2013-04-26 18:03:56
ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΕΡΝΤΟΓΑΝ ΤΙ;
Η ρεβάνς του πολιτικού Ισλάμ
ΑΟΖ, Κύπρος & διενέξεις στη Μεσόγειο
Το καρκίνωμα του Κουρδικού
Ακτινογραφώντας την τουρκική οικονομία
ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ: Σταύρος Λυγερός & Κώστας Μελάς
Στο νέο τους βιβλίο ο Σταύρος Λυγερός και ο Κώστας Μελάς αναλύουν διεξοδικά σε τέσσερις αυτόνομες ενότητες τις πτυχές που προσδιορίζουν τη νέα Τουρκία και τις προοπτικές της.
Η Τουρκία του 2013 δεν θυμίζει σε πολλά την Τουρκία του 2002. Τότε, το νεοοθωμανικό κόμμα του Ερντογάν βρέθηκε στην κυβέρνηση επειδή δεν είχε ευθύνη για την οικονομική κρίση που είχε πλήξει βάναυσα την τουρκική κοινωνία. Αντιθέτως, τα τρία από τα τέσσερα κόμματα εξουσίας εκείνης της εποχής πετάχτηκαν στον σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας, ενώ το τέταρτο ακόμα προσπαθεί να ορθοποδήσει. Ο Σταύρος Λυγερός οδηγεί τον αναγνώστη στους μαιάνδρους της γείτονος, φωτίζοντας τους τρόπους με τους οποίους η πολιτική της επηρεάζει καθοριστικά την Ελλάδα.
Ο ακήρυχτος πόλεμος ανάμεσα στους νεοοθωμανούς και στους κεμαλιστές είχε τα πάντα: εκλογικές μάχες, πολιτική ίντριγκα, δημοψηφίσματα, διαπλοκή του «βαθέος κράτους» με το οργανωμένο έγκλημα, συνωμοσίες, προβοκάτσιες, δολοφονίες, απόπειρες πραξικοπήματος, αμερικανικό «δάκτυλο», αντικρουόμενες δικαστικές διώξεις, θρησκευτικές αδελφότητες, βαρόνους του χρήματος και σκληρές συγκρούσεις για τον έλεγχο των ΜΜΕ.
Ο ακήρυχτος αυτός πόλεμος διασυνδέεται με τον σχεδόν 30ετή πραγματικό πόλεμο ανάμεσα στον τουρκικό στρατό και στους Κούρδους αντάρτες. Ο αγώνας του ΡΚΚ διαχώρισε αμετάκλητα την κουρδική ταυτότητα από την τουρκική. Όταν το 1999 οι Τούρκοι πανηγύριζαν τη σύλληψη του Οτσαλάν, πίστευαν ότι είχαν καταφέρει το τελειωτικό πλήγμα. Σήμερα, η κυβέρνηση Ερντογάν διαπραγματεύεται με τον φυλακισμένο Κούρδο ηγέτη μία πολιτική λύση, η οποία είναι ασαφές πού θα οδηγήσει. Θα δώσει φτερά στην Τουρκία ή αντιθέτως, μεσομακροπρόθεσμα, θα αμφισβητήσει την ακεραιότητά της;
Σε μία περίοδο που οι γεωπολιτικές ισορροπίες αναδιατάσσονται και στην Ανατολική Μεσόγειο ανακαλύπτονται μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων, η διψασμένη για ενέργεια Τουρκία δεν θέλει να μείνει εκτός νυμφώνος. Εκμεταλλευόμενη και τη μετατροπή της Κυπριακής Δημοκρατίας σε προτεκτοράτο της Ευρωζώνης, η Άγκυρα προσπαθεί να δημιουργήσει τετελεσμένα, ενώ από κοινού με τη Δύση ετοιμάζεται να δρομολογήσει για το Κυπριακό λύση τύπου Ανάν. Ο Σταύρος Λυγερός φωτίζει υπό το νέο αυτό πρίσμα όχι μόνο το ζήτημα της ΑΟΖ, αλλά και το πλέγμα των ελληνοτουρκικών. Στο πλαίσιο αυτό ανασκευάζει κυρίαρχους μύθους, όπως η «εξημέρωση του θηρίου» και «καλός ο Ερντογάν κακοί οι στρατηγοί».
Τον χάρτη της τουρκικής οικονομίας συνθέτει ο Κώστας Μελάς. Με βάση πρωτογενή στατιστικά στοιχεία αποκωδικοποιεί τα μεγέθη, τη δυναμική και τις αντιφάσεις της. Μπορεί το κύμα ιδιωτικοποιήσεων να προκάλεσε μεγάλες εισροές πόρων, αλλά αυτό που μέχρι τώρα είναι πλεονέκτημα είναι και η αχίλλειος πτέρνα του τουρκικού αναπτυξιακού μοντέλου. Εάν, λόγω και της διεθνούς κρίσης, σταματήσει η εισροή κεφαλαίων, η φούσκα θα σκάσει, αφήνοντας πίσω της συντρίμμια.
Το βιβλίο κυκλοφορεί και σε μορφή e book, καθώς και κάθε ενότητα του ξεχωριστά..
Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΛΥΓΕΡΟΣγεννήθηκε στην Αθήνα το 1953. Πτυχίο Μαθηµατικών από το Πανεπιστήµιο Αθηνών. Μεταπτυχιακές σπουδές ∆ιεθνών Σχέσεων και ∆ιεθνούς Oικονοµίας στην École des Hautes Études (Παρίσι). Μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής στην εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέµβριο 1973. Συνιδρυτής και µέλος της συντακτικής οµάδας του περιοδικού Τετράδια πολιτικού διαλόγου, έρευνας και κριτικής (κυκλοφορεί από το 1980).
Πολυδιαβασµένος συγγραφέας και αρθρογράφος γύρω από θέματα διεθνών σχέσεων και ελληνικής εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής.
Έχει εργαστεί σε εφηµερίδες, περιοδικά και ραδιοφωνικούς σταθμούς. Σήμερα εργάζεται στην εφημερίδα Καθημερινή και συνεργάζεται µε την εφημερίδα Κόσμος του Επενδυτήκαι µε το περιοδικό Επίκαιρα.
Ο ΚΩΣΤΑΣ ΜΕΛΑΣ διδάσκει Οικονοµικά στο Πάντειο Πανεπιστήµιο από το 2001. Έχει διδάξει επίσης στο Πανεπιστήµιο Πειραιά (1996-2009). Παράλληλα εργάστηκε στην Εμπορική Τράπεζα (1985-2010). Άλλα έργα του ιδίου: Διεθνής τραπεζική στην αλλαγή του αιώνα (µε τη Φ. Χρηστίδου), εκδ. Ε. Μπένου 1999. Παγκοσµιοποίηση: Νέα φάση διεθνοποίησης της οικονοµίας. Μύθοι και Πραγµατικότητα, Εξάντας 1999. Αρχές νομισματικής θεωρίας και πολιτικής (µε τους Θ. Μπένο & Κ. Καρφάκη), εκδ. Ε. Μπένου 2000. Εισαγωγή στην τραπεζική χρηματοοικονομική διοικητική, Εξάντας 2002. Αγορά συναλλάγματος και ιδιωτικοποίηση του κινδύνου, Εξάντας 2003. Παγκοσµιοποίηση και πολυεθνικές επιχειρήσεις (µε τον Γιάννη Πολλάλη), εκδ. Παπαζήση 2005. Ζητήµατα θεωριών παραγωγής, εκδ. Παπαζήση 2005. Νεοσυντηρητικοί, Antilogos 2007. Η σαστισμένη Ευρώπη, Εξάντας 2009. Πλανόγραµµα, Εξάντας 2009. Οι σύγχρονες κρίσεις του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος (1974-2008), εκδ. Λιβάνη 2011. Η ατελέσφορη επιστήμη, Ευρασία 2013, Μικρά μαθήματα για την ελληνική οικονομία, εκδ. Πατάκη 2013.
Βιβλιοπαρουσίαση
Είναι κοινός τόπος ότι η Τουρκία του 2013 δεν θυμίζει σε πολλά την Τουρκία του 2002. Τότε, το μετριοπαθές πολιτικό Ισλάμ, που εκφράζεται από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν, βρέθηκε στην κυβέρνηση, κυρίως επειδή δεν είχε καμία ευθύνη για την οξύτατη οικονομική κρίση που είχε πλήξει βάναυσα την τουρκική κοινωνία. Αντιθέτως, τα τρία από τα τέσσερα κόμματα εξουσίας εκείνης της εποχής (τα κόμματα του Γιλμάζ, της Τσιλέρ και του Ετσεβίτ) έμειναν εκτός Εθνοσυνέλευσης και στη συνέχεια πήραν τον δρόμο για τον σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας. Αλλά και το κατ’ εξοχήν κεμαλικό κόμμα, που επιβίωσε κοινοβουλευτικά, δεν έχει ακόμα καταφέρει να ορθοποδήσει.
Το βιβλίο των Σταύρου Λυγερού και Κώστα Μελά έχει γραφεί αρθρωτά σε τέσσερις ενότητες (διαβάζονται και αυτόνομα), που αναλύουν διεξοδικά τις τέσσερις πτυχές, οι οποίες προσδιορίζουν τη νέα Τουρκία και τις προοπτικές της: Η πρώτη ενότητα έχει τίτλο "Η ρεβάνς του πολιτικού Ισλάμ" (συγγραφέας ο Σταύρος Λυγερός). Η δεύτερη ενότητα έχει τίτλο "ΑΟΖ, Κύπρος και διενέξεις στη Μεσόγειο" (συγγραφέας ο Σταύρος Λυγερός). Η τρίτη ενότητα έχει τίτλο "Το καρκίνωμα του Κουρδικού" (συγγραφέας ο Σταύρος Λυγερός). Η τέταρτη ενότητα έχει τίτλο "Ακτινογραφώντας την τουρκική οικονομία" (συγγραφέας ο Κώστας Μελάς). Το βιβλίο κλείνει με ένα Επίμετρο.
Στην πρώτη ενότητα "Η ρεβάνς του πολιτικού Ισλάμ", ο Σταύρος Λυγερός αναλύει τη μετάβαση από το μετακεμαλικό καθεστώς στη νεοοθωμανική μεταπολίτευση. Η μετάβαση αυτή δεν ήταν ούτε εύκολη ούτε δεδομένη. Ο ακήρυχτος πόλεμος νεοοθωμανών-κεμαλιστών είχε τα πάντα: εκλογικές μάχες, πολιτικές ίντριγκες, δημοψηφίσματα, διαπλοκή του "βαθέος κράτους" με το οργανωμένο έγκλημα, συνωμοσίες, προβοκάτσιες, δολοφονίες, απόπειρες πραξικοπήματος, αμερικανικό "δάχτυλο", αντικρουόμενες δικαστικές διώξεις, θρησκευτικές αδελφότητες, βαρώνους του χρήματος και σκληρές συγκρούσεις για τον έλεγχο ΜΜΕ.
