2014-03-01 11:13:57
Επειδή πολύ λόγος γίνεται για την καταγωγή των Πομάκων, επιχειρήματα περί της οποίας ερείδονται όχι επί επιστημονικών, αλλά, κατά το μάλλον, επί προσωπικών, πολιτικών, εθνικιστικών και, ναι, ακόμη και κομματικών δοξασιών και θέσεων, παρουσιάζουμε παρακάτω τα ευρήματα της σύγχρονης έρευνας της Γενετικής Επιστήμης, τα σχετικά με τους Πομάκους της Θράκης.
Τα επιστημονικά δεδομένα που παρατίθενται παρακάτω, βρίσκονται συγκεντρωμένα στο προσφάτως εκδοθέν βιβλίο του Ομοτίμου Καθηγητή Γενετικής και Γενετικής του Ανθρώπου, κ. Κωνσταντίνου Τριανταφυλλίδη, “Η Γενετική Ιστορία της Ελλάδας – Το DNA των Ελλήνων” (1). Σημειωτέον ότι, για την ακρίβεια των λεγομένων, όπου στη συνέχεια αναφέρουμε ευρήματα για την πληθυσμιακή ομάδα των Πομάκων, αυτά αφορούν σε μελέτες οι οποίες διεξήχθησαν κυρίως στον νομό Ροδόπης.
Στον ορεινό όγκο της Ροδόπης, κατά μήκος των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, βρίσκονται τα χωριά και οι οικισμοί των Πομάκων
. Μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο πληθυσμιακές ομάδες Πομάκων, από τα ορεινά χωριά της Ροδόπης, μετεγκαταστάθηκαν σε πεδινά χωριά του Νομού Ροδόπης. Οι κάτοικοι των χωριών αυτών αποτελούν την μία εκ των τριών κυρίων υποομάδων της Μουσουλμανικής κοινότητας της Θράκης. Οι άλλες απαρτίζονται, η μεν από τους Μουσουλμάνους των πεδινών περιοχών της κεντρικής και νότιας Ροδόπης, η δε από τους Ρομά. Οι υποομάδες αυτές εμφανίζουν διαφορετική πολιτιστική, αλλά και βιολογική δομή.
Σχετικά με την προέλευση των Πομάκων έχουν διατυπωθεί διάφορες υποθέσεις, περισσότερο ή λιγότερο δόκιμες, λόγω της έλλειψης επαρκών γραπτών στοιχείων τεκμηρίωσης. Παρά την επικρατούσα άποψη ότι οι Πομάκοι αντιπροσωπεύουν απογόνους των αρχαίων Θρακών (2), υπήρξαν επιστήμονες που υποστήριξαν ότι κατάγονται από Μογγολικές φυλές που κατοικούσαν στη Μικρά Ασία και στα Βαλκάνια μετά τον 7ο αιώνα μ.Χ. ή ακόμα ότι κατάγονται από αρχαίες “φυλές” της Αφρικής. Το πιθανότερο είναι ότι πρόκειται για γηγενείς πληθυσμούς, εγκατεστημένους στην ορεινή Ροδόπη (Οι περισσότεροι Πομάκοι ζουν από την άλλη πλευρά των συνόρων, στη Νότια Βουλγαρία), γεωγραφικά απομονωμένους, οι οποίοι εξισλαμίστηκαν τον 17ο – 18ο αιώνα. Ομιλούν την Πομακική γλώσσα, ένα αμιγώς προφορικό γλωσσικό ιδίωμα, χωρίς γραπτή μορφή, η οποία ανήκει στην Ινδοευρωπαϊκή οικογένεια γλωσσών.
Στα πλαίσια της έρευνας της διδακτορικής διατριβής της κ. Σιμιτοπούλου-Κοτζαμάνη (3) με σκοπό τη διερεύνηση πιθανώς ανομοιογενούς γενετικής δομής των Χριστιανών, των πεδινών Μουσουλμάνων και των Πομάκων κατοίκων της Θράκης, προσδιορίστηκαν οι συχνότητες γενετικών δεικτών (αλληλόμορφων σε αυτοσωματικούς μικροδορυφορικούς δείκτες) σε πληθυσμιακά δείγματα των τριών αυτών ομάδων. Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν την εμπειρική γνώση, ότι οι Πομάκοι της Ορεινής Ροδόπης διαφέρουν από τις υπόλοιπες δύο ομάδες, οι οποίες παρουσιάζουν κοινά γενετικά χαρακτηριστικά (Σκοπεύουμε να επανέλθουμε σε επόμενη δημοσίευσή μας στο θέμα της γενετικής σχέσης των Χριστιανικών και Μουσουλμανικών πληθυσμών, διότι παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον, αφού καταδεικνύει γεγονότα τα οποία έλαβαν χώρα μετά το 1400 μ.Χ.).
