2013-06-27 14:16:04
του Ρόνι Κάσριλς
Σήμερα οι νέοι της Νοτίου Αφρικής είναι γνωστοί ως η γενιά των «γεννημένων ελεύθερων». Μια γενιά που απολαμβάνει την αξιοπρέπεια του να βρίσκεται εκ γενετής σε μια δημοκρατική κοινωνία, να έχει δικαίωμα ψήφου και να επιλέγει ποιοι θα κυβερνούν.
Αλλά η σύγχρονη Νότιος Αφρική δεν είναι ιδανική κοινωνία. Εξακολουθεί να μην υπάρχει πλήρης ισότητα -κοινωνική και οικονομική- και ο έλεγχος του πλούτου βρίσκεται πάντα στα χέρια μιας χούφτας ανθρώπων, πράγμα που προκαλεί νέες προκλήσεις και απογοητεύσεις. Στο φως αυτών των ματαιώσεων, συχνά ερωτώνται οι βετεράνοι του αγώνα κατά του απαρτχάιντ σαν κι εμένα, αν οι θυσίες τους άξιζαν τον κόπο. Αν κι εξακολουθώ να απαντώ θετικά στο ερώτημα αυτό, νιώθω την ανάγκη να εξομολογηθώ πως με βαραίνει μια βαριά υποψία: πιστεύω πως θα μπορούσαμε να τα έχουμε πάει καλύτερα.
Έγιναν πολλά από την απελευθέρωση του 1994: φτιάχτηκαν σπίτια, σχολεία, παιδικοί σταθμοί, δρόμοι και υποδομές· ηλεκτροδοτήθηκαν και υδροδοτήθηκαν εκατομμύρια άνθρωποι· αυξήθηκαν οι συντάξεις και οι κοινωνικές παροχές· σταθεροποιήθηκε η οικονομία και το τραπεζικό σύστημα· κι υπήρξε αργή, αλλά σταθερή ανάπτυξη, τουλάχιστο ως την κρίση του 2008
. Αλλά αυτά τα κέρδη αποκτήθηκαν με αντίτιμο την κατάρρευση στην παροχή υπηρεσιών, που πυροδότησε βίαιες διαμαρτυρίες από κοινότητες φτωχών και περιθωριοποιημένων· χονδροειδείς ανεπάρκειες και ανισότητες στην εκπαίδευση και την υγεία· ολέθρια εκτόξευση της ανεργίας· ενδημική αστυνομική βία και βασανιστήρια· απρεπείς αγώνες εξουσίας εντός του κυβερνώντος κόμματος, που χειροτέρεψαν μετά την εκθρόνιση του Μπέκι (Mbeki) το 2008· μια επικίνδυνη, εγγενή τάση της κυβέρνησης προς την μυστικοπάθεια και τον αυταρχισμό· τη διαπλοκή εξουσίας-δικαιοσύνης· απειλές κατά των μέσων μαζικής ενημέρωσης και της ελευθερίας της έκφρασης. Ακόμα και η ατομική ζωή και η αξιοπρέπεια του Νέλσονα Μαντέλα (Nelson Mandela) παραβιάστηκαν στο βωμό της φτηνής προβολής των κορυφαίων παραγόντων του «εθνικού αφρικανικού κογκρέσου» (ANC).
Τα πιο επώδυνα και ντροπιαστικά γεγονότα ήταν όσα συνέβησαν στη «ματωμένη Πέμπτη», τη 16η Αυγούστου 2012, όταν η αστυνομία δολοφόνησε 34 απεργούς μεταλλωρύχους στο ορυχείο Μαρικάνα, ιδιοκτησίας της εδρεύουσας στο Λονδίνο εταιρείας «Λόνμιν». Το 1960, η σφαγή του Σάρπερβιλ με οδήγησε στο να ενταχθώ στο ANC. Εκείνη του Μαρικάνα που φάνηκε ακόμα απεχθέστερη: υποτίθεται πως μια δημοκρατική Νότιος Αφρική θα έβαζε τέλος σε τέτοια κρούσματα βαρβαρότητας. Κι όμως, ο πρόεδρος και οι υπουργοί βασικά επιδόθηκαν σε μια επιχείρηση συγκάλυψης των γεγονότων. Ακόμα πιο απίστευτο ήταν πως το νοτιοαφρικανικό κομμουνιστικό κόμμα (SACP), το κόμμα μου για πάνω από πενήντα χρόνια, δεν καταδίκασε ούτε καν φραστικά την αστυνομία!
