2014-06-01 12:58:04
Τον «ειλικρινή σεβασμό» του για όσα έχει επιτύχει τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα εκφράζει μέσω της «Κ» ο Γιούργκεν Φίτσεν, συνδιευθύνων σύμβουλος της Deutsche Bank. Ωστόσο, επιμένει ότι «μένουν πολλά ακόμα που δεν έχουν γίνει» και ότι η παρέκκλιση από το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα θα έχει ως αποτέλεσμα πολλές από τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί να πέσουν στο κενό. Ο κ. Φίτσεν τονίζει ότι το κοινό χαρακτηριστικό των ελληνικών εταιρειών που συνέχισαν να αναπτύσσονται παρά την κρίση ήταν η «ισχυρή εξωστρέφεια» και ότι για να αυξηθεί ο τραπεζικός δανεισμός, πρέπει να υπάρχουν αξιόχρεοι δανειολήπτες, κάτι που «αποτελεί εν μέρει ζήτημα» στην Ελλάδα.
Ο συνεπικεφαλής της Deutsche Bank σημειώνει επίσης ότι οι βραχυπρόθεσμοι επενδυτές που τοποθετούνται στα ελληνικά ομόλογα δεν είναι η «απάντηση» στην κρίση που αναζητά η χώρα μας, καθώς με το που αυξηθούν οι τιμές, «ρευστοποιούν τις θέσεις τους και εξαφανίζονται». «Η πραγματική απάντηση έρχεται μέσω σταθερών ξένων άμεσων επενδύσεων, χρήματα που έρχονται στην Ελλάδα για να μείνουν στην Ελλάδα», υπογραμμίζει. Τέλος, δίνει έμφαση στη σημασία της πολιτικής σταθερότητας και, σχετικά με το ζήτημα του χρέους, ισχυρίζεται ότι τα πάντα θα κριθούν από την «αξιοπιστία» της χώρας μας και την εμπιστοσύνη που εμπνέει.
– Εχει αποκλειστεί πλέον το σενάριο του Grexit; Είναι η Ελλάδα σε τροχιά ανάπτυξης και ανάκαμψης;
– Κατ’ αρχάς επιτρέψτε μου να εκφράσω τον ειλικρινή μου σεβασμό για όλα όσα έχουν επιτευχθεί στην Ελλάδα μέχρι σήμερα. Ωστόσο, μένουν πολλά ακόμα που δεν έχουν γίνει, η διαδικασία της μεταρρύθμισης και της αλλαγής δεν έχει ολοκληρωθεί. Κατανοώ πλήρως ότι πολλοί πολίτες έχουν κουραστεί να ακούνε για μεταρρυθμίσεις. Θα ήθελαν να ακούσουν ότι «ναι, τελειώσαμε». Ωστόσο η αποδυνάμωση αυτής της πολύ σημαντικής μεταρρυθμιστικής διαδικασίας θα ήταν λάθος. Θα σήμαινε ότι πολλές από τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί θα έπεφταν στο κενό. Η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει τη διαδικασία μεταρρύθμισης. Αυτά που έχουν επιτευχθεί αναγνωρίζονται όλο και περισσότερο εκτός Ελλάδος. Αυτό είναι καλό νέο και αποτελεί το θεμέλιο της συνεχιζόμενης στήριξης από το εξωτερικό. Είναι κάτι που πρέπει να πιστωθεί στην κυβέρνηση, και ιδιαίτερα στη βούληση του κόσμου να υποστηρίξει την κυβέρνηση.
– Ποιο είναι το θέμα που πρέπει να συζητηθεί σήμερα στην Ελλάδα;
– Κατά τη γνώμη μου, το ζήτημα που πρέπει να συζητηθεί στην Ελλάδα είναι: Τι μπορεί να γίνει για να τονωθεί η ανάπτυξη και να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας; Είναι πολύ καλή είδηση ότι οι τουριστικές ροές αυξάνονται. Δεδομένων των εγκαταστάσεων που υπήρχαν, δεν χρειάστηκε πολύ κεφάλαιο ή επενδύσεις. Η Ελλάδα διαθέτει τα χαρακτηριστικά εκείνα ώστε να είναι ένας από τους κορυφαίους προορισμούς διακοπών στην Ευρώπη. Εχετε ήλιο, την υπέροχη θάλασσα και όμορφα νησιά. Ωστόσο, πιστεύω ακράδαντα ότι υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες. Στον τουρισμό υπάρχει ανταγωνισμός και συνεχής ανάγκη νέων ιδεών, ενώ πρέπει επίσης να προωθείται η ποιότητα των υπηρεσιών. Το ζήτημα της βιομηχανικής ανάπτυξης είναι πιο δύσκολο. Είναι ένας χώρος όπου ο δανεισμός έχει μείζονα σημασία ― χωρίς πιστώσεις, δεν θα επιστρέψει η ανάπτυξη. Εδώ λοιπόν η συνεργασία μεταξύ του τραπεζικού κλάδου και της οικονομίας είναι κρίσιμος. Είναι καλή είδηση ότι οι ελληνικές τράπεζες ανακεφαλαιοποιήθηκαν επιτυχώς και σε σημαντικό βαθμό. Και είμαι περήφανος που η Deutsche Bank έπαιξε μείζονα ρόλο σε αυτό. Είναι ένα βήμα στη σωστή κατεύθυνση. Είναι αρκετό για να επαναφέρει την πλήρη πρόσβαση σε δανειακά κεφάλαια; Αυτό είναι που συζητούμε. Για παράδειγμα, η τιτλοποίηση είναι ένα μέσο, που δίνει την ευκαιρία αναζωογόνησης της ρευστότητας χωρίς να επιβαρύνει τον ισολογισμό μιας τράπεζας.
