2014-02-08 10:01:12
Ο βασιλιάς της Ηπείρου Πύρρος αποτελεί μια από τις πιο εξέχουσες μορφές της Ελληνικής Ιστορίας και η ταραχώδης ζωή του περιγράφεται γλαφυρά από τον Πλούταρχο.
Με την εμφάνιση του Μολοσσού βασιλιά, η αρχαία Ήπειρος απέκτησε για πρώτη φορά ακτινοβολία, πολύ, πέρα από τα σύνορα της. Ο Πύρρος, έγινε γνωστός για την εκστρατεία του στη Νότιο Ιταλία, προς ενίσχυση των Ελλήνων της Μεγάλης Ελλάδος. Οι νίκες που επέτυχε, μετά από μεγάλες απώλειες, έγιναν αφορμή να γεννηθεί η έκφραση «Πύρρειος νίκη». Η εκστρατεία όμως του Πύρρου στην Ιταλία και η αποδυνάμωση της πατρίδος του από μάχιμο πληθυσμό κατέστη αργότερα αιτία μεγάλων καταστροφών σε αυτήν, όταν εισέβαλαν οι
Ρωμαίοι, νικητές μετά την αιματηρή Μάχη της Πύδνας. Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να περιγραφεί η εν πολλοίς άγνωστη πολεμική του μηχανή.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Πύρρος ευτύχησε να κληρονομήσει την στρατιωτική οργάνωση του Αλεξάνδρου των Μολοσσών που για την Ήπειρο αποτελεί το αντίστοιχο του Φιλίππου Β
. Ο Αλέξανδρος αναδιοργάνωσε την κοινωνία της Ηπείρου και είναι μάλλον ο συνεχιστής των σχηματισμών βαρέως πεζικού που δημιούργησε ο Θαρύπας. Το 353πΧ ο γάμος του Φιλίππου με την Ολυμπιάδα έφερε την Ήπειρο και τον στρατό της κάτω από την μακεδονική επιρροή. Τότε πιθανόν εμφανίζονται για πρώτη φορά τμήματα σαρρισοφόρων στον Ηπειρωτικό στρατό.
Για να εξετάσουμε όμως τους μαχητές πρέπει πρώτα να εξετάσουμε τη γη που τους γέννησε. Κατά την εποχή του χαλκού η Ήπειρος αποτέλεσε την κοιτίδα των περισσότερων ελληνικών φύλων. Ο γεωγράφος του 2ου αιώνα. μ.Χ. Κλαύδιος Πτολεμαίος, χαρακτηρίζει την Ήπειρο ως “Αρχέγονο Ελλάδα”. Το όνομα Ήπειρος ( ή Άπειρος ) σημαίνει «στεριά» και ως πρώτοι κάτοικοι της Ηπείρου αναφέρονται Πελασγοί. Ο ιστορικός του 4ου αιώνα Θεόπομπος αναφέρει 14 Ηπειρωτικά φύλλα αλλά ο Στράβων 11. Οι πιο σημαντικές πληθυσμιακές ομάδες ήταν οι Μολοσσοί, οι Θεσπρωτοί, οι Χάονες, οι Αθαμάνες, οι Αμβρακιώται και οι Ακαρνάνες. Κατά την κλασική εποχή κάποιες φυλές αναμόρφωσαν το πολίτευμά τους, πχ οι Χάονες κατάργησαν το βασιλικό πολίτευμα και πέρασαν στο ολιγαρχικό, ο Ηρόδοτος τους ονόμασε “αβασίλευτους”. Μα και οι άλλοι, που διατήρησαν την κληρονομική βασιλεία, περιόρισαν την εξουσία του βασιλιά, γράφτηκαν νόμοι, καθιερώθηκε ο θεσμός της Γερουσίας και η ετήσια αρχή των “προστατών”, που θεωρείται ίδια με αυτή των εφόρων της Σπάρτης. Στο στρατό του Πύρρου κάθε φύλλο αποτελούσε ιδιαίτερο στρατιωτικό σχηματισμό και σε μερικές περιπτώσεις προσέφερε συγκεκριμένο τύπο στρατευμάτων.
Οι ΜολοσσοίΟι Ηπειρώτες βασιλείς θεωρούσαν ότι κατάγονται από τον Αιακό και τον εγγονό του Αχιλλέα. Σύμφωνα με την τοπική τους παράδοση, από τον υιό του τελευταίου Πύρρο ( Νεοπτόλεμο ), γεννήθηκε ο Μολοσσός, γενάρχης των Μολοσσών. Τον 5ο αιώνα, οι βασιλείς Άδμητος και Θαρύπας κατέστησαν τους Μολοσσούς κυρίαρχη φυλή, ενώνοντας υπό αυτήν όλα τα ηπειρώτικα φύλα. Θεωρείται δε ότι έκτοτε μόνον οι Μολοσσοί είχαν βασιλεία, ενώ οι υπόλοιπες φυλές είχαν «Προστάτας Επετησίους». Από την φυλή των Μολοσσών καταγόταν η Μυρτάλη, η οποία αργότερα επονομάστηκε Ολυμπιάδα και ενυμφεύθη τον βασιλέα των Μακεδόνων Φίλιππο.
Στις αρχές του 4ου π.Χ. αι. οι Μολοσσοί προσαρτούν την Δωδώνη, την Κασσωπαία και γενικά ολόκληρη την ανατολική Θεσπρωτία, περιορίζοντας την εδαφική επικράτεια των Θεσπρωτών, οι οποίοι αν και επεκτάθηκαν στην Νότια Κεστρίνη, δεν είναι σε θέση να συναγωνιστούν τους Μολοσσούς και, πιθανότατα, υποχρεώνονται να προσχωρήσουν στο Κοινό των Μολοσσών ή στην Συμμαχία των Ηπειρωτών που συστήνεται το 333/323 π.Χ από τους Μολοσσούς και τους Θεσπρωτούς.
Στην πρωτεύουσα των Μολοσσών γίνονταν μια ετήσια τελετή κατά την οποία ο βασιλιάς έκανε θυσία στον Άρειο Δία και μετά άλλαζε δώρα και όρκους με εκπρόσωπους του λαού. Ο βασιλιάς ορκίζονταν ότι θα κυβερνήσει με βάση τους νόμους και οι αντιπρόσωποι του λαού ότι θα σεβαστούν τα προνόμιά του.
Ο Πύρρος μετέτρεψε τους Μολοσσούς σε πυκνή φάλαγγα πεζικού που εμάχετο με σάρισσες Η λατρεία του Διός επικεντρωμένη γύρω από τους Σελλούς της Δωδώνης και η εμφάνιση του κεραυνού στα νομίσματα των Μολοσσών παρέχει την ένδειξη ότι ίσως αυτό αποτελούσε και το έμβλημα της μονάδος.
Οι ΑμβρακιώτεςΗ Αμβρακία, αποικία των Κορινθίων, ήταν κτισμένη στην ίδια θέση με τη σημερινή Άρτα. Οι Κορίνθιοι με αρχηγό τους τον Γόργο, γιο του Κυψέλου, του τυράννου της Κορίνθου, ίδρυσαν αποικία στις όχθες του Άραχθου ποταμού αφού έδιωξαν τους ντόπιους Δρύοπες και τείχισαν την πόλη. Το τοπωνύμιο Αμβρακία οφείλεται κατά τη μυθολογία στον Άμβρακα, γιο του Θεσπρωτού ή στην Αμβρακία, θυγατέρα του Μελανέα, βασιλιά των Δρυόπων ή του Αυγείου της Ήλιδας ή του Φόρβαντα, γιου του Ήλιου. Η Αμβρακία ως κορινθιακή αποικία γνώρισε μεγάλη οικονομική άνθηση και ναυτική ισχύ όπως προκύπτει από τα αρχαία κείμενα και τα αρχαιολογικά ευρήματα. Διέθετε ένα από τα καλύτερα πολεοδομικά συστήματα της αρχαιότητας. Ονομαστά ήταν επίσης τα γυναικεία αμβρακιώτικα υποδήματα γνωστά σε όλη την Ελλάδα με το όνομα Αμβρακίδες.