Η ανατροπή της κυριαρχίας του απαρτχάιντ υπήρξε ένας σημαντικός σταθμός στον απελευθερωτικό αγώνα της Νοτίου Αφρικής, αλλά όχι ο προορισμός του. Είχαμε μεγάλα όνειρα για τη χώρα μας, λόγω της σύγχρονης βιομηχανικής της οικονομίας, του στρατηγικού ορυκτού της πλούτου (πέρα από διαμάντια και χρυσό), και μιας εργατικής τάξης οργανωμένης σε συνδικάτα με μακρά αγωνιστική παράδοση. Αυτή μας η αισιοδοξία όμως υποτίμησε τη δυναμική του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος. Μεταξύ 1991 και 1996 εξελίχτηκε μια σκληρή πάλη για την φυσιογνωμία του ANC, που τελικά χάθηκε χάρη στη δύναμη του κεφαλαίου: παγιδευτήκαμε στα νεοφιλελεύθερα δόγματα ή -όπως πολλοί σήμερα μας κατηγορούν- «ξεπουλήσαμε το λαό μας».
Αυτή που αποκαλώ «φαουστική στιγμή» μας, ήταν η αποδοχή του δανεισμού μας από το «διεθνές νομισματικό ταμείο» (ΔΝΤ), λίγο πριν την πρώτη δημοκρατική εκλογική μας νίκη. Αυτό το δάνειο, που διέθετε ασφαλιστικές δικλείδες κατά τυχόν ριζοσπαστικών αλλαγών στην οικονομία, θεωρήθηκε «αναγκαίο κακό», όπως συνέβη και με τις διαρκείς υποχωρήσεις που κάναμε κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων προκειμένου να οδηγήσουμε τον λαό μας στην γη της επαγγελίας. Η αμφιβολία κυριαρχούσε: θεωρούσαμε, λανθασμένα, πως δεν υπήρχε εναλλακτική λύση· πιστεύαμε πως έπρεπε να ήμαστε προσεκτικοί, μιας που το 1991 είχε εξαντληθεί στην κούρσα των εξοπλισμών και οδηγηθεί στην κατάρρευση ο άλλοτε παντοδύναμος και πιο πιστός μας σύμμαχος, η Σοβιετική Ένωση. Κατά ανεξήγητο τρόπο πάψαμε να πιστεύουμε στη δύναμη των επαναστατικών μαζών να ξεπερνούν όλα τα εμπόδια. Όσο υπαρκτός ήταν ο κίνδυνος της διεθνούς απομόνωσης μιας ριζοσπαστικής Νοτίου Αφρικής, ο υπόλοιπος κόσμος δεν θα τα έβγαζε πέρα χωρίς τον ορυκτό μας πλούτο. Η απώλεια της ψυχραιμίας μας δεν ήταν ούτε αναγκαία, ούτε αναπόφευκτη. Η ηγεσία του ANC όφειλε να παραμείνει αποφασισμένη, ενωμένη και αδιάφθορη και -το σημαντικότερο- όφειλε να εξακολουθήσει να πορεύεται στην επαναστατική της πορεία. Αντ' αυτού, δειλιάσαμε. Η ηγεσία του ANC όφειλε να παραμείνει πιστή στη δέσμευσή της να υπηρετεί το λαό. Αυτό θα διατηρούσε την ηγεμονία της όχι μόνο απέναντι στους οχυρωμένους καπιταλιστές, αλλά και τις ανερχόμενες ελίτ που σε μεγάλο βαθμό επιδίωκαν τον πλουτισμό μέσω της λεγόμενης «οικονομικής ενδυνάμωσης των μαύρων», της διαφθοράς και της πώλησης πολιτικής επιρροής.
Η ανατροπή της κυριαρχίας του απαρτχάιντ διαμέσου διαπραγματεύσεων αντί ενός αιματηρού εμφυλίου πολέμου, μας φάνηκε ως μια πολύ καλή προοπτική για να την αγνοήσουμε. Από την άλλη, εκείνη την εποχή ο συσχετισμός δύναμης ήταν υπέρ του ANC κι υπήρχαν ευνοϊκές συνθήκες για να επιτευχθούν περισσότερες ριζοσπαστικές αλλαγές από όσες τελικά επιτεύχθηκαν. Δεν είναι επ' ουδενί βέβαιο πως πέραν ορισμένων απομονωμένων ακροδεξιών, το παλιό καθεστώς είχε τη βούληση ή τη δυνατότητα να προσφύγει στην αιματηρή καταστολή του κινήματος, που τόσο φοβόταν η ηγεσία Μαντέλα. Αν είχαμε διατηρήσει την ψυχραιμία μας, θα είχαμε αδράξει πολύ περισσότερες παραχωρήσεις από όσες τελικά πετύχαμε.