Ο Ερντογάν κατάφερε με αξιοθαύμαστες τακτικές κινήσεις να αποφύγει τις αλλεπάλληλες τρικλοποδιές των αντιπάλων του. Όταν, με τις εκλογικές νίκες και τη διείσδυση στους κρατικούς μηχανισμούς (στην αστυνομία και στη Δικαιοσύνη), εδραιώθηκε, κατάφερε, κυρίως με δικαστικές διώξεις, να ξεδοντιάσει το "βαθύ κράτος", επιβάλλοντας ουσιαστικά ένα είδος μεταπολίτευσης. Σ’ αυτό τον ακήρυχτο εσωτερικό πόλεμο οι νεοοθωμανοί είχαν στο πλευρό τους την πλειονότητα των Τούρκων, αλλά κρίσιμο ρόλο έπαιξε από το παρασκήνιο και ο αμερικανικός παράγοντας.
Στην πρώτη ενότητα, λοιπόν, αναλύονται η παρακμή του κεμαλισμού, η τουρκική εκδοχή του πολιτικού Ισλάμ, το περιβόητο "βαθύ κράτος", ο δυισμός εξουσίας, οι αντιφάσεις του κεμαλικού κατεστημένου, οι υποθέσεις Εργένεκον και "Βαριοπούλα", το δημοψήφισμα-καμπή του 2010, η πολυπλόκαμη αδελφότητα Γκιουλέν, οι αντιθέσεις στους κόλπους των νεοοθωμανών και οι προοπτικές της νέας εξουσίας.
Στη δεύτερη ενότητα "ΑΟΖ, Κύπρος και διενέξεις στη Μεσόγειο", ο Σταύρος Λυγερός αναλύει κατά σειρά: το αυτοκρατορικό σύνδρομο των νεοοθωμανών (όπως διατυπώνεται στο δόγμα Νταβούτογλου), τη σύγκριση της κεμαλικής με τη νεοοθωμανική εξωτερική πολιτική, το ναυάγιο της πολιτικής "μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες", τη ρήξη στις σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ και τη γεφύρωσή τους, το κύμα της "Αραβικής Άνοιξης" και την αναδιάταξη των γεωπολιτικών ισορροπιών στην Ανατολική Μεσόγειο, την επίδραση που θα έχει η τουρκοϊσραηλινή επαναπροσέγγιση στη στρατηγική σχέση του Ισραήλ με τη Λευκωσία και την Αθήνα, ειδικά τώρα που η Κυπριακή Δημοκρατία μετατρέπεται σε αποικία χρέους της Ευρωζώνης.
Σε μία περίοδο γεωπολιτικών αναδιατάξεων και ανακάλυψης σημαντικών ενεργειακών πηγών στην Ανατολική Μεσόγειο, η διψασμένη για ενέργεια Τουρκία δεν θέλει να μείνει εκτός νυμφώνος. Εκμεταλλευόμενη και την αποδυνάμωση της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Ελλάδας προσπαθεί να βάλει χέρι στα κυπριακά κοιτάσματα, προωθώντας από κοινού με τη Δύση το κλείσιμο του Κυπριακού με σχέδιο τύπου Ανάν.
Ο συγγραφέας φωτίζει υπό το νέο αυτό πρίσμα και το πλέγμα των ελληνοτουρκικών. Αναλύει τη χρησιμότητα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), τη δυσανεξία της Αθήνας με την ανακήρυξη ΑΟΖ, τη μετατροπή της ΑΟΖ σε ιδεολόγημα, τον δούρειο ίππο της συνεκμετάλλευσης, τις ναυτικές φιλοδοξίες της Τουρκίας, το ζήτημα των χωρικών υδάτων 12 μιλίων, το τουρκικό casusbelli, τη θεωρία των "γκρίζων ζωνών", τις παγίδες της παραπομπής στη Χάγη, τη μετατροπή της Χάγης σε υποκατάστατο πολιτικής, τις ευρωτουρκικές σχέσεις, την προοπτική ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ενδεχόμενο εκτροπής σε ειδική σχέση. Τέλος, ανασκευάζει τους δύο κυρίαρχους μύθους της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, τη στρατηγική της "εξημέρωσης του θηρίου" και το δόγμα "καλός ο Ερντογάν κακοί οι στρατηγοί".
Στην τρίτη ενότητα "Το καρκίνωμα του Κουρδικού" ο Σταύρος Λυγερός αναλύει το Κουρδικό, το πρόβλημα που εκ των πραγμάτων θα καθορίσει το μέλλον της Τουρκίας. Ο ακήρυχτος πόλεμος κεμαλιστών-νεοοθωμανών διασυνδέθηκε και με τον πολυετή (από το 1984) πραγματικό πόλεμο του τουρκικού κράτους με τους Κούρδους αντάρτες. Ο ένοπλος αγώνας του ΡΚΚ διαχώρισε οριστικά και αμετάκλητα την κουρδική ταυτότητα από την τουρκική και μ’ αυτή την έννοια ακύρωσε το κεμαλικό δόγμα "μία χώρα, ένα έθνος, μία γλώσσα, μία θρησκεία".