Κατά τους Περσικούς πολέμους, Αμβρακία έλαβε μέρος στη ναυμαχία της Σαλαμίνας και στην μάχη των Πλαταιών. Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο συμμάχησε με τους Λακεδαιμονίους, αλλά οι 3.000 οπλίτες της ηττήθηκαν το 426 π.Χ. στη μάχη των Όλπων από τους Ακαρνάνες, συμμάχους των Αθηναίων. Αργότερα, συμμάχησε με τους Αθηναίους για να προστατευτεί από τους Μακεδόνες του Φιλίππου. Ωστόσο το έτος 338 π.Χ. ο Φίλιππος ο Β΄ κατέλαβε την πόλη, λίγο πριν τη μάχη της Χαιρώνειας. Μετά το θάνατο του Φιλίππου Β΄ οι Αμβρακιώτες έδιωξαν τους Μακεδόνες, αλλά τους κατέλαβε και πάλι αργότερα ο γιος του Κασσάνδρου Αλέξανδρος. Το 295 π.Χ. η Αμβρακία παραχωρήθηκε από τους Μακεδόνες στον Πύρρο, ο οποίος την έκανε πρωτεύουσα του βασιλείου του κι από αυτή εξορμούσε για τις εκστρατείες του στη λοιπή Ελλάδα και την Ιταλία. Ο Πύρρος γέμισε την Αμβρακία με μνημειώδη κτίσματα, ναούς, αγάλματα και ζωγραφικούς πίνακες.
Στην περιοχή πλέον ζούσαν ανάμικτα Αθαμάνες, Κασσωπαίοι, Μολοσσοί και άποικοι, στο τρίγωνο μεταξύ Λούρου, Αράχθου και Αμβρακικού κόλπου. Ο Πύρρος εκμεταλλεύτηκε την αστικοποίηση του για να φτιαξει μία τάξη σαρισσοφόρων. Για να δώσει πνεύμα μονάδας αντικατέστησε τα παλαιά εμβλήματα με τον ταύρο του Διός.
Σύγχρονη αναπαράσταση των μαχητών του Πύρρου την περίοδο που ήταν βασιλιάς της Μακεδονίας Από αριστερά προς δεξιά. Ιλλυριός μισθοφόρος, Θράκας πελταστής. Ταξίαρχος της φάλαγγας, Υπασπιστής και Αθαμάνας ψιλός. Ευγενική χορηγία του Γερμανικού συλλόγου ιστορικών μελετών «HETEROI».
Οι ΘεσπρωτοίH Θεσπρωτία αποτέλεσε το προγεφύρωμα της Ελλάδας προς την Ιταλία, και αντίστροφα. “Πρόκειται της Ελλάδος προς την Ιταλία” κατά τον Πολύβιο. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο οι Θεσπρωτοί είναι απόγονοι των του Δευκαλίωνα και της Πύρρας απ΄τους οποίους γεννήθηκε ο Έλλην ο γενάρχης των Ελλήνων. Από τη Θεσπρωτία οι Έλληνες μετοίκησαν στη Θεσσαλία, στη Φθία και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Κατά την αρχαϊκή και κλασική περίοδο μέχρι και τα τέλη του 5ου π.Χ. αι. η οργάνωση των θεσπρωτικών φύλων παρουσιάζει σημαντικές διαφορές από τον τρόπο λειτουργίας των πόλεων –κρατών της νότιας Ελλάδας.
Οι Θεσπρωτοί, λαός κτηνοτροφικός, αποκομμένοι στην ορεινή Ήπειρο διατήρησαν την αρχέγονη μορφή του πολιτισμού τους και τον νομαδικό τρόπο ζωής τους. Οι αρχαίοι συγγραφείς, κυρίως ο Ψευδο-Σκύλακας και ο Ψευδο-Σκύμνος, αναφέρουν ότι μέχρι τα τέλη του 5ου και τις αρχές του 4ου π.Χ. αι. οι Θεσπρωτοί, όπως και τα άλλα ηπειρωτικά φύλλα ζούσαν «κατά κώμας». Οι ημιμόνιμοι κτηνοτροφικοί οικισμοί αποτελούνταν από λίγες καλύβες σε λοφώδεις περιοχές κοντά σε πηγές, ενώ οι μόνιμοι, γεωργοκτηνοτροφικοί ατείχιστοι οικισμοί ήταν χτισμένοι σε φυσικά εξάρματα ή γήλοφους στις πεδιάδες. Γύρω στο 350 π.X. χτίστηκαν οι πρώτες οχυρωμένες ακροπόλεις και τα χωριά άρχισαν να συνενώνονται σε πόλεις. Τα τείχη εξακολουθούν να κατασκευάζονται κατά τον πολυγωνικό τρόπο δόμησης. Αλλά η οργάνωση των πόλεων -επηρεασμένη από την Απολλωνία, την Αμβρακία και τις άλλες πόλεις των αποίκων- γίνεται πλέον κατά το ιπποδάμειο σύστημα. Επικεφαλής του κοινού των Θεσπρωτών ήταν ένας ετήσιος επώνυμος άρχοντας, ο προστάτης. Η ετήσια αρχή των “προστατών”, που θεωρείται ίδια με αυτή των εφόρων της Σπάρτης και ήταν αντίβαρο στην ισχύ των Μολοσσών.
Ο βασιλιάς Θαρύπας ίσως οργάνωσε τις πρώτες μονάδες Θεσπρωτικού βαρέως πεζικού και ο Αλέξανδρος των Μολοσσών τις χρησιμοποίησε με επιτυχία στην Ιταλία. Ο Πύρρος εισήγαγε και σε αυτούς την σάρισσα. Όπως και στην περίπτωση των Μακεδόνων ήταν μια φτηνή λύση καθώς μόνο οι πρώτες γραμμές έχριζαν θωράκισης.
Οι ΑκαρνάνεςΗ ανθρώπινη παρουσία στην Ακαρνανία χρονολογείται από τη νεολιθική εποχή. Οι Ακαρνάνες παίρνουν μέρος στο Τρωικό πόλεμο υπό τον Μέγη. Γύρω στο 650 π.Χ. οι Κορίνθιοι αποικίζουν την Ακαρνανία και τη Λευκάδα. Έτσι ιδρύονται οι πόλεις, Αστακός, Αλυζία, Σόλλιον, Πάλαιρος και Λευκάδα (Νήρικος). Συγχρόνως την ίδια εποχή οι Ακαρνάνες αρχίζουν να αναπτύσσουν και τους δικούς τους οικισμούς. Η Ακαρνανία ήταν πλούσια σε πόρους αλλά και ευπρόσβλητη γι αυτό και οι οικισμοί είχαν διπλά τείχη. Οι Ακαρνάνες έχοντας αδυνατώντας να αντιμετωπίσουν τους οπλίτες των αποίκων αναζητούσαν την συνδρομή συμμάχων οπλιτών αλλιώς η επιλογές του ήταν άμυνα με εκηβόλα όπλα από τα. οχυρά τους ή ενέδρες Η περιοχή όπως ήταν λοιπόν φυσικό παρήγαγε εξαιρετικό ελαφρύ πεζικό.
