2014-12-26 13:30:30
Αλέξης Ζακυνθινός
Μία αναδρομή στις Η.Π.Α., στην Κίνα, στην Ινδία, στη Βραζιλία, στη Ρωσία και στην Ευρώπη, τεκμηριώνει πως η παλαιά τάξη πραγμάτων, η Pax Americana, οδεύει προς το τέλος της, χωρίς όμως να φαίνεται καθαρά από τι θα αντικατασταθεί. .
Η γεωπολιτική, η παγκόσμια οικονομία, καθώς επίσης οι διεθνείς χρηματαγορές, συνδέονται στενά μεταξύ τους – αν και οι συσχετισμοί δεν είναι καθόλου απλοί στη διαπίστωση τους. Η νεοφιλελεύθερη πολιτική, η οποία επιβλήθηκε στις περισσότερες χώρες του πλανήτη, με την έννοια του υποχρεωτικού ανοίγματος των «οικονομικών τους συνόρων» στο διεθνές κεφάλαιο, από τους αμερικανικούς «οργανισμούς» (ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα, Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου κλπ.), συνεχίζει να μονοπωλεί την υφήλιο – με τη βοήθεια της παγκοσμιοποίησης.
Εν τούτοις, αυτό που θα καθορίσει το μέλλον θα είναι η εξισορρόπηση των ενδιαφερόντων των Η.Π.Α
. και της Κίνας – με τον υπόλοιπο πλανήτη να θεωρείται ουσιαστικά «περιφέρεια». Σε κάθε περίπτωση, η υπερδύναμη δεν διαθέτει πλέον ούτε την ισχύ, ούτε τη θέληση, ούτε τη δυναμικότητα να επιβάλλει διακριτικά στον πλανήτη την «Pax Americana», όπως συνέβαινε τις τελευταίες δεκαετίες, κυρίως λόγω των οικονομικών προβλημάτων της – αν και παραμένει τόσο στρατιωτικά, όσο και γεωπολιτικά, το αδιαμφισβήτητο νούμερο ένα.
Ειδικότερα, τα εξοπλιστικά προγράμματα των Η.Π.Α. υπερβαίνουν κατά πολύ τα αντίστοιχα των υπολοίπων χωρών, συνεχίζουν την βρετανική παράδοση της μοναδικής δύναμης με παρουσία σε όλες τις θάλασσες του πλανήτη, ενώ διαθέτουν ένα ασυναγώνιστο «δίχτυ» πολεμικών βάσεων διεθνώς. Εκτός αυτού «περιστοιχίζονται» από πάρα πολλούς συμμάχους, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στον Ειρηνικό – με μία έμμεση και άμεση ισχύ, την οποία δεν μπορεί καμία άλλη χώρα στον κόσμο να οικοδομήσει, ούτε κατ’ ελάχιστο.
Από την άλλη πλευρά όμως, εντός των επομένων ετών, οι Η.Π.Α. θα χάσουν την πρώτη θέση, όσον αφορά το ΑΕΠ τους, από την Κίνα – ενώ το δολάριο, ως το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, θα κινδυνεύσει να χάσει την ηγεμονική του παρουσία, ειδικά εάν τα προγράμματα της Fed τελικά αποτύχουν.
Την ίδια στιγμή, οι συνεχώς αυξανόμενες εισοδηματικές ανισορροπίες στο εσωτερικό της υπερδύναμης, απειλούν να προκαλέσουν έντονες κοινωνικές αναταραχές και εξεγέρσεις – οι οποίες θα αδυνατίσουν ακόμη περισσότερο την αμερικανική οικονομία, πόσο μάλλον όταν δεν έχει καταφέρει μέχρι στιγμής να καταπολεμήσει τα τεράστια δίδυμα ελλείμματα, καθώς επίσης το αστρονομικό δημόσιο χρέος της.
Με δεδομένη δε τη χρήση του πετρελαίου ως όπλου εναντίον της Ρωσίας (θεωρείται πλέον ενοχλητική από τις Η.Π.Α., επειδή δεν συμβάλλει στην εξισορρόπηση της Κίνας στη Βόρεια Ασία), το οποίο αφενός μεν δημιουργεί προβλήματα στην αμερικανική βιομηχανία ενέργειας από σχιστόλιθο, αφετέρου υποχρεώνει την υπερδύναμη να διατηρεί υψηλή την ισοτιμία του δολαρίου εις βάρος του εμπορικού της ισοζυγίου, τα οικονομικά της προβλήματα επιδεινώνονται – ενώ δεν τη βοηθούν να ανεξαρτητοποιηθεί από τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες της Μέσης Ανατολής, όπως είχε σχεδιάσει.
Ειδικά όσον αφορά το πετρέλαιο, εάν η τιμή του περιορισθεί πράγματι στο «κόστος εξόρυξης σε μετρητά» (cash cost – ερμηνεία), όπως υπολογίζουν αρκετοί λόγω της άρνησης της Σαουδικής Αραβίας να μειώσει τις ποσότητες παραγωγής, τότε θα εξασθενίσει ακόμη περισσότερο η αμερικανική οικονομία – κυρίως επειδή θα οδηγηθεί μία σειρά βιομηχανιών παραγωγής πετρελαίου στη χρεοκοπία, με δυσμενή αποτελέσματα για τον τραπεζικό κλάδο.
Αν και το συγκεκριμένο κόστος είναι βέβαια δύσκολο να συγκεκριμενοποιηθεί, είναι σε κάθε περίπτωση μεγαλύτερο από αυτό της Σαουδικής Αραβίας, του Ιράκ, του Μεξικού κλπ. – όπως φαίνεται από το γράφημα που ακολουθεί, με την πράσινη καμπύλη να αφορά αυτό το κόστος λειτουργίας, μαζί με τα δικαιώματα (η γαλάζια χωρίς).
