμένουν στην περίπτωση που θα κυκλοφορήσει ένα αντιικό φάρμακο για το ΣΧΚ (συν τα πανάκριβα διαγνωστικά τεστ), καθώς οι πάσχοντες ανέρχονται διεθνώς σε εκατομμύρια, κανείς δεν μπορεί να ξέρει σε ποια πλευρά βρίσκεται η αλήθεια.
Ακόμα ψάχνουν την αιτία
Παρά λοιπόν το γεγονός ότι έχουν γίνει πολλές διαφορετικές έρευνες στην προσπάθεια να αποδοθεί το Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης σε κάποιον ιό ή στο στρες, στην έκθεση σε τοξικούς παράγοντες, σε ιγμορίτιδα ή στη μικροβιακή μόλυνση του νευρικού συστήματος, ακόμα η αιτία αυτής της δυσλειτουργίας του οργανισμού παραμένει άγνωστη. Κατά τους επιστήμονες, η θεραπευτική λύση είναι να επανέλθει το ανοσοποιητικό σύστημα του πάσχοντα σε ισορροπία, ώστε ο οργανισμός του να κατορθώσει να αντιστρέψει τα συμπτώματα. Ωστόσο οι ασθενείς παρουσιάζουν σοβαρές αλλαγές στο ανοσοποιητικό τους σύστημα: Χρόνια ενεργοποίησή του (σαν να παλεύει διαρκώς μια μόλυνση), φτωχή, μη ικανοποιητική λειτουργία των ανοσοποιητικών κυττάρων και παρουσία αυτο-αντισωμάτων (αντισώματα που επιτίθενται στους ιστούς του ίδιου του οργανισμού). Οι πάσχοντες, εκτός από γενική εξάντληση, ενδέχεται να αντιμετωπίζουν επίσης καρδιακά και αναπνευστικά προβλήματα, ενώ παράλληλα οι συνήθεις αιματολογικές εξετάσεις τους να είναι φυσιολογικές. Μια πρόσφατη έρευνα έδειξε επίσης ότι έφηβοι – και κυρίως κορίτσια – που πέρασαν λοιμώδη μονοπυρήνωση (ασθένεια του φιλιού) χωρίς να αναρρώσουν πλήρως, ενδέχεται να αναπτύξουν ΣΧΚ. Σύμφωνα με άλλη μελέτη έχει διαπιστωθεί η εμφάνιση του συνδρόμου σε δωρητές νεφρού, μετά από την νεφροεκτομή.
Από διατροφική άποψη, ορισμένοι ερευνητές προτείνουν στους ασθενείς να προσθέσουν πηγές ω-3 λιπαρών στα γεύματά τους.
Τι σχέση έχει ο Πόλεμος του Κόλπου;
Όπως αναφέρει το BBC, στο τέλος του περασμένου χρόνου έλαβε τον τίτλο του ιππότη από το βρετανικό κράτος ο πλέον ειδικός στο Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης. Πρόκειται για τον πολυβραβευμένο Άγγλο καθηγητή ψυχιατρικής Simon Wessely, ο οποίος δημιούργησε μια από τις πρώτες κλινικές για άτομα με ΣΧΚ στην πατρίδα του. Η εξειδίκευσή του στα προβλήματα υγείας των στρατιωτών (ερεύνησε εντατικά το Σύνδρομο του Πολέμου του Κόλπου) και η μέχρι τώρα εμπειρία του τον οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν δύο ξεχωριστά, παρόμοια σύνδρομα αλλά ένα. Διότι συμπτώματα όπως χρόνια κούραση και πονοκέφαλοι, διαταραχές ύπνου, πόνοι στις αρθρώσεις, ευερέθιστο έντερο, στομαχικές και αναπνευστικές διαταραχές και ψυχολογικά προβλήματα είναι κοινά και στα δύο σύνδρομα (του Πολέμου του Κόλπου και της Χρόνιας Κόπωσης).
