2013-04-22 13:35:07
Σε μια μικρή αίθουσα των εξωτερικών ιατρείων του νοσοκομείου του Μουκάττσεβε, ο δόκτωρ Γιεβγέν Ζουπάν, πρόεδρος του Ρουθηνικού Εθνικού Συμβουλίου, ακουμπάει τα γυαλιά του πάνω στο γραφείο του προτού πάρει με μεγάλη σοβαρότητα τον λόγο « Το κράτος δεν μας αναγνωρίζει ως μια πραγματική εθνότητα με πλήρη δικαιώματα, αλλά ως μια υποκατηγορία Ουκρανών. Ωστόσο, είμαστε ένας λαός με διακριτή γλώσσα και κουλτούρα ».
Στην απογραφή του 2001, στην Υπερκαρπαθία δήλωσαν « Ρουθήνιοι » 10.000 άτομα. Ο Δρ. Ζουπάν διορθώνει : « Tα δεδομένα πλαστογραφήθηκαν γιατί είμαστε 800.000. Οι Ουκρανοί εθνικιστές φοβούνται ότι κάποια μέρα θα διεκδικήσουμε την εδαφική αυτονομία μας ». Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, το 1991, στην Ουκρανία πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα για το κατά πόσον ο πληθυσμός επιθυμούσε την ανεξαρτητοποίηση της πρώην σοβιετικής δημοκρατίας. Τότε, στους κατοίκους της Υπερκαρπαθίας τέθηκε κι ένα ιδιαίτερο ερώτημα : κλήθηκαν να αποφανθούν για το ενδεχόμενο της αυτονομίας της περιοχής τους
. Το 78% του πληθυσμού τάχθηκε υπέρ της αυτονομίας, αλλά αυτή δεν τους δόθηκε ποτέ. « Τι σημασία έχει… Τα κράτη είναι περαστικά, ενώ οι Ρουθήνιοι είναι πάντα εδώ » ! Με αυτόν τον τρόπο προσπαθεί να καθησυχάσει τον εαυτό του ο Δρ. Ζουπάν. Ωστόσο, στις 24 Δεκεμβρίου του 2012, αναγνωρίστηκε η ρουθηνική ως επίσημη γλώσσα στην Υπερκαρπαθία.
Σύμφωνα με τον Αμερικανό –ρουθηνικής καταγωγής- ιστορικό Πολ Ρόμπερτ Μαγκόξι [1], οι Ρουθήνιοι είναι ένας σλαβικός λαός τον οποίο συναντάμε στις δυτικές πλαγιές των Καρπαθίων, στην Ουκρανία, στη Σλοβακία, στην Πολωνία, ακόμα και στη Βοϊβοδίνα, στο βόρειο τμήμα της Σερβίας. Οι Ρουθήνιοι μιλάνε μια σειρά ανατολικών σλαβικών διαλέκτων, χρησιμοποιούν το κυριλλικό αλφάβητο και ακολουθούν παραδοσιακά το ανατολικό χριστιανικό τελετουργικό, είτε το ορθόδοξο, είτε το ουνιτικό. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, ο πληθυσμός τους κυμαίνεται μεταξύ εννιακοσίων χιλιάδων και ενός εκατομμυρίου.
Ωστόσο, για τους εθνικιστές του κόμματος Svoboda δεν τίθεται καν θέμα αναγνώρισης των ιδιαιτεροτήτων της κοινότητας. Ο Όλεχ Κούτσιν φωνάζει γεμάτος θυμό : « Οι Ρουθήνιοι είναι Ουκρανοί. Όσοι υποστηρίζουν το αντίθετο πληρώνονται από τη Ρωσία για να εξασθενήσουν το Ουκρανικό έθνος », Πώς μπορούμε, λοιπόν, να ορίσουμε τους Ρουθήνιους ; Στις αρχές του 20ού αιώνα, οι πληθυσμοί αυτοί θεωρούνταν Ρώσοι ή Ουκρανοί. Άλλοι υποστήριζαν ότι οι Ρουθήνιοι ήταν Σλοβάκοι ή ακόμα και εκσλαβισμένοι Ούγγροι.
