2014-03-08 15:03:44
του Σωτήρη Δημόπουλου
Επιχειρώντας μια αρχική προσέγγιση στα γεγονότα της Ουκρανίας και στις επιπτώσεις τους στο διεθνές σύστημα διατυπώνουμε μια σειρά συμπερασμάτων:
1. Κορυφαία αντιπαράθεση στην παγκόσμια ισορροπία ισχύος παραμένει αυτή μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής και της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Είκοσι τρία έτη μετά τη πτώση του σοσιαλισμού και της Σοβιετικής Ένωσης, αποδεικνύεται ότι οι κανόνες της Γεωπολιτικής είναι διαχρονικοί. Έτσι, η Ρωσία αποτελεί τον κυριότερο αντίπαλο των ΗΠΑ, όχι εξαιτίας των εμμονών του υπερσυντηρητικού αμερικανικού κατεστημένου αλλά, λόγω των ασύγκριτων πλεονεκτημάτων της (φυσικοί πόροι και αχανής έκταση, στρατιωτικό δυναμικό, πολιτικό προσωπικό με αυτοκρατορική οπτική στις διεθνείς σχέσεις, πολιτισμικό βάθος) που μπορεί, σε συνεργασία βέβαια με άλλες περιφερειακές δυνάμεις, να απειλεί την παγκόσμια αμερικανική ηγεμονία.
2. Η ουκρανική κρίση αλλάζει πλέον το διεθνές τοπίο. Όποια κι αν είναι η κατάληξή της τίποτε δεν θα είναι όπως πριν. Φαίνεται ότι μόλις ξεκίνησε, και επισήμως, ένας νέος «ψυχρός πόλεμος», με άγνωστη για την ώρα κατάληξη,. Η μεταβατική περίοδος που ακολούθησε τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, και την απόλυτη ηγεμονία των ΗΠΑ, κλείνει με τα γεγονότα του Κιέβου και της Κριμαίας. Θα έχει προηγηθεί, όμως, σειρά εξελίξεων στην κεκαυμένη ζώνη, που ξεκινά από την Κεντρική Ασία και καταλήγει στη Λιβύη, που έχουν πλήξει το γόητρο των ΗΠΑ και τα αμερικανικά συμφέροντα. Ανάμεσά τους τα γεγονότα που σήμαναν συναγερμό στην Ουάσιγκτον, υπήρξαν η αντεπανάσταση των στρατιωτικών στην Αίγυπτο και η αντοχή του Άσαντ στη Συρία. Η αδυναμία των ΗΠΑ να επιβάλλουν την επιθυμητή λύση έδωσε το μήνυμα ότι η υπερδύναμη ήταν σε υποχώρηση. Και επειδή στον διεθνή ανταγωνισμό δυνάμεων δεν υπάρχουν κενά, ο Πούτιν φρόντιζε με ταχύτητα να τα καλύπτει. Αυτό προκάλεσε την αντεπίθεση των Αμερικανών σε πολλά μέτωπα, με κορύφωση την αυλή της Ρωσίας, την Ουκρανία.
3. Η Ουκρανία αποτελεί κομβικό χώρο για τον έλεγχο της Ευρασίας και την ισχύ της Ρωσίας. Η γειτνίασή της με την Κεντρική Ευρώπη και η εκτεταμένη ακτογραμμή στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, επιτρέπουν στη Μόσχα να διατηρεί την επιρροή της τόσο στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη όσο και στα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο. Ο ρόλος της χώρας ενισχύθηκε από τους ενεργειακούς αγωγούς που τη διασχίζουν. Η Ουκρανία, όμως, συνιστά επιπλέον το πεδίο όπου κρινόταν η δυνατότητα να πραγματοποιηθεί μια στρατηγική, οικονομική κυρίως, συμμαχία της Ρωσίας με τη Γερμανία. Για το λόγο αυτό, εξ αρχής, οι ΗΠΑ επεδίωξαν, σύμφωνα και με το θεωρητικό σχήμα του Μπρεζίνσκι, να δημιουργήσουν μια ζώνη για την αποτροπή αυτού του ενδεχομένου, από τις Βαλτικές Δημοκρατίες έως τα Βαλκάνια. Από τη μεριά τους, οι Γερμανοί κινούνται κατά βάση ευκαιριακά και με γνώμονα το μέγιστο οικονομικό όφελος, όπως διαφάνηκε και κατά τη διάρκεια της ουκρανικής κρίσης. Η απώθηση, όμως, της Ρωσίας και η ασιατική της αναδίπλωση, ενέχει τον υπαρκτό, για τα αμερικανικά συμφέροντα, κίνδυνο να τη φέρει εγγύτερα στην Κίνα.