Καλά κάνουν οι τράπεζες και δίνουν δάνεια, αλλά προφανώς οι δανειστές πρέπει να μπορούν να καταβάλλουν τους τόκους και να τα αποπληρώσουν. Διαφορετικά, ο κίνδυνος είναι ότι δημιουργούνται συνθήκες για το ξέσπασμα νέας τραπεζικής κρίσης. Συνεπώς το ερώτημα-κλειδί είναι αν υπάρχουν αρκετοί επιχειρηματίες με καινοτόμες ιδέες και επιτυχημένα επιχειρηματικά μοντέλα, οι οποίοι μπορούν να παράξουν κερδοφόρο ανάπτυξη και νέες θέσεις εργασίας.
– Υπάρχουν κάποια θετικά μηνύματα από το ελληνικό επιχειρείν;
– Βλέπουμε ότι κάποιες εταιρείες συνέχισαν να δραστηριοποιούνται επιτυχώς καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης και αναπτύσσονται εντυπωσιακά. Αν τις κοιτάξετε, θα δείτε ότι στις περισσότερες περιπτώσεις έχουν ένα πράγμα κοινό: ισχυρή εξωστρέφεια. Εταιρείες που προσανατολίζονται στην εσωτερική αγορά ενδέχεται να δυσκολευθούν ιδιαιτέρως να επιβιώσουν, καθώς οι καταναλωτές δεν έχουν αυτή τη στιγμή την απαραίτητη αγοραστική δύναμη, με αποτέλεσμα η ζήτηση για τα προϊόντα της εταιρείας να μην αυξάνεται ή ακόμα και να μειώνεται. Αρα όταν κάποιοι παραπονιούνται για τις τράπεζες στις χώρες της περιφέρειας και την απροθυμία τους να δανείσουν, παρότι έχουν πρόσβαση σε φθηνό δανεισμό από την ΕΚΤ, νομίζω ότι δεν έχουν την πλήρη εικόνα. Πρέπει να υπάρχουν δανειολήπτες που να είναι αξιόχρεοι, κάτι που θεωρώ αποτελεί εν μέρει ζήτημα στην Ελλάδα. Η διαδικασία επανακεφαλαιοποίησης πρέπει να συνεχιστεί με στόχο να δημιουργηθεί η δυνατότητα για επιχειρηματίες να ανταγωνιστούν επιτυχώς ακόμα και εκτός Ελλάδας. Αρα ένα από τα ζωτικά ερωτήματα είναι: Ποιοι είναι οι παράγοντες επιτυχίας; Είπα ότι η πρόσβαση στο δανεισμό είναι ένας. Ενας άλλος είναι η αγορά εργασίας. Εδώ έχω τρεις πτυχές υπ’ όψιν: το κόστος εργασίας, την ευελιξία της εργασίας και τα προσόντα.
Οι μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας είναι ίσως οι πιο απαιτητικές, αλλά μακροπρόθεσμα αποτελούν κλειδί. Αναρωτηθείτε: Πώς μπορούμε να βρούμε αρκετούς ανθρώπους με τα σωστά προσόντα και πώς μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τον κόσμο, ώστε η Ελλάδα να γίνει πιο ελκυστική για ξένες επενδύσεις; Κάποιοι μιλούν για τα χρήματα που εισρέουν στην Ελλάδα, αλλά τα χρήματα αυτά αφορούν μόνο το προβληματικό χρέος (distressed debt) της Ελλάδας. Με το που δουν τις τιμές να ανεβαίνουν, οι επενδυτές αυτοί ρευστοποιούν τις θέσεις τους και εξαφανίζονται. Ναι, τους χρειάζεστε αυτούς τους επενδυτές. Αλλά δεν είναι αυτοί η απάντηση. Η πραγματική απάντηση έρχεται μέσω σταθερών ξένων άμεσων επενδύσεων, χρήματα που έρχονται στην Ελλάδα για να μείνουν στην Ελλάδα. Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση. Οταν μία γερμανική οικογενειακή επιχείρηση κοιτάζει τον κόσμο, βρίσκει πληθώρα ευκαιριών για να επενδύσει. Γιατί λοιπόν να επιλέξει την Ελλάδα; Είναι μία πολύ απλή ερώτηση, αλλά η απάντηση μπορεί να μην είναι τόσο εύκολη. Κατ’ αρχάς, πρέπει να επικοινωνήσετε τα ισχυρά σημεία και τα πλεονεκτήματα που έχει να προσφέρει η Ελλάδα. Πρέπει η Ελλάδα να αναπτύξει ιδέες που είναι ελκυστικές για ξένες επενδύσεις. Η συμβουλή μου προς επιχειρηματίες και πολιτικούς είναι να εργαστούν χέρι χέρι για να προσφέρουν πειστικές ευκαιρίες σε Γερμανούς και άλλους ξένους επενδυτές για να επενδύσουν στην Ελλάδα.