Όσον με αφορά, ήταν βαρύ λάθος να απορροφηθώ στα καθήκοντά μου και να αφήσω τη διαχείριση των οικονομικών ζητημάτων στους ειδήμονες του ANC. Πάντως εκείνη την εποχή οι περισσότεροι αγνοούσαμε σε μεγάλο βαθμό τις συζητήσεις που διεξάγονταν για την οικονομία στο ανώτατο επίπεδο. Όπως αποκάλυψε ο Σάμπι Τερμπλάνς (Sampie Terreblanche) στο κριτικό του βιβλίο «χαμένοι στο μετασχηματισμό», ως το 1993 η στρατηγική του μεγάλου κεφαλαίου, που είχε αρχίσει να διαμορφώνεται από το 1991 στην κατοικία του μεγιστάνα των μεταλλείων Χάρι Οπενχάιμερ (Harry Oppenheimer), πλέον αποκρυσταλλωνόταν, σε συναντήσεις που διεξάγονταν αργά τη νύχτα στην «αναπτυξιακή τράπεζα της Νοτίου Αφρικής» (DBSA). Παρόντες ήταν οι ηγέτες του εξορυκτικού και ενεργειακού κλάδου, οι επικεφαλής των αμερικανικών και βρετανικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνταν στη Νότιο Αφρική -και νεαροί οικονομολόγοι του ANC, σπουδασμένοι σε δυτικά πανεπιστήμια. Αναφέρονταν προσωπικά στον Μαντέλα, και φοβούνταν κι οι ίδιοι τις ολέθριες επιπτώσεις που θα είχε για την Νότιο Αφρική μια κυβέρνηση του ANC που θα εφάρμοζε θεωρούμενες «καταστροφικές» οικονομικές πολιτικές.
Σε αυτή τη διαδικασία ξεχάστηκαν όλα τα μέσα καταπολέμησης της φτώχειας, που ήταν η βασική υπόσχεση του Μαντέλα και του ANC στους «φτωχότερους φτωχούς». Η εθνικοποίηση των ορυχείων και των άλλων στρατηγικής σημασίας επιχειρήσεων, που προβλεπόταν στην «απελευθερωτική χάρτα» μας, ξεχάστηκαν. Το ANC αποδέχτηκε την ευθύνη για ένα μεγάλο μέρος των χρεών της περιόδου του απαρτχάιντ, αντί να τα καταργήσει μονομερώς. Ένας φόρος εισοδήματος των πιο πάμπλουτων πολιτών μπήκε στο ράφι και οι διεθνείς όμιλοι που είχαν πλουτίσει από το απαρτχάιντ, συγχωρέθηκαν και απαλλάχτηκαν από κάθε οικονομική κύρωση για την στάση τους. Θεσμοθετήθηκαν εξαιρετικά αυστηρές δημοσιονομικές υποχρεώσεις που θα έδεναν τα χέρια όλων των επόμενων κυβερνήσεων· έγιναν αποδεκτά τα αξιώματα του νεοφιλελευθερισμού για απελευθέρωση του εμπορίου, κατάργηση των δασμών και κάθε μορφής διατίμησης. Επιτράπηκε στις μεγάλες επιχειρήσεις να δραστηριοποιούνται ανεξέλεγκτα στο εξωτερικό. Σύμφωνα με τον Τερμπλάνς, αυτές οι παραχωρήσεις του ANC ισοδυναμούν με «προδοτικές αποφάσεις που θα στοιχειώνουν την Νότιο Αφρική για πολλές γενιές».
Τελικά η πολιτική ηγεσία του ANC και των κομμουνιστών, ανυπόμονη καθώς ήταν να αναλάβει την εξουσία (εμού συμπεριλαμβανομένου) αποδέχτηκε πρόθυμα αυτή τη συμφωνία με το διάβολο, μόνο και μόνο για να συνειδητοποιήσει στην πορεία πόσο δέσμια ήταν. Η οικονομία μας ήταν τόσο σφιχτά δεμένη στις νεοφιλελεύθερες συνταγές και τον φονταμενταλισμό των αγορών, που είχε απομείνει ελάχιστος χώρος να απαλύνουμε τα δεινά της πλειοψηφίας του λαού μας.