«Σύνδρομα Κεντρικής Ευαισθησίας»
Εν τω μεταξύ, η τελευταία λέξη των επιστημόνων είναι η απόφασή τους να κατατάξουν όλα τα σύνδρομα με παρόμοια συμπτώματα (π.χ. ΣΧΚ, ινομυαλγία) σε μια γενικότερη κατηγορία ασθενειών με το όνομα Σύνδρομο Κεντρικής Ευαισθησίας (Central Sensitivity Syndrome – CSS). Μέσα σε αυτό το…σακί σκοπεύουν να ρίξουν όποια πολυσυμπτωματική ασθένεια δεν έχει κατανοητή αιτία και παρουσιάζει διαταραχές του νευρο-ενδοκρινο-αμυντικού συστήματος. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούν πλέον να κάνουν έρευνες που να απευθύνονται σε όλες αυτές τις ασθένειες μαζί. Όσο για τους ασθενείς που πάσχουν από αυτά τα σύνδρομα, θεωρείται είναι ότι είναι υπερευαίσθητοι στον πόνο, στις πληροφορίες που παίρνουν από τα αισθητήρια όργανά τους και ίσως, τελικά, στον κόσμο που μας περιβάλλει.
Golden Magazine
* Δρ. Αναστασία Μοσχοβάκη – Ιατρός Ειδική Παθολόγος: Φραγκοπούλου 10, Κηφισιά, τηλ. 2106252770 / e-mail: [email protected]
Με ποια συμπτώματα παρουσιάζεται
Όπως εξηγεί η ειδική παθολόγος Αναστασία Μοσχοβάκη*, το ιδιοπαθές Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης είναι μια συστηματική νόσος που χαρακτηρίζεται από γενικευμένη κόπωση. Ανάλογα με τον ασθενή, συνοδεύεται από τουλάχιστον τέσσερα από τα παρακάτω συμπτώματα:
Μυϊκούς πόνουςΠόνους στις αρθρώσειςΕυαίσθητους τραχηλικούς ή μασχαλιαίους λεμφαδένεςΠονόλαιμοΔιαταραχές της μνήμης και της συγκέντρωσης, που δεν προκαλούνται από φάρμακα, αλκοόλ ή ουσίεςΎπνο που δεν προσφέρει ξεκούρασηΚακουχία μετά από άσκησηΕμφάνιση πονοκέφαλου που δεν προϋπήρχεΠλήττει περισσότερο τους υπερευαίσθητους;
Η γιατρός εξηγεί πως για να θεωρηθεί ότι κάποιος πάσχει από το σύνδρομο, θα πρέπει πρώτα να διαπιστωθεί ότι δεν υποφέρει από κάποιο οργανικό νόσημα ή ψυχιατρική ασθένεια που προκαλεί τα παραπάνω συμπτώματα. Ιατρικές μελέτες έχουν δείξει ότι η παρουσία μιας φλεγμονής ή ανωμαλίας του ανοσοποιητικού μπορεί να πυροδοτήσει την εμφάνιση του συνδρόμου. Όπως έχει παρατηρηθεί σε αρκετές περιπτώσεις, πριν από την εμφάνιση του ΣΧΚ έχει προηγηθεί ένα λοιμώδες νόσημα που καταπονεί τον οργανισμό. Επίσης οι πάσχοντες φαίνεται να παρουσιάζουν μια συγκεκριμένη ψυχοσύνθεση: Έχουν νευροφυτική ευαισθησία, συναισθηματική αστάθεια και υπάρχει πιθανότητα να έχουν υποστεί ένα σημαντικό (ψυχολογικό) παιδικό τραύμα.
Φαρμακευτικές θεραπείες
Σύμφωνα με τη γιατρό, η σύγχρονη θεραπευτική προσέγγιση χρησιμοποιεί φάρμακα με ολιστική δράση, δηλαδή σκευάσματα και ειδική διατροφή που σταθεροποιούν το ανοσοποιητικό, αλλά και μεθόδους για τη σταθεροποίηση του νευροφυτικού συστήματος.
Ο παράδοξος ιός
Οι επιστήμονες ερευνούν εδώ και χρόνια το θέμα του ΣΧΚ, καθώς δεν έχουν βρει την αιτία που το δημιουργεί. Τα συμπεράσματά τους είναι αντικρουόμενα και αμφιλεγόμενα. Το 2010 μια επιστημονική ανακοίνωση ότι το ΣΧΚ μπορεί να οφείλεται στον παράξενο ρετροϊό της λευχαιμίας των τρωκτικών (ιός που αντιγράφεται στο DNA, όπως αυτός του Έιτζ), ο οποίος λέγεται ότι είναι τεχνητός (κατασκευασμένος στο εργαστήριο), δημιούργησε σάλο. Σύμφωνα με μελέτη του αμερικανικού National Institutes of Health (NIH) Clinical Center στη Βηθεσδά του Μέριλαντ που δημοσιεύτηκε στα πρακτικά της αμερικανικής Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών, βρέθηκαν ίχνη του συγκεκριμένου ρετροϊού στο αίμα ασθενών με ΣΧΚ. Προγενέστερη έρευνα (που κατόπιν ανακλήθηκε) είχε βρει παρόμοιο ιό και στο αίμα ανθρώπων που έπασχαν από καρκίνο του προστάτη. Η πρόταση των επιστημόνων ήταν να δοθούν στους ασθενείς αντιικά φάρμακα, για να διαπιστωθεί αν θα θεραπευθούν. Όπως τόνισαν και παλαιότερα δεν γνώριζαν ότι το έλκος στομάχου προέρχεται από ιό, μέχρι που δοκίμασαν το φάρμακο και είδαν ότι λειτουργεί.