– Πόσο σημαντική είναι η πολιτική σταθερότητα ως παράγοντας;
– Πολύ σημαντική. Γιατί αν επενδύσεις τα χρήματά σου σε μία ξένη χώρα θέλεις να σε καλωσορίσουν, θες ένα σταθερό πολιτικό σύστημα και κοινωνική σταθερότητα. Αναμφίβολα, η Ελλάδα στο παρελθόν έχασε την εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών γιατί υπήρχαν πολλές δυσκολίες, υπερβολικά πολλή γραφειοκρατία και η εντύπωση διαδεδομένης διαφθοράς. Συνεπώς η ανοικοδόμηση της εμπιστοσύνης είναι πολύ σημαντική. Επαναλαμβάνω ― η Ελλάδα έχει αλλάξει πολύ και πρέπει να συνεχίσει να το κάνει.
Χωρίς καινοτόμες ιδέες δεν υπάρχει εξέλιξη
– Υπάρχει αυτή η συζήτηση για μεγάλες επενδύσεις, όπως το να γίνει η Ελλάδα η καρδιά ενός δικτύου ηλιακής ενέργειας και να τη μεταφέρει στη Γερμανία. Τίποτα από αυτά δεν έχει προκύψει...
– Είναι αλήθεια. Είναι εύκολο να μιλά κανείς για τη μεγάλη εικόνα. Αυτό που μετρά είναι η δράση. Πρέπει να έχεις ένα όραμα. Χωρίς καινοτόμες ιδέες δεν υπάρχει εξέλιξη. Και είναι σημαντικό οι ιδέες αυτές να λαμβάνουν σάρκα και οστά. Κάποιες φορές, ωστόσο, είναι καλύτερο να αποφεύγεις τις μεγάλες συμφωνίες που έχουν μεγάλη πιθανότητα να μην εφαρμοστούν, και αντ’ αυτού να κυνηγήσεις πιο μικρά εγχειρήματα. Πάρτε για παράδειγμα τον κλάδο της αυτοκίνησης. Οταν λειτουργήσει το εργοστάσιο συναρμολόγησης, όλοι οι προμηθευτές σπεύδουν. Το να γίνει κανείς ζωτικός παίκτης στην αγορά ηλιακής τεχνολογίας σίγουρα δεν είναι εύκολο. Επί του παρόντος, η Κίνα κυριαρχεί στην αγορά αυτή. Η οικοδόμηση μιας βιομηχανίας ηλιακής ενέργειας απαιτεί υποδομές και πολλή γνώση. Το κρίσιμο μήνυμα για επιχειρηματικούς και πολιτικούς ηγέτες είναι να εντοπίζουν μεθοδικά τις ευκαιρίες που υπάρχουν και να θέτουν τις σωστές προτεραιότητες.
Το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα και ο ενιαίος εποπτικός μηχανισμός
– Ας μιλήσουμε για το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Ανησυχείτε για τις συνέπειες του Ελέγχου Ποιότητας Ενεργητικού (Asset Quality Review) της ΕΚΤ στον τραπεζικό κλάδο;
– Οχι. Πάντα έλεγα ξεκάθαρα ότι αυτό το τεστ πρέπει να φανεί ότι είναι πολύ αξιόπιστο. Πρέπει να διεξαχθεί με προϋποθέσεις που πείθουν ότι είναι σοβαρό. Θυμηθείτε το προηγούμενο τεστ. Υπήρξαν τράπεζες που το πέρασαν και στη συνέχεια βρέθηκαν σε δυσκολία. Αυτή τη φορά είναι σίγουρο ότι χρειαζόμαστε ένα δυνατό τεστ που να αποκαθιστά την εμπιστοσύνη στον ευρωπαϊκό τραπεζικό τομέα. Από τον ερχόμενο Νοέμβριο, οι τράπεζες θα εποπτεύονται από την ΕΚΤ στο πλαίσιο του ενιαίου εποπτικού μηχανισμού. Πρόκειται για ένα πολύ ισχυρό σήμα. Τώρα υπάρχει μία διαδικασία που έχει στόχο να εναρμονίσει και να τυποποιήσει τους κανόνες εντός της Ευρωζώνης. Αυτό είναι πολύ θετική εξέλιξη.
– Πιστεύετε ότι αυτό θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη συγκέντρωση της αγοράς;
– Θα έπρεπε να είναι σαφές ότι η επιτυχία στο τεστ δεν συνεπάγεται αυτομάτως ότι η τράπεζα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει επαρκώς μελλοντικές προκλήσεις και εξελίξεις. Αναφέρομαι ειδικότερα στον αντίκτυπο της ψηφιοποίησης. Τι σημαίνει για τον τραπεζικό κλάδο; Μία ακραία υπόθεση που κάποιοι πρεσβεύουν είναι ότι δεν χρειάζονται πια τράπεζες, γιατί η διαδικτυακή τραπεζική μπορεί να αντικαταστήσει τα υποκαταστήματα. Αλλοι θεωρούν την προσέγγιση αυτή εντελώς λανθασμένη. Οι πελάτες θέλουν την καλύτερη δυνατή προσωπική εξυπηρέτηση, πέρα από τις διαδικτυακές υπηρεσίες. Θέλουν να βλέπουν ένα πρόσωπο απέναντί τους. Αυτό είναι μία πρόκληση για τις τράπεζες, γιατί σημαίνει ότι έχεις δύο πηγές κόστους ― αυτό του προσωπικού και αυτό των υποδομών πληροφορικής. Πέρα από όλα αυτά, η κατάσταση επιδεινώνεται από το γεγονός ότι αναμένουμε χαμηλά επιτόκια για αρκετά χρόνια. Αυτό είναι ένα ακόμα βαρύ φορτίο για τις τράπεζες, ιδιαίτερα εκείνες που διαθέτουν καταθέσεις. Συνεπώς υπάρχουν πολλές προκλήσεις στον ορίζοντα και όντως, η συγκέντρωση της αγοράς μπορεί να είναι μία από τις συνέπειες.