Αν και οι ακοντιστές ή τοξότες δεν μπορούν να αποκλειστούν οι Ακαρνάνες ήταν κυρίως σφενδονήτες. Παρ΄ όλο που από το 314 π.Χ. η περιοχή ήταν υπό μακεδονική επιρροή οι κάτοικοι δεν φαίνεται να ανέπτυξαν σαρισσοφόρους. Οι ενδείξεις συγκλίνουν ότι οι Ακαρνάνες που υπηρέτησαν τον Πύρρο ως φαλαγγίτες έφεραν μάλλον το αρχίγραμμά του στην ασπίδα τους όπως οι άλλοι μισθοφόροι. Δεν ήμαστε βέβαιοι αν οι Ακαρνάνες έφεραν στρογγυλή ή μηνοειδή (θρακικού τύπου) ασπίδα. Είναι πολλή πιθανή η ύπαρξη παράλληλα και των δύο τύπων. Το έμβλημά τους πιθανόν να ήταν μία ανθρωπόμορφη ταυροκεφαλή που εμφανίζεται στα νομίσματά τους και παριστά τον θεοποιημένο ποταμό Αχελώο.
Οι κύριες λατρείες ήταν του Διός, του Ηρακλέους, και του Αχελώου και οι Ακαρνάνες θεωρούσαν του εαυτούς τους τέκνα του ποτάμιου θεού Αχελώου. Οι Έλληνες παρίσταναν τους ποτάμιους θεούς ως ανθρωπόμορφους ταύρους ή σαν όντα κατά το ήμισυ ανθρώπινα και κατά το έτερο ήμισυ ιχθυόμορφα, που από το κρανίο τους φύτρωναν κέρατα. Τα κέρατα συμβόλιζαν την πεποίθηση των αρχαίων ότι οι ποταμοί ήταν όλοι απόγονοι του Ποσειδώνα Ταυρώου που μάλλον προέρχεται από την αρχέγονη ποτάμια θεότητα της εποχής του χαλκού.
Άποψη των Αθαμανικών ορέων. (Τζουμέρκα)
Οι Αθαμάνες
Η ονομασία ” Αθαμάνες” σχετίζεται ενδεχομένως ετυμολογικά με τις λέξεις “Αθάμας ” και “Ιθώμη”. Οι Αθαμάνες ήταν ένα από τα ελληνικά φύλα όπως μαρτυρά ο Στράβων. Γενάρχης τους, σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, ήταν ο Βοιωτός βασιλιάς Αθάμας, ο οποίος κατέφυγε περιπλανώμενος στην Πίνδο και «φιλοξενήθηκε» από άγρια ζώα. Διώχθηκε από την πατρίδα του επειδή είχε σκοτώσει το γιο του Λέαρχο. Οι Αθαμάνες ήταν ορεισίβιοι κτηνοτρόφοι και φοβεροί πολεμιστές. Οι βαριοί χειμώνες, η αγριότητα του τόπου, η δύσκολη επικοινωνία και η λιτή τροφή, δημιούργησαν άντρες εύρωστους, τραχείς, με τολμηρούς χαρακτήρες και δυνατή ψυχή. Διακρίθηκαν σαν ακοντιστές και Πύρρος τους χρησιμοποιούσε ως ανιχνευτές αλλά και ως εφεδρεία. Μάλλον αυτοί εξουδετέρωσαν τα «αντι-ελεφαντικά» οχήματα των Ρωμαίων στο Ασκλο
Η Διώνη λατρεύονταν από τους Αθαμάνες και εκπροσωπούσε για αυτούς το υγρή φύση, τη γονιμοποιό δύναμη που ήταν τότε παντοδύναμη στα βουνά της Αθαμανίας. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα την παρουσιάζει σαν θεραπεύτρια μητρική θεά . Τα νομίσματα που σώζονται με την επιγραφή ”Αθαμάνων” έχουν πάνω τους την θεά Αθηνά και την Διώνη.
Το νερόφιδο ένα κοινό φίδι που ζει σε έλη και λίμνες και συχνά βγαίνει στην ξηρά μετά τη βροχή θεωρείται σύμβολο της Διώνης. Είναι τελείως ακίνδυνο για τον άνθρωπο. Όταν απειλείται σφυρίζει και βγάζει μια δύσοσμη ουσία. Οι Αθαμάνες το έφεραν στις ασπίδες τους επικαλούμενοι την προστασία της θεάς στη μάχη.
Σύγχρονη αναπαράσταση εκαφρού ιππέα copyright earlyridinggroup.org
Οι Μακεδόνες και οι ΘεσσαλοίΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφεί οι Μακεδόνες θαύμαζαν αρχικά τον Πύρρο λόγω της οικογενειακής του συγγένειας με τον Αλέξανδρο και της γενναιότηττας του στη μάχη. Μόνο η απρόσεκτη πολιτική του τους απομάκρυνε τελικά από αυτόν. Την πρώτη του περίοδο σαν βασιλιάς της Μακεδονίας κατάφερε να αποσπάσει από τον Δημήτριο τον Πολιορκητή του επίλεκτους σαρισσοφόρους της τάξης των Λευκάσπιδων. Όλοι τους σκληροί βετεράνοι των «πολέμων των Διαδόχων» προσέφεραν πολύτιμες υπηρεσίες στην Ιταλική εκστρατεία και μάλλον αποδεκατίστηκαν από τις συνεχείς μάχες.
Ο Πύρρος κατάφερε επίσης να αποσπάσει και πολύτιμο ιππικό από Μακεδόνες εταίρους και Θεσσαλούς ιππείς. Καθώς η Ηπειρώτες δεν είχαν αναπτύξει αξιόλογο ιππικό, η εισαγωγή αυτών των ανδρών στο στρατό του Πύρρου έλυσε πολλά προβλήματα. Οι επελάσεις αυτών των ιππέων γύριζαν την τροπή της μάχης ή αποσόβησαν μεγαλύτερες ζημιές όπως στο Μπενεβέντο που εμπόδισαν την Ρωμαϊκή καταδίωξη. Οι ιππείς αυτοί συγκροτήθηκαν σε μία μονάδα υπό την άμεση διοίκηση του Πύρρου που απεκλήθει «Βασιλικό άγημα». Οι άντρες αποκαλούσαν τον Πύρρο αετό και αφτός τους αποκαλούσε τηα τα φτερά του. Οι ιππείς αλλά και οι Χάονες αμιπποι που τος υποστήριζαν έφεραν το έμβλημα του αετού που ήταν το σύμβολο του Δία, προστάτη άλλωστε της Μολοσσικής δυναστείας.
Οι ΤαραντίνοιΟ Τάρας ιδρύθηκε το 706 π.Χ. από Λάκωνες αποίκους με επικεφαλής τον Φάλανθο. Η πόλη έλαβε το όνομα της από τον ομώνυμο ήρωα και γιο του Ποσειδώνα. Ήκμασε και πλούτισε αλλά κατά την ελληνιστική εποχή οι κάτοικοι είχαν γίνει μαλθακοί. Έχοντας τον πιο ισχυρό στόλο οι Ταραντίνοι απαιτούσαν πρωτοκαθεδρία στην Απουλία. Γρήγορα ήρθαν σε σύγκρουση με τους Θουρίους που είχαν καλέσει Ρωμαϊκή βοήθεια σε πόλεμο εναντίον των αυτοχθόνων φυλών.