Λίγους εξέπληξε η εξάντληση της υπομονής του λαού· η κλιμάκωση των αγωνιωδών κινητοποιήσεών του, καθώς αντιμετώπιζε την επιδείνωση των συνθηκών της ζωής του. Οι κυβερνώντες δεν είχαν λύσεις. Ότι απέμενε από τον διαθέσιμο πλούτο, λαφυραγωγούνταν από την ανερχόμενη μαύρη ελίτ· η διαφθορά καθιερώθηκε, καθώς οι άπληστοι και οι φιλόδοξοι μάχονταν σαν τα σκυλιά για τα κόκαλα της οικονομίας και της πολιτικής.
Στη Νότιο Αφρική του 2008, το φτωχότερο 50% απολάμβανε μόλις το 7.8% του εγχωρίου πλούτου. Στο 20% όσων είχαν τα μεγαλύτερα εισοδήματα το 2008 συμπεριλαμβανόταν το 83% των λευκών Νοτιοαφρικανών, έναντι μόλις 11% των μαύρων. Πίσω από τέτοιες στατιστικές κρύβεται αδυσώπητος ανθρώπινος πόνος. Λίγοι εξεπλάγησαν από την απότομη άνοδο των κοινωνικών διαμαρτυριών.
Η καταβύθιση στο χάος πρέπει να σταματήσει. Δεν θεωρώ ξοφλημένη την πολιτική συμμαχία του ANC, που συνεχίζει να διαθέτει στις γραμμές του αμέτρητους άξιους ανθρώπους. Αλλά η αναζωογόνησή του από τη βάση επείγει. Χρειάζεται να αποκατασταθεί η ψυχή του ΑΝC· να αναστηλωθούν οι παραδοσιακές του αξίες και το πνεύμα της προσφοράς του. Η συμφωνία με το διάβολο πρέπει να σπάσει.
Προς το παρόν, η εξαθλιωμένη πλειοψηφία δεν βλέπει άλλη ελπίδα πέραν του κυβερνώντος κόμματος, αν και εξασθενεί η ικανότητα του ANC να διατηρεί τα παραδοσιακά του ακροατήρια. Η αποτελεσματική κοινοβουλευτική αντιπολίτευση εκφράζει μεγάλα και ποικίλα επιχειρηματικά συμφέροντα. Όσο απαραίτητος κι αν είναι ο ισχυρός κοινοβουλευτικός αντίλογος, προκειμένου να συντηρεί την πολιτική επαγρύπνηση του ANC, η πλειοψηφία επιθυμεί πιο σοσιαλιστικές πολιτικές, κι όχι μέτρα υπέρ του μεγάλου κεφαλαίου, περισσότερες ιδιωτικοποιήσεις και πιο νεοφιλελεύθερες οικονομικές επιλογές.
Αυτό δε σημαίνει πως μόνο το ANC, το SACP και το «συνέδριο των νοτιοαφρικανικών συνδικάτων» (COSATU) μπορούν να αντιμετωπίσουν τις κρίσεις της χώρας. Υπάρχουν αμέτρητοι πατριώτες και σύντροφοι σε άλλες υπαρκτές και αναδυόμενες οργανωμένες δυνάμεις, ο μελλοντικός ρόλος των οποίων θα είναι καίριος. Κι ύστερα υπάρχουν οι μεγάλες θεσμικές κατακτήσεις σαν το «γραφείο του δημοσίου συνηγόρου» ή τον «επίτροπο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» (SAHRC) που από κοινού με την δυνατότητα προσφυγής στο συνταγματικό δικαστήριο, ελέγχουν, εκθέτουν και αντιμετωπίζουν τις αδικίες και την καταστρατήγηση των πολιτικών δικαιωμάτων. Με τους μη βίαιους και αξιοπρεπείς αλλά μαχητικούς τους αγώνες, η στρατηγική και η τακτική των οργανώσεων βάσης (συνδικάτων, κοινοτικών οργανώσεων, ομάδων πολιτών, του κινήματος των γυναικών και των νέων) σηματοδοτούν το δρόμο που οφείλουμε να ακολουθήσουμε.
