2013-12-24 13:50:08
Βασίλης ΜαρκεζίνηςΠού βρισκόμαστε; Βρισκόμαστε εν μέσω μιας φοβερής φουρτούνας – οικονομικής, πολιτικής, αμυντικής, ηθικής, κοινωνικής.
Πιθανόν να κατορθώσουμε να βγούμε από αυτή την κατάσταση εάν αποδεχθούμε πραγματικά ότι, για κάποια χρόνια, όλη η κοινωνία θα πρέπει να συμμεριστεί το κόστος της ανάκαμψης, ανάλογα με την οικονομική δυνατότητα καθενός μέλους της. Και όταν λέω «όλη», δεν εννοώ μόνο τα εύπορα μέλη της, αλλά και τα κομματικά και ποικιλοτρόπως ευνοούμενα μέλη της – κατηγορία εντελώς διαφορετική από τους «παραδοσιακούς πλουσίους», η οποία είναι γνωστή και ως η μαφία των «διαπλεκομένων» ή, άλλως πώς, καιροσκόπων.
Κάπου 4%-5% των ψηφοφόρων ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, η οποία μας έφερε τον Σημίτη το 2001, τον Καραμανλή το 2004, τον Παπανδρέου το 2009, τον Σαμαρά (παρόλο που τον «απεχθανόταν») το 2012 και τώρα… Κύριος οίδε!
Πώς καταφέραμε να φτάσουμε σε αυτή την κατάσταση;
Υπερκατανάλωση. Διαστρεβλωμένος συνδικαλισμός. Ιδιοτελή έως και απολύτως διεφθαρμένα κατεστημένα, τα οποία, από το 1965 και μετά, διέχεαν προς τα κάτω τη χαλαρή οικονομική ηθική τους. Πελατειακή πολιτική από όλα τα κόμματα που κυβέρνησαν, ιδίως μετά το 1974. Εγκατάλειψη, ιδίως από το 1990 και μετά, των παραδοσιακών ηθικών αξιών, πολλές φορές ως συνέπεια των ιδεών που ασπάστηκαν οι λεγόμενοι αριστεροδεξιοί «νεωτεριστές», οι οποίοι τώρα προσπαθούν να αναστηθούν πολιτικά. Επακόλουθο όλων αυτών στάθηκε, μεταξύ άλλων, η απώλεια της αίσθησης της κοινωνικής συνοχής.
Πώς μπορούμε να βγούμε από αυτή την κατάσταση;
Το είπε ο Ευριπίδης (ή, μάλλον, ο Αριστοφάνης) στους «Βατράχους» το 401 π.Χ.: «Με νέους ανθρώπους και νέες ιδέες». Επείγει ιδιαίτερα μια ειρηνική επανάσταση, για να αποφύγουμε την αιματηρή, η οποία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από εξωτερικούς εχθρούς για τον αφανισμό μας, ως έθνους. Αλλά, αντίθετα από την αιματηρή, η ειρηνική επανάσταση μπορεί να γίνει μόνο με τη συγκατάθεση των προνομιούχων μελών της κοινωνίας, όσο ακόμη υπάρχει καιρός
Ορισμένες επειγόντως απαιτούμενες οικονομικές αποφάσεις
1. Αποκατάσταση του διαλυμένου κοινωνικού ιστού με αντιμετώπιση της ανεργίας και των αναγκών των χαμηλόμισθων, των χαμηλοσυνταξιούχων και των ανέργων. Κάτι τέτοιο θα δοκιμάσει (δημαγωγικά) η παρούσα κυβέρνηση την άνοιξη, αλλά μάλλον πιο πειστικά θα το επιχειρήσει -άγνωστο όμως εάν το πετύχει- ο Αλέξης!
2. Οι ευπορούντες πρέπει να αντιληφθούν ότι η ανασυγκρότηση πρέπει να αρχίσει από τη φροντίδα προς τους αδύναμους και εγκαταλελειμμένους, διότι αυτό απαιτεί όχι μόνον η δικαιοσύνη, αλλά και το συμφέρον των ίδιων των ευπορούντων.
3. Αναμόρφωση του τραπεζικού συστήματος, η οποία δεν σημαίνει κρατικοποίηση, αλλά θα μπορούσε να περιλαμβάνει πώληση σε ξένους, οικονομικά υγιείς τραπεζικούς οργανισμούς. Αυτό θα σταματούσε τη συνεχή αύξηση του δημόσιου χρέους μας για να βοηθούνται οι τραπεζίτες, αλλά όχι και οι τράπεζες και -προπαντός- η αγορά. Θα απέτρεπε, επίσης, τις τράπεζες από το να δανείζουν σε πτωχευμένα κόμματα και αυτοκρατορίες μέσων επικοινωνίας και να ζητούν, ταυτόχρονα, νομική προστασία από τυχόν αγωγές των μετόχων τους.
4. Πρέπει να φέρουμε στην ενεργό πολιτική νέους ανθρώπους -μεταξύ άλλων και επιχειρηματίες- έστω και προσωρινά, αντί των «επαγγελματιών πολιτικών» που εφτά φορές στις 10 στερούνται επαγγέλματος ή εμπειρίας ζωής. Ο λόγος; Να εκμεταλλευθούμε τις πρακτικές γνώσεις των επιτυχημένων της ζωής. Μόνη προϋπόθεση η απόλυτη εντιμότητα. Η πρώτη προτεραιότητα μιας νέας κυβέρνησης θα είναι να μιλήσει με αυτούς τους ανθρώπους, να αναζητήσει τις συμβουλές τους και μετά να τις ακούσει και να τις λάβει υπόψη της. Κάτι τέτοιο έχει κάνει έως σήμερα ο κ. Σαμαράς; Και αν ναι, το κάνει αρκετά συχνά ώστε να έχει πλήρη επίγνωση των ατυχών συνεπειών της πολιτικής του;
5. Ενθάρρυνση της ανάπτυξης μέσω: (α) στοχευμένης μείωσης της φορολογίας, (β) αποφυγής συχνών αλλαγών της φορολογικής νομοθεσίας και (γ) δραστικής μείωσης της γραφειοκρατίας.