Ο συγγραφέας αναλύει την ανάδυση και την –με τη βοήθεια των Αμερικανών– παγίωση του κουρδικού κρατιδίου στο βόρειο Ιράκ, το πλήγμα που προκάλεσε στις σχέσεις Ουάσιγκτον-Άγκυρας η απαγόρευση διέλευσης της αμερικανικής στρατιάς το 2003, το παζάρι για τις τουρκικές επιχειρήσεις εναντίον του ΡΚΚ στο βόρειο Ιράκ, την αμερικανική πολιτική λεπτών ισορροπιών, το καθεστώς του πετρελαιοφόρου Κιρκούκ και την –με αμερικανική σκηνοθεσία– ασταθή τριγωνική διευθέτηση (Άγκυρα, Αρμπίλ και Βαγδάτη), το "Δημοκρατικό Άνοιγμα" του Ερντογάν προς τους Κούρδους, τη συριακή κρίση και την ανάδυση του δεύτερου κουρδικού κρατικού μορφώματος.
Όταν το 1999 συνελήφθη ο Οτσαλάν, οι Τούρκοι πίστεψαν ότι είχαν κερδίσει οριστικά αυτό τον πόλεμο. Η επιβίωση του αντάρτικου απέδειξε ότι το κουρδικό εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα δεν ήταν συγκυριακό φαινόμενο, αλλά εκφραστής ενός ριζωμένου πλέον αιτήματος εθνικής απελευθέρωσης. Μετά την αποτυχία να επιτύχει στρατιωτική λύση του Κουρδικού, η Άγκυρα στράφηκε στην πολιτική λύση. Όπως φάνηκε και από τις μυστικές διαπραγματεύσεις με το ΡΚΚ στο Όσλο, η προσπάθειά της αυτή, όμως, έχει αντιφάσεις. Σήμερα, ο Ερντογάν έχει αναγορεύσει τον φυλακισμένο Οτσαλάν σε προνομιακό συνομιλητή του, επειδή τον θεωρεί "αδύναμο κρίκο". Το πρώτο αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων είναι η κήρυξη μονομερούς εκεχειρίας. Ακόμα, όμως, και εάν τελικώς επιτευχθεί πολιτική συμφωνία είναι ασαφές που θα οδηγήσει: Θα δώσει φτερά στην Τουρκία, ή αντιθέτως μεσομακροπρόθεσμα θα αμφισβητήσει την ακεραιότητα της;
Στην τέταρτη ενότητα "Ακτινογραφώντας την τουρκική οικονομία", ο Κώστας Μελάς επιχειρεί αυτό που λέει ο τίτλος. Παρουσιάζει και αποκωδικοποιεί συστηματικά τα μεγέθη, τη δυναμική και τις αντιφάσεις της τουρκικής οικονομίας. Στο πλαίσιο αυτό αναλύει διεξαδικά τους τρεις τομείς της οικονομίας (αγροτικός, μεταποιητικός και υπηρεσιών) κατά τρόπο που αναδεικνύει τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία τους.
Ο συγγραφέας δίνει ειδικό βάρος στη μελέτη του τραπεζικού τομέα, ο οποίος αποτελεί κρίσιμο θεσμικό παράγοντα στις οικονομικές εξελίξεις. Στη συνέχεια αναλύει τις μακροοικονομικές εξελίξεις και παρουσιάζει συστηματικά και κριτικά το σύνολο των αντίστοιχων μεγεθών. Στην πραγματικότητα, είναι η πρώτη φορά που κάποιος συνθέτει με βάση τα πρωτογενή στατιστικά στοιχεία τον χάρτη της τουρκικής οικονομίας.
Η τέταρτη ενότητα ολοκληρώνεται με την απάντηση του Κώστα Μελά στο κρίσιμο ερώτημα, το οποίο πλανάται την τελευταία περίοδο: υπάρχει ή όχι οικονομική "φούσκα" στην Τουρκία; Το συμπέρασμά του είναι ότι το κύμα ιδιωτικοποιήσεων προκάλεσε μεγάλες εισροές πόρων, αλλά αυτό που μέχρι τώρα είναι πλεονέκτημα είναι και η αχίλλειος πτέρνα του τουρκικού μοντέλου. Εάν, λόγω και της διεθνούς κρίσης, σταματήσει η εισροή κεφαλαίων, η "φούσκα" θα σκάσει, αφήνοντας πίσω της συντρίμμια.
Το βιβλίο κλείνει με ένα εκτενές Επίμετρο. Σ’ αυτό δεν συνοψίζονται μόνο τα συμπεράσματα της προηγηθείσας ανάλυσης. Επιπροσθέτως, επιχειρείται να ανιχνευθούν σφαιρικά οι προοπτικές της Τουρκίας μετά την επικράτηση των νεοοθωμανών στον ακήρυχτο εσωτερικό πόλεμο. Η πρόθεση του Ερντογάν να εκλεγεί από τον λαό Πρόεδρος Δημοκρατίας, σε συνδυασμό με τις φήμες για την επισφαλή υγεία του και την υποβώσκουσα διαμάχη με την αδελφότητα του Γκιουλέν, εκ των πραγμάτων διαμορφώνουν ένα κλίμα νέου τύπου πολιτικής ρευστότητας, η οποία, όμως, είναι ακόμα δυσδιάκριτη.