Ισχυριζόμενοι καταπάτηση συνθήκης βύθισαν τα Ρωμαϊκά πλοία και προσέβαλαν βάναυσα τον πρεσβευτή που ήρθε να διευθετήσει το θέμα. Φοβούμενοι το Ρωμαϊκό στρατό κάλεσαν τον Πύρρο να τους βοηθήσει. Πίστευαν ότι οι Ηπειρώτες θα πολεμούσαν χωρίς τη δική τους εμπλοκή αλλά μόνο με τη συμβολή των Σαμνιτών μισθοφόρων τους. Δοκίμασαν όμως δυσάρεστη έκπληξη καθώς ο Πύρρος τους επιστράτευσε. Αποδείχτηκαν όμως αφερέγγυοι στη μάχη και πηγή κινδύνων.
Τα κιονόκρανα των πολυτελών τάφων του Τάραντα που σώζονται σήμερα στο μουσείο της Ν. Υόρκης φέρουν σχεδόν όλα μια δίσωμη σφίγγα. Αυτό δίνει ισχυρή ένδειξη ότι ήταν το έμβλημα των μαχητών της αριστοκρατικής τάξης και ειδικά των ιππέων. Τα νομίσματα του Τάραντα έφεραν στην μία πλευρά τον ομώνυμο ήρωα να ιππεύει ένα δελφίνι και από την άλλη τον Ιππόκαμπο πού έσερνε το άρμα του Ποσειδώνα. Σε μερικά όμως νομίσματα διακρίνεται ο Ιππόκαμπος στον ασπιδίσκο του ήρωα. Αυτό φανερώνει ότι ο Ιππόκαμπος ήταν το έμβλημα των μη αριστοκρατών μαχητών της πόλης και ιδιαίτερα των πεζοναυτών.
Νόμισμα του Τάραντα που απεικονίζει τον ομώνυμο ήρωα , γιο του Ποσειδώνα. Αξιοσημείωτη είναι η παράσταση του ιππόκαμπου στην ασπίδα. Αυτό δηλώνει ότι ήταν αγαπητό έμβλημα των λαϊκών τάξεων και ιδιαίτερα των πεζοναυτών.
Πολλοί ιστορικοί θεωρούν ότι οι Ταραντίνοι καθιέρωσαν την ασπίδα στο ιππικό κάτι που δεν ευσταθεί απόλυτα γιατί παραστάσεις ασπιδοφόρων ιππέων στον ελλαδικό χώρο υπάρχουν από την γεωμετρική εποχή τουλάχιστον. Καθώς οι ιππείς ήταν πάντοτε αριστοκράτες, το έμβλημα της σφίγγας θα πρέπει να κυριαρχούσε στις ασπίδες τους.
Οι μισθοφόροι
Για να πραγματοποιηθούν τα μεγαλεπήβολα σχέδια του Πύρρου χρειάζονταν μόνιμο στρατό που δεν θα υπείκετο στους περιορισμούς των αγροτών-μαχητών της αρχαιότητας. Σύμφωνα με υπολογισμούς ειδικών, η Ήπειρος δεν μπορούσε να δώσει παραπάνω από 10.000 στρατιώτες, ούτε αξιόλογα οικονομικά μέσα για την συντήρησή του. Αυτό φαίνεται από την μετέπειτα εκστρατεία του στη Σικελία, κατά την οποία και με ενισχύσεις που πήρε, μόλις κατάφερε να συγκεντρώσει 28.500 στρατιώτες. Αυτό καθιστούσε επιτακτική την ανάγκη στρατολόγησης μισθοφόρων. Πιθανώς οι μισθοφόροι έφεραν στις ασπίδες τους το «ΠΥ» το μονόγραμμα δηλ. του βασιλιά.αλλωστε τα νομίσματα που έκοψε για να τους πληρώσει στη Σικελία έφεραν Μακεδονική ασπίδα νε αυτό το έμβλημα..
Οι πρώτοι μισθοφόροι του θα πρέπει να ήταν οι Ιλλυριοί φρουροί που ακολούθησαν την Βιρκέννα, κόρη του Βαρδύλιδος, βασιλιά των Ιλλυριών στο γάμο της με τον Πύρρο. Οι Ιλλυριοί μάχονταν με τρόπο ανάλογο των Ελλήνων πελταστών αλλά ίσως διέθεταν και ελαφρούς ιππείς.
Ο γάμος του Πύρρου με την κόρη του Αυτολέοντα, βασιλιά των Παιόνων, του προμήθευσε πολύτιμους ελαφρούς ιππείς καθώς τα ανθεκτικά μικρά ιππάρια της Πίνδου ήταν μάλλον ακατάλληλα για στρατιωτική χρήση. Χαρακτηριστικό των Παιόνων ήταν τα κέρατα βίσωνα (παιονικός ταύρος) που κοσμούσαν τα κράνη τους. Κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων στρατολογήθηκαν και Οσκανοί Ιππείς οι οποίοι όμως αντίθετα από τους Παίονες δεν ακολούθησαν τον Πύρρο στην Ελλάδα.
Παράσταση από την Κάτω Ιταλία με πολεμικούς ελέφαντες – ανάμνηση από την εκστρατεία του Πύρρου. Μουσείο Βίλας Τζούλια, Ρώμη.
Πριν φύγει για την εκστρατεία της Ιταλίας οι άλλοι «Διάδοχοι» –μάλλον ευχαριστημένοι που «ξεφορτώνονταν» ένα διεκδικητή τον ενίσχυσαν με χρήματα και μισθοφόρους. Ο Πτολεμαίος χάρη στην εξ αγχειστίας συγγένεια τον προμήθευσε με Κρήτες τοξότες καθώς τότε ήλεγχε τη Μεγαλόνησσο. Ο Σέλευκος του παρείχε ελέφαντες καθώς και το κατάλληλο προσωπικό για την χρήση και τη συντήρηση τους.
Οι ελέφαντες τρόμαξαν αρχικά τους Ρωμαίους αλλά αυτοί τελικάβρηκαν τρόπο να τους εξουδετερώσουν. Το «ΠΥ» πανω σε δίσκους ανηρτημένους στους πυργίσκους που έφεραν στην πλάτη οι ελέφαντες θα ήταν και εδώ το βασικό έμβλημα.
Μετά την άδοξη επιστροφή του από την Ιταλία νίκησε τον Αντίγονο καθώς διεκδικούσε το μακεδονικό θρόνο και πήρε με το μέρος του τους Γαλάτες μισθοφόρους του Αντιγόνου. Καθώς δεν είχε να τους πληρώσει τους επέτρεπε να αυθαιρετούν εις βάρος του πληθυσμού. Όταν οι Γαλάτες σύλησαν βασιλικούς τάφους και ιερά για να βρουν θησαυρούς οι Μακεδόνες επαναστάτησαν.
Ο Πύρρος υπήρξε καλός στρατηγός αλλά του έλειπε η πολιτική οξυδέρκεια του Μ. Αλεξάνδρου. Φερόταν περισσότερο σαν κοντοτιέρος παρά σαν ηγεμόνας. Ήταν ανεκτικός στις καταχρήσεις που έκαναν οι άντρες τους ακόμα και στους συμμάχους του με αποτέλεσμα όλοι να τον θεωρούν τύραννο. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι οι ορδές των στρατολογημένων μισθοφόρων που δεν μπορούσε να τιθασεύσει λόγω της οικονομικής του δυσπραγίας τον υποχρέωναν έμμεσα στην ακραιφνή επιθετική πολιτική που οδήγησε τελικά στο θάνατό του.