Ωστόσο, σύμφωνα με κάποιους θεωρητικούς του εθνικισμού, όπως ο Έρνεστ Γκέλνερ [2], ο οποίος δηλώνει ότι τα έθνη είναι « τεχνητά κατασκευάσματα που δημιουργούνται από τις πεποιθήσεις, τις εκδηλώσεις πίστης και τις διάφορες μορφές αλληλεγγύης των ανθρώπων », μετά την πτώση του σοβιετικού μπλοκ, είμαστε αναγκασμένοι να διαπιστώσουμε την (ανα)συγκρότηση μιας ρουθηνικής εθνικής ιδέας στην Ανατολική Ευρώπη. Εξάλλου, αυτή η ιδιαίτερη ταυτότητα αναγνωριζόταν από τη Γιουγκοσλαβία του Τίτο [3] και διατηρήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα στους κύκλους της διασποράς στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον Καναδά.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το κίνημα των Ρουθηνίων αρχίζει να οργανώνεται και να αποκτά δομές, χάρη στην αναγνώρισή τους από το σλοβακικό κράτος. Ήδη από το 1995, στη Σλοβακία κωδικοποιείται η γλώσσα τους με βάση τη διάλεκτο της περιοχής του Ζέμπλιν. Όπως μας εξηγεί η Άννα Ουλίσκοβα από το Ρουθηνικό Ινστιτούτο του Πρεσόβ, « επρόκειτο για τη μορφή της ρουθηνικής γλώσσας που είχε λιγότερο επηρεαστεί από τις υπόλοιπες. Ωστόσο, για να γίνουν σεβαστές οι διαφορές που παρατηρούνται ανάμεσα στις διάφορες περιοχές, υιοθετήσαμε τη μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε για την κωδικοποίηση της ραιτορρωμανικής γλώσσας [4], δημιουργώντας διαφορετικούς γλωσσολογικούς κανόνες για τη ρουθηνική της Σλοβακίας, της Ουκρανίας, της Πολωνίας και της Σερβίας, ενώ παράλληλα εργαζόμασταν για τη δημιουργία ενός πέμπτου συστήματος κανόνων, το οποίο να μας περιλαμβάνει όλους ». Το Ρουθηνικό Ινστιτούτο του Πρεσόβ είναι ένα πανεπιστήμιο που χρηματοδοτείται από το σλοβακικό κράτος και ενισχύεται από τη διασπορά που ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όπως μας εξηγεί γεμάτη ενθουσιασμό η Ουλίσκοβα, « στη Σλοβακία υπάρχουν έντεκα δημοτικά σχολεία και γυμνάσια και ένα λύκειο. Τα διπλώματα του ινστιτούτου μας αναγνωρίστηκαν το 2009 ».
Το μέλλον θα δείξει κατά πόσον η (ανα)γέννηση αυτής της κουλτούρας θα είναι αρκετά σημαντική ώστε να αναπτυχθεί ένα αίσθημα ταυτότητας που θα διαθέτει συνοχή και δομή. Όπως συμβαίνει και σε πλήθος άλλων περιπτώσεων στην Ευρώπη, το ρουθηνικό έθνος αποτελεί ένα ερωτηματικό το οποίο μονάχα ο χρόνος μπορεί να απαντήσει.
[1] Paul Robert Magocsi, « Une nouvelle nationalité slave : les Ruthènes de l’Europe du Centre-Est », « Revue des études slaves », τόμος 69, τεύχος ΙΙΙ, Παρίσι, 1997.
[2] Ernest Gellner, « Nations et nationalisme », Payot, συλλογή « Ιστορική Βιβλιοθήκη », Παρίσι, 1989.
[3] Βλέπε Jean-Arnault Dérens, « Οι ξεχασμένοι “μικροί λαοί” των Βαλκανίων ».
[4] Η romance είναι η τέταρτη επίσημη γλώσσα στην Ελβετία μετά τη γερμανική, τη γαλλική και την ιταλική.
Le Monde Diplomatique
Greek Finance Forum
Tromaktiko
Στην απογραφή του 2001, στην Υπερκαρπαθία δήλωσαν « Ρουθήνιοι » 10.000 άτομα. Ο Δρ. Ζουπάν διορθώνει : « Tα δεδομένα πλαστογραφήθηκαν γιατί είμαστε 800.000. Οι Ουκρανοί εθνικιστές φοβούνται ότι κάποια μέρα θα διεκδικήσουμε την εδαφική αυτονομία μας ». Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, το 1991, στην Ουκρανία πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα για το κατά πόσον ο πληθυσμός επιθυμούσε την ανεξαρτητοποίηση της πρώην σοβιετικής δημοκρατίας. Τότε, στους κατοίκους της Υπερκαρπαθίας τέθηκε κι ένα ιδιαίτερο ερώτημα : κλήθηκαν να αποφανθούν για το ενδεχόμενο της αυτονομίας της περιοχής τους
Σύμφωνα με τον Αμερικανό –ρουθηνικής καταγωγής- ιστορικό Πολ Ρόμπερτ Μαγκόξι [1], οι Ρουθήνιοι είναι ένας σλαβικός λαός τον οποίο συναντάμε στις δυτικές πλαγιές των Καρπαθίων, στην Ουκρανία, στη Σλοβακία, στην Πολωνία, ακόμα και στη Βοϊβοδίνα, στο βόρειο τμήμα της Σερβίας. Οι Ρουθήνιοι μιλάνε μια σειρά ανατολικών σλαβικών διαλέκτων, χρησιμοποιούν το κυριλλικό αλφάβητο και ακολουθούν παραδοσιακά το ανατολικό χριστιανικό τελετουργικό, είτε το ορθόδοξο, είτε το ουνιτικό. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, ο πληθυσμός τους κυμαίνεται μεταξύ εννιακοσίων χιλιάδων και ενός εκατομμυρίου.