InfoGnomon
Η ρεβάνς του πολιτικού Ισλάμ
ΑΟΖ, Κύπρος & διενέξεις στη Μεσόγειο
Το καρκίνωμα του Κουρδικού
Ακτινογραφώντας την τουρκική οικονομία
ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ: Σταύρος Λυγερός & Κώστας Μελάς
Στο νέο τους βιβλίο ο Σταύρος Λυγερός και ο Κώστας Μελάς αναλύουν διεξοδικά σε τέσσερις αυτόνομες ενότητες τις πτυχές που προσδιορίζουν τη νέα Τουρκία και τις προοπτικές της.
Η Τουρκία του 2013 δεν θυμίζει σε πολλά την Τουρκία του 2002. Τότε, το νεοοθωμανικό κόμμα του Ερντογάν βρέθηκε στην κυβέρνηση επειδή δεν είχε ευθύνη για την οικονομική κρίση που είχε πλήξει βάναυσα την τουρκική κοινωνία. Αντιθέτως, τα τρία από τα τέσσερα κόμματα εξουσίας εκείνης της εποχής πετάχτηκαν στον σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας, ενώ το τέταρτο ακόμα προσπαθεί να ορθοποδήσει. Ο Σταύρος Λυγερός οδηγεί τον αναγνώστη στους μαιάνδρους της γείτονος, φωτίζοντας τους τρόπους με τους οποίους η πολιτική της επηρεάζει καθοριστικά την Ελλάδα.
Ο ακήρυχτος πόλεμος ανάμεσα στους νεοοθωμανούς και στους κεμαλιστές είχε τα πάντα: εκλογικές μάχες, πολιτική ίντριγκα, δημοψηφίσματα, διαπλοκή του «βαθέος κράτους» με το οργανωμένο έγκλημα, συνωμοσίες, προβοκάτσιες, δολοφονίες, απόπειρες πραξικοπήματος, αμερικανικό «δάκτυλο», αντικρουόμενες δικαστικές διώξεις, θρησκευτικές αδελφότητες, βαρόνους του χρήματος και σκληρές συγκρούσεις για τον έλεγχο των ΜΜΕ.
Ο ακήρυχτος αυτός πόλεμος διασυνδέεται με τον σχεδόν 30ετή πραγματικό πόλεμο ανάμεσα στον τουρκικό στρατό και στους Κούρδους αντάρτες. Ο αγώνας του ΡΚΚ διαχώρισε αμετάκλητα την κουρδική ταυτότητα από την τουρκική. Όταν το 1999 οι Τούρκοι πανηγύριζαν τη σύλληψη του Οτσαλάν, πίστευαν ότι είχαν καταφέρει το τελειωτικό πλήγμα. Σήμερα, η κυβέρνηση Ερντογάν διαπραγματεύεται με τον φυλακισμένο Κούρδο ηγέτη μία πολιτική λύση, η οποία είναι ασαφές πού θα οδηγήσει. Θα δώσει φτερά στην Τουρκία ή αντιθέτως, μεσομακροπρόθεσμα, θα αμφισβητήσει την ακεραιότητά της;
Σε μία περίοδο που οι γεωπολιτικές ισορροπίες αναδιατάσσονται και στην Ανατολική Μεσόγειο ανακαλύπτονται μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων, η διψασμένη για ενέργεια Τουρκία δεν θέλει να μείνει εκτός νυμφώνος. Εκμεταλλευόμενη και τη μετατροπή της Κυπριακής Δημοκρατίας σε προτεκτοράτο της Ευρωζώνης, η Άγκυρα προσπαθεί να δημιουργήσει τετελεσμένα, ενώ από κοινού με τη Δύση ετοιμάζεται να δρομολογήσει για το Κυπριακό λύση τύπου Ανάν. Ο Σταύρος Λυγερός φωτίζει υπό το νέο αυτό πρίσμα όχι μόνο το ζήτημα της ΑΟΖ, αλλά και το πλέγμα των ελληνοτουρκικών. Στο πλαίσιο αυτό ανασκευάζει κυρίαρχους μύθους, όπως η «εξημέρωση του θηρίου» και «καλός ο Ερντογάν κακοί οι στρατηγοί».
Τον χάρτη της τουρκικής οικονομίας συνθέτει ο Κώστας Μελάς. Με βάση πρωτογενή στατιστικά στοιχεία αποκωδικοποιεί τα μεγέθη, τη δυναμική και τις αντιφάσεις της. Μπορεί το κύμα ιδιωτικοποιήσεων να προκάλεσε μεγάλες εισροές πόρων, αλλά αυτό που μέχρι τώρα είναι πλεονέκτημα είναι και η αχίλλειος πτέρνα του τουρκικού αναπτυξιακού μοντέλου. Εάν, λόγω και της διεθνούς κρίσης, σταματήσει η εισροή κεφαλαίων, η φούσκα θα σκάσει, αφήνοντας πίσω της συντρίμμια.
Το βιβλίο κυκλοφορεί και σε μορφή e book, καθώς και κάθε ενότητα του ξεχωριστά..
Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΛΥΓΕΡΟΣγεννήθηκε στην Αθήνα το 1953. Πτυχίο Μαθηµατικών από το Πανεπιστήµιο Αθηνών. Μεταπτυχιακές σπουδές ∆ιεθνών Σχέσεων και ∆ιεθνούς Oικονοµίας στην École des Hautes Études (Παρίσι). Μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής στην εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέµβριο 1973. Συνιδρυτής και µέλος της συντακτικής οµάδας του περιοδικού Τετράδια πολιτικού διαλόγου, έρευνας και κριτικής (κυκλοφορεί από το 1980).