Θεωρώ ότι αυτά μπορούν να γίνουν με ένα πακέτο μέτρων, στα οποία θα περιλαμβάνεται η φορολόγηση των εταιριών με ενιαίο συντελεστή (flat-rate) 20%, που θα μειώνεται περαιτέρω -ακόμη και σε 10%- εάν:
(α) τα κέρδη μένουν μέσα στην εταιρία τουλάχιστον επί τρία χρόνια ή
(β) η επένδυση είναι τέτοια, ώστε να μπορεί να δημιουργήσει σημαντικό αριθμό νέων θέσεων στην αγορά εργασίας ή
(γ) είναι επένδυση σε υψηλή τεχνολογία ή
(δ) στοχεύει περιοχές στις οποίες η χώρα έχει επείγουσα πολιτική ανάγκη ενίσχυσης, όπως είναι λ.χ. η Θράκη.
6. Ταχεία, χωρική αποκέντρωση με επιλογή περιοχών προς ανάπτυξη και με ταυτόχρονη μετακίνηση υπουργείων στην περιφέρεια, με σκοπό τη βαθμιαία ανάπτυξη νέας ζωής και δημιουργίας θέσεων εργασίας σε επιλεγμένες αστικές περιοχές σε διάφορα διαμερίσματα της χώρας. Π.χ., προ δύο ετών πρότεινα το υπουργείο Πολιτισμού, για πολιτικούς και πολιτισμικούς λόγους, να μεταφερθεί στη Θεσσαλονίκη. Ούτε ένας Θεσσαλονικιός βουλευτής δεν ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα!
Ολα τα προαναφερθέντα και περισσότερα ακόμη θα χρειαστούν απαραιτήτως, εάν -όπως μου φαίνεται πολύ πιθανό να συμβεί- μας εξαναγκάσουν, ίσως με κίνητρα, οι «Ευρωπαίοι φίλοι μας» σε «εθελούσια έξοδο» από την ευρωζώνη και σε επιστροφή στη δραχμή.
Κάτι τέτοιο θα είναι εξαιρετικά οδυνηρό. Αλλά θα μπορούσε ταυτόχρονα να περιορίσει τη διάρκεια της δοκιμασίας, εφόσον:
(α) ως όρος ήπιας αποχώρησης επιτευχθεί μακροχρόνια αποπληρωμή του χρέους,
(β) οι συμπατριώτες μας δεν θα δουν την επιστροφή στη δραχμή σαν ευκαιρία για επιστροφή στις παλιές και δηλητηριώδεις συνήθειες δαπανών, και
(γ) επιτευχθεί σοβαρή εξοικονόμηση χρημάτων με την εξάλειψη έκτακτων επιδοτήσεων σε πολιτικούς φίλους και στη συνομοταξία των αποκαλουμένων «golden boys» -όρος που, για μένα, περιλαμβάνει και τους ηγέτες των εργατικών συνδικάτων-, οι οποίοι έχουν μολύνει σαν πανούκλα την κοινωνία μας και δημιουργούν φθόνο μάλλον, παρά αληθινή εργασία.
Πώς μπορούν να επιτευχθούν όλα αυτά;
Περικοπές. Τεράστιο θέμα, αλλά ιδού μερικές ιδέες σε περίληψη:
Πρώτον: Οικονομίες σχετικώς μικρές σε μέγεθος, αλλά με μεγάλη αξία συμβολισμού
1. Αποδοχές βουλευτών, υπουργικά και βουλευτικά αυτοκίνητα, μείωση ειδικά συμφωνημένων επιχορηγήσεων σε επικεφαλής ανεξάρτητων Αρχών και «golden boys», π.χ. ΤΑΙΠΕΔ, ειδικούς συμβούλους – ιδίως στους πολυθεσίτες του Δημοσίου.
2. Μείωση οικονομικής βοήθειας σε πλούσια μουσεία και πολιτιστικά ιδρύματα που έχουν ήδη στηριχθεί υπερ-γενναιόδωρα από το κράτος. Τα ονόματα περιττεύουν, αν και τα συνεχώς ευεργετούμενα είναι σε όλους γνωστά.
Δεύτερον: Σημαντικές περικοπές
1. Πραγματικός και όχι προσχηματικός (για να ξεγελάσουμε την τρόικα) περιορισμός του δημόσιου τομέα διά φυσιολογικής ελάττωσης (natural wastage) των εργαζομένων αλλά και με την παροχή μη υποχρεωτικών κινήτρων, του είδους που έχει στο παρελθόν υποδείξει ο κ. Μάνος.
2. Αμεση διακοπή χρηματοδότησης ΜΚΟ και κοινωνικώς μη αναγκαίων ιδρυμάτων.
3. Μειώσεις μισθών και θέσεων σε ΔΕΚΟ, ιδίως σε εκείνες των οποίων η συνεχιζόμενη λειτουργία δεν είναι αναγκαία για ευρύτερους σκοπούς.
4. Αμεση και αυστηρή εφαρμογή φορολογικής νομοθεσίας σε μεγαλοφοροφυγάδες προς παραδειγματισμό.
5. Συμφωνημένη ή de facto μη καταβολή τόκου δανείων και τοκοχρεολυσίων σε ξένους δανειστές κ.λπ. επί μία περίοδο τουλάχιστον πέντε ετών.
6. Δραστικός περιορισμός της επιρροής των οικονομικών συμφερόντων που επηρεάζουν ανασταλτικά την ενεργειακή πολιτική της χώρας
Περιορισμένη αλλά αναγκαία συνταγματική αναθεώρηση
1. Οι βουλευτές να μην επιτρέπεται να γίνονται υπουργοί.
2. Περιορισμός των βουλευτικών εδρών σε 200.
3. Αλλαγή των κανόνων που αφορούν την ευθύνη των υπουργών. Εφαρμογή του κοινού ποινικού δικαίου.
4. Νομικός περιορισμός των αμφισβητήσεων/προσβολών στο ΣτΕ που καθυστερούν επενδυτικά σχέδια (έπειτα από συνεννόηση με το ΣτΕ ως προς τον καλύτερο τρόπο που μπορεί να πραγματωθεί αυτή η ιδέα).
5. Απλούστευση της αφαίρεσης αξιωμάτων/μονιμότητας σε περιπτώσεις αποδεδειγμένης ανεπαρκούς εκτέλεσης καθηκόντων.