– Πιστεύετε ότι θα έχουμε πολύ λιγότερες τράπεζες στην Ευρώπη;
– Μεσομακροπρόθεσμα θα υπάρξει συγκέντρωση και εν τέλει λιγότερες τράπεζες. Αλλά η συγκέντρωση δεν σημαίνει μόνο συγχωνεύσεις και εξαγορές. Πιστεύω ότι στο μέλλον θα δούμε πιο ευέλικτα επιχειρηματικά μοντέλα. Θα υπάρχουν τράπεζες που θα αγοράζουν υπηρεσίες από άλλες τράπεζες, π.χ. θα χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες άλλων τραπεζών ώστε να μη χρειαστεί να αναπτύξουν τις δικές τους και να εξοικονομούν χρήματα.
Ιταλία και Γαλλία ξέρουν τι πρέπει να κάνουν
– Γνωρίζετε, βεβαίως, ότι υπήρχε η αντίληψη πως η Γερμανία δίσταζε να δώσει την έγκρισή της στον ενιαίο εποπτικό μηχανισμό. Είναι έγκυρη αυτή η κριτική;
– Νομίζω ότι δεν είναι μόνο η Γερμανία. Η νέα τραπεζική ένωση είναι μία μείζων αλλαγή για την Ευρώπη. Και όπως πάντα, όταν συμβαίνουν μεγάλες αλλαγές, στην αρχή υπάρχουν αντιστάσεις. Η πιο σημαντική πτυχή της τραπεζικής ένωσης είναι ότι οι χώρες πρέπει να παραχωρήσουν κυριαρχία εντός του νέου αυτού ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου. Δεν πρόκειται για μικρό βήμα. Οι πολιτικοί στο Βερολίνο, στο Παρίσι, στην Αθήνα, παντού, θέλουν να διατηρούν τον έλεγχο. Αλλά είμαι πεπεισμένος ότι σε δέκα χρόνια θα κοιτάζουμε πίσω και θα λέμε: «Θυμηθείτε! Αυτό ήταν το πιο κρίσιμο βήμα για την εδραίωση της τραπεζικής ένωσης, που δεν υπήρχε αλλά τώρα είναι αναπόσπαστο μέρος της νομισματικής ένωσης».
– Κατά τη γνώμη μου η Ιταλία και η Γαλλία θα αναγκαστούν να κάνουν πράγματα τα οποία έκανε με επώδυνο τρόπο η Ελλάδα τα τελευταία δύο-τρία χρόνια. Πιστεύετε ότι αυτές οι δύο χώρες θα μπορέσουν να εφαρμόσουν τις απαιτούμενες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις ή θα αντιμετωπίσουν μία μείζονα πολιτική κρίση στα επόμενα χρόνια;
– Οχι, η Ιταλία και η Γαλλία γνωρίζουν τι απαιτείται. Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποια χώρα όπου πρέπει να πει κανείς ότι είναι αδύνατο, ότι δεν μπορεί να συμβεί. Αντιθέτως, ταξιδεύοντας ανά τον κόσμο εκπλήσσεται κανείς. Μερικές φορές χρειάζονται πολύ λίγα βήματα και ένας μικρός αριθμός ικανών και θαρραλέων ηγετών για να εισέλθει μία χώρα στο σωστό μεταρρυθμιστικό μονοπάτι.
– Η Ελλάδα είναι μία διαφορετική χώρα...
– Δεν λέω ότι είναι εύκολο να εφαρμοστούν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Αλλά δεν είμαι εξίσου επιφυλακτικός όσο εσείς. Παρά τις πολλές δυσκολίες, η Ελλάδα έχει κάνει αποφασιστικά βήματα προς τα εμπρός. Αν δεν απολέσει τη μεταρρυθμιστική δυναμική που έχει αναπτύξει, είμαι πεπεισμένος ότι η Ελλάδα θα είναι σε πολύ καλύτερη θέση σε λίγα χρόνια.
– Χρειάζεται η Ελλάδα σοβαρή ανακούφιση του χρέους; Τι είναι πολιτικά εφικτό στη Γερμανία σχετικά με το ζήτημα αυτό;
– Επαναλαμβάνω, η Ελλάδα έχει κάνει πολλά, παρότι ήταν οδυνηρά. Αλλά δεν μπορώ να σας δώσω καλύτερες λύσεις. Η Ελλάδα πρέπει να επιμείνει στο μεταρρυθμιστικό μονοπάτι, για να ανακτήσει την εμπιστοσύνη τόσο εγχωρίως όσο και εκτός της χώρας, και ειδικότερα εντός της Ε.Ε. Αν η Ελλάδα δημιουργήσει την εντύπωση ότι έχει κάνει αρκετά και τώρα η ανακούφιση πρέπει να έλθει απ’ έξω με την απομείωση του χρέους, θα ήταν το λάθος μήνυμα. Είναι απολύτως κατανοητό ότι υπάρχει μία επιθυμία για περιορισμό του χρέους σε επίπεδα που είναι πιο διαχειρίσιμα. Ο επίσημος στόχος της Ε.Ε. είναι 60% του ΑΕΠ. Πρόκειται για ένα στόχο που δεν είναι ρεαλιστικός στο ορατό μέλλον για την Ελλάδα. Ωστόσο, πρέπει εντός ενός λογικού χρονοδιαγράμματος να μειώσει το επίπεδο του χρέους της ώστε να ανακτήσει την αξιοπιστία της και τη δυνατότητα καλύτερης εξυπηρέτησής του. Ολα θα κριθούν από την αξιοπιστία, την εμπιστοσύνη και τη φήμη.