Πολυδιαβασµένος συγγραφέας και αρθρογράφος γύρω από θέματα διεθνών σχέσεων και ελληνικής εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής.
Έχει εργαστεί σε εφηµερίδες, περιοδικά και ραδιοφωνικούς σταθμούς. Σήμερα εργάζεται στην εφημερίδα Καθημερινή και συνεργάζεται µε την εφημερίδα Κόσμος του Επενδυτήκαι µε το περιοδικό Επίκαιρα.
Ο ΚΩΣΤΑΣ ΜΕΛΑΣ διδάσκει Οικονοµικά στο Πάντειο Πανεπιστήµιο από το 2001. Έχει διδάξει επίσης στο Πανεπιστήµιο Πειραιά (1996-2009). Παράλληλα εργάστηκε στην Εμπορική Τράπεζα (1985-2010). Άλλα έργα του ιδίου: Διεθνής τραπεζική στην αλλαγή του αιώνα (µε τη Φ. Χρηστίδου), εκδ. Ε. Μπένου 1999. Παγκοσµιοποίηση: Νέα φάση διεθνοποίησης της οικονοµίας. Μύθοι και Πραγµατικότητα, Εξάντας 1999. Αρχές νομισματικής θεωρίας και πολιτικής (µε τους Θ. Μπένο & Κ. Καρφάκη), εκδ. Ε. Μπένου 2000. Εισαγωγή στην τραπεζική χρηματοοικονομική διοικητική, Εξάντας 2002. Αγορά συναλλάγματος και ιδιωτικοποίηση του κινδύνου, Εξάντας 2003. Παγκοσµιοποίηση και πολυεθνικές επιχειρήσεις (µε τον Γιάννη Πολλάλη), εκδ. Παπαζήση 2005. Ζητήµατα θεωριών παραγωγής, εκδ. Παπαζήση 2005. Νεοσυντηρητικοί, Antilogos 2007. Η σαστισμένη Ευρώπη, Εξάντας 2009. Πλανόγραµµα, Εξάντας 2009. Οι σύγχρονες κρίσεις του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος (1974-2008), εκδ. Λιβάνη 2011. Η ατελέσφορη επιστήμη, Ευρασία 2013, Μικρά μαθήματα για την ελληνική οικονομία, εκδ. Πατάκη 2013.
Βιβλιοπαρουσίαση
Είναι κοινός τόπος ότι η Τουρκία του 2013 δεν θυμίζει σε πολλά την Τουρκία του 2002. Τότε, το μετριοπαθές πολιτικό Ισλάμ, που εκφράζεται από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν, βρέθηκε στην κυβέρνηση, κυρίως επειδή δεν είχε καμία ευθύνη για την οξύτατη οικονομική κρίση που είχε πλήξει βάναυσα την τουρκική κοινωνία. Αντιθέτως, τα τρία από τα τέσσερα κόμματα εξουσίας εκείνης της εποχής (τα κόμματα του Γιλμάζ, της Τσιλέρ και του Ετσεβίτ) έμειναν εκτός Εθνοσυνέλευσης και στη συνέχεια πήραν τον δρόμο για τον σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας. Αλλά και το κατ’ εξοχήν κεμαλικό κόμμα, που επιβίωσε κοινοβουλευτικά, δεν έχει ακόμα καταφέρει να ορθοποδήσει.
Το βιβλίο των Σταύρου Λυγερού και Κώστα Μελά έχει γραφεί αρθρωτά σε τέσσερις ενότητες (διαβάζονται και αυτόνομα), που αναλύουν διεξοδικά τις τέσσερις πτυχές, οι οποίες προσδιορίζουν τη νέα Τουρκία και τις προοπτικές της: Η πρώτη ενότητα έχει τίτλο "Η ρεβάνς του πολιτικού Ισλάμ" (συγγραφέας ο Σταύρος Λυγερός). Η δεύτερη ενότητα έχει τίτλο "ΑΟΖ, Κύπρος και διενέξεις στη Μεσόγειο" (συγγραφέας ο Σταύρος Λυγερός). Η τρίτη ενότητα έχει τίτλο "Το καρκίνωμα του Κουρδικού" (συγγραφέας ο Σταύρος Λυγερός). Η τέταρτη ενότητα έχει τίτλο "Ακτινογραφώντας την τουρκική οικονομία" (συγγραφέας ο Κώστας Μελάς). Το βιβλίο κλείνει με ένα Επίμετρο.
Στην πρώτη ενότητα "Η ρεβάνς του πολιτικού Ισλάμ", ο Σταύρος Λυγερός αναλύει τη μετάβαση από το μετακεμαλικό καθεστώς στη νεοοθωμανική μεταπολίτευση. Η μετάβαση αυτή δεν ήταν ούτε εύκολη ούτε δεδομένη. Ο ακήρυχτος πόλεμος νεοοθωμανών-κεμαλιστών είχε τα πάντα: εκλογικές μάχες, πολιτικές ίντριγκες, δημοψηφίσματα, διαπλοκή του "βαθέος κράτους" με το οργανωμένο έγκλημα, συνωμοσίες, προβοκάτσιες, δολοφονίες, απόπειρες πραξικοπήματος, αμερικανικό "δάχτυλο", αντικρουόμενες δικαστικές διώξεις, θρησκευτικές αδελφότητες, βαρώνους του χρήματος και σκληρές συγκρούσεις για τον έλεγχο ΜΜΕ.