.
Κόσμος, πετρέλαιο – το κόστος εξόρυξης σε μετρητά για κάθε χώρα, μαζί με τα δικαιώματα (πράσινο) και χωρίς (γαλάζιο).
.
Διαπιστώνεται βέβαια από το γράφημα πως η Νιγηρία, η Μ. Βρετανία, η Ρωσία, η Βενεζουέλα και ο Καναδάς θα έχουν πολύ μεγαλύτερες απώλειες, εάν συνεχιστεί ο πόλεμος εκ μέρους των Η.Π.Α. – με αποτελέσματα που δεν μπορεί κανείς να προβλέψει.
.
Η ισορροπία στην περιοχή του Ειρηνικού Αυτό που θεωρείται πολύ σημαντικό για τη διατήρηση της σταθερότητας στον πλανήτη, της σημερινής «τάξης πραγμάτων» δηλαδή, είναι η ισορροπία στην περιοχή του Ειρηνικού – όπου η Κίνα αναπτύσσεται μαζικά, πιέζοντας σημαντικά τις γειτονικές της χώρες.
Ως εκ τούτου, η Ιαπωνία, η Ταιβάν, οι Φιλιππίνες και το Βιετνάμ εξοπλίζονται συνεχώς, αναζητώντας τη βοήθεια των Η.Π.Α. – ενώ θα μπορούσε να προκληθεί μία μεγάλη αναταραχή στη Νότια Κινεζική Θάλασσα, όπου υπάρχουν συγκρούσεις συμφερόντων. Στην περιοχή αυτή δοκιμάζεται ουσιαστικά η Κίνα, όπου θα φανεί μέχρι ποιό σημείο είναι πρόθυμη να επιβάλλει την παρουσία της, τι ρίσκα δηλαδή θα πάρει, καθώς επίσης οι Η.Π.Α. – όσον αφορά την προθυμία τους να αντιδράσουν, σε τυχόν επεκτατικές κινήσεις της Κίνας.
Εάν η υπερδύναμη διστάσει να επέμβει, τότε θα χάσει ένα μεγάλο μέρος της αξιοπιστίας της – ενώ η ενδεχόμενη σύγκρουση στην περιοχή ονομάζεται στις Η.Π.Α. «Το μεγάλο Ένα» (The Big One).
Η αμφίδρομη οικονομική και εμπορική εξάρτηση των δύο μεγαλυτέρων δυνάμεων του πλανήτη, όπου οι Η.Π.Α. δανείζονται τεράστια ποσά από την Κίνα, με την τελευταία να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αμερικανική αγορά, για την πώληση των προϊόντων της, δεν επιτρέπει να διαταραχθεί εύκολα η «ισορροπία του τρόμου» μεταξύ τους – αν και η Κίνα επεκτείνεται ραγδαία σε άλλες περιοχές, κυρίως στην Ευρώπη, για να περιορίσει την εξάρτηση της, ενώ επιθυμεί παράλληλα να μειώσει τις αγορές αμερικανικών ομολόγων.
.
Η ΚίναΗ απόλυτη ηγεμονία του κομμουνιστικού κόμματος, το οποίο βέβαια ονομάζεται πια μόνο κατ’ ευφημισμό κομμουνιστικό, οδήγησε τη χώρα, μετά τις μεταρρυθμίσεις του Deng Xiaoping, σε έναν ευρύτατο εκσυγχρονισμό της οικονομίας της – με απόλυτη επιτυχία, όπως εκ των πραγμάτων διαπιστώνεται.
Η επιτυχία αυτή οφείλεται στον εξαιρετικά παραγωγικό δημόσιο τομέα που αποτελεί παραδοσιακά έναν ισχυρότατο μηχανισμό της Κίνας – ο οποίος έχει ρίζες βαθιά στην ιστορία της. Η σημερινή δε κομματική ελίτ είναι πολύ ικανή από τεχνοκρατικής πλευράς, γεμάτη αυτοπεποίθηση και ισχυρή, ενώ θεωρεί τον εαυτό της ιστορική συνέχεια του ένδοξου, πολιτισμένου παρελθόντος της χώρας της.
Αν και η ηγεσία της Κίνας δημιουργεί προσεκτικά ένα δίκτυο φιλικά διακείμενων χωρών, δεν διαθέτει πραγματικούς συμμάχους, όπως οι Η.Π.Α. – ενώ από την εποχή του αυτοκρατορικού κράτους θεωρούσε πώς όλες οι γειτονικές της χώρες κατοικούνταν από βαρβάρους.
Η άνοδος της δε στην περιοχή παρομοιάζεται με αυτήν της γερμανικής αυτοκρατορίας στην Ευρώπη, η οποία κατέληξε στο τρίτο Ράιχ – σε εκείνη την ηγεμονική δύναμη που ήθελε να επικρατήσει σε ολόκληρη την ήπειρο μας, ενώ φαίνεται να το επιδιώκει ξανά, με άλλα μέσα.
Τα μεγέθη όμως είναι εντελώς διαφορετικά – αφού η Κίνα θεωρείται ως «ο μεγαλύτερος παίχτης στην ιστορία του ανθρώπου», ο οποίος εισήλθε ποτέ στην παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή - όπως είχε προβλέψει πριν από είκοσι χρόνια ο πρόεδρος της Σιγκαπούρης.
.
Η ΙνδίαΗ χώρα χαρακτηρίζεται ως ένας «γεμάτος ζωή χαοτικός γίγαντας» – ενώ έχει εξελιχθεί στο μεγαλύτερο αγοραστή πολεμικού εξοπλισμού παγκοσμίως, παρά την ανάγκη της να επενδύσει σε άλλους τομείς της οικονομίας της, αφού ο πληθυσμός της ευρίσκεται στα όρια της επιβίωσης.