Η εικόνα αυτή για τους Πομάκους, όπως αναφέρει ο συγγραφέας του βιβλίου, είναι αναμενόμενη, εφόσον είναι γνωστό ότι στον υποπληθυσμό αυτό υπήρχαν πολλές μικρές ομάδες, διάσπαρτες στον ορεινό όγκο της Ροδόπης, απομονωμένες μεταξύ τους γεωγραφικά και γενετικά για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το γενετικό τους πρότυπο πιθανόν να αντανακλά το αποτέλεσμα της επίδρασης ενδογαμικών συμπεριφορών, αλλά και φαινομένων τυχαίας γενετικής παρέκκλισης.
Ένα γενετικό στοιχείο, πολύ χαρακτηριστικό, για τους έλληνες Πομάκους, είναι η παραλλαγή της αιμοσφαιρίνης που ονομάζεται αιμοσφαιρίνη HbO-Arab (4). Αυτή παρουσιάζει τη μεγαλύτερη συχνότητα παγκοσμίως στους Έλληνες Πομάκους (5). Η συγκεκριμένη μετάλλαξη δημιουργήθηκε περίπου 2.000 χρόνια πριν στους Έλληνες Πομάκους (6). Η συχνότητά της στον απομονωμένο πληθυσμό είναι αυξημένη ως συνέπεια της υψηλής γενετικής παρέκκλισης σε αυτόν τον πληθυσμό. Το στοιχείο αυτό δείχνει πως οι Έλληνες Πομάκοι είναι πράγματι ένας απομονωμένος πληθυσμός που έχει περιορισμένες επαφές με τους γειτονικούς πληθυσμούς (6).
Η σύγκριση των απλότυπων HbO-Arab των Πομάκων με αντίστοιχα δεδομένα από άλλους πληθυσμούς (Έλληνες, Ευρωπαίους, Ασιάτες, Ινδιάνους των Η.Π.Α., Αφρικανούς) και η συγκρότηση ενόςφυλογενετικού δένδρου, υποδεικνύουν ότι οι Πομάκοι βρίσκονται γενετικά πλησιέστερα στους Ευρωπαίους και στους Έλληνες, παρά σε Αφρικανούς ή Ασιάτες. Το στοιχείο αυτό υποδεικνύει ότι οι Έλληνες Πομάκοι είναι Ευρωπαϊκής (καλύτερα, Βαλκανικής) καταγωγής και όχι Ασιατικής ή Αφρικανικής προέλευσης, ενισχύοντας την υπόθεση που διατυπώθηκε από τον Θεοχαρίδη (3), ότιπρόκειται για γηγενή πληθυσμό, πιθανώς απογόνων Θρακοελληνικών “φύλων”.
Αξίζει να παρουσιαστούν, επίσης, πολύ πρόσφατα στοιχεία ανάλυσης της γενετικής σύστασης των Πομάκων με τον DNA προσδιορισμό των αλληλόμορφων πέντε γονιδίων HLA (7). Με βάση τα αποτελέσματα αυτά προέκυψε ότι οι πληθυσμιακές ομάδες που βρίσκονται γενετικά πλησιέστερα προς τους Πομάκους είναι οι Έλληνες και οι Βούλγαροι, παρά οι Τούρκοι.
Συνοψίζοντας, τα αποτελέσματα της γενετικής έρευνας καταδεικνύουν το διακριτό γενετικό πρότυπο σε σχέση με τις άλλες δύο πληθυσμιακές ομάδες του Νομού Ροδόπης (Χριστιανούς και πεδινούς Μουσουλμάνους). Τα γενετικά στοιχεία έρχονται να ενισχύσουν την υπόθεση ότι αποτελούν γηγενή πληθυσμό της Βαλκανικής χερσονήσου. Η έρευνα συνεχίζεται και, οπωσδήποτε, θα εμπλουτιστεί στο μέλλον με νέες μεθόδους, οι οποίες θα προστεθούν στις παρούσες και θα συντελέσουν στην ανάδειξη της επιστημονικής αλήθειας.
infodelican.com
Βιβλιογραφικές Αναφορές
1. Μία ιδιαίτερα εύστοχη βιβλιοκριτική του εν λόγω πονήματος μπορείτε να βρείτε εδώ.
2. Σιμιτοπούλου-Γκοτζαμάνη Κ. (2011). Μελέτη γενετικών δεικτών σε πληθυσμιακές ομάδες της Θράκης. Διδακτορική Διατριβή. Τμήμα Ιστορίας-Εθνολογίας. Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
3. Θεοχαρίδης Π. Πομάκοι. Οι Μουσουλμάνοι της Ροδόπης. Ιστορία, Προέλευση, Γλώσσα, Θρησκεία.Ξάνθη: ΠΑΚΕΘΡΑ.