Ο Ερντογάν κατάφερε με αξιοθαύμαστες τακτικές κινήσεις να αποφύγει τις αλλεπάλληλες τρικλοποδιές των αντιπάλων του. Όταν, με τις εκλογικές νίκες και τη διείσδυση στους κρατικούς μηχανισμούς (στην αστυνομία και στη Δικαιοσύνη), εδραιώθηκε, κατάφερε, κυρίως με δικαστικές διώξεις, να ξεδοντιάσει το "βαθύ κράτος", επιβάλλοντας ουσιαστικά ένα είδος μεταπολίτευσης. Σ’ αυτό τον ακήρυχτο εσωτερικό πόλεμο οι νεοοθωμανοί είχαν στο πλευρό τους την πλειονότητα των Τούρκων, αλλά κρίσιμο ρόλο έπαιξε από το παρασκήνιο και ο αμερικανικός παράγοντας.
Στην πρώτη ενότητα, λοιπόν, αναλύονται η παρακμή του κεμαλισμού, η τουρκική εκδοχή του πολιτικού Ισλάμ, το περιβόητο "βαθύ κράτος", ο δυισμός εξουσίας, οι αντιφάσεις του κεμαλικού κατεστημένου, οι υποθέσεις Εργένεκον και "Βαριοπούλα", το δημοψήφισμα-καμπή του 2010, η πολυπλόκαμη αδελφότητα Γκιουλέν, οι αντιθέσεις στους κόλπους των νεοοθωμανών και οι προοπτικές της νέας εξουσίας.
Στη δεύτερη ενότητα "ΑΟΖ, Κύπρος και διενέξεις στη Μεσόγειο", ο Σταύρος Λυγερός αναλύει κατά σειρά: το αυτοκρατορικό σύνδρομο των νεοοθωμανών (όπως διατυπώνεται στο δόγμα Νταβούτογλου), τη σύγκριση της κεμαλικής με τη νεοοθωμανική εξωτερική πολιτική, το ναυάγιο της πολιτικής "μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες", τη ρήξη στις σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ και τη γεφύρωσή τους, το κύμα της "Αραβικής Άνοιξης" και την αναδιάταξη των γεωπολιτικών ισορροπιών στην Ανατολική Μεσόγειο, την επίδραση που θα έχει η τουρκοϊσραηλινή επαναπροσέγγιση στη στρατηγική σχέση του Ισραήλ με τη Λευκωσία και την Αθήνα, ειδικά τώρα που η Κυπριακή Δημοκρατία μετατρέπεται σε αποικία χρέους της Ευρωζώνης.
Σε μία περίοδο γεωπολιτικών αναδιατάξεων και ανακάλυψης σημαντικών ενεργειακών πηγών στην Ανατολική Μεσόγειο, η διψασμένη για ενέργεια Τουρκία δεν θέλει να μείνει εκτός νυμφώνος. Εκμεταλλευόμενη και την αποδυνάμωση της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Ελλάδας προσπαθεί να βάλει χέρι στα κυπριακά κοιτάσματα, προωθώντας από κοινού με τη Δύση το κλείσιμο του Κυπριακού με σχέδιο τύπου Ανάν.
Ο συγγραφέας φωτίζει υπό το νέο αυτό πρίσμα και το πλέγμα των ελληνοτουρκικών. Αναλύει τη χρησιμότητα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), τη δυσανεξία της Αθήνας με την ανακήρυξη ΑΟΖ, τη μετατροπή της ΑΟΖ σε ιδεολόγημα, τον δούρειο ίππο της συνεκμετάλλευσης, τις ναυτικές φιλοδοξίες της Τουρκίας, το ζήτημα των χωρικών υδάτων 12 μιλίων, το τουρκικό casusbelli, τη θεωρία των "γκρίζων ζωνών", τις παγίδες της παραπομπής στη Χάγη, τη μετατροπή της Χάγης σε υποκατάστατο πολιτικής, τις ευρωτουρκικές σχέσεις, την προοπτική ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ενδεχόμενο εκτροπής σε ειδική σχέση. Τέλος, ανασκευάζει τους δύο κυρίαρχους μύθους της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, τη στρατηγική της "εξημέρωσης του θηρίου" και το δόγμα "καλός ο Ερντογάν κακοί οι στρατηγοί".
Στην τρίτη ενότητα "Το καρκίνωμα του Κουρδικού" ο Σταύρος Λυγερός αναλύει το Κουρδικό, το πρόβλημα που εκ των πραγμάτων θα καθορίσει το μέλλον της Τουρκίας. Ο ακήρυχτος πόλεμος κεμαλιστών-νεοοθωμανών διασυνδέθηκε και με τον πολυετή (από το 1984) πραγματικό πόλεμο του τουρκικού κράτους με τους Κούρδους αντάρτες. Ο ένοπλος αγώνας του ΡΚΚ διαχώρισε οριστικά και αμετάκλητα την κουρδική ταυτότητα από την τουρκική και μ’ αυτή την έννοια ακύρωσε το κεμαλικό δόγμα "μία χώρα, ένα έθνος, μία γλώσσα, μία θρησκεία".