ΠηγέςΠλούταρχος «Πύρρος» Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1920
Στράβων «Γεωγραφικά» Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1914
Φροντίνος «Στρατηγήματα» J. M. Dent & Sons, Ltd., London, 1905
Δίων Κάσσιος «Ιστορία της Ρώμης» Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση1920
Λίβιος Ιστορία της Ρώμης J. M. Dent & Sons, Ltd., London, 1905
Πολύβιος μτφ. Evelyn S. Shuckburgh London: Macmillan, 1889
Παυσανίας «Ελλάδος Περιήγησις» μτφ. John Dreyden London: Macmillan, 1889
Γιώργος Ρήγινος “Οικιστική οργάνωση στην αρχαία Θεσπρωτία” Περιοδικό-Άπειρος, τεύχος 2ο: Αύγουστος 1999
http://ift.tt/1mctjaR
communenews
Με την εμφάνιση του Μολοσσού βασιλιά, η αρχαία Ήπειρος απέκτησε για πρώτη φορά ακτινοβολία, πολύ, πέρα από τα σύνορα της. Ο Πύρρος, έγινε γνωστός για την εκστρατεία του στη Νότιο Ιταλία, προς ενίσχυση των Ελλήνων της Μεγάλης Ελλάδος. Οι νίκες που επέτυχε, μετά από μεγάλες απώλειες, έγιναν αφορμή να γεννηθεί η έκφραση «Πύρρειος νίκη». Η εκστρατεία όμως του Πύρρου στην Ιταλία και η αποδυνάμωση της πατρίδος του από μάχιμο πληθυσμό κατέστη αργότερα αιτία μεγάλων καταστροφών σε αυτήν, όταν εισέβαλαν οι
Ρωμαίοι, νικητές μετά την αιματηρή Μάχη της Πύδνας. Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να περιγραφεί η εν πολλοίς άγνωστη πολεμική του μηχανή.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Πύρρος ευτύχησε να κληρονομήσει την στρατιωτική οργάνωση του Αλεξάνδρου των Μολοσσών που για την Ήπειρο αποτελεί το αντίστοιχο του Φιλίππου Β
Για να εξετάσουμε όμως τους μαχητές πρέπει πρώτα να εξετάσουμε τη γη που τους γέννησε. Κατά την εποχή του χαλκού η Ήπειρος αποτέλεσε την κοιτίδα των περισσότερων ελληνικών φύλων. Ο γεωγράφος του 2ου αιώνα. μ.Χ. Κλαύδιος Πτολεμαίος, χαρακτηρίζει την Ήπειρο ως “Αρχέγονο Ελλάδα”. Το όνομα Ήπειρος ( ή Άπειρος ) σημαίνει «στεριά» και ως πρώτοι κάτοικοι της Ηπείρου αναφέρονται Πελασγοί. Ο ιστορικός του 4ου αιώνα Θεόπομπος αναφέρει 14 Ηπειρωτικά φύλλα αλλά ο Στράβων 11. Οι πιο σημαντικές πληθυσμιακές ομάδες ήταν οι Μολοσσοί, οι Θεσπρωτοί, οι Χάονες, οι Αθαμάνες, οι Αμβρακιώται και οι Ακαρνάνες. Κατά την κλασική εποχή κάποιες φυλές αναμόρφωσαν το πολίτευμά τους, πχ οι Χάονες κατάργησαν το βασιλικό πολίτευμα και πέρασαν στο ολιγαρχικό, ο Ηρόδοτος τους ονόμασε “αβασίλευτους”. Μα και οι άλλοι, που διατήρησαν την κληρονομική βασιλεία, περιόρισαν την εξουσία του βασιλιά, γράφτηκαν νόμοι, καθιερώθηκε ο θεσμός της Γερουσίας και η ετήσια αρχή των “προστατών”, που θεωρείται ίδια με αυτή των εφόρων της Σπάρτης. Στο στρατό του Πύρρου κάθε φύλλο αποτελούσε ιδιαίτερο στρατιωτικό σχηματισμό και σε μερικές περιπτώσεις προσέφερε συγκεκριμένο τύπο στρατευμάτων.
Οι ΜολοσσοίΟι Ηπειρώτες βασιλείς θεωρούσαν ότι κατάγονται από τον Αιακό και τον εγγονό του Αχιλλέα. Σύμφωνα με την τοπική τους παράδοση, από τον υιό του τελευταίου Πύρρο ( Νεοπτόλεμο ), γεννήθηκε ο Μολοσσός, γενάρχης των Μολοσσών. Τον 5ο αιώνα, οι βασιλείς Άδμητος και Θαρύπας κατέστησαν τους Μολοσσούς κυρίαρχη φυλή, ενώνοντας υπό αυτήν όλα τα ηπειρώτικα φύλα. Θεωρείται δε ότι έκτοτε μόνον οι Μολοσσοί είχαν βασιλεία, ενώ οι υπόλοιπες φυλές είχαν «Προστάτας Επετησίους». Από την φυλή των Μολοσσών καταγόταν η Μυρτάλη, η οποία αργότερα επονομάστηκε Ολυμπιάδα και ενυμφεύθη τον βασιλέα των Μακεδόνων Φίλιππο.
Στις αρχές του 4ου π.Χ. αι. οι Μολοσσοί προσαρτούν την Δωδώνη, την Κασσωπαία και γενικά ολόκληρη την ανατολική Θεσπρωτία, περιορίζοντας την εδαφική επικράτεια των Θεσπρωτών, οι οποίοι αν και επεκτάθηκαν στην Νότια Κεστρίνη, δεν είναι σε θέση να συναγωνιστούν τους Μολοσσούς και, πιθανότατα, υποχρεώνονται να προσχωρήσουν στο Κοινό των Μολοσσών ή στην Συμμαχία των Ηπειρωτών που συστήνεται το 333/323 π.Χ από τους Μολοσσούς και τους Θεσπρωτούς.
Στην πρωτεύουσα των Μολοσσών γίνονταν μια ετήσια τελετή κατά την οποία ο βασιλιάς έκανε θυσία στον Άρειο Δία και μετά άλλαζε δώρα και όρκους με εκπρόσωπους του λαού. Ο βασιλιάς ορκίζονταν ότι θα κυβερνήσει με βάση τους νόμους και οι αντιπρόσωποι του λαού ότι θα σεβαστούν τα προνόμιά του.
Ο Πύρρος μετέτρεψε τους Μολοσσούς σε πυκνή φάλαγγα πεζικού που εμάχετο με σάρισσες Η λατρεία του Διός επικεντρωμένη γύρω από τους Σελλούς της Δωδώνης και η εμφάνιση του κεραυνού στα νομίσματα των Μολοσσών παρέχει την ένδειξη ότι ίσως αυτό αποτελούσε και το έμβλημα της μονάδος.
Οι ΑμβρακιώτεςΗ Αμβρακία, αποικία των Κορινθίων, ήταν κτισμένη στην ίδια θέση με τη σημερινή Άρτα. Οι Κορίνθιοι με αρχηγό τους τον Γόργο, γιο του Κυψέλου, του τυράννου της Κορίνθου, ίδρυσαν αποικία στις όχθες του Άραχθου ποταμού αφού έδιωξαν τους ντόπιους Δρύοπες και τείχισαν την πόλη. Το τοπωνύμιο Αμβρακία οφείλεται κατά τη μυθολογία στον Άμβρακα, γιο του Θεσπρωτού ή στην Αμβρακία, θυγατέρα του Μελανέα, βασιλιά των Δρυόπων ή του Αυγείου της Ήλιδας ή του Φόρβαντα, γιου του Ήλιου. Η Αμβρακία ως κορινθιακή αποικία γνώρισε μεγάλη οικονομική άνθηση και ναυτική ισχύ όπως προκύπτει από τα αρχαία κείμενα και τα αρχαιολογικά ευρήματα. Διέθετε ένα από τα καλύτερα πολεοδομικά συστήματα της αρχαιότητας. Ονομαστά ήταν επίσης τα γυναικεία αμβρακιώτικα υποδήματα γνωστά σε όλη την Ελλάδα με το όνομα Αμβρακίδες.