4. Skaragas G., Koliakos G., et al. (1996). Gene Geogr. 10: 123-133
5. Papadopoulos V., Demirtzakis E., et al. (2005). Haematologica 90: 255-257
6. Papadopoulos V., Demirtzakis E., et al. (2006). Haema 9: 380-394
7. Khdair Sawsan (Χαδέρ Σαουσάν). (2013). Πολυμορφισμός των HLA τάξης Ι-ΙΙ γονιδίων στους Πομάκους της Ανατολικής Θράκης. Διδακτορική Διατριβή, Τμήμα Ιατρικής, ΕΚΠΑ, Αθήνα.
InfoGnomon
Τα επιστημονικά δεδομένα που παρατίθενται παρακάτω, βρίσκονται συγκεντρωμένα στο προσφάτως εκδοθέν βιβλίο του Ομοτίμου Καθηγητή Γενετικής και Γενετικής του Ανθρώπου, κ. Κωνσταντίνου Τριανταφυλλίδη, “Η Γενετική Ιστορία της Ελλάδας – Το DNA των Ελλήνων” (1). Σημειωτέον ότι, για την ακρίβεια των λεγομένων, όπου στη συνέχεια αναφέρουμε ευρήματα για την πληθυσμιακή ομάδα των Πομάκων, αυτά αφορούν σε μελέτες οι οποίες διεξήχθησαν κυρίως στον νομό Ροδόπης.
Στον ορεινό όγκο της Ροδόπης, κατά μήκος των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, βρίσκονται τα χωριά και οι οικισμοί των Πομάκων
Σχετικά με την προέλευση των Πομάκων έχουν διατυπωθεί διάφορες υποθέσεις, περισσότερο ή λιγότερο δόκιμες, λόγω της έλλειψης επαρκών γραπτών στοιχείων τεκμηρίωσης. Παρά την επικρατούσα άποψη ότι οι Πομάκοι αντιπροσωπεύουν απογόνους των αρχαίων Θρακών (2), υπήρξαν επιστήμονες που υποστήριξαν ότι κατάγονται από Μογγολικές φυλές που κατοικούσαν στη Μικρά Ασία και στα Βαλκάνια μετά τον 7ο αιώνα μ.Χ. ή ακόμα ότι κατάγονται από αρχαίες “φυλές” της Αφρικής. Το πιθανότερο είναι ότι πρόκειται για γηγενείς πληθυσμούς, εγκατεστημένους στην ορεινή Ροδόπη (Οι περισσότεροι Πομάκοι ζουν από την άλλη πλευρά των συνόρων, στη Νότια Βουλγαρία), γεωγραφικά απομονωμένους, οι οποίοι εξισλαμίστηκαν τον 17ο – 18ο αιώνα. Ομιλούν την Πομακική γλώσσα, ένα αμιγώς προφορικό γλωσσικό ιδίωμα, χωρίς γραπτή μορφή, η οποία ανήκει στην Ινδοευρωπαϊκή οικογένεια γλωσσών.
Στα πλαίσια της έρευνας της διδακτορικής διατριβής της κ. Σιμιτοπούλου-Κοτζαμάνη (3) με σκοπό τη διερεύνηση πιθανώς ανομοιογενούς γενετικής δομής των Χριστιανών, των πεδινών Μουσουλμάνων και των Πομάκων κατοίκων της Θράκης, προσδιορίστηκαν οι συχνότητες γενετικών δεικτών (αλληλόμορφων σε αυτοσωματικούς μικροδορυφορικούς δείκτες) σε πληθυσμιακά δείγματα των τριών αυτών ομάδων. Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν την εμπειρική γνώση, ότι οι Πομάκοι της Ορεινής Ροδόπης διαφέρουν από τις υπόλοιπες δύο ομάδες, οι οποίες παρουσιάζουν κοινά γενετικά χαρακτηριστικά (Σκοπεύουμε να επανέλθουμε σε επόμενη δημοσίευσή μας στο θέμα της γενετικής σχέσης των Χριστιανικών και Μουσουλμανικών πληθυσμών, διότι παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον, αφού καταδεικνύει γεγονότα τα οποία έλαβαν χώρα μετά το 1400 μ.Χ.).
Η εικόνα αυτή για τους Πομάκους, όπως αναφέρει ο συγγραφέας του βιβλίου, είναι αναμενόμενη, εφόσον είναι γνωστό ότι στον υποπληθυσμό αυτό υπήρχαν πολλές μικρές ομάδες, διάσπαρτες στον ορεινό όγκο της Ροδόπης, απομονωμένες μεταξύ τους γεωγραφικά και γενετικά για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το γενετικό τους πρότυπο πιθανόν να αντανακλά το αποτέλεσμα της επίδρασης ενδογαμικών συμπεριφορών, αλλά και φαινομένων τυχαίας γενετικής παρέκκλισης.