4. Η «κατάληψη» της Κριμαίας εξασφαλίζει στη Ρωσία τη συνέχιση της απρόσκοπτης ναυτικής της παρουσίας στις «ζεστές θάλασσες». Ταυτοχρόνως, στέλνει εγκαίρως μήνυμα αποφασιστικότητας, προς τη Δύση και το Κίεβο αλλά και στις φιλορωσικές δυνάμεις εντός της Ουκρανίας, ώστε να αντισταθούν στην κεντρική κυβέρνηση. Ως βασική απειλή για τη Μόσχα αναδεικνύεται ο ταταρικός πληθυσμός, που τρέφει αισθήματα μίσους προς τη Ρωσία, για την κατάκτηση του ταταρικού χανάτου το 1783 και την εξορία του στην Κ. Ασία το 1944-1989. Ένα ισλαμιστικό αντάρτικο δεν θα είναι μια απίθανη εξέλιξη, με παράλληλη αναζωπύρωση του ισλαμιστικού πολέμου στον Βόρειο Καύκασο.
5. Τα δύο τμήματα της Ουκρανίας είναι μάλλον αδύνατον να επιβιώσουν σε ένα κράτος. Το πιθανότερο είναι οι ανατολικές και νότιες επαρχίες, μέσω δημοψηφισμάτων, να επιδιώξουν, σε μια πρώτη φάση, τη διευρυμένη αυτονομία τους. Ανάλογα με την αντίδραση των δυνάμεων κρούσης του νέου καθεστώτος του Κιέβου, αυτή η διαδικασία μπορεί να φθάσει μέχρι την απόσχιση. Η εξέλιξη αυτή θα εξυπηρετούσε πρωτίστως τον Πούτιν, στο πλαίσιο του σχεδίου δημιουργίας της ευρασιατικής ζώνης που προωθεί. Αντιθέτως, θα ήταν αρνητική για την δυτική και κεντρική Ουκρανία, όπως και για τις ΗΠΑ. Χωρίς τη βαριά βιομηχανία της περιοχής του Ντονμπάς και, κυρίως, χωρίς έξοδο στη θάλασσα η Ουκρανία θα είναι κράτος «ανάπηρο», που θα επιβιώνει μόνο από «χορηγίες». Για το λόγο αυτό, το σημείο κορύφωσης της σύγκρουσης θα είναι πιθανότατα η Οδησσός, ο σημαντικότερος λιμένας της χώρας.
6. Η ουκρανική κρίση είναι πιθανό να επεκταθεί δυτικότερα. Ενεργός υποστηρικτής του ουκρανικού εθνικιστικού μπλοκ είναι εκτός της Πολωνίας (αν και ποτέ δεν συμφιλιώθηκε με την ιδέα ότι η Γαλικία βρίσκεται εκτός των συνόρων της), και η Ρουμανία, λόγω της Μολδαβίας. Το Τσισινάου υπέγραψε τη συμφωνία με την Ε.Ε., την ίδια που απέρριψε ο Γιανουκόβιτς, και στην ουσία βρίσκεται σε τροχιά απορρόφησής του από το Βουκουρέστι. Αυτή η προοπτική βρίσκει αντίθετους τους ισχυρούς κομουνιστές της χώρας, την αποσχισθείσα Υπερδνειστερία αλλά και τους Γκαγκαούζους στο νότο. Οι Γκαγκαούζοι, ορθόδοξοι χριστιανοί τουρκόφωνοι (ο πληθυσμός τους είναι περίπου 200.000), διενήργησαν δημοψήφισμα στις 3 Φεβρουαρίου για να επιλέξουν ανάμεσα στην Ε.Ε. και στην Ευρασιατική Ένωση του Πούτιν, και το αποτέλεσμα ήταν καθολικό (98,4%) υπέρ της δεύτερης επιλογής.
7. Στη Τουρκία, και σε μια δύσκολη συγκυρία για τον Ερντογάν, η νέο-οθωμανική πολιτική επιτάσσει τη στήριξη του ταταρικού πληθυσμού της Κριμαίας, ο οποίος άλλωστε ήδη από το 1990 ενισχύθηκε σε σημαντικό βαθμό τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά από την Άγκυρα. Η τουρκική επιρροή σε όλο το ρωσικό υπογάστριο (από την Κριμαία, τον Καύκασο, μέχρι βορείως της Κασπίας και τη Κ. Ασία) είναι απαραίτητη για τις ΗΠΑ. Ωστόσο, η εξέλιξη αυτή, σε συνθήκες ψυχρού πολέμου, θα στερήσει από την Άγκυρα τη δυνατότητα να συνεργάζεται πλέον στο οικονομικό και ενεργειακό πεδίο, όπως έκανε ως σήμερα, με την Ρωσία.