kathimerini.gr
Ο συνεπικεφαλής της Deutsche Bank σημειώνει επίσης ότι οι βραχυπρόθεσμοι επενδυτές που τοποθετούνται στα ελληνικά ομόλογα δεν είναι η «απάντηση» στην κρίση που αναζητά η χώρα μας, καθώς με το που αυξηθούν οι τιμές, «ρευστοποιούν τις θέσεις τους και εξαφανίζονται». «Η πραγματική απάντηση έρχεται μέσω σταθερών ξένων άμεσων επενδύσεων, χρήματα που έρχονται στην Ελλάδα για να μείνουν στην Ελλάδα», υπογραμμίζει. Τέλος, δίνει έμφαση στη σημασία της πολιτικής σταθερότητας και, σχετικά με το ζήτημα του χρέους, ισχυρίζεται ότι τα πάντα θα κριθούν από την «αξιοπιστία» της χώρας μας και την εμπιστοσύνη που εμπνέει.
– Εχει αποκλειστεί πλέον το σενάριο του Grexit; Είναι η Ελλάδα σε τροχιά ανάπτυξης και ανάκαμψης;
– Κατ’ αρχάς επιτρέψτε μου να εκφράσω τον ειλικρινή μου σεβασμό για όλα όσα έχουν επιτευχθεί στην Ελλάδα μέχρι σήμερα. Ωστόσο, μένουν πολλά ακόμα που δεν έχουν γίνει, η διαδικασία της μεταρρύθμισης και της αλλαγής δεν έχει ολοκληρωθεί. Κατανοώ πλήρως ότι πολλοί πολίτες έχουν κουραστεί να ακούνε για μεταρρυθμίσεις. Θα ήθελαν να ακούσουν ότι «ναι, τελειώσαμε». Ωστόσο η αποδυνάμωση αυτής της πολύ σημαντικής μεταρρυθμιστικής διαδικασίας θα ήταν λάθος. Θα σήμαινε ότι πολλές από τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί θα έπεφταν στο κενό. Η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει τη διαδικασία μεταρρύθμισης. Αυτά που έχουν επιτευχθεί αναγνωρίζονται όλο και περισσότερο εκτός Ελλάδος. Αυτό είναι καλό νέο και αποτελεί το θεμέλιο της συνεχιζόμενης στήριξης από το εξωτερικό. Είναι κάτι που πρέπει να πιστωθεί στην κυβέρνηση, και ιδιαίτερα στη βούληση του κόσμου να υποστηρίξει την κυβέρνηση.
– Ποιο είναι το θέμα που πρέπει να συζητηθεί σήμερα στην Ελλάδα;
– Κατά τη γνώμη μου, το ζήτημα που πρέπει να συζητηθεί στην Ελλάδα είναι: Τι μπορεί να γίνει για να τονωθεί η ανάπτυξη και να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας; Είναι πολύ καλή είδηση ότι οι τουριστικές ροές αυξάνονται. Δεδομένων των εγκαταστάσεων που υπήρχαν, δεν χρειάστηκε πολύ κεφάλαιο ή επενδύσεις. Η Ελλάδα διαθέτει τα χαρακτηριστικά εκείνα ώστε να είναι ένας από τους κορυφαίους προορισμούς διακοπών στην Ευρώπη. Εχετε ήλιο, την υπέροχη θάλασσα και όμορφα νησιά. Ωστόσο, πιστεύω ακράδαντα ότι υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες. Στον τουρισμό υπάρχει ανταγωνισμός και συνεχής ανάγκη νέων ιδεών, ενώ πρέπει επίσης να προωθείται η ποιότητα των υπηρεσιών. Το ζήτημα της βιομηχανικής ανάπτυξης είναι πιο δύσκολο. Είναι ένας χώρος όπου ο δανεισμός έχει μείζονα σημασία ― χωρίς πιστώσεις, δεν θα επιστρέψει η ανάπτυξη. Εδώ λοιπόν η συνεργασία μεταξύ του τραπεζικού κλάδου και της οικονομίας είναι κρίσιμος. Είναι καλή είδηση ότι οι ελληνικές τράπεζες ανακεφαλαιοποιήθηκαν επιτυχώς και σε σημαντικό βαθμό. Και είμαι περήφανος που η Deutsche Bank έπαιξε μείζονα ρόλο σε αυτό. Είναι ένα βήμα στη σωστή κατεύθυνση. Είναι αρκετό για να επαναφέρει την πλήρη πρόσβαση σε δανειακά κεφάλαια; Αυτό είναι που συζητούμε. Για παράδειγμα, η τιτλοποίηση είναι ένα μέσο, που δίνει την ευκαιρία αναζωογόνησης της ρευστότητας χωρίς να επιβαρύνει τον ισολογισμό μιας τράπεζας.
Καλά κάνουν οι τράπεζες και δίνουν δάνεια, αλλά προφανώς οι δανειστές πρέπει να μπορούν να καταβάλλουν τους τόκους και να τα αποπληρώσουν. Διαφορετικά, ο κίνδυνος είναι ότι δημιουργούνται συνθήκες για το ξέσπασμα νέας τραπεζικής κρίσης. Συνεπώς το ερώτημα-κλειδί είναι αν υπάρχουν αρκετοί επιχειρηματίες με καινοτόμες ιδέες και επιτυχημένα επιχειρηματικά μοντέλα, οι οποίοι μπορούν να παράξουν κερδοφόρο ανάπτυξη και νέες θέσεις εργασίας.