Ο χώρος της ελευθερίας της έκφρασης, που κατακτήθηκε με δεκαετίες αγώνων, είναι διαθέσιμος και χρειάζεται να διευρυνθεί. Προσδοκούμε τους «γεννημένους ελεύθερους» να παραλάβουν την σκυτάλη.
*Ο Ronnie Kasrils, ένας από τους πιο διακεκριμένους αγωνιστές ενάντια στο απαρτχάιντ, ιστορικό στέλεχος του ANC και του ΚΚ της Νοτίου Αφρικής, ήταν υπουργός των υπηρεσιών πληροφοριών (2004-2008)
The Guardian
Greek Finance Forum
Tromaktiko
Σήμερα οι νέοι της Νοτίου Αφρικής είναι γνωστοί ως η γενιά των «γεννημένων ελεύθερων». Μια γενιά που απολαμβάνει την αξιοπρέπεια του να βρίσκεται εκ γενετής σε μια δημοκρατική κοινωνία, να έχει δικαίωμα ψήφου και να επιλέγει ποιοι θα κυβερνούν.
Αλλά η σύγχρονη Νότιος Αφρική δεν είναι ιδανική κοινωνία. Εξακολουθεί να μην υπάρχει πλήρης ισότητα -κοινωνική και οικονομική- και ο έλεγχος του πλούτου βρίσκεται πάντα στα χέρια μιας χούφτας ανθρώπων, πράγμα που προκαλεί νέες προκλήσεις και απογοητεύσεις. Στο φως αυτών των ματαιώσεων, συχνά ερωτώνται οι βετεράνοι του αγώνα κατά του απαρτχάιντ σαν κι εμένα, αν οι θυσίες τους άξιζαν τον κόπο. Αν κι εξακολουθώ να απαντώ θετικά στο ερώτημα αυτό, νιώθω την ανάγκη να εξομολογηθώ πως με βαραίνει μια βαριά υποψία: πιστεύω πως θα μπορούσαμε να τα έχουμε πάει καλύτερα.
Έγιναν πολλά από την απελευθέρωση του 1994: φτιάχτηκαν σπίτια, σχολεία, παιδικοί σταθμοί, δρόμοι και υποδομές· ηλεκτροδοτήθηκαν και υδροδοτήθηκαν εκατομμύρια άνθρωποι· αυξήθηκαν οι συντάξεις και οι κοινωνικές παροχές· σταθεροποιήθηκε η οικονομία και το τραπεζικό σύστημα· κι υπήρξε αργή, αλλά σταθερή ανάπτυξη, τουλάχιστο ως την κρίση του 2008
Τα πιο επώδυνα και ντροπιαστικά γεγονότα ήταν όσα συνέβησαν στη «ματωμένη Πέμπτη», τη 16η Αυγούστου 2012, όταν η αστυνομία δολοφόνησε 34 απεργούς μεταλλωρύχους στο ορυχείο Μαρικάνα, ιδιοκτησίας της εδρεύουσας στο Λονδίνο εταιρείας «Λόνμιν». Το 1960, η σφαγή του Σάρπερβιλ με οδήγησε στο να ενταχθώ στο ANC. Εκείνη του Μαρικάνα που φάνηκε ακόμα απεχθέστερη: υποτίθεται πως μια δημοκρατική Νότιος Αφρική θα έβαζε τέλος σε τέτοια κρούσματα βαρβαρότητας. Κι όμως, ο πρόεδρος και οι υπουργοί βασικά επιδόθηκαν σε μια επιχείρηση συγκάλυψης των γεγονότων. Ακόμα πιο απίστευτο ήταν πως το νοτιοαφρικανικό κομμουνιστικό κόμμα (SACP), το κόμμα μου για πάνω από πενήντα χρόνια, δεν καταδίκασε ούτε καν φραστικά την αστυνομία!
Η ανατροπή της κυριαρχίας του απαρτχάιντ υπήρξε ένας σημαντικός σταθμός στον απελευθερωτικό αγώνα της Νοτίου Αφρικής, αλλά όχι ο προορισμός του. Είχαμε μεγάλα όνειρα για τη χώρα μας, λόγω της σύγχρονης βιομηχανικής της οικονομίας, του στρατηγικού ορυκτού της πλούτου (πέρα από διαμάντια και χρυσό), και μιας εργατικής τάξης οργανωμένης σε συνδικάτα με μακρά αγωνιστική παράδοση. Αυτή μας η αισιοδοξία όμως υποτίμησε τη δυναμική του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος. Μεταξύ 1991 και 1996 εξελίχτηκε μια σκληρή πάλη για την φυσιογνωμία του ANC, που τελικά χάθηκε χάρη στη δύναμη του κεφαλαίου: παγιδευτήκαμε στα νεοφιλελεύθερα δόγματα ή -όπως πολλοί σήμερα μας κατηγορούν- «ξεπουλήσαμε το λαό μας».