Άμυνα/προστασία κυριαρχικών δικαιωμάτων σε γη, αέρα και θάλασσα
Ο ρόλος των (στρατιωτικώς) ανειδίκευτων
Διαμόρφωση νέου, συντονισμένου δόγματος εξωτερικής και αποτρεπτικής στρατιωτικής πολιτικής. Σε αυτήν τη διαδικασία οι μεγαλύτεροι στρατιωτικοί εγκέφαλοι της ιστορίας αναγνωρίζουν σημαντικό ρόλο σε μη στρατιωτικούς, πολιτικούς ή σκεπτόμενους πολίτες
Σκέψεις επί της Αποτρεπτικής Στρατηγικής
1. Από την εποχή των Ναπολεόντειων Πολέμων και των αναλύσεων των Jomini, Clausewitz και von Moltke, βρίσκουμε στη στρατηγική σκέψη την ιδέα της «αποφασιστικής μάχης». Αυτή η ιδέα είναι χρήσιμη, αλλά οφείλουμε να σημειώσουμε πού εφαρμόζεται, καθώς και τους περιορισμούς της.
2. Δεν εφαρμόζεται όταν οι συγκρουόμενες δυνάμεις είναι εκείνες των υπερδυνάμεων, που μπορούν να εκμηδενίσουν ολότελα η μία την άλλη. Ωστόσο, μπορεί να εφαρμοστεί όταν ο ένας εκ των εμπολέμων είναι εμφανώς υπέρτερος του άλλου. Αυτό έχει συνέπειες για τον πιο αδύναμο από τους δύο.
3. Μία συνέπεια είναι ότι πρέπει να αρχίσει επιδιώκοντας τον περιορισμό στο ελάχιστο δυνατό των επιπτώσεων του πρώτου χτυπήματος του αντιπάλου. Μια άλλη συνέπεια είναι να μετατρέψει τη σύγκρουση σε σύγκρουση σχετικής αντοχής. Μια τρίτη είναι η συνειδητοποίηση ότι τίποτε το προσχεδιασμένο δεν πρόκειται να επιζήσει της έναρξης των εχθροπραξιών.
4. Το τελευταίο σημείο είναι εξόχως σημαντικό στον στρατηγικό σχεδιασμό, διότι σημαίνει ότι ο ασθενέστερος των συμπλεκομένων πρέπει να είναι ικανός να αυτοσχεδιάζει, επιδιώκοντας ένα βήμα κάθε φορά, ώστε να είναι σε καλύτερη θέση από αυτήν στην οποία ήταν κατά την έναρξη της μάχης.
5. Για να το θέσω μεταφορικά, με όρους θεάματος, η στρατηγική δεν είναι έργο σε τρεις πράξεις, αλλά μια εξελισσόμενη «σαπουνόπερα» με δυνάμει καταστροφικές συνέπειες, εάν οι στρατηγικοί σύμβουλοι του πιο αδύναμου από τους συμπλεκομένους είναι ανίκανοι να προσαρμόζονται διαρκώς σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον.
6. Το συμπέρασμα αυτών των σκέψεων, συμπέρασμα ενός ερασιτέχνη, ο οποίος εντούτοις πάντοτε επιζητεί την κοινή λογική, είναι ότι, αν και τα στρατηγικά σχέδια σπανίως επιζούν της έναρξης των εχθροπραξιών, ο στρατηγικός σχεδιασμός είναι απαραίτητος. Και, κατά την άποψή μου, το πιο σπουδαίο -αν όχι το μόνο πραγματικά σημαντικό- στοιχείο επ’ αυτού πρέπει να είναι όχι απλώς αυτό που συμβούλευε ο Sung Chu, δηλαδή η παραπληροφόρηση και η απάτη, αλλά κυρίως η επιμελημένη προετοιμασία των νευραλγικών συμμαχιών.
Έτσι, ερχόμαστε στο επόμενο και τελευταίο μέρος της πρότασής μου.
Αναγέννηση της εξωτερικής πολιτικής
Η Ελλάδα είναι χώρα γεωπολιτικά σημαντική αλλά και, παράλληλα, ποικιλοτρόπως ευάλωτη. Η Ιστορία και η λογική μάς διδάσκουν ότι η προστασία των συμφερόντων της εξαρτάται από επιτυχείς συμμαχίες, στρατιωτική ετοιμότητα και εσωτερική ομοψυχία.
(Όλα τα θέματα που αναφέρω κατωτέρω αναπτύσσονται εκτενώς [σελ. 65- 205] στο πρόσφατο βιβλίο μου «Η Ελλάδα στον κατήφορο» [εκδ. Σιδέρη], γι’ αυτό και αρκούμαι εδώ σε επικεφαλίδες.)
1 Αλλαγή των ξεπερασμένων / δουλοφρόνων ελληνικών «ελίτ».
2 Ανάγκη διεύρυνσης του κύκλου των πολιτικών «φίλων» της χώρας για αμυντικούς αλλά και οικονομικούς λόγους.
3 Μια τέτοια πολιτική είναι εφικτή αν φιλία και ραγιαδισμός διαφοροποιηθούν ως έννοιες και μάθουμε ότι, «για να πάρουμε, πρέπει να τερματίσουμε τη δουλική συνήθεια μόνο να δίδουμε» (Βλ. Κίνα σε Αίγυπτο, Ρωσία σε Ουκρανία ή, παλαιότερα, Ρωσία προς Ελλάδα.)
4 Συμπέρασμα: Στον εξωτερικό τομέα οι λαμβανόμενες αποφάσεις πρέπει να ξεκινούν από το Δίκαιο και να καταλήγουν βασισμένες στον πολιτικό ρεαλισμό, καθώς σιγά σιγά πρέπει να κινηθούμε προς μία φάση «ενεργητικής ουδετερότητας» βασισμένης στην ιδέα «βοηθούμε όσους μας βοηθούν, αλλά ανήκουμε όμως μόνο στους εαυτούς μας».
Τα τρία σενάρια έως τις ευρωεκλογές
Πιθανές εξελίξεις
O πρωθυπουργός βρίσκεται σήμερα σε άκρως αντιδημοτική και επικίνδυνη θέση.
Οι πιθανές αντιδράσεις του (κατά υποθετική σειρά προτίμησης του) θα ήταν ίσως οι ακόλουθες:
-Πρώτο σενάριο
Ο πρωθυπουργός ενδίδει σε όλες τις απαιτήσεις των «φίλων» του και, με τη βοήθεια του φοβερού και τρομερού επικοινωνιακού μηχανισμού του, επιχειρεί να παρουσιάσει το αποτέλεσμα ως νίκη. Η προσπάθεια αυτή συνδυάζεται με «στοχευμένες παροχές» κατά την προεκλογική περίοδο, ώστε να περάσει η ιδέα ότι το εκλογικό σώμα του οφείλει να τον υπερψηφίσει προκειμένου αυτός να συνεχίσει την «πρόοδο» που έχει ήδη σημειώσει.