– Υπάρχουν κάποια θετικά μηνύματα από το ελληνικό επιχειρείν;
– Βλέπουμε ότι κάποιες εταιρείες συνέχισαν να δραστηριοποιούνται επιτυχώς καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης και αναπτύσσονται εντυπωσιακά. Αν τις κοιτάξετε, θα δείτε ότι στις περισσότερες περιπτώσεις έχουν ένα πράγμα κοινό: ισχυρή εξωστρέφεια. Εταιρείες που προσανατολίζονται στην εσωτερική αγορά ενδέχεται να δυσκολευθούν ιδιαιτέρως να επιβιώσουν, καθώς οι καταναλωτές δεν έχουν αυτή τη στιγμή την απαραίτητη αγοραστική δύναμη, με αποτέλεσμα η ζήτηση για τα προϊόντα της εταιρείας να μην αυξάνεται ή ακόμα και να μειώνεται. Αρα όταν κάποιοι παραπονιούνται για τις τράπεζες στις χώρες της περιφέρειας και την απροθυμία τους να δανείσουν, παρότι έχουν πρόσβαση σε φθηνό δανεισμό από την ΕΚΤ, νομίζω ότι δεν έχουν την πλήρη εικόνα. Πρέπει να υπάρχουν δανειολήπτες που να είναι αξιόχρεοι, κάτι που θεωρώ αποτελεί εν μέρει ζήτημα στην Ελλάδα. Η διαδικασία επανακεφαλαιοποίησης πρέπει να συνεχιστεί με στόχο να δημιουργηθεί η δυνατότητα για επιχειρηματίες να ανταγωνιστούν επιτυχώς ακόμα και εκτός Ελλάδας. Αρα ένα από τα ζωτικά ερωτήματα είναι: Ποιοι είναι οι παράγοντες επιτυχίας; Είπα ότι η πρόσβαση στο δανεισμό είναι ένας. Ενας άλλος είναι η αγορά εργασίας. Εδώ έχω τρεις πτυχές υπ’ όψιν: το κόστος εργασίας, την ευελιξία της εργασίας και τα προσόντα.
Οι μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας είναι ίσως οι πιο απαιτητικές, αλλά μακροπρόθεσμα αποτελούν κλειδί. Αναρωτηθείτε: Πώς μπορούμε να βρούμε αρκετούς ανθρώπους με τα σωστά προσόντα και πώς μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τον κόσμο, ώστε η Ελλάδα να γίνει πιο ελκυστική για ξένες επενδύσεις; Κάποιοι μιλούν για τα χρήματα που εισρέουν στην Ελλάδα, αλλά τα χρήματα αυτά αφορούν μόνο το προβληματικό χρέος (distressed debt) της Ελλάδας. Με το που δουν τις τιμές να ανεβαίνουν, οι επενδυτές αυτοί ρευστοποιούν τις θέσεις τους και εξαφανίζονται. Ναι, τους χρειάζεστε αυτούς τους επενδυτές. Αλλά δεν είναι αυτοί η απάντηση. Η πραγματική απάντηση έρχεται μέσω σταθερών ξένων άμεσων επενδύσεων, χρήματα που έρχονται στην Ελλάδα για να μείνουν στην Ελλάδα. Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση. Οταν μία γερμανική οικογενειακή επιχείρηση κοιτάζει τον κόσμο, βρίσκει πληθώρα ευκαιριών για να επενδύσει. Γιατί λοιπόν να επιλέξει την Ελλάδα; Είναι μία πολύ απλή ερώτηση, αλλά η απάντηση μπορεί να μην είναι τόσο εύκολη. Κατ’ αρχάς, πρέπει να επικοινωνήσετε τα ισχυρά σημεία και τα πλεονεκτήματα που έχει να προσφέρει η Ελλάδα. Πρέπει η Ελλάδα να αναπτύξει ιδέες που είναι ελκυστικές για ξένες επενδύσεις. Η συμβουλή μου προς επιχειρηματίες και πολιτικούς είναι να εργαστούν χέρι χέρι για να προσφέρουν πειστικές ευκαιρίες σε Γερμανούς και άλλους ξένους επενδυτές για να επενδύσουν στην Ελλάδα.
– Πόσο σημαντική είναι η πολιτική σταθερότητα ως παράγοντας;
– Πολύ σημαντική. Γιατί αν επενδύσεις τα χρήματά σου σε μία ξένη χώρα θέλεις να σε καλωσορίσουν, θες ένα σταθερό πολιτικό σύστημα και κοινωνική σταθερότητα. Αναμφίβολα, η Ελλάδα στο παρελθόν έχασε την εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών γιατί υπήρχαν πολλές δυσκολίες, υπερβολικά πολλή γραφειοκρατία και η εντύπωση διαδεδομένης διαφθοράς. Συνεπώς η ανοικοδόμηση της εμπιστοσύνης είναι πολύ σημαντική. Επαναλαμβάνω ― η Ελλάδα έχει αλλάξει πολύ και πρέπει να συνεχίσει να το κάνει.
Χωρίς καινοτόμες ιδέες δεν υπάρχει εξέλιξη
– Υπάρχει αυτή η συζήτηση για μεγάλες επενδύσεις, όπως το να γίνει η Ελλάδα η καρδιά ενός δικτύου ηλιακής ενέργειας και να τη μεταφέρει στη Γερμανία. Τίποτα από αυτά δεν έχει προκύψει...