8. Στο πλαίσιο της αμερικανικής αντεπίθεσης θα πρέπει να εντάξουμε και τη λύση που προωθείται στη Κύπρο. Η στρατηγική συμμαχία ΗΠΑ, Ισραήλ και Τουρκίας, πέρα από την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων και των διαδρομών τους, θα εξοβέλιζε το ρωσικό παράγοντα από το νησί και θα περιόριζε συνολικά τις κινήσεις του στην ανατολική Μεσόγειο.
9. Επιβεβαιώνεται και στην περίπτωση της Ουκρανίας ότι κυρίαρχος παράγων των μεγάλων ανακατατάξεων παραμένουν οι κλασικές συλλογικές ταυτότητες, δηλαδή η εθνική και η θρησκευτική.
10. Η προώθηση των γεωπολιτικών συμφερόντων συνεχίζει να παραμερίζει με ιδιαίτερη ευκολία τους κανόνες της «πολιτικής ορθότητας». Μετά τη Συρία, όπου χρησιμοποιούνται οι ακραίοι ισλαμιστές, για να ανατραπεί το καθεστώς του Άσαντ, και στην Ουκρανία, στηρίχθηκαν ανοιχτά οι ακροδεξιοί του «Σβόμποντα» και του «Πράβι Σέκτορ», που καθοδήγησαν την εξέγερση στην πλατεία Μαϊντάν. Μια κίνηση που προκαλεί τουλάχιστον απορία, καθώς στην Ουκρανία δεκάδες χιλιάδες Εβραίοι, όπως στο περιβόητο Μπάμπι Γιάρ του Κιέβου, βρήκαν τραγικό θάνατο από τις δυνάμεις του άξονα με τη άμεση συνέργεια των Ουκρανών συμμάχων τους.
*τμήμα της εισήγησης στη συζήτηση που διοργάνωσε το περιοδικό Άρδην στις 7 Μαρτίου με θέμα «Η ουκρανική σύγκρουση και οι επιπτώσεις της για την Ελλάδα»
InfoGnomon
Επιχειρώντας μια αρχική προσέγγιση στα γεγονότα της Ουκρανίας και στις επιπτώσεις τους στο διεθνές σύστημα διατυπώνουμε μια σειρά συμπερασμάτων:
1. Κορυφαία αντιπαράθεση στην παγκόσμια ισορροπία ισχύος παραμένει αυτή μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής και της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Είκοσι τρία έτη μετά τη πτώση του σοσιαλισμού και της Σοβιετικής Ένωσης, αποδεικνύεται ότι οι κανόνες της Γεωπολιτικής είναι διαχρονικοί. Έτσι, η Ρωσία αποτελεί τον κυριότερο αντίπαλο των ΗΠΑ, όχι εξαιτίας των εμμονών του υπερσυντηρητικού αμερικανικού κατεστημένου αλλά, λόγω των ασύγκριτων πλεονεκτημάτων της (φυσικοί πόροι και αχανής έκταση, στρατιωτικό δυναμικό, πολιτικό προσωπικό με αυτοκρατορική οπτική στις διεθνείς σχέσεις, πολιτισμικό βάθος) που μπορεί, σε συνεργασία βέβαια με άλλες περιφερειακές δυνάμεις, να απειλεί την παγκόσμια αμερικανική ηγεμονία.
2. Η ουκρανική κρίση αλλάζει πλέον το διεθνές τοπίο. Όποια κι αν είναι η κατάληξή της τίποτε δεν θα είναι όπως πριν. Φαίνεται ότι μόλις ξεκίνησε, και επισήμως, ένας νέος «ψυχρός πόλεμος», με άγνωστη για την ώρα κατάληξη,. Η μεταβατική περίοδος που ακολούθησε τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, και την απόλυτη ηγεμονία των ΗΠΑ, κλείνει με τα γεγονότα του Κιέβου και της Κριμαίας. Θα έχει προηγηθεί, όμως, σειρά εξελίξεων στην κεκαυμένη ζώνη, που ξεκινά από την Κεντρική Ασία και καταλήγει στη Λιβύη, που έχουν πλήξει το γόητρο των ΗΠΑ και τα αμερικανικά συμφέροντα. Ανάμεσά τους τα γεγονότα που σήμαναν συναγερμό στην Ουάσιγκτον, υπήρξαν η αντεπανάσταση των στρατιωτικών στην Αίγυπτο και η αντοχή του Άσαντ στη Συρία. Η αδυναμία των ΗΠΑ να επιβάλλουν την επιθυμητή λύση έδωσε το μήνυμα ότι η υπερδύναμη ήταν σε υποχώρηση. Και επειδή στον διεθνή ανταγωνισμό δυνάμεων δεν υπάρχουν κενά, ο Πούτιν φρόντιζε με ταχύτητα να τα καλύπτει. Αυτό προκάλεσε την αντεπίθεση των Αμερικανών σε πολλά μέτωπα, με κορύφωση την αυλή της Ρωσίας, την Ουκρανία.