Η γεωπολιτική της θέση όμως την υποχρεώνει να ενισχύει την άμυνα της – αφού στη βόρεια πλευρά της ευρίσκεται η Κίνα, με την οποία πολέμησε ήδη το 1962, και στη δυτική το Πακιστάν, εχθρικά διακείμενο από τέσσερις πολέμους, καθώς επίσης πυρηνική δύναμη όπως η ίδια. Δίπλα της είναι το Αφγανιστάν, το οποίο θεωρείται πυριτιδαποθήκη, με το Νεπάλ να είναι εξαιρετικά ασταθές – από το Μπανγκλαντές «εισβάλλουν» στην Ινδία εκατομμύρια μετανάστες, ενώ η στρατιωτική παρουσία της στον Ινδικό ωκεανό θεωρείται απαραίτητη.
Στα θετικά της χαρακτηριστικά θεωρείται πως συγκαταλέγεται η αποικιοκρατική της κληρονομιά, η Δημοκρατία δηλαδή, με μία σχετικά μεγάλη κοινωνική συνοχή και με ένα λειτουργικό Κράτος Δικαίου – ενώ η οικονομία της αναλύεται στο άρθρο «Narendra Modi».
Κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου ακολουθούσε μία ουδέτερη πολιτική, με πρώτη προτεραιότητα την προστασία των δικών της συμφερόντων – ενώ σύντομα θα αναρριχηθεί στην πρώτη θέση από πλευράς πληθυσμού, με ένα αυξανόμενο ΑΕΠ, το οποίο θα την οδηγήσει σε μία καλύτερη οικονομική θέση από τη σημερινή (10η παγκοσμίως). Πιθανότατα δε θα διαδραματίσει έναν σημαντικότερο ρόλο στην παγκόσμια πολιτική σκηνή, αποτελώντας ένα αντίπαλο δέος για την Κίνα – αν και πολύ δύσκολα θα μπορέσει ποτέ να την ανταγωνιστεί.
.
Η Βραζιλία Η άλλη χώρα-μέλος των BRICS, θεωρείται από το αμερικανικό υπουργείο οικονομικών, το οποίο έχει μελετήσει πολύ βαθιά τις δυνατότητες της, ως το κράτος του μέλλοντος. Για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα δε, κάτω από την ηγεσία του προέδρου Lula, η μεγαλύτερη χώρα της Λατινικής Αμερικής φαινόταν πως είχε αποδεσμευθεί από τα αιώνια δεσμά της, τα οποία την οδηγούσαν από κρίση σε κρίση – ειδικά μετά την άνοδο των τιμών των εμπορευμάτων, οι εξαγωγές των οποίων πυροδοτούσαν την εσωτερική κατανάλωση, αυξάνοντας το ΑΕΠ της (γράφημα).
.
.
Εν τούτοις η Βραζιλία, το μέγεθος της οποίας είναι αντίστοιχο με αυτό της Μ. Βρετανίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας μαζί, ενώ διαθέτει έναν τεράστιο υπόγειο πλούτο, φαίνεται να χάνει ξανά τη δυναμικότητα της – σαν αποτέλεσμα της καταστροφικής γραφειοκρατίας, των υψηλών δασμών και φόρων, του προβληματικού επιχειρηματικού πλαισίου, των υπερβολικών ρυθμιστικών κανόνων, της κρατικής παρεμβατικότητας, της τρομακτικής διαφθοράς, καθώς επίσης των εξαιρετικά ανεπαρκών υποδομών.
Η χώρα θα μπορούσε να αυξήσει δραματικά το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων της, διαδραματίζοντας έναν σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή, εάν ήταν πρόθυμη να υιοθετήσει τις απαιτούμενες διαρθρωτικές αλλαγές στην οικονομία της - κάτι που όμως δεν φαίνεται στον ορίζοντα, επειδή δεν υπάρχει πολιτική βούληση. Φυσικά δεν πρέπει να υποτιμάει κανείς τα τεράστια «ρήγματα» που προκάλεσε στην οικονομία της η δραστηριοποίηση του ΔΝΤ – όπως διαπιστώνεται και στην Τουρκία, σε μία ακόμη οικονομία που στηρίζεται σε ξύλινα πόδια.
Η ΡωσίαΜία ακόμη «κρίση του ρουβλίου» τεκμηρίωσε πως ένα κράτος, η οικονομία του οποίου στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο στις εξαγωγές ενέργειας, δεν μπορεί να έχει σταθερότητα και ισχυρό νόμισμα – ενώ η εθνικιστική, συντηρητική και απομονωμένη πολιτική που ακολουθεί η κυβέρνηση της χώρας, εμποδίζει τόσο τον εκσυγχρονισμό, όσο και τη διαφοροποίηση της οικονομίας της.
Μία αλλαγή πορείας δεν είναι βέβαια αδύνατη, αλλά καθόλου πιθανή – ενώ ένας επόμενος ηγέτης θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο συντηρητικός και εθνικιστής, από τον κ. Putin. Η έννοια «Πολίτης», καθώς επίσης η δημοκρατία, έχουν ελάχιστη παράδοση στη Ρωσία - ενώ ο πληθυσμός είναι πρόθυμος να υποφέρει, αδιαφορώντας για την ευημερία, τουλάχιστον έτσι όπως μας είναι γνωστή στη Δύση.