Διαψεύσεις και διώξεις
Ωστόσο υπήρχε ήδη μελέτη του 2009 που είχε δείξει ότι το ΣΧΚ οφείλεται σε παρόμοιο ρετροϊό των ποντικών. Επικεφαλής της έρευνας ήταν η Judy Mikovits, βιοχημικός, κυτταρική βιολόγος, ιολόγος και διευθύντρια μελετών στο ιδιωτικό Κέντρο Νευρο-ανοσιολογικών Διαταραχών Whittemore Peterson Institute της Νεβάδα, με θητεία στο αμερικανικό Ινστιτούτο Καρκίνου. Και εδώ αρχίζει η περίεργη τροπή: Η έρευνά της αμφισβητήθηκε από συναδέλφους της και η ίδια απολύθηκε από το Ινστιτούτο Ερευνών όπου εργαζόταν. Στη συνέχεια κατηγορήθηκε ότι έκλεψε τους φορητούς υπολογιστές και άλλα υλικά του εργαστηρίου της, με αποτέλεσμα να συλληφθεί και να φυλακιστεί στην Καλιφόρνια. Η υπόθεση φαινόταν πολύ μπερδεμένη, όμως μετά από διαπραγματεύσεις η ποινική δίωξη εναντίον της σταμάτησε. Η αναστάτωση που προκλήθηκε στους επιστημονικούς κύκλους ήταν μεγάλη (πολλοί μίλησαν για τραγωδία της επιστήμης) και κατάληξη ήταν το 2011 η αμερικανική επιστημονική εφημερίδα Science να αναγκαστεί να ανακαλέσει πλήρως τη μελέτη της Judy Mikovits. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκαν νέες έρευνες από το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια και αλλού ( δημοσιεύτηκαν και στην Αμερικανική Εταιρεία Μικροβιολογίας, οι οποίες μηδένισαν την πιθανότητα η ασθένεια να προέρχεται από ιό αναστρέφοντας τα πορίσματα των ερευνών της Judy Mikovits (ότι δηλαδή η ασθένεια προέρχεται από ιογενή λοίμωξη).
Ακόμα μία μελέτη που είχε βρει παρόμοιους ιούς επίσης ανακλήθηκε.
Ιοί για πολλές ασθένειες;
Αξίζει να σημιεωθεί ότι η Judy Mikovits ισχυρίζεται πως ο ιός της λευχαιμίας των τρωκτικών συνδέεται επίσης με ασθένειες όπως η νόσος Πάρκινσον, η σκλήρυνση κατά πλάκας και ο αυτισμός. Δεδομένου όμως ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες μόνο κέρδη μπορούν να περιμένουν στην περίπτωση που θα κυκλοφορήσει ένα αντιικό φάρμακο για το ΣΧΚ (συν τα πανάκριβα διαγνωστικά τεστ), καθώς οι πάσχοντες ανέρχονται διεθνώς σε εκατομμύρια, κανείς δεν μπορεί να ξέρει σε ποια πλευρά βρίσκεται η αλήθεια.