3. Η Ουκρανία αποτελεί κομβικό χώρο για τον έλεγχο της Ευρασίας και την ισχύ της Ρωσίας. Η γειτνίασή της με την Κεντρική Ευρώπη και η εκτεταμένη ακτογραμμή στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, επιτρέπουν στη Μόσχα να διατηρεί την επιρροή της τόσο στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη όσο και στα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο. Ο ρόλος της χώρας ενισχύθηκε από τους ενεργειακούς αγωγούς που τη διασχίζουν. Η Ουκρανία, όμως, συνιστά επιπλέον το πεδίο όπου κρινόταν η δυνατότητα να πραγματοποιηθεί μια στρατηγική, οικονομική κυρίως, συμμαχία της Ρωσίας με τη Γερμανία. Για το λόγο αυτό, εξ αρχής, οι ΗΠΑ επεδίωξαν, σύμφωνα και με το θεωρητικό σχήμα του Μπρεζίνσκι, να δημιουργήσουν μια ζώνη για την αποτροπή αυτού του ενδεχομένου, από τις Βαλτικές Δημοκρατίες έως τα Βαλκάνια. Από τη μεριά τους, οι Γερμανοί κινούνται κατά βάση ευκαιριακά και με γνώμονα το μέγιστο οικονομικό όφελος, όπως διαφάνηκε και κατά τη διάρκεια της ουκρανικής κρίσης. Η απώθηση, όμως, της Ρωσίας και η ασιατική της αναδίπλωση, ενέχει τον υπαρκτό, για τα αμερικανικά συμφέροντα, κίνδυνο να τη φέρει εγγύτερα στην Κίνα.
4. Η «κατάληψη» της Κριμαίας εξασφαλίζει στη Ρωσία τη συνέχιση της απρόσκοπτης ναυτικής της παρουσίας στις «ζεστές θάλασσες». Ταυτοχρόνως, στέλνει εγκαίρως μήνυμα αποφασιστικότητας, προς τη Δύση και το Κίεβο αλλά και στις φιλορωσικές δυνάμεις εντός της Ουκρανίας, ώστε να αντισταθούν στην κεντρική κυβέρνηση. Ως βασική απειλή για τη Μόσχα αναδεικνύεται ο ταταρικός πληθυσμός, που τρέφει αισθήματα μίσους προς τη Ρωσία, για την κατάκτηση του ταταρικού χανάτου το 1783 και την εξορία του στην Κ. Ασία το 1944-1989. Ένα ισλαμιστικό αντάρτικο δεν θα είναι μια απίθανη εξέλιξη, με παράλληλη αναζωπύρωση του ισλαμιστικού πολέμου στον Βόρειο Καύκασο.
5. Τα δύο τμήματα της Ουκρανίας είναι μάλλον αδύνατον να επιβιώσουν σε ένα κράτος. Το πιθανότερο είναι οι ανατολικές και νότιες επαρχίες, μέσω δημοψηφισμάτων, να επιδιώξουν, σε μια πρώτη φάση, τη διευρυμένη αυτονομία τους. Ανάλογα με την αντίδραση των δυνάμεων κρούσης του νέου καθεστώτος του Κιέβου, αυτή η διαδικασία μπορεί να φθάσει μέχρι την απόσχιση. Η εξέλιξη αυτή θα εξυπηρετούσε πρωτίστως τον Πούτιν, στο πλαίσιο του σχεδίου δημιουργίας της ευρασιατικής ζώνης που προωθεί. Αντιθέτως, θα ήταν αρνητική για την δυτική και κεντρική Ουκρανία, όπως και για τις ΗΠΑ. Χωρίς τη βαριά βιομηχανία της περιοχής του Ντονμπάς και, κυρίως, χωρίς έξοδο στη θάλασσα η Ουκρανία θα είναι κράτος «ανάπηρο», που θα επιβιώνει μόνο από «χορηγίες». Για το λόγο αυτό, το σημείο κορύφωσης της σύγκρουσης θα είναι πιθανότατα η Οδησσός, ο σημαντικότερος λιμένας της χώρας.