Η Ρωσία αποξενώνεται δυστυχώς τόσο από την Ευρώπη, όσο και από τις Η.Π.Α. – ενώ οι σχέσεις της με την Κίνα δεν μπορούν να θεωρηθούν καθόλου φιλικές. Ακόμη και οι συμβάσεις παροχής φυσικού αερίου υπογράφηκαν, επειδή ήταν εξαιρετικά συμφέρουσες για την Κίνα – ενώ το μοναδικό αντίπαλο δέος απέναντι στις Η.Π.Α. δεν είναι φυσικά η Ρωσία, αλλά ο κίτρινος γίγαντας.
Η Ευρασιατική Ένωση, η οποία προωθείται από τη Ρωσία στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, ίσως σταθεροποιήσει κάπως τη θέση της, αλλά δεν πρόκειται να εξισορροπήσει τις απώλειες της, από τη σύγκρουση της με την ΕΕ - ενώ τόσο η Ευρώπη, όσο και οι γειτονικές χώρες της Κίνας, προτιμούν την αμερικανική στρατιωτική προστασία από τη ρωσική.
Όσον αφορά την εξωτερική της πολιτική, μάλλον αναζωογονεί ακούσια το ΝΑΤΟ, με τις αυθαίρετες ενέργειες της – ειδικά όταν οι Η.Π.Α., εφαρμόζοντας την πολιτική της Μ. Βρετανίας του παρελθόντος μετά το 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν επιτρέπουν τη διείσδυση καμίας ηγεμονικής δύναμης στην Ευρώπη.
Η συγκεκριμένη πολιτική σταμάτησε δύο φορές τη Γερμανία, με δύο παγκοσμίους πολέμους, καθώς επίσης μία φορά τη Ρωσία, με τον ψυχρό πόλεμο – ενώ αποτελεί μία μη διαπραγματεύσιμη «γραμμή» της υπερδύναμης.
.
Η ΕυρώπηΗ ήπειρος μας θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μία παγκόσμια υπερδύναμη, ικανή να διαδραματίσει έναν σημαντικότατο ρόλο στο διεθνές γεωπολιτικό σκηνικό – εάν ενωνόταν πολιτικά, δημιουργώντας τις «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης».
Εν τούτοις, μία τέτοια εξέλιξη δεν είναι καθόλου πιθανή, ενώ ανά πάσα στιγμή μπορεί να ξεσπάσει ξανά μία μεγάλη κρίση – ειδικά εάν ανέλθουν στην εξουσία ορισμένων χωρών της, ειδικά στη Γαλλία, δημαγωγικά πολιτικά κόμματα, τα οποία θα μπορούσαν να διαλύσουν ακόμη και την Ευρωζώνη.
Τα προβλήματα της, ειδικά η υπερχρέωση του δημοσίου πολλών κρατών, καθώς επίσης η υπερβολική διόγκωση του τραπεζικού της τομέα, είναι πολύ δύσκολο να επιλυθούν – ενώ το ασφαλιστικό και συνταξιοδοτικό κενό που εμφανίζεται σε όλες σχεδόν τις χώρες, σε συνδυασμό με τη συνεχώς αυξανομένη ανεργία, θα προκαλέσουν μεγάλους κοινωνικούς κλυδωνισμούς.
Στα πλαίσια αυτά, είναι σχεδόν απίθανο να εξελιχθεί προς τη σωστή κατεύθυνση – ειδικά όταν οι περισσότεροι ηγέτες ενδιαφέρονται περισσότερο για τα «δημοσκοπικά» αποτελέσματα, παρά για το μέλλον των κρατών και της ηπείρου τους.
.
ΕπιμύθιοΜε κριτήριο την παραπάνω μικρή αναφορά στις σημαντικές περιοχές του πλανήτη, στις οποίες δεν συγκαταλέγεται η Ιαπωνία, φυσικά ούτε η Ν. Αφρική, ο Καναδάς και η Αυστραλία, διαπιστώνει κανείς πως η υφιστάμενη τάξη πραγμάτων, η «Pax Americana», οδεύει προς το τέλος της – το οποίο ελπίζω μεν να είναι ειρηνικό, αλλά δεν μπορώ να υποθέσω από τι ακριβώς θα αντικατασταθεί.
Αυτό που θεωρώ όμως σίγουρο είναι πως ο επόμενος χρόνος θα ξεκινήσει με μεγάλες εντάσεις - τόσο σε διεθνές επίπεδο, όσο και στο εσωτερικό πολλών χωρών, αρκετές από τις οποίες, συμπεριλαμβανομένων των Η.Π.Α. και της Ρωσίας, θα απειληθούν με λαϊκές εξεγέρσεις.
Σε οικονομικό επίπεδο, έχοντας πλησιάσει στο ζενίθ της φούσκας σε αρκετούς τομείς, μεταξύ των οποίων στα χρηματιστήρια και στα ακίνητα η κατάρρευση, το κραχ, θα μπορούσε να προκληθεί μόνο από μία αύξηση των βασικών επιτοκίων της Fed – έχοντας την άποψη πως οι αγορές έχουν αποκτήσει πλέον ανοσία στις υποτιμήσεις κρατών, στους κινδύνους χρεοκοπίας ορισμένων, στις πιθανότητες εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη κοκ.
Φυσικά δεν αναμένω τίποτα το τρομερό, αλλά έναν ακόμη χρόνο προετοιμασίας, εν όψει των μελλοντικών νομοτελειακών γεωπολιτικών ανακατατάξεων – οι οποίες πιθανότατα θα μεταφέρουν το κέντρο βάρους του πλανήτη προς την ανατολική Ασία, ενώ θα δρομολογήσουν την αντικατάσταση τόσο του χρηματοπιστωτικού, όσο και του νομισματικού μας συστήματος.
Κλείνοντας, εγώ και όλοι οι συνεργάτες της σελίδας σας ευχόμαστε καλές γιορτές και Καλή Χρονιά, ελπίζοντας χωρίς τα προβλήματα και τις αγωνίες του παρελθόντος.