Ακόμα ψάχνουν την αιτία
Παρά λοιπόν το γεγονός ότι έχουν γίνει πολλές διαφορετικές έρευνες στην προσπάθεια να αποδοθεί το Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης σε κάποιον ιό ή στο στρες, στην έκθεση σε τοξικούς παράγοντες, σε ιγμορίτιδα ή στη μικροβιακή μόλυνση του νευρικού συστήματος, ακόμα η αιτία αυτής της δυσλειτουργίας του οργανισμού παραμένει άγνωστη. Κατά τους επιστήμονες, η θεραπευτική λύση είναι να επανέλθει το ανοσοποιητικό σύστημα του πάσχοντα σε ισορροπία, ώστε ο οργανισμός του να κατορθώσει να αντιστρέψει τα συμπτώματα. Ωστόσο οι ασθενείς παρουσιάζουν σοβαρές αλλαγές στο ανοσοποιητικό τους σύστημα: Χρόνια ενεργοποίησή του (σαν να παλεύει διαρκώς μια μόλυνση), φτωχή, μη ικανοποιητική λειτουργία των ανοσοποιητικών κυττάρων και παρουσία αυτο-αντισωμάτων (αντισώματα που επιτίθενται στους ιστούς του ίδιου του οργανισμού). Οι πάσχοντες, εκτός από γενική εξάντληση, ενδέχεται να αντιμετωπίζουν επίσης καρδιακά και αναπνευστικά προβλήματα, ενώ παράλληλα οι συνήθεις αιματολογικές εξετάσεις τους να είναι φυσιολογικές. Μια πρόσφατη έρευνα έδειξε επίσης ότι έφηβοι – και κυρίως κορίτσια – που πέρασαν λοιμώδη μονοπυρήνωση (ασθένεια του φιλιού) χωρίς να αναρρώσουν πλήρως, ενδέχεται να αναπτύξουν ΣΧΚ. Σύμφωνα με άλλη μελέτη έχει διαπιστωθεί η εμφάνιση του συνδρόμου σε δωρητές νεφρού, μετά από την νεφροεκτομή.
Από διατροφική άποψη, ορισμένοι ερευνητές προτείνουν στους ασθενείς να προσθέσουν πηγές ω-3 λιπαρών στα γεύματά τους.
Τι σχέση έχει ο Πόλεμος του Κόλπου;
Όπως αναφέρει το BBC, στο τέλος του περασμένου χρόνου έλαβε τον τίτλο του ιππότη από το βρετανικό κράτος ο πλέον ειδικός στο Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης. Πρόκειται για τον πολυβραβευμένο Άγγλο καθηγητή ψυχιατρικής Simon Wessely, ο οποίος δημιούργησε μια από τις πρώτες κλινικές για άτομα με ΣΧΚ στην πατρίδα του. Η εξειδίκευσή του στα προβλήματα υγείας των στρατιωτών (ερεύνησε εντατικά το Σύνδρομο του Πολέμου του Κόλπου) και η μέχρι τώρα εμπειρία του τον οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν δύο ξεχωριστά, παρόμοια σύνδρομα αλλά ένα. Διότι συμπτώματα όπως χρόνια κούραση και πονοκέφαλοι, διαταραχές ύπνου, πόνοι στις αρθρώσεις, ευερέθιστο έντερο, στομαχικές και αναπνευστικές διαταραχές και ψυχολογικά προβλήματα είναι κοινά και στα δύο σύνδρομα (του Πολέμου του Κόλπου και της Χρόνιας Κόπωσης).
«Σύνδρομα Κεντρικής Ευαισθησίας»
Εν τω μεταξύ, η τελευταία λέξη των επιστημόνων είναι η απόφασή τους να κατατάξουν όλα τα σύνδρομα με παρόμοια συμπτώματα (π.χ. ΣΧΚ, ινομυαλγία) σε μια γενικότερη κατηγορία ασθενειών με το όνομα Σύνδρομο Κεντρικής Ευαισθησίας (Central Sensitivity Syndrome – CSS). Μέσα σε αυτό το…σακί σκοπεύουν να ρίξουν όποια πολυσυμπτωματική ασθένεια δεν έχει κατανοητή αιτία και παρουσιάζει διαταραχές του νευρο-ενδοκρινο-αμυντικού συστήματος. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούν πλέον να κάνουν έρευνες που να απευθύνονται σε όλες αυτές τις ασθένειες μαζί. Όσο για τους ασθενείς που πάσχουν από αυτά τα σύνδρομα, θεωρείται είναι ότι είναι υπερευαίσθητοι στον πόνο, στις πληροφορίες που παίρνουν από τα αισθητήρια όργανά τους και ίσως, τελικά, στον κόσμο που μας περιβάλλει.
Golden Magazine
* Δρ. Αναστασία Μοσχοβάκη – Ιατρός Ειδική Παθολόγος: Φραγκοπούλου 10, Κηφισιά, τηλ. 2106252770 / e-mail: [email protected]
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΜΕΤΑΘΕΣΕΙΣ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΕΔ, ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΘΕΣΜΙΕΣ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