-Δεύτερο σενάριο
Ο πρωθυπουργός δεν ενδίδει στις εντεινόμενες πιέσεις των «ξένων φίλων» του, αποφασίζει να παίξει «σκληρό παιχνίδι» και, μέσω εκλογών, προσπαθεί να πείσει τους καχύποπτους ψηφοφόρους ότι -έστω και καθυστερημένα- μάχεται για τα συμφέροντά τους και, εν ανάγκη, είναι πρόθυμος ακόμη και να θυσιαστεί.
-Τρίτο σενάριο
Ο πρωθυπουργός ανατρέπεται, κυρίως από τους κομματικούς φίλους του, και γίνονται προσπάθειες να συγκροτηθεί μια κυβέρνηση συνασπισμού με νεοδημοκρατική ηγεσία αλλά και με τη στήριξη διάφορων βουλευτών, οι οποίοι δεν έχουν μεταξύ τους άλλο κοινό στοιχείο πέρα από την επίγνωση ότι, εάν γίνονταν εκλογές, οι περισσότεροι θα αποχαιρετούσαν τη Βουλή για πάντα. Έχω ήδη χαρακτηρίσει αυτήν τη πρακτική εκσυγχρονισμένη εκδοχή των διαβόητων Ιουλιανών του 1965.
Κατά την άποψή μου, καμία από τις παραπάνω λύσεις δεν θα μπορούσε να επιβιώσει μετά τις Ευρωεκλογές του Μαΐου, ενώ, επίσης, στα χρόνια που θα έρχονταν καμία δεν θα μπορούσε να εξασφαλίσει καλό όνομα στον πρωθυπουργό και στον συνασπισμό του.
Πρόταση για μη κομματική κυβέρνηση με επιτυχημένους (και τίμιους) ανθρώπους της αγοράς
Η συμβουλή μου
Πολλά έχουν γραφτεί για εμένα τον τελευταίο καιρό, αλλά, ως συνήθως, πρόκειται για φαντασιώδη κατασκευάσματα στερούμενα αληθοφάνειας. Το μόνο πράγμα που αληθεύει είναι ότι διάφοροι πολιτικοί, όλων των αποχρώσεων, μου ζητούν ενίοτε να τους εκφράσω τις απόψεις μου σχετικά με εξελίξεις και γεγονότα στο εξωτερικό. Θα συνεχίσω να παρέχω τις συμβουλές μου όσο καλύτερα μπορώ σε οποιονδήποτε μου τις ζητά με τρόπο καλόπιστο.
Θα πρέπει όμως, μια μέρα, οι προαναφερθείσες ιδέες να γίνουν πραγματικότητα. Αυτό δεν μπορεί να γίνει από πολιτικά πρόσωπα που στο μυαλό τους έχουν μόνο ένα πράγμα: πώς να παραμείνουν στην εξουσία ή πώς να επανεκλεγούν.
Αργά ή γρήγορα, λοιπόν, η χώρα μας θα πρέπει να διοικηθεί από μια μη κομματική κυβέρνηση, η οποία θα πρέπει να διαθέτει αρκετή ελευθερία κινήσεως ώστε να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα – μέτρα που ποτέ δεν θα λάμβανε κάποιος πολιτικός. Και η κυβέρνηση αυτή θα πρέπει να αναλάβει τη διοίκηση της χώρας για περιορισμένο και προκαθορισμένο χρονικό διάστημα, η διάρκεια του οποίου δεν θα υπερέβαινε το ένα έτος.
Δεν ομιλώ για κυβέρνηση «σοφών». Η λέξη «σοφός» μού εμπνέει έντονη δυσπιστία, μια και συνοδεύεται με την εικόνα αεροβάμονος. Τάσσομαι, αντιθέτως, υπέρ μιας κυβέρνησης καταξιωμένων επαγγελματιών, βιομηχάνων, εμπόρων και ειδημόνων σε θέματα απασχόλησης και κοινωνικής πολιτικής, οι οποίοι θα ήταν αποδεδειγμένα τίμιοι και ικανοί να επιλύσουν με ορθολογικό τρόπο τα σοβαρότατα προβλήματα που μαστίζουν τη χώρα μας. Τα προβλήματα αυτά σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με την οικονομία, την εξωτερική πολιτική και την εθνική άμυνα, τα εργασιακά και τα κοινωνικά θέματα, την υγεία, την ανάγκη να καθιερώσουμε ένα ποιοτικό σύστημα ανώτατης τεχνολογικής εκπαίδευσης, καθώς και την άμεση ανάγκη να αναδιαρθρώσουμε τον δημόσιο τομέα της χώρας μέσω της πάταξης της γραφειοκρατίας.
Κανένα από αυτά τα προβλήματα δεν μπορεί να επιλυθεί εύκολα και η επίλυσή τους θα χρειαστεί την καλόπιστη στήριξη των δικαστηρίων. Θα είναι, μάλιστα, εξαιρετικά δύσκολο να αντιμετωπιστούν όλα μαζί αυτά τα θέματα κατά τρόπο που θα ικανοποιεί τους πάντες. Το καθήκον αυτό, ωστόσο, αποτελεί αδήριτη ανάγκη – η οποία ουδέποτε πρόκειται να εκπληρωθεί αν η σημερινή ομάδα πολιτικών, τραπεζιτών και μιντιαρχών παραμείνει όχι απλώς στην εξουσία αλλά και κοντά σε οποιοδήποτε κέντρο λήψης πολιτικών και οικονομικών αποφάσεων κατά το άμεσο μέλλον.
Μόνον ο ελληνικός λαός μπορεί να αποφασίσει εάν είναι έτοιμος να δεχτεί μια τέτοια οικονομική επανάσταση για λογαριασμό του. Έχω όμως τη βάσιμη υποψία ότι, για να αποφασίσει η πλειοψηφία να στηρίξει μια τέτοια τολμηρή πολιτική ισορροπίας μεταξύ «αγοράς και κράτους», θα πρέπει η κατάσταση να χειροτερεύσει ακόμη περισσότερο.
Φοβάμαι ότι θα περάσουμε και από αυτό το στάδιο!