Ένα γενετικό στοιχείο, πολύ χαρακτηριστικό, για τους έλληνες Πομάκους, είναι η παραλλαγή της αιμοσφαιρίνης που ονομάζεται αιμοσφαιρίνη HbO-Arab (4). Αυτή παρουσιάζει τη μεγαλύτερη συχνότητα παγκοσμίως στους Έλληνες Πομάκους (5). Η συγκεκριμένη μετάλλαξη δημιουργήθηκε περίπου 2.000 χρόνια πριν στους Έλληνες Πομάκους (6). Η συχνότητά της στον απομονωμένο πληθυσμό είναι αυξημένη ως συνέπεια της υψηλής γενετικής παρέκκλισης σε αυτόν τον πληθυσμό. Το στοιχείο αυτό δείχνει πως οι Έλληνες Πομάκοι είναι πράγματι ένας απομονωμένος πληθυσμός που έχει περιορισμένες επαφές με τους γειτονικούς πληθυσμούς (6).
Η σύγκριση των απλότυπων HbO-Arab των Πομάκων με αντίστοιχα δεδομένα από άλλους πληθυσμούς (Έλληνες, Ευρωπαίους, Ασιάτες, Ινδιάνους των Η.Π.Α., Αφρικανούς) και η συγκρότηση ενόςφυλογενετικού δένδρου, υποδεικνύουν ότι οι Πομάκοι βρίσκονται γενετικά πλησιέστερα στους Ευρωπαίους και στους Έλληνες, παρά σε Αφρικανούς ή Ασιάτες. Το στοιχείο αυτό υποδεικνύει ότι οι Έλληνες Πομάκοι είναι Ευρωπαϊκής (καλύτερα, Βαλκανικής) καταγωγής και όχι Ασιατικής ή Αφρικανικής προέλευσης, ενισχύοντας την υπόθεση που διατυπώθηκε από τον Θεοχαρίδη (3), ότιπρόκειται για γηγενή πληθυσμό, πιθανώς απογόνων Θρακοελληνικών “φύλων”.
Αξίζει να παρουσιαστούν, επίσης, πολύ πρόσφατα στοιχεία ανάλυσης της γενετικής σύστασης των Πομάκων με τον DNA προσδιορισμό των αλληλόμορφων πέντε γονιδίων HLA (7). Με βάση τα αποτελέσματα αυτά προέκυψε ότι οι πληθυσμιακές ομάδες που βρίσκονται γενετικά πλησιέστερα προς τους Πομάκους είναι οι Έλληνες και οι Βούλγαροι, παρά οι Τούρκοι.
Συνοψίζοντας, τα αποτελέσματα της γενετικής έρευνας καταδεικνύουν το διακριτό γενετικό πρότυπο σε σχέση με τις άλλες δύο πληθυσμιακές ομάδες του Νομού Ροδόπης (Χριστιανούς και πεδινούς Μουσουλμάνους). Τα γενετικά στοιχεία έρχονται να ενισχύσουν την υπόθεση ότι αποτελούν γηγενή πληθυσμό της Βαλκανικής χερσονήσου. Η έρευνα συνεχίζεται και, οπωσδήποτε, θα εμπλουτιστεί στο μέλλον με νέες μεθόδους, οι οποίες θα προστεθούν στις παρούσες και θα συντελέσουν στην ανάδειξη της επιστημονικής αλήθειας.
infodelican.com
Βιβλιογραφικές Αναφορές
1. Μία ιδιαίτερα εύστοχη βιβλιοκριτική του εν λόγω πονήματος μπορείτε να βρείτε εδώ.
2. Σιμιτοπούλου-Γκοτζαμάνη Κ. (2011). Μελέτη γενετικών δεικτών σε πληθυσμιακές ομάδες της Θράκης. Διδακτορική Διατριβή. Τμήμα Ιστορίας-Εθνολογίας. Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
3. Θεοχαρίδης Π. Πομάκοι. Οι Μουσουλμάνοι της Ροδόπης. Ιστορία, Προέλευση, Γλώσσα, Θρησκεία.Ξάνθη: ΠΑΚΕΘΡΑ.
4. Skaragas G., Koliakos G., et al. (1996). Gene Geogr. 10: 123-133
5. Papadopoulos V., Demirtzakis E., et al. (2005). Haematologica 90: 255-257
6. Papadopoulos V., Demirtzakis E., et al. (2006). Haema 9: 380-394
7. Khdair Sawsan (Χαδέρ Σαουσάν). (2013). Πολυμορφισμός των HLA τάξης Ι-ΙΙ γονιδίων στους Πομάκους της Ανατολικής Θράκης. Διδακτορική Διατριβή, Τμήμα Ιατρικής, ΕΚΠΑ, Αθήνα.
InfoGnomon
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