Θέλω δε να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους αναγνώστες του διαδικτυακού μας εγχειρήματος, οι οποίοι μας ενθαρρύνουν με τα θετικά τους σχόλια να συνεχίσουμε και το 2015 την προσπάθεια μας – με διεθνείς και εγχώριες αναλύσεις, όσο το δυνατόν περισσότερο αντικειμενικές και ρεαλιστικές, του επιπέδου που πραγματικά αξίζει στους Έλληνες.
Αλέξης Ζακυνθινός, Senior Analyst (Geopolitics)
.
© Copyright 2014 — Analyst.gr. Απαγορεύεται η μερική ή ολική αναδημοσίευση / αναπαραγωγή περιεχομένων του παρόντος website με οποιοδήποτε τρόπο χωρίς προηγούμενη έγγραφη άδεια των εκδοτών.
InfoGnomon
Μία αναδρομή στις Η.Π.Α., στην Κίνα, στην Ινδία, στη Βραζιλία, στη Ρωσία και στην Ευρώπη, τεκμηριώνει πως η παλαιά τάξη πραγμάτων, η Pax Americana, οδεύει προς το τέλος της, χωρίς όμως να φαίνεται καθαρά από τι θα αντικατασταθεί. .
Η γεωπολιτική, η παγκόσμια οικονομία, καθώς επίσης οι διεθνείς χρηματαγορές, συνδέονται στενά μεταξύ τους – αν και οι συσχετισμοί δεν είναι καθόλου απλοί στη διαπίστωση τους. Η νεοφιλελεύθερη πολιτική, η οποία επιβλήθηκε στις περισσότερες χώρες του πλανήτη, με την έννοια του υποχρεωτικού ανοίγματος των «οικονομικών τους συνόρων» στο διεθνές κεφάλαιο, από τους αμερικανικούς «οργανισμούς» (ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα, Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου κλπ.), συνεχίζει να μονοπωλεί την υφήλιο – με τη βοήθεια της παγκοσμιοποίησης.
Εν τούτοις, αυτό που θα καθορίσει το μέλλον θα είναι η εξισορρόπηση των ενδιαφερόντων των Η.Π.Α
Ειδικότερα, τα εξοπλιστικά προγράμματα των Η.Π.Α. υπερβαίνουν κατά πολύ τα αντίστοιχα των υπολοίπων χωρών, συνεχίζουν την βρετανική παράδοση της μοναδικής δύναμης με παρουσία σε όλες τις θάλασσες του πλανήτη, ενώ διαθέτουν ένα ασυναγώνιστο «δίχτυ» πολεμικών βάσεων διεθνώς. Εκτός αυτού «περιστοιχίζονται» από πάρα πολλούς συμμάχους, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στον Ειρηνικό – με μία έμμεση και άμεση ισχύ, την οποία δεν μπορεί καμία άλλη χώρα στον κόσμο να οικοδομήσει, ούτε κατ’ ελάχιστο.
Από την άλλη πλευρά όμως, εντός των επομένων ετών, οι Η.Π.Α. θα χάσουν την πρώτη θέση, όσον αφορά το ΑΕΠ τους, από την Κίνα – ενώ το δολάριο, ως το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, θα κινδυνεύσει να χάσει την ηγεμονική του παρουσία, ειδικά εάν τα προγράμματα της Fed τελικά αποτύχουν.
Την ίδια στιγμή, οι συνεχώς αυξανόμενες εισοδηματικές ανισορροπίες στο εσωτερικό της υπερδύναμης, απειλούν να προκαλέσουν έντονες κοινωνικές αναταραχές και εξεγέρσεις – οι οποίες θα αδυνατίσουν ακόμη περισσότερο την αμερικανική οικονομία, πόσο μάλλον όταν δεν έχει καταφέρει μέχρι στιγμής να καταπολεμήσει τα τεράστια δίδυμα ελλείμματα, καθώς επίσης το αστρονομικό δημόσιο χρέος της.
Με δεδομένη δε τη χρήση του πετρελαίου ως όπλου εναντίον της Ρωσίας (θεωρείται πλέον ενοχλητική από τις Η.Π.Α., επειδή δεν συμβάλλει στην εξισορρόπηση της Κίνας στη Βόρεια Ασία), το οποίο αφενός μεν δημιουργεί προβλήματα στην αμερικανική βιομηχανία ενέργειας από σχιστόλιθο, αφετέρου υποχρεώνει την υπερδύναμη να διατηρεί υψηλή την ισοτιμία του δολαρίου εις βάρος του εμπορικού της ισοζυγίου, τα οικονομικά της προβλήματα επιδεινώνονται – ενώ δεν τη βοηθούν να ανεξαρτητοποιηθεί από τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες της Μέσης Ανατολής, όπως είχε σχεδιάσει.
Ειδικά όσον αφορά το πετρέλαιο, εάν η τιμή του περιορισθεί πράγματι στο «κόστος εξόρυξης σε μετρητά» (cash cost – ερμηνεία), όπως υπολογίζουν αρκετοί λόγω της άρνησης της Σαουδικής Αραβίας να μειώσει τις ποσότητες παραγωγής, τότε θα εξασθενίσει ακόμη περισσότερο η αμερικανική οικονομία – κυρίως επειδή θα οδηγηθεί μία σειρά βιομηχανιών παραγωγής πετρελαίου στη χρεοκοπία, με δυσμενή αποτελέσματα για τον τραπεζικό κλάδο.
Αν και το συγκεκριμένο κόστος είναι βέβαια δύσκολο να συγκεκριμενοποιηθεί, είναι σε κάθε περίπτωση μεγαλύτερο από αυτό της Σαουδικής Αραβίας, του Ιράκ, του Μεξικού κλπ. – όπως φαίνεται από το γράφημα που ακολουθεί, με την πράσινη καμπύλη να αφορά αυτό το κόστος λειτουργίας, μαζί με τα δικαιώματα (η γαλάζια χωρίς).