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Δημοκρατία(22.12.2013)
communenews
Πιθανόν να κατορθώσουμε να βγούμε από αυτή την κατάσταση εάν αποδεχθούμε πραγματικά ότι, για κάποια χρόνια, όλη η κοινωνία θα πρέπει να συμμεριστεί το κόστος της ανάκαμψης, ανάλογα με την οικονομική δυνατότητα καθενός μέλους της. Και όταν λέω «όλη», δεν εννοώ μόνο τα εύπορα μέλη της, αλλά και τα κομματικά και ποικιλοτρόπως ευνοούμενα μέλη της – κατηγορία εντελώς διαφορετική από τους «παραδοσιακούς πλουσίους», η οποία είναι γνωστή και ως η μαφία των «διαπλεκομένων» ή, άλλως πώς, καιροσκόπων.
Κάπου 4%-5% των ψηφοφόρων ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, η οποία μας έφερε τον Σημίτη το 2001, τον Καραμανλή το 2004, τον Παπανδρέου το 2009, τον Σαμαρά (παρόλο που τον «απεχθανόταν») το 2012 και τώρα… Κύριος οίδε!
Πώς καταφέραμε να φτάσουμε σε αυτή την κατάσταση;
Υπερκατανάλωση. Διαστρεβλωμένος συνδικαλισμός. Ιδιοτελή έως και απολύτως διεφθαρμένα κατεστημένα, τα οποία, από το 1965 και μετά, διέχεαν προς τα κάτω τη χαλαρή οικονομική ηθική τους. Πελατειακή πολιτική από όλα τα κόμματα που κυβέρνησαν, ιδίως μετά το 1974. Εγκατάλειψη, ιδίως από το 1990 και μετά, των παραδοσιακών ηθικών αξιών, πολλές φορές ως συνέπεια των ιδεών που ασπάστηκαν οι λεγόμενοι αριστεροδεξιοί «νεωτεριστές», οι οποίοι τώρα προσπαθούν να αναστηθούν πολιτικά. Επακόλουθο όλων αυτών στάθηκε, μεταξύ άλλων, η απώλεια της αίσθησης της κοινωνικής συνοχής.
Πώς μπορούμε να βγούμε από αυτή την κατάσταση;
Το είπε ο Ευριπίδης (ή, μάλλον, ο Αριστοφάνης) στους «Βατράχους» το 401 π.Χ.: «Με νέους ανθρώπους και νέες ιδέες». Επείγει ιδιαίτερα μια ειρηνική επανάσταση, για να αποφύγουμε την αιματηρή, η οποία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από εξωτερικούς εχθρούς για τον αφανισμό μας, ως έθνους. Αλλά, αντίθετα από την αιματηρή, η ειρηνική επανάσταση μπορεί να γίνει μόνο με τη συγκατάθεση των προνομιούχων μελών της κοινωνίας, όσο ακόμη υπάρχει καιρός
Ορισμένες επειγόντως απαιτούμενες οικονομικές αποφάσεις
1. Αποκατάσταση του διαλυμένου κοινωνικού ιστού με αντιμετώπιση της ανεργίας και των αναγκών των χαμηλόμισθων, των χαμηλοσυνταξιούχων και των ανέργων. Κάτι τέτοιο θα δοκιμάσει (δημαγωγικά) η παρούσα κυβέρνηση την άνοιξη, αλλά μάλλον πιο πειστικά θα το επιχειρήσει -άγνωστο όμως εάν το πετύχει- ο Αλέξης!
2. Οι ευπορούντες πρέπει να αντιληφθούν ότι η ανασυγκρότηση πρέπει να αρχίσει από τη φροντίδα προς τους αδύναμους και εγκαταλελειμμένους, διότι αυτό απαιτεί όχι μόνον η δικαιοσύνη, αλλά και το συμφέρον των ίδιων των ευπορούντων.
3. Αναμόρφωση του τραπεζικού συστήματος, η οποία δεν σημαίνει κρατικοποίηση, αλλά θα μπορούσε να περιλαμβάνει πώληση σε ξένους, οικονομικά υγιείς τραπεζικούς οργανισμούς. Αυτό θα σταματούσε τη συνεχή αύξηση του δημόσιου χρέους μας για να βοηθούνται οι τραπεζίτες, αλλά όχι και οι τράπεζες και -προπαντός- η αγορά. Θα απέτρεπε, επίσης, τις τράπεζες από το να δανείζουν σε πτωχευμένα κόμματα και αυτοκρατορίες μέσων επικοινωνίας και να ζητούν, ταυτόχρονα, νομική προστασία από τυχόν αγωγές των μετόχων τους.
4. Πρέπει να φέρουμε στην ενεργό πολιτική νέους ανθρώπους -μεταξύ άλλων και επιχειρηματίες- έστω και προσωρινά, αντί των «επαγγελματιών πολιτικών» που εφτά φορές στις 10 στερούνται επαγγέλματος ή εμπειρίας ζωής. Ο λόγος; Να εκμεταλλευθούμε τις πρακτικές γνώσεις των επιτυχημένων της ζωής. Μόνη προϋπόθεση η απόλυτη εντιμότητα. Η πρώτη προτεραιότητα μιας νέας κυβέρνησης θα είναι να μιλήσει με αυτούς τους ανθρώπους, να αναζητήσει τις συμβουλές τους και μετά να τις ακούσει και να τις λάβει υπόψη της. Κάτι τέτοιο έχει κάνει έως σήμερα ο κ. Σαμαράς; Και αν ναι, το κάνει αρκετά συχνά ώστε να έχει πλήρη επίγνωση των ατυχών συνεπειών της πολιτικής του;
5. Ενθάρρυνση της ανάπτυξης μέσω: (α) στοχευμένης μείωσης της φορολογίας, (β) αποφυγής συχνών αλλαγών της φορολογικής νομοθεσίας και (γ) δραστικής μείωσης της γραφειοκρατίας.
Θεωρώ ότι αυτά μπορούν να γίνουν με ένα πακέτο μέτρων, στα οποία θα περιλαμβάνεται η φορολόγηση των εταιριών με ενιαίο συντελεστή (flat-rate) 20%, που θα μειώνεται περαιτέρω -ακόμη και σε 10%- εάν:
(α) τα κέρδη μένουν μέσα στην εταιρία τουλάχιστον επί τρία χρόνια ή
(β) η επένδυση είναι τέτοια, ώστε να μπορεί να δημιουργήσει σημαντικό αριθμό νέων θέσεων στην αγορά εργασίας ή
(γ) είναι επένδυση σε υψηλή τεχνολογία ή
(δ) στοχεύει περιοχές στις οποίες η χώρα έχει επείγουσα πολιτική ανάγκη ενίσχυσης, όπως είναι λ.χ. η Θράκη.