– Είναι αλήθεια. Είναι εύκολο να μιλά κανείς για τη μεγάλη εικόνα. Αυτό που μετρά είναι η δράση. Πρέπει να έχεις ένα όραμα. Χωρίς καινοτόμες ιδέες δεν υπάρχει εξέλιξη. Και είναι σημαντικό οι ιδέες αυτές να λαμβάνουν σάρκα και οστά. Κάποιες φορές, ωστόσο, είναι καλύτερο να αποφεύγεις τις μεγάλες συμφωνίες που έχουν μεγάλη πιθανότητα να μην εφαρμοστούν, και αντ’ αυτού να κυνηγήσεις πιο μικρά εγχειρήματα. Πάρτε για παράδειγμα τον κλάδο της αυτοκίνησης. Οταν λειτουργήσει το εργοστάσιο συναρμολόγησης, όλοι οι προμηθευτές σπεύδουν. Το να γίνει κανείς ζωτικός παίκτης στην αγορά ηλιακής τεχνολογίας σίγουρα δεν είναι εύκολο. Επί του παρόντος, η Κίνα κυριαρχεί στην αγορά αυτή. Η οικοδόμηση μιας βιομηχανίας ηλιακής ενέργειας απαιτεί υποδομές και πολλή γνώση. Το κρίσιμο μήνυμα για επιχειρηματικούς και πολιτικούς ηγέτες είναι να εντοπίζουν μεθοδικά τις ευκαιρίες που υπάρχουν και να θέτουν τις σωστές προτεραιότητες.
Το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα και ο ενιαίος εποπτικός μηχανισμός
– Ας μιλήσουμε για το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Ανησυχείτε για τις συνέπειες του Ελέγχου Ποιότητας Ενεργητικού (Asset Quality Review) της ΕΚΤ στον τραπεζικό κλάδο;
– Οχι. Πάντα έλεγα ξεκάθαρα ότι αυτό το τεστ πρέπει να φανεί ότι είναι πολύ αξιόπιστο. Πρέπει να διεξαχθεί με προϋποθέσεις που πείθουν ότι είναι σοβαρό. Θυμηθείτε το προηγούμενο τεστ. Υπήρξαν τράπεζες που το πέρασαν και στη συνέχεια βρέθηκαν σε δυσκολία. Αυτή τη φορά είναι σίγουρο ότι χρειαζόμαστε ένα δυνατό τεστ που να αποκαθιστά την εμπιστοσύνη στον ευρωπαϊκό τραπεζικό τομέα. Από τον ερχόμενο Νοέμβριο, οι τράπεζες θα εποπτεύονται από την ΕΚΤ στο πλαίσιο του ενιαίου εποπτικού μηχανισμού. Πρόκειται για ένα πολύ ισχυρό σήμα. Τώρα υπάρχει μία διαδικασία που έχει στόχο να εναρμονίσει και να τυποποιήσει τους κανόνες εντός της Ευρωζώνης. Αυτό είναι πολύ θετική εξέλιξη.
– Πιστεύετε ότι αυτό θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη συγκέντρωση της αγοράς;
– Θα έπρεπε να είναι σαφές ότι η επιτυχία στο τεστ δεν συνεπάγεται αυτομάτως ότι η τράπεζα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει επαρκώς μελλοντικές προκλήσεις και εξελίξεις. Αναφέρομαι ειδικότερα στον αντίκτυπο της ψηφιοποίησης. Τι σημαίνει για τον τραπεζικό κλάδο; Μία ακραία υπόθεση που κάποιοι πρεσβεύουν είναι ότι δεν χρειάζονται πια τράπεζες, γιατί η διαδικτυακή τραπεζική μπορεί να αντικαταστήσει τα υποκαταστήματα. Αλλοι θεωρούν την προσέγγιση αυτή εντελώς λανθασμένη. Οι πελάτες θέλουν την καλύτερη δυνατή προσωπική εξυπηρέτηση, πέρα από τις διαδικτυακές υπηρεσίες. Θέλουν να βλέπουν ένα πρόσωπο απέναντί τους. Αυτό είναι μία πρόκληση για τις τράπεζες, γιατί σημαίνει ότι έχεις δύο πηγές κόστους ― αυτό του προσωπικού και αυτό των υποδομών πληροφορικής. Πέρα από όλα αυτά, η κατάσταση επιδεινώνεται από το γεγονός ότι αναμένουμε χαμηλά επιτόκια για αρκετά χρόνια. Αυτό είναι ένα ακόμα βαρύ φορτίο για τις τράπεζες, ιδιαίτερα εκείνες που διαθέτουν καταθέσεις. Συνεπώς υπάρχουν πολλές προκλήσεις στον ορίζοντα και όντως, η συγκέντρωση της αγοράς μπορεί να είναι μία από τις συνέπειες.
– Πιστεύετε ότι θα έχουμε πολύ λιγότερες τράπεζες στην Ευρώπη;
– Μεσομακροπρόθεσμα θα υπάρξει συγκέντρωση και εν τέλει λιγότερες τράπεζες. Αλλά η συγκέντρωση δεν σημαίνει μόνο συγχωνεύσεις και εξαγορές. Πιστεύω ότι στο μέλλον θα δούμε πιο ευέλικτα επιχειρηματικά μοντέλα. Θα υπάρχουν τράπεζες που θα αγοράζουν υπηρεσίες από άλλες τράπεζες, π.χ. θα χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες άλλων τραπεζών ώστε να μη χρειαστεί να αναπτύξουν τις δικές τους και να εξοικονομούν χρήματα.