.
Κόσμος, πετρέλαιο – το κόστος εξόρυξης σε μετρητά για κάθε χώρα, μαζί με τα δικαιώματα (πράσινο) και χωρίς (γαλάζιο).
.
Διαπιστώνεται βέβαια από το γράφημα πως η Νιγηρία, η Μ. Βρετανία, η Ρωσία, η Βενεζουέλα και ο Καναδάς θα έχουν πολύ μεγαλύτερες απώλειες, εάν συνεχιστεί ο πόλεμος εκ μέρους των Η.Π.Α. – με αποτελέσματα που δεν μπορεί κανείς να προβλέψει.
.
Η ισορροπία στην περιοχή του Ειρηνικού Αυτό που θεωρείται πολύ σημαντικό για τη διατήρηση της σταθερότητας στον πλανήτη, της σημερινής «τάξης πραγμάτων» δηλαδή, είναι η ισορροπία στην περιοχή του Ειρηνικού – όπου η Κίνα αναπτύσσεται μαζικά, πιέζοντας σημαντικά τις γειτονικές της χώρες.
Ως εκ τούτου, η Ιαπωνία, η Ταιβάν, οι Φιλιππίνες και το Βιετνάμ εξοπλίζονται συνεχώς, αναζητώντας τη βοήθεια των Η.Π.Α. – ενώ θα μπορούσε να προκληθεί μία μεγάλη αναταραχή στη Νότια Κινεζική Θάλασσα, όπου υπάρχουν συγκρούσεις συμφερόντων. Στην περιοχή αυτή δοκιμάζεται ουσιαστικά η Κίνα, όπου θα φανεί μέχρι ποιό σημείο είναι πρόθυμη να επιβάλλει την παρουσία της, τι ρίσκα δηλαδή θα πάρει, καθώς επίσης οι Η.Π.Α. – όσον αφορά την προθυμία τους να αντιδράσουν, σε τυχόν επεκτατικές κινήσεις της Κίνας.
Εάν η υπερδύναμη διστάσει να επέμβει, τότε θα χάσει ένα μεγάλο μέρος της αξιοπιστίας της – ενώ η ενδεχόμενη σύγκρουση στην περιοχή ονομάζεται στις Η.Π.Α. «Το μεγάλο Ένα» (The Big One).
Η αμφίδρομη οικονομική και εμπορική εξάρτηση των δύο μεγαλυτέρων δυνάμεων του πλανήτη, όπου οι Η.Π.Α. δανείζονται τεράστια ποσά από την Κίνα, με την τελευταία να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αμερικανική αγορά, για την πώληση των προϊόντων της, δεν επιτρέπει να διαταραχθεί εύκολα η «ισορροπία του τρόμου» μεταξύ τους – αν και η Κίνα επεκτείνεται ραγδαία σε άλλες περιοχές, κυρίως στην Ευρώπη, για να περιορίσει την εξάρτηση της, ενώ επιθυμεί παράλληλα να μειώσει τις αγορές αμερικανικών ομολόγων.
.
Η ΚίναΗ απόλυτη ηγεμονία του κομμουνιστικού κόμματος, το οποίο βέβαια ονομάζεται πια μόνο κατ’ ευφημισμό κομμουνιστικό, οδήγησε τη χώρα, μετά τις μεταρρυθμίσεις του Deng Xiaoping, σε έναν ευρύτατο εκσυγχρονισμό της οικονομίας της – με απόλυτη επιτυχία, όπως εκ των πραγμάτων διαπιστώνεται.
Η επιτυχία αυτή οφείλεται στον εξαιρετικά παραγωγικό δημόσιο τομέα που αποτελεί παραδοσιακά έναν ισχυρότατο μηχανισμό της Κίνας – ο οποίος έχει ρίζες βαθιά στην ιστορία της. Η σημερινή δε κομματική ελίτ είναι πολύ ικανή από τεχνοκρατικής πλευράς, γεμάτη αυτοπεποίθηση και ισχυρή, ενώ θεωρεί τον εαυτό της ιστορική συνέχεια του ένδοξου, πολιτισμένου παρελθόντος της χώρας της.
Αν και η ηγεσία της Κίνας δημιουργεί προσεκτικά ένα δίκτυο φιλικά διακείμενων χωρών, δεν διαθέτει πραγματικούς συμμάχους, όπως οι Η.Π.Α. – ενώ από την εποχή του αυτοκρατορικού κράτους θεωρούσε πώς όλες οι γειτονικές της χώρες κατοικούνταν από βαρβάρους.
Η άνοδος της δε στην περιοχή παρομοιάζεται με αυτήν της γερμανικής αυτοκρατορίας στην Ευρώπη, η οποία κατέληξε στο τρίτο Ράιχ – σε εκείνη την ηγεμονική δύναμη που ήθελε να επικρατήσει σε ολόκληρη την ήπειρο μας, ενώ φαίνεται να το επιδιώκει ξανά, με άλλα μέσα.
Τα μεγέθη όμως είναι εντελώς διαφορετικά – αφού η Κίνα θεωρείται ως «ο μεγαλύτερος παίχτης στην ιστορία του ανθρώπου», ο οποίος εισήλθε ποτέ στην παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή - όπως είχε προβλέψει πριν από είκοσι χρόνια ο πρόεδρος της Σιγκαπούρης.
.
Η ΙνδίαΗ χώρα χαρακτηρίζεται ως ένας «γεμάτος ζωή χαοτικός γίγαντας» – ενώ έχει εξελιχθεί στο μεγαλύτερο αγοραστή πολεμικού εξοπλισμού παγκοσμίως, παρά την ανάγκη της να επενδύσει σε άλλους τομείς της οικονομίας της, αφού ο πληθυσμός της ευρίσκεται στα όρια της επιβίωσης.