6. Ταχεία, χωρική αποκέντρωση με επιλογή περιοχών προς ανάπτυξη και με ταυτόχρονη μετακίνηση υπουργείων στην περιφέρεια, με σκοπό τη βαθμιαία ανάπτυξη νέας ζωής και δημιουργίας θέσεων εργασίας σε επιλεγμένες αστικές περιοχές σε διάφορα διαμερίσματα της χώρας. Π.χ., προ δύο ετών πρότεινα το υπουργείο Πολιτισμού, για πολιτικούς και πολιτισμικούς λόγους, να μεταφερθεί στη Θεσσαλονίκη. Ούτε ένας Θεσσαλονικιός βουλευτής δεν ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα!
Ολα τα προαναφερθέντα και περισσότερα ακόμη θα χρειαστούν απαραιτήτως, εάν -όπως μου φαίνεται πολύ πιθανό να συμβεί- μας εξαναγκάσουν, ίσως με κίνητρα, οι «Ευρωπαίοι φίλοι μας» σε «εθελούσια έξοδο» από την ευρωζώνη και σε επιστροφή στη δραχμή.
Κάτι τέτοιο θα είναι εξαιρετικά οδυνηρό. Αλλά θα μπορούσε ταυτόχρονα να περιορίσει τη διάρκεια της δοκιμασίας, εφόσον:
(α) ως όρος ήπιας αποχώρησης επιτευχθεί μακροχρόνια αποπληρωμή του χρέους,
(β) οι συμπατριώτες μας δεν θα δουν την επιστροφή στη δραχμή σαν ευκαιρία για επιστροφή στις παλιές και δηλητηριώδεις συνήθειες δαπανών, και
(γ) επιτευχθεί σοβαρή εξοικονόμηση χρημάτων με την εξάλειψη έκτακτων επιδοτήσεων σε πολιτικούς φίλους και στη συνομοταξία των αποκαλουμένων «golden boys» -όρος που, για μένα, περιλαμβάνει και τους ηγέτες των εργατικών συνδικάτων-, οι οποίοι έχουν μολύνει σαν πανούκλα την κοινωνία μας και δημιουργούν φθόνο μάλλον, παρά αληθινή εργασία.
Πώς μπορούν να επιτευχθούν όλα αυτά;
Περικοπές. Τεράστιο θέμα, αλλά ιδού μερικές ιδέες σε περίληψη:
Πρώτον: Οικονομίες σχετικώς μικρές σε μέγεθος, αλλά με μεγάλη αξία συμβολισμού
1. Αποδοχές βουλευτών, υπουργικά και βουλευτικά αυτοκίνητα, μείωση ειδικά συμφωνημένων επιχορηγήσεων σε επικεφαλής ανεξάρτητων Αρχών και «golden boys», π.χ. ΤΑΙΠΕΔ, ειδικούς συμβούλους – ιδίως στους πολυθεσίτες του Δημοσίου.
2. Μείωση οικονομικής βοήθειας σε πλούσια μουσεία και πολιτιστικά ιδρύματα που έχουν ήδη στηριχθεί υπερ-γενναιόδωρα από το κράτος. Τα ονόματα περιττεύουν, αν και τα συνεχώς ευεργετούμενα είναι σε όλους γνωστά.
Δεύτερον: Σημαντικές περικοπές
1. Πραγματικός και όχι προσχηματικός (για να ξεγελάσουμε την τρόικα) περιορισμός του δημόσιου τομέα διά φυσιολογικής ελάττωσης (natural wastage) των εργαζομένων αλλά και με την παροχή μη υποχρεωτικών κινήτρων, του είδους που έχει στο παρελθόν υποδείξει ο κ. Μάνος.
2. Αμεση διακοπή χρηματοδότησης ΜΚΟ και κοινωνικώς μη αναγκαίων ιδρυμάτων.
3. Μειώσεις μισθών και θέσεων σε ΔΕΚΟ, ιδίως σε εκείνες των οποίων η συνεχιζόμενη λειτουργία δεν είναι αναγκαία για ευρύτερους σκοπούς.
4. Αμεση και αυστηρή εφαρμογή φορολογικής νομοθεσίας σε μεγαλοφοροφυγάδες προς παραδειγματισμό.
5. Συμφωνημένη ή de facto μη καταβολή τόκου δανείων και τοκοχρεολυσίων σε ξένους δανειστές κ.λπ. επί μία περίοδο τουλάχιστον πέντε ετών.
6. Δραστικός περιορισμός της επιρροής των οικονομικών συμφερόντων που επηρεάζουν ανασταλτικά την ενεργειακή πολιτική της χώρας
Περιορισμένη αλλά αναγκαία συνταγματική αναθεώρηση
1. Οι βουλευτές να μην επιτρέπεται να γίνονται υπουργοί.
2. Περιορισμός των βουλευτικών εδρών σε 200.
3. Αλλαγή των κανόνων που αφορούν την ευθύνη των υπουργών. Εφαρμογή του κοινού ποινικού δικαίου.
4. Νομικός περιορισμός των αμφισβητήσεων/προσβολών στο ΣτΕ που καθυστερούν επενδυτικά σχέδια (έπειτα από συνεννόηση με το ΣτΕ ως προς τον καλύτερο τρόπο που μπορεί να πραγματωθεί αυτή η ιδέα).
5. Απλούστευση της αφαίρεσης αξιωμάτων/μονιμότητας σε περιπτώσεις αποδεδειγμένης ανεπαρκούς εκτέλεσης καθηκόντων.