Κατά τους Περσικούς πολέμους, Αμβρακία έλαβε μέρος στη ναυμαχία της Σαλαμίνας και στην μάχη των Πλαταιών. Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο συμμάχησε με τους Λακεδαιμονίους, αλλά οι 3.000 οπλίτες της ηττήθηκαν το 426 π.Χ. στη μάχη των Όλπων από τους Ακαρνάνες, συμμάχους των Αθηναίων. Αργότερα, συμμάχησε με τους Αθηναίους για να προστατευτεί από τους Μακεδόνες του Φιλίππου. Ωστόσο το έτος 338 π.Χ. ο Φίλιππος ο Β΄ κατέλαβε την πόλη, λίγο πριν τη μάχη της Χαιρώνειας. Μετά το θάνατο του Φιλίππου Β΄ οι Αμβρακιώτες έδιωξαν τους Μακεδόνες, αλλά τους κατέλαβε και πάλι αργότερα ο γιος του Κασσάνδρου Αλέξανδρος. Το 295 π.Χ. η Αμβρακία παραχωρήθηκε από τους Μακεδόνες στον Πύρρο, ο οποίος την έκανε πρωτεύουσα του βασιλείου του κι από αυτή εξορμούσε για τις εκστρατείες του στη λοιπή Ελλάδα και την Ιταλία. Ο Πύρρος γέμισε την Αμβρακία με μνημειώδη κτίσματα, ναούς, αγάλματα και ζωγραφικούς πίνακες.
Στην περιοχή πλέον ζούσαν ανάμικτα Αθαμάνες, Κασσωπαίοι, Μολοσσοί και άποικοι, στο τρίγωνο μεταξύ Λούρου, Αράχθου και Αμβρακικού κόλπου. Ο Πύρρος εκμεταλλεύτηκε την αστικοποίηση του για να φτιαξει μία τάξη σαρισσοφόρων. Για να δώσει πνεύμα μονάδας αντικατέστησε τα παλαιά εμβλήματα με τον ταύρο του Διός.
Σύγχρονη αναπαράσταση των μαχητών του Πύρρου την περίοδο που ήταν βασιλιάς της Μακεδονίας Από αριστερά προς δεξιά. Ιλλυριός μισθοφόρος, Θράκας πελταστής. Ταξίαρχος της φάλαγγας, Υπασπιστής και Αθαμάνας ψιλός. Ευγενική χορηγία του Γερμανικού συλλόγου ιστορικών μελετών «HETEROI».
Οι ΘεσπρωτοίH Θεσπρωτία αποτέλεσε το προγεφύρωμα της Ελλάδας προς την Ιταλία, και αντίστροφα. “Πρόκειται της Ελλάδος προς την Ιταλία” κατά τον Πολύβιο. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο οι Θεσπρωτοί είναι απόγονοι των του Δευκαλίωνα και της Πύρρας απ΄τους οποίους γεννήθηκε ο Έλλην ο γενάρχης των Ελλήνων. Από τη Θεσπρωτία οι Έλληνες μετοίκησαν στη Θεσσαλία, στη Φθία και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Κατά την αρχαϊκή και κλασική περίοδο μέχρι και τα τέλη του 5ου π.Χ. αι. η οργάνωση των θεσπρωτικών φύλων παρουσιάζει σημαντικές διαφορές από τον τρόπο λειτουργίας των πόλεων –κρατών της νότιας Ελλάδας.
Οι Θεσπρωτοί, λαός κτηνοτροφικός, αποκομμένοι στην ορεινή Ήπειρο διατήρησαν την αρχέγονη μορφή του πολιτισμού τους και τον νομαδικό τρόπο ζωής τους. Οι αρχαίοι συγγραφείς, κυρίως ο Ψευδο-Σκύλακας και ο Ψευδο-Σκύμνος, αναφέρουν ότι μέχρι τα τέλη του 5ου και τις αρχές του 4ου π.Χ. αι. οι Θεσπρωτοί, όπως και τα άλλα ηπειρωτικά φύλλα ζούσαν «κατά κώμας». Οι ημιμόνιμοι κτηνοτροφικοί οικισμοί αποτελούνταν από λίγες καλύβες σε λοφώδεις περιοχές κοντά σε πηγές, ενώ οι μόνιμοι, γεωργοκτηνοτροφικοί ατείχιστοι οικισμοί ήταν χτισμένοι σε φυσικά εξάρματα ή γήλοφους στις πεδιάδες. Γύρω στο 350 π.X. χτίστηκαν οι πρώτες οχυρωμένες ακροπόλεις και τα χωριά άρχισαν να συνενώνονται σε πόλεις. Τα τείχη εξακολουθούν να κατασκευάζονται κατά τον πολυγωνικό τρόπο δόμησης. Αλλά η οργάνωση των πόλεων -επηρεασμένη από την Απολλωνία, την Αμβρακία και τις άλλες πόλεις των αποίκων- γίνεται πλέον κατά το ιπποδάμειο σύστημα. Επικεφαλής του κοινού των Θεσπρωτών ήταν ένας ετήσιος επώνυμος άρχοντας, ο προστάτης. Η ετήσια αρχή των “προστατών”, που θεωρείται ίδια με αυτή των εφόρων της Σπάρτης και ήταν αντίβαρο στην ισχύ των Μολοσσών.
Ο βασιλιάς Θαρύπας ίσως οργάνωσε τις πρώτες μονάδες Θεσπρωτικού βαρέως πεζικού και ο Αλέξανδρος των Μολοσσών τις χρησιμοποίησε με επιτυχία στην Ιταλία. Ο Πύρρος εισήγαγε και σε αυτούς την σάρισσα. Όπως και στην περίπτωση των Μακεδόνων ήταν μια φτηνή λύση καθώς μόνο οι πρώτες γραμμές έχριζαν θωράκισης.
Οι ΑκαρνάνεςΗ ανθρώπινη παρουσία στην Ακαρνανία χρονολογείται από τη νεολιθική εποχή. Οι Ακαρνάνες παίρνουν μέρος στο Τρωικό πόλεμο υπό τον Μέγη. Γύρω στο 650 π.Χ. οι Κορίνθιοι αποικίζουν την Ακαρνανία και τη Λευκάδα. Έτσι ιδρύονται οι πόλεις, Αστακός, Αλυζία, Σόλλιον, Πάλαιρος και Λευκάδα (Νήρικος). Συγχρόνως την ίδια εποχή οι Ακαρνάνες αρχίζουν να αναπτύσσουν και τους δικούς τους οικισμούς. Η Ακαρνανία ήταν πλούσια σε πόρους αλλά και ευπρόσβλητη γι αυτό και οι οικισμοί είχαν διπλά τείχη. Οι Ακαρνάνες έχοντας αδυνατώντας να αντιμετωπίσουν τους οπλίτες των αποίκων αναζητούσαν την συνδρομή συμμάχων οπλιτών αλλιώς η επιλογές του ήταν άμυνα με εκηβόλα όπλα από τα. οχυρά τους ή ενέδρες Η περιοχή όπως ήταν λοιπόν φυσικό παρήγαγε εξαιρετικό ελαφρύ πεζικό.