6. Η ουκρανική κρίση είναι πιθανό να επεκταθεί δυτικότερα. Ενεργός υποστηρικτής του ουκρανικού εθνικιστικού μπλοκ είναι εκτός της Πολωνίας (αν και ποτέ δεν συμφιλιώθηκε με την ιδέα ότι η Γαλικία βρίσκεται εκτός των συνόρων της), και η Ρουμανία, λόγω της Μολδαβίας. Το Τσισινάου υπέγραψε τη συμφωνία με την Ε.Ε., την ίδια που απέρριψε ο Γιανουκόβιτς, και στην ουσία βρίσκεται σε τροχιά απορρόφησής του από το Βουκουρέστι. Αυτή η προοπτική βρίσκει αντίθετους τους ισχυρούς κομουνιστές της χώρας, την αποσχισθείσα Υπερδνειστερία αλλά και τους Γκαγκαούζους στο νότο. Οι Γκαγκαούζοι, ορθόδοξοι χριστιανοί τουρκόφωνοι (ο πληθυσμός τους είναι περίπου 200.000), διενήργησαν δημοψήφισμα στις 3 Φεβρουαρίου για να επιλέξουν ανάμεσα στην Ε.Ε. και στην Ευρασιατική Ένωση του Πούτιν, και το αποτέλεσμα ήταν καθολικό (98,4%) υπέρ της δεύτερης επιλογής.
7. Στη Τουρκία, και σε μια δύσκολη συγκυρία για τον Ερντογάν, η νέο-οθωμανική πολιτική επιτάσσει τη στήριξη του ταταρικού πληθυσμού της Κριμαίας, ο οποίος άλλωστε ήδη από το 1990 ενισχύθηκε σε σημαντικό βαθμό τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά από την Άγκυρα. Η τουρκική επιρροή σε όλο το ρωσικό υπογάστριο (από την Κριμαία, τον Καύκασο, μέχρι βορείως της Κασπίας και τη Κ. Ασία) είναι απαραίτητη για τις ΗΠΑ. Ωστόσο, η εξέλιξη αυτή, σε συνθήκες ψυχρού πολέμου, θα στερήσει από την Άγκυρα τη δυνατότητα να συνεργάζεται πλέον στο οικονομικό και ενεργειακό πεδίο, όπως έκανε ως σήμερα, με την Ρωσία.
8. Στο πλαίσιο της αμερικανικής αντεπίθεσης θα πρέπει να εντάξουμε και τη λύση που προωθείται στη Κύπρο. Η στρατηγική συμμαχία ΗΠΑ, Ισραήλ και Τουρκίας, πέρα από την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων και των διαδρομών τους, θα εξοβέλιζε το ρωσικό παράγοντα από το νησί και θα περιόριζε συνολικά τις κινήσεις του στην ανατολική Μεσόγειο.
9. Επιβεβαιώνεται και στην περίπτωση της Ουκρανίας ότι κυρίαρχος παράγων των μεγάλων ανακατατάξεων παραμένουν οι κλασικές συλλογικές ταυτότητες, δηλαδή η εθνική και η θρησκευτική.
10. Η προώθηση των γεωπολιτικών συμφερόντων συνεχίζει να παραμερίζει με ιδιαίτερη ευκολία τους κανόνες της «πολιτικής ορθότητας». Μετά τη Συρία, όπου χρησιμοποιούνται οι ακραίοι ισλαμιστές, για να ανατραπεί το καθεστώς του Άσαντ, και στην Ουκρανία, στηρίχθηκαν ανοιχτά οι ακροδεξιοί του «Σβόμποντα» και του «Πράβι Σέκτορ», που καθοδήγησαν την εξέγερση στην πλατεία Μαϊντάν. Μια κίνηση που προκαλεί τουλάχιστον απορία, καθώς στην Ουκρανία δεκάδες χιλιάδες Εβραίοι, όπως στο περιβόητο Μπάμπι Γιάρ του Κιέβου, βρήκαν τραγικό θάνατο από τις δυνάμεις του άξονα με τη άμεση συνέργεια των Ουκρανών συμμάχων τους.
*τμήμα της εισήγησης στη συζήτηση που διοργάνωσε το περιοδικό Άρδην στις 7 Μαρτίου με θέμα «Η ουκρανική σύγκρουση και οι επιπτώσεις της για την Ελλάδα»
InfoGnomon
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Επιθετικό που θα ανεβάσει επίπεδο τον Αστέρα ψάχνουν στη Τρίπολη
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Έρχεται η Γλυκερία στην Πάτρα για μία live εμφάνιση
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