Η γεωπολιτική της θέση όμως την υποχρεώνει να ενισχύει την άμυνα της – αφού στη βόρεια πλευρά της ευρίσκεται η Κίνα, με την οποία πολέμησε ήδη το 1962, και στη δυτική το Πακιστάν, εχθρικά διακείμενο από τέσσερις πολέμους, καθώς επίσης πυρηνική δύναμη όπως η ίδια. Δίπλα της είναι το Αφγανιστάν, το οποίο θεωρείται πυριτιδαποθήκη, με το Νεπάλ να είναι εξαιρετικά ασταθές – από το Μπανγκλαντές «εισβάλλουν» στην Ινδία εκατομμύρια μετανάστες, ενώ η στρατιωτική παρουσία της στον Ινδικό ωκεανό θεωρείται απαραίτητη.
Στα θετικά της χαρακτηριστικά θεωρείται πως συγκαταλέγεται η αποικιοκρατική της κληρονομιά, η Δημοκρατία δηλαδή, με μία σχετικά μεγάλη κοινωνική συνοχή και με ένα λειτουργικό Κράτος Δικαίου – ενώ η οικονομία της αναλύεται στο άρθρο «Narendra Modi».
Κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου ακολουθούσε μία ουδέτερη πολιτική, με πρώτη προτεραιότητα την προστασία των δικών της συμφερόντων – ενώ σύντομα θα αναρριχηθεί στην πρώτη θέση από πλευράς πληθυσμού, με ένα αυξανόμενο ΑΕΠ, το οποίο θα την οδηγήσει σε μία καλύτερη οικονομική θέση από τη σημερινή (10η παγκοσμίως). Πιθανότατα δε θα διαδραματίσει έναν σημαντικότερο ρόλο στην παγκόσμια πολιτική σκηνή, αποτελώντας ένα αντίπαλο δέος για την Κίνα – αν και πολύ δύσκολα θα μπορέσει ποτέ να την ανταγωνιστεί.
.
Η Βραζιλία Η άλλη χώρα-μέλος των BRICS, θεωρείται από το αμερικανικό υπουργείο οικονομικών, το οποίο έχει μελετήσει πολύ βαθιά τις δυνατότητες της, ως το κράτος του μέλλοντος. Για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα δε, κάτω από την ηγεσία του προέδρου Lula, η μεγαλύτερη χώρα της Λατινικής Αμερικής φαινόταν πως είχε αποδεσμευθεί από τα αιώνια δεσμά της, τα οποία την οδηγούσαν από κρίση σε κρίση – ειδικά μετά την άνοδο των τιμών των εμπορευμάτων, οι εξαγωγές των οποίων πυροδοτούσαν την εσωτερική κατανάλωση, αυξάνοντας το ΑΕΠ της (γράφημα).
.
.
Εν τούτοις η Βραζιλία, το μέγεθος της οποίας είναι αντίστοιχο με αυτό της Μ. Βρετανίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας μαζί, ενώ διαθέτει έναν τεράστιο υπόγειο πλούτο, φαίνεται να χάνει ξανά τη δυναμικότητα της – σαν αποτέλεσμα της καταστροφικής γραφειοκρατίας, των υψηλών δασμών και φόρων, του προβληματικού επιχειρηματικού πλαισίου, των υπερβολικών ρυθμιστικών κανόνων, της κρατικής παρεμβατικότητας, της τρομακτικής διαφθοράς, καθώς επίσης των εξαιρετικά ανεπαρκών υποδομών.
Η χώρα θα μπορούσε να αυξήσει δραματικά το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων της, διαδραματίζοντας έναν σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή, εάν ήταν πρόθυμη να υιοθετήσει τις απαιτούμενες διαρθρωτικές αλλαγές στην οικονομία της - κάτι που όμως δεν φαίνεται στον ορίζοντα, επειδή δεν υπάρχει πολιτική βούληση. Φυσικά δεν πρέπει να υποτιμάει κανείς τα τεράστια «ρήγματα» που προκάλεσε στην οικονομία της η δραστηριοποίηση του ΔΝΤ – όπως διαπιστώνεται και στην Τουρκία, σε μία ακόμη οικονομία που στηρίζεται σε ξύλινα πόδια.
Η ΡωσίαΜία ακόμη «κρίση του ρουβλίου» τεκμηρίωσε πως ένα κράτος, η οικονομία του οποίου στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο στις εξαγωγές ενέργειας, δεν μπορεί να έχει σταθερότητα και ισχυρό νόμισμα – ενώ η εθνικιστική, συντηρητική και απομονωμένη πολιτική που ακολουθεί η κυβέρνηση της χώρας, εμποδίζει τόσο τον εκσυγχρονισμό, όσο και τη διαφοροποίηση της οικονομίας της.
Μία αλλαγή πορείας δεν είναι βέβαια αδύνατη, αλλά καθόλου πιθανή – ενώ ένας επόμενος ηγέτης θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο συντηρητικός και εθνικιστής, από τον κ. Putin. Η έννοια «Πολίτης», καθώς επίσης η δημοκρατία, έχουν ελάχιστη παράδοση στη Ρωσία - ενώ ο πληθυσμός είναι πρόθυμος να υποφέρει, αδιαφορώντας για την ευημερία, τουλάχιστον έτσι όπως μας είναι γνωστή στη Δύση.