Άμυνα/προστασία κυριαρχικών δικαιωμάτων σε γη, αέρα και θάλασσα
Ο ρόλος των (στρατιωτικώς) ανειδίκευτων
Διαμόρφωση νέου, συντονισμένου δόγματος εξωτερικής και αποτρεπτικής στρατιωτικής πολιτικής. Σε αυτήν τη διαδικασία οι μεγαλύτεροι στρατιωτικοί εγκέφαλοι της ιστορίας αναγνωρίζουν σημαντικό ρόλο σε μη στρατιωτικούς, πολιτικούς ή σκεπτόμενους πολίτες
Σκέψεις επί της Αποτρεπτικής Στρατηγικής
1. Από την εποχή των Ναπολεόντειων Πολέμων και των αναλύσεων των Jomini, Clausewitz και von Moltke, βρίσκουμε στη στρατηγική σκέψη την ιδέα της «αποφασιστικής μάχης». Αυτή η ιδέα είναι χρήσιμη, αλλά οφείλουμε να σημειώσουμε πού εφαρμόζεται, καθώς και τους περιορισμούς της.
2. Δεν εφαρμόζεται όταν οι συγκρουόμενες δυνάμεις είναι εκείνες των υπερδυνάμεων, που μπορούν να εκμηδενίσουν ολότελα η μία την άλλη. Ωστόσο, μπορεί να εφαρμοστεί όταν ο ένας εκ των εμπολέμων είναι εμφανώς υπέρτερος του άλλου. Αυτό έχει συνέπειες για τον πιο αδύναμο από τους δύο.
3. Μία συνέπεια είναι ότι πρέπει να αρχίσει επιδιώκοντας τον περιορισμό στο ελάχιστο δυνατό των επιπτώσεων του πρώτου χτυπήματος του αντιπάλου. Μια άλλη συνέπεια είναι να μετατρέψει τη σύγκρουση σε σύγκρουση σχετικής αντοχής. Μια τρίτη είναι η συνειδητοποίηση ότι τίποτε το προσχεδιασμένο δεν πρόκειται να επιζήσει της έναρξης των εχθροπραξιών.
4. Το τελευταίο σημείο είναι εξόχως σημαντικό στον στρατηγικό σχεδιασμό, διότι σημαίνει ότι ο ασθενέστερος των συμπλεκομένων πρέπει να είναι ικανός να αυτοσχεδιάζει, επιδιώκοντας ένα βήμα κάθε φορά, ώστε να είναι σε καλύτερη θέση από αυτήν στην οποία ήταν κατά την έναρξη της μάχης.
5. Για να το θέσω μεταφορικά, με όρους θεάματος, η στρατηγική δεν είναι έργο σε τρεις πράξεις, αλλά μια εξελισσόμενη «σαπουνόπερα» με δυνάμει καταστροφικές συνέπειες, εάν οι στρατηγικοί σύμβουλοι του πιο αδύναμου από τους συμπλεκομένους είναι ανίκανοι να προσαρμόζονται διαρκώς σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον.
6. Το συμπέρασμα αυτών των σκέψεων, συμπέρασμα ενός ερασιτέχνη, ο οποίος εντούτοις πάντοτε επιζητεί την κοινή λογική, είναι ότι, αν και τα στρατηγικά σχέδια σπανίως επιζούν της έναρξης των εχθροπραξιών, ο στρατηγικός σχεδιασμός είναι απαραίτητος. Και, κατά την άποψή μου, το πιο σπουδαίο -αν όχι το μόνο πραγματικά σημαντικό- στοιχείο επ’ αυτού πρέπει να είναι όχι απλώς αυτό που συμβούλευε ο Sung Chu, δηλαδή η παραπληροφόρηση και η απάτη, αλλά κυρίως η επιμελημένη προετοιμασία των νευραλγικών συμμαχιών.
Έτσι, ερχόμαστε στο επόμενο και τελευταίο μέρος της πρότασής μου.
Αναγέννηση της εξωτερικής πολιτικής
Η Ελλάδα είναι χώρα γεωπολιτικά σημαντική αλλά και, παράλληλα, ποικιλοτρόπως ευάλωτη. Η Ιστορία και η λογική μάς διδάσκουν ότι η προστασία των συμφερόντων της εξαρτάται από επιτυχείς συμμαχίες, στρατιωτική ετοιμότητα και εσωτερική ομοψυχία.
(Όλα τα θέματα που αναφέρω κατωτέρω αναπτύσσονται εκτενώς [σελ. 65- 205] στο πρόσφατο βιβλίο μου «Η Ελλάδα στον κατήφορο» [εκδ. Σιδέρη], γι’ αυτό και αρκούμαι εδώ σε επικεφαλίδες.)
1 Αλλαγή των ξεπερασμένων / δουλοφρόνων ελληνικών «ελίτ».
2 Ανάγκη διεύρυνσης του κύκλου των πολιτικών «φίλων» της χώρας για αμυντικούς αλλά και οικονομικούς λόγους.
3 Μια τέτοια πολιτική είναι εφικτή αν φιλία και ραγιαδισμός διαφοροποιηθούν ως έννοιες και μάθουμε ότι, «για να πάρουμε, πρέπει να τερματίσουμε τη δουλική συνήθεια μόνο να δίδουμε» (Βλ. Κίνα σε Αίγυπτο, Ρωσία σε Ουκρανία ή, παλαιότερα, Ρωσία προς Ελλάδα.)
4 Συμπέρασμα: Στον εξωτερικό τομέα οι λαμβανόμενες αποφάσεις πρέπει να ξεκινούν από το Δίκαιο και να καταλήγουν βασισμένες στον πολιτικό ρεαλισμό, καθώς σιγά σιγά πρέπει να κινηθούμε προς μία φάση «ενεργητικής ουδετερότητας» βασισμένης στην ιδέα «βοηθούμε όσους μας βοηθούν, αλλά ανήκουμε όμως μόνο στους εαυτούς μας».
Τα τρία σενάρια έως τις ευρωεκλογές
Πιθανές εξελίξεις
O πρωθυπουργός βρίσκεται σήμερα σε άκρως αντιδημοτική και επικίνδυνη θέση.
Οι πιθανές αντιδράσεις του (κατά υποθετική σειρά προτίμησης του) θα ήταν ίσως οι ακόλουθες:
-Πρώτο σενάριο
Ο πρωθυπουργός ενδίδει σε όλες τις απαιτήσεις των «φίλων» του και, με τη βοήθεια του φοβερού και τρομερού επικοινωνιακού μηχανισμού του, επιχειρεί να παρουσιάσει το αποτέλεσμα ως νίκη. Η προσπάθεια αυτή συνδυάζεται με «στοχευμένες παροχές» κατά την προεκλογική περίοδο, ώστε να περάσει η ιδέα ότι το εκλογικό σώμα του οφείλει να τον υπερψηφίσει προκειμένου αυτός να συνεχίσει την «πρόοδο» που έχει ήδη σημειώσει.