Ο συγγραφέας αναλύει την ανάδυση και την –με τη βοήθεια των Αμερικανών– παγίωση του κουρδικού κρατιδίου στο βόρειο Ιράκ, το πλήγμα που προκάλεσε στις σχέσεις Ουάσιγκτον-Άγκυρας η απαγόρευση διέλευσης της αμερικανικής στρατιάς το 2003, το παζάρι για τις τουρκικές επιχειρήσεις εναντίον του ΡΚΚ στο βόρειο Ιράκ, την αμερικανική πολιτική λεπτών ισορροπιών, το καθεστώς του πετρελαιοφόρου Κιρκούκ και την –με αμερικανική σκηνοθεσία– ασταθή τριγωνική διευθέτηση (Άγκυρα, Αρμπίλ και Βαγδάτη), το "Δημοκρατικό Άνοιγμα" του Ερντογάν προς τους Κούρδους, τη συριακή κρίση και την ανάδυση του δεύτερου κουρδικού κρατικού μορφώματος.
Όταν το 1999 συνελήφθη ο Οτσαλάν, οι Τούρκοι πίστεψαν ότι είχαν κερδίσει οριστικά αυτό τον πόλεμο. Η επιβίωση του αντάρτικου απέδειξε ότι το κουρδικό εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα δεν ήταν συγκυριακό φαινόμενο, αλλά εκφραστής ενός ριζωμένου πλέον αιτήματος εθνικής απελευθέρωσης. Μετά την αποτυχία να επιτύχει στρατιωτική λύση του Κουρδικού, η Άγκυρα στράφηκε στην πολιτική λύση. Όπως φάνηκε και από τις μυστικές διαπραγματεύσεις με το ΡΚΚ στο Όσλο, η προσπάθειά της αυτή, όμως, έχει αντιφάσεις. Σήμερα, ο Ερντογάν έχει αναγορεύσει τον φυλακισμένο Οτσαλάν σε προνομιακό συνομιλητή του, επειδή τον θεωρεί "αδύναμο κρίκο". Το πρώτο αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων είναι η κήρυξη μονομερούς εκεχειρίας. Ακόμα, όμως, και εάν τελικώς επιτευχθεί πολιτική συμφωνία είναι ασαφές που θα οδηγήσει: Θα δώσει φτερά στην Τουρκία, ή αντιθέτως μεσομακροπρόθεσμα θα αμφισβητήσει την ακεραιότητα της;
Στην τέταρτη ενότητα "Ακτινογραφώντας την τουρκική οικονομία", ο Κώστας Μελάς επιχειρεί αυτό που λέει ο τίτλος. Παρουσιάζει και αποκωδικοποιεί συστηματικά τα μεγέθη, τη δυναμική και τις αντιφάσεις της τουρκικής οικονομίας. Στο πλαίσιο αυτό αναλύει διεξαδικά τους τρεις τομείς της οικονομίας (αγροτικός, μεταποιητικός και υπηρεσιών) κατά τρόπο που αναδεικνύει τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία τους.
Ο συγγραφέας δίνει ειδικό βάρος στη μελέτη του τραπεζικού τομέα, ο οποίος αποτελεί κρίσιμο θεσμικό παράγοντα στις οικονομικές εξελίξεις. Στη συνέχεια αναλύει τις μακροοικονομικές εξελίξεις και παρουσιάζει συστηματικά και κριτικά το σύνολο των αντίστοιχων μεγεθών. Στην πραγματικότητα, είναι η πρώτη φορά που κάποιος συνθέτει με βάση τα πρωτογενή στατιστικά στοιχεία τον χάρτη της τουρκικής οικονομίας.
Η τέταρτη ενότητα ολοκληρώνεται με την απάντηση του Κώστα Μελά στο κρίσιμο ερώτημα, το οποίο πλανάται την τελευταία περίοδο: υπάρχει ή όχι οικονομική "φούσκα" στην Τουρκία; Το συμπέρασμά του είναι ότι το κύμα ιδιωτικοποιήσεων προκάλεσε μεγάλες εισροές πόρων, αλλά αυτό που μέχρι τώρα είναι πλεονέκτημα είναι και η αχίλλειος πτέρνα του τουρκικού μοντέλου. Εάν, λόγω και της διεθνούς κρίσης, σταματήσει η εισροή κεφαλαίων, η "φούσκα" θα σκάσει, αφήνοντας πίσω της συντρίμμια.
Το βιβλίο κλείνει με ένα εκτενές Επίμετρο. Σ’ αυτό δεν συνοψίζονται μόνο τα συμπεράσματα της προηγηθείσας ανάλυσης. Επιπροσθέτως, επιχειρείται να ανιχνευθούν σφαιρικά οι προοπτικές της Τουρκίας μετά την επικράτηση των νεοοθωμανών στον ακήρυχτο εσωτερικό πόλεμο. Η πρόθεση του Ερντογάν να εκλεγεί από τον λαό Πρόεδρος Δημοκρατίας, σε συνδυασμό με τις φήμες για την επισφαλή υγεία του και την υποβώσκουσα διαμάχη με την αδελφότητα του Γκιουλέν, εκ των πραγμάτων διαμορφώνουν ένα κλίμα νέου τύπου πολιτικής ρευστότητας, η οποία, όμως, είναι ακόμα δυσδιάκριτη.
InfoGnomon
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