Αυτή που αποκαλώ «φαουστική στιγμή» μας, ήταν η αποδοχή του δανεισμού μας από το «διεθνές νομισματικό ταμείο» (ΔΝΤ), λίγο πριν την πρώτη δημοκρατική εκλογική μας νίκη. Αυτό το δάνειο, που διέθετε ασφαλιστικές δικλείδες κατά τυχόν ριζοσπαστικών αλλαγών στην οικονομία, θεωρήθηκε «αναγκαίο κακό», όπως συνέβη και με τις διαρκείς υποχωρήσεις που κάναμε κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων προκειμένου να οδηγήσουμε τον λαό μας στην γη της επαγγελίας. Η αμφιβολία κυριαρχούσε: θεωρούσαμε, λανθασμένα, πως δεν υπήρχε εναλλακτική λύση· πιστεύαμε πως έπρεπε να ήμαστε προσεκτικοί, μιας που το 1991 είχε εξαντληθεί στην κούρσα των εξοπλισμών και οδηγηθεί στην κατάρρευση ο άλλοτε παντοδύναμος και πιο πιστός μας σύμμαχος, η Σοβιετική Ένωση. Κατά ανεξήγητο τρόπο πάψαμε να πιστεύουμε στη δύναμη των επαναστατικών μαζών να ξεπερνούν όλα τα εμπόδια. Όσο υπαρκτός ήταν ο κίνδυνος της διεθνούς απομόνωσης μιας ριζοσπαστικής Νοτίου Αφρικής, ο υπόλοιπος κόσμος δεν θα τα έβγαζε πέρα χωρίς τον ορυκτό μας πλούτο. Η απώλεια της ψυχραιμίας μας δεν ήταν ούτε αναγκαία, ούτε αναπόφευκτη. Η ηγεσία του ANC όφειλε να παραμείνει αποφασισμένη, ενωμένη και αδιάφθορη και -το σημαντικότερο- όφειλε να εξακολουθήσει να πορεύεται στην επαναστατική της πορεία. Αντ' αυτού, δειλιάσαμε. Η ηγεσία του ANC όφειλε να παραμείνει πιστή στη δέσμευσή της να υπηρετεί το λαό. Αυτό θα διατηρούσε την ηγεμονία της όχι μόνο απέναντι στους οχυρωμένους καπιταλιστές, αλλά και τις ανερχόμενες ελίτ που σε μεγάλο βαθμό επιδίωκαν τον πλουτισμό μέσω της λεγόμενης «οικονομικής ενδυνάμωσης των μαύρων», της διαφθοράς και της πώλησης πολιτικής επιρροής.
Η ανατροπή της κυριαρχίας του απαρτχάιντ διαμέσου διαπραγματεύσεων αντί ενός αιματηρού εμφυλίου πολέμου, μας φάνηκε ως μια πολύ καλή προοπτική για να την αγνοήσουμε. Από την άλλη, εκείνη την εποχή ο συσχετισμός δύναμης ήταν υπέρ του ANC κι υπήρχαν ευνοϊκές συνθήκες για να επιτευχθούν περισσότερες ριζοσπαστικές αλλαγές από όσες τελικά επιτεύχθηκαν. Δεν είναι επ' ουδενί βέβαιο πως πέραν ορισμένων απομονωμένων ακροδεξιών, το παλιό καθεστώς είχε τη βούληση ή τη δυνατότητα να προσφύγει στην αιματηρή καταστολή του κινήματος, που τόσο φοβόταν η ηγεσία Μαντέλα. Αν είχαμε διατηρήσει την ψυχραιμία μας, θα είχαμε αδράξει πολύ περισσότερες παραχωρήσεις από όσες τελικά πετύχαμε.