Αν και οι ακοντιστές ή τοξότες δεν μπορούν να αποκλειστούν οι Ακαρνάνες ήταν κυρίως σφενδονήτες. Παρ΄ όλο που από το 314 π.Χ. η περιοχή ήταν υπό μακεδονική επιρροή οι κάτοικοι δεν φαίνεται να ανέπτυξαν σαρισσοφόρους. Οι ενδείξεις συγκλίνουν ότι οι Ακαρνάνες που υπηρέτησαν τον Πύρρο ως φαλαγγίτες έφεραν μάλλον το αρχίγραμμά του στην ασπίδα τους όπως οι άλλοι μισθοφόροι. Δεν ήμαστε βέβαιοι αν οι Ακαρνάνες έφεραν στρογγυλή ή μηνοειδή (θρακικού τύπου) ασπίδα. Είναι πολλή πιθανή η ύπαρξη παράλληλα και των δύο τύπων. Το έμβλημά τους πιθανόν να ήταν μία ανθρωπόμορφη ταυροκεφαλή που εμφανίζεται στα νομίσματά τους και παριστά τον θεοποιημένο ποταμό Αχελώο.
Οι κύριες λατρείες ήταν του Διός, του Ηρακλέους, και του Αχελώου και οι Ακαρνάνες θεωρούσαν του εαυτούς τους τέκνα του ποτάμιου θεού Αχελώου. Οι Έλληνες παρίσταναν τους ποτάμιους θεούς ως ανθρωπόμορφους ταύρους ή σαν όντα κατά το ήμισυ ανθρώπινα και κατά το έτερο ήμισυ ιχθυόμορφα, που από το κρανίο τους φύτρωναν κέρατα. Τα κέρατα συμβόλιζαν την πεποίθηση των αρχαίων ότι οι ποταμοί ήταν όλοι απόγονοι του Ποσειδώνα Ταυρώου που μάλλον προέρχεται από την αρχέγονη ποτάμια θεότητα της εποχής του χαλκού.
Άποψη των Αθαμανικών ορέων. (Τζουμέρκα)
Οι Αθαμάνες
Η ονομασία ” Αθαμάνες” σχετίζεται ενδεχομένως ετυμολογικά με τις λέξεις “Αθάμας ” και “Ιθώμη”. Οι Αθαμάνες ήταν ένα από τα ελληνικά φύλα όπως μαρτυρά ο Στράβων. Γενάρχης τους, σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, ήταν ο Βοιωτός βασιλιάς Αθάμας, ο οποίος κατέφυγε περιπλανώμενος στην Πίνδο και «φιλοξενήθηκε» από άγρια ζώα. Διώχθηκε από την πατρίδα του επειδή είχε σκοτώσει το γιο του Λέαρχο. Οι Αθαμάνες ήταν ορεισίβιοι κτηνοτρόφοι και φοβεροί πολεμιστές. Οι βαριοί χειμώνες, η αγριότητα του τόπου, η δύσκολη επικοινωνία και η λιτή τροφή, δημιούργησαν άντρες εύρωστους, τραχείς, με τολμηρούς χαρακτήρες και δυνατή ψυχή. Διακρίθηκαν σαν ακοντιστές και Πύρρος τους χρησιμοποιούσε ως ανιχνευτές αλλά και ως εφεδρεία. Μάλλον αυτοί εξουδετέρωσαν τα «αντι-ελεφαντικά» οχήματα των Ρωμαίων στο Ασκλο
Η Διώνη λατρεύονταν από τους Αθαμάνες και εκπροσωπούσε για αυτούς το υγρή φύση, τη γονιμοποιό δύναμη που ήταν τότε παντοδύναμη στα βουνά της Αθαμανίας. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα την παρουσιάζει σαν θεραπεύτρια μητρική θεά . Τα νομίσματα που σώζονται με την επιγραφή ”Αθαμάνων” έχουν πάνω τους την θεά Αθηνά και την Διώνη.
Το νερόφιδο ένα κοινό φίδι που ζει σε έλη και λίμνες και συχνά βγαίνει στην ξηρά μετά τη βροχή θεωρείται σύμβολο της Διώνης. Είναι τελείως ακίνδυνο για τον άνθρωπο. Όταν απειλείται σφυρίζει και βγάζει μια δύσοσμη ουσία. Οι Αθαμάνες το έφεραν στις ασπίδες τους επικαλούμενοι την προστασία της θεάς στη μάχη.
Σύγχρονη αναπαράσταση εκαφρού ιππέα copyright earlyridinggroup.org
Οι Μακεδόνες και οι ΘεσσαλοίΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφεί οι Μακεδόνες θαύμαζαν αρχικά τον Πύρρο λόγω της οικογενειακής του συγγένειας με τον Αλέξανδρο και της γενναιότηττας του στη μάχη. Μόνο η απρόσεκτη πολιτική του τους απομάκρυνε τελικά από αυτόν. Την πρώτη του περίοδο σαν βασιλιάς της Μακεδονίας κατάφερε να αποσπάσει από τον Δημήτριο τον Πολιορκητή του επίλεκτους σαρισσοφόρους της τάξης των Λευκάσπιδων. Όλοι τους σκληροί βετεράνοι των «πολέμων των Διαδόχων» προσέφεραν πολύτιμες υπηρεσίες στην Ιταλική εκστρατεία και μάλλον αποδεκατίστηκαν από τις συνεχείς μάχες.
Ο Πύρρος κατάφερε επίσης να αποσπάσει και πολύτιμο ιππικό από Μακεδόνες εταίρους και Θεσσαλούς ιππείς. Καθώς η Ηπειρώτες δεν είχαν αναπτύξει αξιόλογο ιππικό, η εισαγωγή αυτών των ανδρών στο στρατό του Πύρρου έλυσε πολλά προβλήματα. Οι επελάσεις αυτών των ιππέων γύριζαν την τροπή της μάχης ή αποσόβησαν μεγαλύτερες ζημιές όπως στο Μπενεβέντο που εμπόδισαν την Ρωμαϊκή καταδίωξη. Οι ιππείς αυτοί συγκροτήθηκαν σε μία μονάδα υπό την άμεση διοίκηση του Πύρρου που απεκλήθει «Βασιλικό άγημα». Οι άντρες αποκαλούσαν τον Πύρρο αετό και αφτός τους αποκαλούσε τηα τα φτερά του. Οι ιππείς αλλά και οι Χάονες αμιπποι που τος υποστήριζαν έφεραν το έμβλημα του αετού που ήταν το σύμβολο του Δία, προστάτη άλλωστε της Μολοσσικής δυναστείας.
Οι ΤαραντίνοιΟ Τάρας ιδρύθηκε το 706 π.Χ. από Λάκωνες αποίκους με επικεφαλής τον Φάλανθο. Η πόλη έλαβε το όνομα της από τον ομώνυμο ήρωα και γιο του Ποσειδώνα. Ήκμασε και πλούτισε αλλά κατά την ελληνιστική εποχή οι κάτοικοι είχαν γίνει μαλθακοί. Έχοντας τον πιο ισχυρό στόλο οι Ταραντίνοι απαιτούσαν πρωτοκαθεδρία στην Απουλία. Γρήγορα ήρθαν σε σύγκρουση με τους Θουρίους που είχαν καλέσει Ρωμαϊκή βοήθεια σε πόλεμο εναντίον των αυτοχθόνων φυλών.
Ισχυριζόμενοι καταπάτηση συνθήκης βύθισαν τα Ρωμαϊκά πλοία και προσέβαλαν βάναυσα τον πρεσβευτή που ήρθε να διευθετήσει το θέμα. Φοβούμενοι το Ρωμαϊκό στρατό κάλεσαν τον Πύρρο να τους βοηθήσει. Πίστευαν ότι οι Ηπειρώτες θα πολεμούσαν χωρίς τη δική τους εμπλοκή αλλά μόνο με τη συμβολή των Σαμνιτών μισθοφόρων τους. Δοκίμασαν όμως δυσάρεστη έκπληξη καθώς ο Πύρρος τους επιστράτευσε. Αποδείχτηκαν όμως αφερέγγυοι στη μάχη και πηγή κινδύνων.