-Δεύτερο σενάριο
Ο πρωθυπουργός δεν ενδίδει στις εντεινόμενες πιέσεις των «ξένων φίλων» του, αποφασίζει να παίξει «σκληρό παιχνίδι» και, μέσω εκλογών, προσπαθεί να πείσει τους καχύποπτους ψηφοφόρους ότι -έστω και καθυστερημένα- μάχεται για τα συμφέροντά τους και, εν ανάγκη, είναι πρόθυμος ακόμη και να θυσιαστεί.
-Τρίτο σενάριο
Ο πρωθυπουργός ανατρέπεται, κυρίως από τους κομματικούς φίλους του, και γίνονται προσπάθειες να συγκροτηθεί μια κυβέρνηση συνασπισμού με νεοδημοκρατική ηγεσία αλλά και με τη στήριξη διάφορων βουλευτών, οι οποίοι δεν έχουν μεταξύ τους άλλο κοινό στοιχείο πέρα από την επίγνωση ότι, εάν γίνονταν εκλογές, οι περισσότεροι θα αποχαιρετούσαν τη Βουλή για πάντα. Έχω ήδη χαρακτηρίσει αυτήν τη πρακτική εκσυγχρονισμένη εκδοχή των διαβόητων Ιουλιανών του 1965.
Κατά την άποψή μου, καμία από τις παραπάνω λύσεις δεν θα μπορούσε να επιβιώσει μετά τις Ευρωεκλογές του Μαΐου, ενώ, επίσης, στα χρόνια που θα έρχονταν καμία δεν θα μπορούσε να εξασφαλίσει καλό όνομα στον πρωθυπουργό και στον συνασπισμό του.
Πρόταση για μη κομματική κυβέρνηση με επιτυχημένους (και τίμιους) ανθρώπους της αγοράς
Η συμβουλή μου
Πολλά έχουν γραφτεί για εμένα τον τελευταίο καιρό, αλλά, ως συνήθως, πρόκειται για φαντασιώδη κατασκευάσματα στερούμενα αληθοφάνειας. Το μόνο πράγμα που αληθεύει είναι ότι διάφοροι πολιτικοί, όλων των αποχρώσεων, μου ζητούν ενίοτε να τους εκφράσω τις απόψεις μου σχετικά με εξελίξεις και γεγονότα στο εξωτερικό. Θα συνεχίσω να παρέχω τις συμβουλές μου όσο καλύτερα μπορώ σε οποιονδήποτε μου τις ζητά με τρόπο καλόπιστο.
Θα πρέπει όμως, μια μέρα, οι προαναφερθείσες ιδέες να γίνουν πραγματικότητα. Αυτό δεν μπορεί να γίνει από πολιτικά πρόσωπα που στο μυαλό τους έχουν μόνο ένα πράγμα: πώς να παραμείνουν στην εξουσία ή πώς να επανεκλεγούν.
Αργά ή γρήγορα, λοιπόν, η χώρα μας θα πρέπει να διοικηθεί από μια μη κομματική κυβέρνηση, η οποία θα πρέπει να διαθέτει αρκετή ελευθερία κινήσεως ώστε να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα – μέτρα που ποτέ δεν θα λάμβανε κάποιος πολιτικός. Και η κυβέρνηση αυτή θα πρέπει να αναλάβει τη διοίκηση της χώρας για περιορισμένο και προκαθορισμένο χρονικό διάστημα, η διάρκεια του οποίου δεν θα υπερέβαινε το ένα έτος.
Δεν ομιλώ για κυβέρνηση «σοφών». Η λέξη «σοφός» μού εμπνέει έντονη δυσπιστία, μια και συνοδεύεται με την εικόνα αεροβάμονος. Τάσσομαι, αντιθέτως, υπέρ μιας κυβέρνησης καταξιωμένων επαγγελματιών, βιομηχάνων, εμπόρων και ειδημόνων σε θέματα απασχόλησης και κοινωνικής πολιτικής, οι οποίοι θα ήταν αποδεδειγμένα τίμιοι και ικανοί να επιλύσουν με ορθολογικό τρόπο τα σοβαρότατα προβλήματα που μαστίζουν τη χώρα μας. Τα προβλήματα αυτά σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με την οικονομία, την εξωτερική πολιτική και την εθνική άμυνα, τα εργασιακά και τα κοινωνικά θέματα, την υγεία, την ανάγκη να καθιερώσουμε ένα ποιοτικό σύστημα ανώτατης τεχνολογικής εκπαίδευσης, καθώς και την άμεση ανάγκη να αναδιαρθρώσουμε τον δημόσιο τομέα της χώρας μέσω της πάταξης της γραφειοκρατίας.
Κανένα από αυτά τα προβλήματα δεν μπορεί να επιλυθεί εύκολα και η επίλυσή τους θα χρειαστεί την καλόπιστη στήριξη των δικαστηρίων. Θα είναι, μάλιστα, εξαιρετικά δύσκολο να αντιμετωπιστούν όλα μαζί αυτά τα θέματα κατά τρόπο που θα ικανοποιεί τους πάντες. Το καθήκον αυτό, ωστόσο, αποτελεί αδήριτη ανάγκη – η οποία ουδέποτε πρόκειται να εκπληρωθεί αν η σημερινή ομάδα πολιτικών, τραπεζιτών και μιντιαρχών παραμείνει όχι απλώς στην εξουσία αλλά και κοντά σε οποιοδήποτε κέντρο λήψης πολιτικών και οικονομικών αποφάσεων κατά το άμεσο μέλλον.
Μόνον ο ελληνικός λαός μπορεί να αποφασίσει εάν είναι έτοιμος να δεχτεί μια τέτοια οικονομική επανάσταση για λογαριασμό του. Έχω όμως τη βάσιμη υποψία ότι, για να αποφασίσει η πλειοψηφία να στηρίξει μια τέτοια τολμηρή πολιτική ισορροπίας μεταξύ «αγοράς και κράτους», θα πρέπει η κατάσταση να χειροτερεύσει ακόμη περισσότερο.
Φοβάμαι ότι θα περάσουμε και από αυτό το στάδιο!
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Δημοκρατία(22.12.2013)
communenews
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Ο Τσίπρας κατεβάζει βουλευτές στις δημοτικές εκλογές
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