Όσον με αφορά, ήταν βαρύ λάθος να απορροφηθώ στα καθήκοντά μου και να αφήσω τη διαχείριση των οικονομικών ζητημάτων στους ειδήμονες του ANC. Πάντως εκείνη την εποχή οι περισσότεροι αγνοούσαμε σε μεγάλο βαθμό τις συζητήσεις που διεξάγονταν για την οικονομία στο ανώτατο επίπεδο. Όπως αποκάλυψε ο Σάμπι Τερμπλάνς (Sampie Terreblanche) στο κριτικό του βιβλίο «χαμένοι στο μετασχηματισμό», ως το 1993 η στρατηγική του μεγάλου κεφαλαίου, που είχε αρχίσει να διαμορφώνεται από το 1991 στην κατοικία του μεγιστάνα των μεταλλείων Χάρι Οπενχάιμερ (Harry Oppenheimer), πλέον αποκρυσταλλωνόταν, σε συναντήσεις που διεξάγονταν αργά τη νύχτα στην «αναπτυξιακή τράπεζα της Νοτίου Αφρικής» (DBSA). Παρόντες ήταν οι ηγέτες του εξορυκτικού και ενεργειακού κλάδου, οι επικεφαλής των αμερικανικών και βρετανικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνταν στη Νότιο Αφρική -και νεαροί οικονομολόγοι του ANC, σπουδασμένοι σε δυτικά πανεπιστήμια. Αναφέρονταν προσωπικά στον Μαντέλα, και φοβούνταν κι οι ίδιοι τις ολέθριες επιπτώσεις που θα είχε για την Νότιο Αφρική μια κυβέρνηση του ANC που θα εφάρμοζε θεωρούμενες «καταστροφικές» οικονομικές πολιτικές.
Σε αυτή τη διαδικασία ξεχάστηκαν όλα τα μέσα καταπολέμησης της φτώχειας, που ήταν η βασική υπόσχεση του Μαντέλα και του ANC στους «φτωχότερους φτωχούς». Η εθνικοποίηση των ορυχείων και των άλλων στρατηγικής σημασίας επιχειρήσεων, που προβλεπόταν στην «απελευθερωτική χάρτα» μας, ξεχάστηκαν. Το ANC αποδέχτηκε την ευθύνη για ένα μεγάλο μέρος των χρεών της περιόδου του απαρτχάιντ, αντί να τα καταργήσει μονομερώς. Ένας φόρος εισοδήματος των πιο πάμπλουτων πολιτών μπήκε στο ράφι και οι διεθνείς όμιλοι που είχαν πλουτίσει από το απαρτχάιντ, συγχωρέθηκαν και απαλλάχτηκαν από κάθε οικονομική κύρωση για την στάση τους. Θεσμοθετήθηκαν εξαιρετικά αυστηρές δημοσιονομικές υποχρεώσεις που θα έδεναν τα χέρια όλων των επόμενων κυβερνήσεων· έγιναν αποδεκτά τα αξιώματα του νεοφιλελευθερισμού για απελευθέρωση του εμπορίου, κατάργηση των δασμών και κάθε μορφής διατίμησης. Επιτράπηκε στις μεγάλες επιχειρήσεις να δραστηριοποιούνται ανεξέλεγκτα στο εξωτερικό. Σύμφωνα με τον Τερμπλάνς, αυτές οι παραχωρήσεις του ANC ισοδυναμούν με «προδοτικές αποφάσεις που θα στοιχειώνουν την Νότιο Αφρική για πολλές γενιές».
Τελικά η πολιτική ηγεσία του ANC και των κομμουνιστών, ανυπόμονη καθώς ήταν να αναλάβει την εξουσία (εμού συμπεριλαμβανομένου) αποδέχτηκε πρόθυμα αυτή τη συμφωνία με το διάβολο, μόνο και μόνο για να συνειδητοποιήσει στην πορεία πόσο δέσμια ήταν. Η οικονομία μας ήταν τόσο σφιχτά δεμένη στις νεοφιλελεύθερες συνταγές και τον φονταμενταλισμό των αγορών, που είχε απομείνει ελάχιστος χώρος να απαλύνουμε τα δεινά της πλειοψηφίας του λαού μας.
Λίγους εξέπληξε η εξάντληση της υπομονής του λαού· η κλιμάκωση των αγωνιωδών κινητοποιήσεών του, καθώς αντιμετώπιζε την επιδείνωση των συνθηκών της ζωής του. Οι κυβερνώντες δεν είχαν λύσεις. Ότι απέμενε από τον διαθέσιμο πλούτο, λαφυραγωγούνταν από την ανερχόμενη μαύρη ελίτ· η διαφθορά καθιερώθηκε, καθώς οι άπληστοι και οι φιλόδοξοι μάχονταν σαν τα σκυλιά για τα κόκαλα της οικονομίας και της πολιτικής.