Τα κιονόκρανα των πολυτελών τάφων του Τάραντα που σώζονται σήμερα στο μουσείο της Ν. Υόρκης φέρουν σχεδόν όλα μια δίσωμη σφίγγα. Αυτό δίνει ισχυρή ένδειξη ότι ήταν το έμβλημα των μαχητών της αριστοκρατικής τάξης και ειδικά των ιππέων. Τα νομίσματα του Τάραντα έφεραν στην μία πλευρά τον ομώνυμο ήρωα να ιππεύει ένα δελφίνι και από την άλλη τον Ιππόκαμπο πού έσερνε το άρμα του Ποσειδώνα. Σε μερικά όμως νομίσματα διακρίνεται ο Ιππόκαμπος στον ασπιδίσκο του ήρωα. Αυτό φανερώνει ότι ο Ιππόκαμπος ήταν το έμβλημα των μη αριστοκρατών μαχητών της πόλης και ιδιαίτερα των πεζοναυτών.
Νόμισμα του Τάραντα που απεικονίζει τον ομώνυμο ήρωα , γιο του Ποσειδώνα. Αξιοσημείωτη είναι η παράσταση του ιππόκαμπου στην ασπίδα. Αυτό δηλώνει ότι ήταν αγαπητό έμβλημα των λαϊκών τάξεων και ιδιαίτερα των πεζοναυτών.
Πολλοί ιστορικοί θεωρούν ότι οι Ταραντίνοι καθιέρωσαν την ασπίδα στο ιππικό κάτι που δεν ευσταθεί απόλυτα γιατί παραστάσεις ασπιδοφόρων ιππέων στον ελλαδικό χώρο υπάρχουν από την γεωμετρική εποχή τουλάχιστον. Καθώς οι ιππείς ήταν πάντοτε αριστοκράτες, το έμβλημα της σφίγγας θα πρέπει να κυριαρχούσε στις ασπίδες τους.
Οι μισθοφόροι
Για να πραγματοποιηθούν τα μεγαλεπήβολα σχέδια του Πύρρου χρειάζονταν μόνιμο στρατό που δεν θα υπείκετο στους περιορισμούς των αγροτών-μαχητών της αρχαιότητας. Σύμφωνα με υπολογισμούς ειδικών, η Ήπειρος δεν μπορούσε να δώσει παραπάνω από 10.000 στρατιώτες, ούτε αξιόλογα οικονομικά μέσα για την συντήρησή του. Αυτό φαίνεται από την μετέπειτα εκστρατεία του στη Σικελία, κατά την οποία και με ενισχύσεις που πήρε, μόλις κατάφερε να συγκεντρώσει 28.500 στρατιώτες. Αυτό καθιστούσε επιτακτική την ανάγκη στρατολόγησης μισθοφόρων. Πιθανώς οι μισθοφόροι έφεραν στις ασπίδες τους το «ΠΥ» το μονόγραμμα δηλ. του βασιλιά.αλλωστε τα νομίσματα που έκοψε για να τους πληρώσει στη Σικελία έφεραν Μακεδονική ασπίδα νε αυτό το έμβλημα..
Οι πρώτοι μισθοφόροι του θα πρέπει να ήταν οι Ιλλυριοί φρουροί που ακολούθησαν την Βιρκέννα, κόρη του Βαρδύλιδος, βασιλιά των Ιλλυριών στο γάμο της με τον Πύρρο. Οι Ιλλυριοί μάχονταν με τρόπο ανάλογο των Ελλήνων πελταστών αλλά ίσως διέθεταν και ελαφρούς ιππείς.
Ο γάμος του Πύρρου με την κόρη του Αυτολέοντα, βασιλιά των Παιόνων, του προμήθευσε πολύτιμους ελαφρούς ιππείς καθώς τα ανθεκτικά μικρά ιππάρια της Πίνδου ήταν μάλλον ακατάλληλα για στρατιωτική χρήση. Χαρακτηριστικό των Παιόνων ήταν τα κέρατα βίσωνα (παιονικός ταύρος) που κοσμούσαν τα κράνη τους. Κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων στρατολογήθηκαν και Οσκανοί Ιππείς οι οποίοι όμως αντίθετα από τους Παίονες δεν ακολούθησαν τον Πύρρο στην Ελλάδα.
Παράσταση από την Κάτω Ιταλία με πολεμικούς ελέφαντες – ανάμνηση από την εκστρατεία του Πύρρου. Μουσείο Βίλας Τζούλια, Ρώμη.
Πριν φύγει για την εκστρατεία της Ιταλίας οι άλλοι «Διάδοχοι» –μάλλον ευχαριστημένοι που «ξεφορτώνονταν» ένα διεκδικητή τον ενίσχυσαν με χρήματα και μισθοφόρους. Ο Πτολεμαίος χάρη στην εξ αγχειστίας συγγένεια τον προμήθευσε με Κρήτες τοξότες καθώς τότε ήλεγχε τη Μεγαλόνησσο. Ο Σέλευκος του παρείχε ελέφαντες καθώς και το κατάλληλο προσωπικό για την χρήση και τη συντήρηση τους.
Οι ελέφαντες τρόμαξαν αρχικά τους Ρωμαίους αλλά αυτοί τελικάβρηκαν τρόπο να τους εξουδετερώσουν. Το «ΠΥ» πανω σε δίσκους ανηρτημένους στους πυργίσκους που έφεραν στην πλάτη οι ελέφαντες θα ήταν και εδώ το βασικό έμβλημα.
Μετά την άδοξη επιστροφή του από την Ιταλία νίκησε τον Αντίγονο καθώς διεκδικούσε το μακεδονικό θρόνο και πήρε με το μέρος του τους Γαλάτες μισθοφόρους του Αντιγόνου. Καθώς δεν είχε να τους πληρώσει τους επέτρεπε να αυθαιρετούν εις βάρος του πληθυσμού. Όταν οι Γαλάτες σύλησαν βασιλικούς τάφους και ιερά για να βρουν θησαυρούς οι Μακεδόνες επαναστάτησαν.
Ο Πύρρος υπήρξε καλός στρατηγός αλλά του έλειπε η πολιτική οξυδέρκεια του Μ. Αλεξάνδρου. Φερόταν περισσότερο σαν κοντοτιέρος παρά σαν ηγεμόνας. Ήταν ανεκτικός στις καταχρήσεις που έκαναν οι άντρες τους ακόμα και στους συμμάχους του με αποτέλεσμα όλοι να τον θεωρούν τύραννο. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι οι ορδές των στρατολογημένων μισθοφόρων που δεν μπορούσε να τιθασεύσει λόγω της οικονομικής του δυσπραγίας τον υποχρέωναν έμμεσα στην ακραιφνή επιθετική πολιτική που οδήγησε τελικά στο θάνατό του.
ΠηγέςΠλούταρχος «Πύρρος» Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1920
Στράβων «Γεωγραφικά» Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1914
Φροντίνος «Στρατηγήματα» J. M. Dent & Sons, Ltd., London, 1905
Δίων Κάσσιος «Ιστορία της Ρώμης» Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση1920
Λίβιος Ιστορία της Ρώμης J. M. Dent & Sons, Ltd., London, 1905
Πολύβιος μτφ. Evelyn S. Shuckburgh London: Macmillan, 1889
Παυσανίας «Ελλάδος Περιήγησις» μτφ. John Dreyden London: Macmillan, 1889
Γιώργος Ρήγινος “Οικιστική οργάνωση στην αρχαία Θεσπρωτία” Περιοδικό-Άπειρος, τεύχος 2ο: Αύγουστος 1999
http://ift.tt/1mctjaR
communenews
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Μάχη δίνει ο Αλαφούζος για να είναι συνεπής στις πληρωμές του
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