Ωστόσο, για τους εθνικιστές του κόμματος Svoboda δεν τίθεται καν θέμα αναγνώρισης των ιδιαιτεροτήτων της κοινότητας. Ο Όλεχ Κούτσιν φωνάζει γεμάτος θυμό : « Οι Ρουθήνιοι είναι Ουκρανοί. Όσοι υποστηρίζουν το αντίθετο πληρώνονται από τη Ρωσία για να εξασθενήσουν το Ουκρανικό έθνος », Πώς μπορούμε, λοιπόν, να ορίσουμε τους Ρουθήνιους ; Στις αρχές του 20ού αιώνα, οι πληθυσμοί αυτοί θεωρούνταν Ρώσοι ή Ουκρανοί. Άλλοι υποστήριζαν ότι οι Ρουθήνιοι ήταν Σλοβάκοι ή ακόμα και εκσλαβισμένοι Ούγγροι.
Ωστόσο, σύμφωνα με κάποιους θεωρητικούς του εθνικισμού, όπως ο Έρνεστ Γκέλνερ [2], ο οποίος δηλώνει ότι τα έθνη είναι « τεχνητά κατασκευάσματα που δημιουργούνται από τις πεποιθήσεις, τις εκδηλώσεις πίστης και τις διάφορες μορφές αλληλεγγύης των ανθρώπων », μετά την πτώση του σοβιετικού μπλοκ, είμαστε αναγκασμένοι να διαπιστώσουμε την (ανα)συγκρότηση μιας ρουθηνικής εθνικής ιδέας στην Ανατολική Ευρώπη. Εξάλλου, αυτή η ιδιαίτερη ταυτότητα αναγνωριζόταν από τη Γιουγκοσλαβία του Τίτο [3] και διατηρήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα στους κύκλους της διασποράς στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον Καναδά.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το κίνημα των Ρουθηνίων αρχίζει να οργανώνεται και να αποκτά δομές, χάρη στην αναγνώρισή τους από το σλοβακικό κράτος. Ήδη από το 1995, στη Σλοβακία κωδικοποιείται η γλώσσα τους με βάση τη διάλεκτο της περιοχής του Ζέμπλιν. Όπως μας εξηγεί η Άννα Ουλίσκοβα από το Ρουθηνικό Ινστιτούτο του Πρεσόβ, « επρόκειτο για τη μορφή της ρουθηνικής γλώσσας που είχε λιγότερο επηρεαστεί από τις υπόλοιπες. Ωστόσο, για να γίνουν σεβαστές οι διαφορές που παρατηρούνται ανάμεσα στις διάφορες περιοχές, υιοθετήσαμε τη μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε για την κωδικοποίηση της ραιτορρωμανικής γλώσσας [4], δημιουργώντας διαφορετικούς γλωσσολογικούς κανόνες για τη ρουθηνική της Σλοβακίας, της Ουκρανίας, της Πολωνίας και της Σερβίας, ενώ παράλληλα εργαζόμασταν για τη δημιουργία ενός πέμπτου συστήματος κανόνων, το οποίο να μας περιλαμβάνει όλους ». Το Ρουθηνικό Ινστιτούτο του Πρεσόβ είναι ένα πανεπιστήμιο που χρηματοδοτείται από το σλοβακικό κράτος και ενισχύεται από τη διασπορά που ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όπως μας εξηγεί γεμάτη ενθουσιασμό η Ουλίσκοβα, « στη Σλοβακία υπάρχουν έντεκα δημοτικά σχολεία και γυμνάσια και ένα λύκειο. Τα διπλώματα του ινστιτούτου μας αναγνωρίστηκαν το 2009 ».
Το μέλλον θα δείξει κατά πόσον η (ανα)γέννηση αυτής της κουλτούρας θα είναι αρκετά σημαντική ώστε να αναπτυχθεί ένα αίσθημα ταυτότητας που θα διαθέτει συνοχή και δομή. Όπως συμβαίνει και σε πλήθος άλλων περιπτώσεων στην Ευρώπη, το ρουθηνικό έθνος αποτελεί ένα ερωτηματικό το οποίο μονάχα ο χρόνος μπορεί να απαντήσει.
[1] Paul Robert Magocsi, « Une nouvelle nationalité slave : les Ruthènes de l’Europe du Centre-Est », « Revue des études slaves », τόμος 69, τεύχος ΙΙΙ, Παρίσι, 1997.
[2] Ernest Gellner, « Nations et nationalisme », Payot, συλλογή « Ιστορική Βιβλιοθήκη », Παρίσι, 1989.
[3] Βλέπε Jean-Arnault Dérens, « Οι ξεχασμένοι “μικροί λαοί” των Βαλκανίων ».
[4] Η romance είναι η τέταρτη επίσημη γλώσσα στην Ελβετία μετά τη γερμανική, τη γαλλική και την ιταλική.
Le Monde Diplomatique
Greek Finance Forum
Tromaktiko
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Πώς και πότε θα σπάσει το τρίτο ταμπού;
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Μπαράζ κλοπών στη Μακύνεια Ναυπακτίας μέσα σε 24 ώρες
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