Στη Νότιο Αφρική του 2008, το φτωχότερο 50% απολάμβανε μόλις το 7.8% του εγχωρίου πλούτου. Στο 20% όσων είχαν τα μεγαλύτερα εισοδήματα το 2008 συμπεριλαμβανόταν το 83% των λευκών Νοτιοαφρικανών, έναντι μόλις 11% των μαύρων. Πίσω από τέτοιες στατιστικές κρύβεται αδυσώπητος ανθρώπινος πόνος. Λίγοι εξεπλάγησαν από την απότομη άνοδο των κοινωνικών διαμαρτυριών.
Η καταβύθιση στο χάος πρέπει να σταματήσει. Δεν θεωρώ ξοφλημένη την πολιτική συμμαχία του ANC, που συνεχίζει να διαθέτει στις γραμμές του αμέτρητους άξιους ανθρώπους. Αλλά η αναζωογόνησή του από τη βάση επείγει. Χρειάζεται να αποκατασταθεί η ψυχή του ΑΝC· να αναστηλωθούν οι παραδοσιακές του αξίες και το πνεύμα της προσφοράς του. Η συμφωνία με το διάβολο πρέπει να σπάσει.
Προς το παρόν, η εξαθλιωμένη πλειοψηφία δεν βλέπει άλλη ελπίδα πέραν του κυβερνώντος κόμματος, αν και εξασθενεί η ικανότητα του ANC να διατηρεί τα παραδοσιακά του ακροατήρια. Η αποτελεσματική κοινοβουλευτική αντιπολίτευση εκφράζει μεγάλα και ποικίλα επιχειρηματικά συμφέροντα. Όσο απαραίτητος κι αν είναι ο ισχυρός κοινοβουλευτικός αντίλογος, προκειμένου να συντηρεί την πολιτική επαγρύπνηση του ANC, η πλειοψηφία επιθυμεί πιο σοσιαλιστικές πολιτικές, κι όχι μέτρα υπέρ του μεγάλου κεφαλαίου, περισσότερες ιδιωτικοποιήσεις και πιο νεοφιλελεύθερες οικονομικές επιλογές.
Αυτό δε σημαίνει πως μόνο το ANC, το SACP και το «συνέδριο των νοτιοαφρικανικών συνδικάτων» (COSATU) μπορούν να αντιμετωπίσουν τις κρίσεις της χώρας. Υπάρχουν αμέτρητοι πατριώτες και σύντροφοι σε άλλες υπαρκτές και αναδυόμενες οργανωμένες δυνάμεις, ο μελλοντικός ρόλος των οποίων θα είναι καίριος. Κι ύστερα υπάρχουν οι μεγάλες θεσμικές κατακτήσεις σαν το «γραφείο του δημοσίου συνηγόρου» ή τον «επίτροπο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» (SAHRC) που από κοινού με την δυνατότητα προσφυγής στο συνταγματικό δικαστήριο, ελέγχουν, εκθέτουν και αντιμετωπίζουν τις αδικίες και την καταστρατήγηση των πολιτικών δικαιωμάτων. Με τους μη βίαιους και αξιοπρεπείς αλλά μαχητικούς τους αγώνες, η στρατηγική και η τακτική των οργανώσεων βάσης (συνδικάτων, κοινοτικών οργανώσεων, ομάδων πολιτών, του κινήματος των γυναικών και των νέων) σηματοδοτούν το δρόμο που οφείλουμε να ακολουθήσουμε.
Ο χώρος της ελευθερίας της έκφρασης, που κατακτήθηκε με δεκαετίες αγώνων, είναι διαθέσιμος και χρειάζεται να διευρυνθεί. Προσδοκούμε τους «γεννημένους ελεύθερους» να παραλάβουν την σκυτάλη.
*Ο Ronnie Kasrils, ένας από τους πιο διακεκριμένους αγωνιστές ενάντια στο απαρτχάιντ, ιστορικό στέλεχος του ANC και του ΚΚ της Νοτίου Αφρικής, ήταν υπουργός των υπηρεσιών πληροφοριών (2004-2008)
The Guardian
Greek Finance Forum
Tromaktiko
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΓΟΥΕΜΠΕΡ ΗΤΑΝ ΚΑΙ ΠΑΕΙ... *VIDEOS*
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