Ιταλία και Γαλλία ξέρουν τι πρέπει να κάνουν
– Γνωρίζετε, βεβαίως, ότι υπήρχε η αντίληψη πως η Γερμανία δίσταζε να δώσει την έγκρισή της στον ενιαίο εποπτικό μηχανισμό. Είναι έγκυρη αυτή η κριτική;
– Νομίζω ότι δεν είναι μόνο η Γερμανία. Η νέα τραπεζική ένωση είναι μία μείζων αλλαγή για την Ευρώπη. Και όπως πάντα, όταν συμβαίνουν μεγάλες αλλαγές, στην αρχή υπάρχουν αντιστάσεις. Η πιο σημαντική πτυχή της τραπεζικής ένωσης είναι ότι οι χώρες πρέπει να παραχωρήσουν κυριαρχία εντός του νέου αυτού ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου. Δεν πρόκειται για μικρό βήμα. Οι πολιτικοί στο Βερολίνο, στο Παρίσι, στην Αθήνα, παντού, θέλουν να διατηρούν τον έλεγχο. Αλλά είμαι πεπεισμένος ότι σε δέκα χρόνια θα κοιτάζουμε πίσω και θα λέμε: «Θυμηθείτε! Αυτό ήταν το πιο κρίσιμο βήμα για την εδραίωση της τραπεζικής ένωσης, που δεν υπήρχε αλλά τώρα είναι αναπόσπαστο μέρος της νομισματικής ένωσης».
– Κατά τη γνώμη μου η Ιταλία και η Γαλλία θα αναγκαστούν να κάνουν πράγματα τα οποία έκανε με επώδυνο τρόπο η Ελλάδα τα τελευταία δύο-τρία χρόνια. Πιστεύετε ότι αυτές οι δύο χώρες θα μπορέσουν να εφαρμόσουν τις απαιτούμενες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις ή θα αντιμετωπίσουν μία μείζονα πολιτική κρίση στα επόμενα χρόνια;
– Οχι, η Ιταλία και η Γαλλία γνωρίζουν τι απαιτείται. Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποια χώρα όπου πρέπει να πει κανείς ότι είναι αδύνατο, ότι δεν μπορεί να συμβεί. Αντιθέτως, ταξιδεύοντας ανά τον κόσμο εκπλήσσεται κανείς. Μερικές φορές χρειάζονται πολύ λίγα βήματα και ένας μικρός αριθμός ικανών και θαρραλέων ηγετών για να εισέλθει μία χώρα στο σωστό μεταρρυθμιστικό μονοπάτι.
– Η Ελλάδα είναι μία διαφορετική χώρα...
– Δεν λέω ότι είναι εύκολο να εφαρμοστούν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Αλλά δεν είμαι εξίσου επιφυλακτικός όσο εσείς. Παρά τις πολλές δυσκολίες, η Ελλάδα έχει κάνει αποφασιστικά βήματα προς τα εμπρός. Αν δεν απολέσει τη μεταρρυθμιστική δυναμική που έχει αναπτύξει, είμαι πεπεισμένος ότι η Ελλάδα θα είναι σε πολύ καλύτερη θέση σε λίγα χρόνια.
– Χρειάζεται η Ελλάδα σοβαρή ανακούφιση του χρέους; Τι είναι πολιτικά εφικτό στη Γερμανία σχετικά με το ζήτημα αυτό;
– Επαναλαμβάνω, η Ελλάδα έχει κάνει πολλά, παρότι ήταν οδυνηρά. Αλλά δεν μπορώ να σας δώσω καλύτερες λύσεις. Η Ελλάδα πρέπει να επιμείνει στο μεταρρυθμιστικό μονοπάτι, για να ανακτήσει την εμπιστοσύνη τόσο εγχωρίως όσο και εκτός της χώρας, και ειδικότερα εντός της Ε.Ε. Αν η Ελλάδα δημιουργήσει την εντύπωση ότι έχει κάνει αρκετά και τώρα η ανακούφιση πρέπει να έλθει απ’ έξω με την απομείωση του χρέους, θα ήταν το λάθος μήνυμα. Είναι απολύτως κατανοητό ότι υπάρχει μία επιθυμία για περιορισμό του χρέους σε επίπεδα που είναι πιο διαχειρίσιμα. Ο επίσημος στόχος της Ε.Ε. είναι 60% του ΑΕΠ. Πρόκειται για ένα στόχο που δεν είναι ρεαλιστικός στο ορατό μέλλον για την Ελλάδα. Ωστόσο, πρέπει εντός ενός λογικού χρονοδιαγράμματος να μειώσει το επίπεδο του χρέους της ώστε να ανακτήσει την αξιοπιστία της και τη δυνατότητα καλύτερης εξυπηρέτησής του. Ολα θα κριθούν από την αξιοπιστία, την εμπιστοσύνη και τη φήμη.
kathimerini.gr
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
BBC: Ο Ιησούς μιλούσε και αρχαία ελληνικά!
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
![Χιλιάδες προσευχήθηκαν για να μετατραπεί η Αγιά Σοφιά σε τζαμί [video]](https://images.newsnowgreece.com/67/678301/xiliades-prosefxithikan-gia-na-metatrapei-i-agia-sofia-se-tzami-video-1-124x78.jpg)