Η Ρωσία αποξενώνεται δυστυχώς τόσο από την Ευρώπη, όσο και από τις Η.Π.Α. – ενώ οι σχέσεις της με την Κίνα δεν μπορούν να θεωρηθούν καθόλου φιλικές. Ακόμη και οι συμβάσεις παροχής φυσικού αερίου υπογράφηκαν, επειδή ήταν εξαιρετικά συμφέρουσες για την Κίνα – ενώ το μοναδικό αντίπαλο δέος απέναντι στις Η.Π.Α. δεν είναι φυσικά η Ρωσία, αλλά ο κίτρινος γίγαντας.
Η Ευρασιατική Ένωση, η οποία προωθείται από τη Ρωσία στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, ίσως σταθεροποιήσει κάπως τη θέση της, αλλά δεν πρόκειται να εξισορροπήσει τις απώλειες της, από τη σύγκρουση της με την ΕΕ - ενώ τόσο η Ευρώπη, όσο και οι γειτονικές χώρες της Κίνας, προτιμούν την αμερικανική στρατιωτική προστασία από τη ρωσική.
Όσον αφορά την εξωτερική της πολιτική, μάλλον αναζωογονεί ακούσια το ΝΑΤΟ, με τις αυθαίρετες ενέργειες της – ειδικά όταν οι Η.Π.Α., εφαρμόζοντας την πολιτική της Μ. Βρετανίας του παρελθόντος μετά το 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν επιτρέπουν τη διείσδυση καμίας ηγεμονικής δύναμης στην Ευρώπη.
Η συγκεκριμένη πολιτική σταμάτησε δύο φορές τη Γερμανία, με δύο παγκοσμίους πολέμους, καθώς επίσης μία φορά τη Ρωσία, με τον ψυχρό πόλεμο – ενώ αποτελεί μία μη διαπραγματεύσιμη «γραμμή» της υπερδύναμης.
.
Η ΕυρώπηΗ ήπειρος μας θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μία παγκόσμια υπερδύναμη, ικανή να διαδραματίσει έναν σημαντικότατο ρόλο στο διεθνές γεωπολιτικό σκηνικό – εάν ενωνόταν πολιτικά, δημιουργώντας τις «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης».
Εν τούτοις, μία τέτοια εξέλιξη δεν είναι καθόλου πιθανή, ενώ ανά πάσα στιγμή μπορεί να ξεσπάσει ξανά μία μεγάλη κρίση – ειδικά εάν ανέλθουν στην εξουσία ορισμένων χωρών της, ειδικά στη Γαλλία, δημαγωγικά πολιτικά κόμματα, τα οποία θα μπορούσαν να διαλύσουν ακόμη και την Ευρωζώνη.
Τα προβλήματα της, ειδικά η υπερχρέωση του δημοσίου πολλών κρατών, καθώς επίσης η υπερβολική διόγκωση του τραπεζικού της τομέα, είναι πολύ δύσκολο να επιλυθούν – ενώ το ασφαλιστικό και συνταξιοδοτικό κενό που εμφανίζεται σε όλες σχεδόν τις χώρες, σε συνδυασμό με τη συνεχώς αυξανομένη ανεργία, θα προκαλέσουν μεγάλους κοινωνικούς κλυδωνισμούς.
Στα πλαίσια αυτά, είναι σχεδόν απίθανο να εξελιχθεί προς τη σωστή κατεύθυνση – ειδικά όταν οι περισσότεροι ηγέτες ενδιαφέρονται περισσότερο για τα «δημοσκοπικά» αποτελέσματα, παρά για το μέλλον των κρατών και της ηπείρου τους.
.
ΕπιμύθιοΜε κριτήριο την παραπάνω μικρή αναφορά στις σημαντικές περιοχές του πλανήτη, στις οποίες δεν συγκαταλέγεται η Ιαπωνία, φυσικά ούτε η Ν. Αφρική, ο Καναδάς και η Αυστραλία, διαπιστώνει κανείς πως η υφιστάμενη τάξη πραγμάτων, η «Pax Americana», οδεύει προς το τέλος της – το οποίο ελπίζω μεν να είναι ειρηνικό, αλλά δεν μπορώ να υποθέσω από τι ακριβώς θα αντικατασταθεί.
Αυτό που θεωρώ όμως σίγουρο είναι πως ο επόμενος χρόνος θα ξεκινήσει με μεγάλες εντάσεις - τόσο σε διεθνές επίπεδο, όσο και στο εσωτερικό πολλών χωρών, αρκετές από τις οποίες, συμπεριλαμβανομένων των Η.Π.Α. και της Ρωσίας, θα απειληθούν με λαϊκές εξεγέρσεις.
Σε οικονομικό επίπεδο, έχοντας πλησιάσει στο ζενίθ της φούσκας σε αρκετούς τομείς, μεταξύ των οποίων στα χρηματιστήρια και στα ακίνητα η κατάρρευση, το κραχ, θα μπορούσε να προκληθεί μόνο από μία αύξηση των βασικών επιτοκίων της Fed – έχοντας την άποψη πως οι αγορές έχουν αποκτήσει πλέον ανοσία στις υποτιμήσεις κρατών, στους κινδύνους χρεοκοπίας ορισμένων, στις πιθανότητες εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη κοκ.
Φυσικά δεν αναμένω τίποτα το τρομερό, αλλά έναν ακόμη χρόνο προετοιμασίας, εν όψει των μελλοντικών νομοτελειακών γεωπολιτικών ανακατατάξεων – οι οποίες πιθανότατα θα μεταφέρουν το κέντρο βάρους του πλανήτη προς την ανατολική Ασία, ενώ θα δρομολογήσουν την αντικατάσταση τόσο του χρηματοπιστωτικού, όσο και του νομισματικού μας συστήματος.
Κλείνοντας, εγώ και όλοι οι συνεργάτες της σελίδας σας ευχόμαστε καλές γιορτές και Καλή Χρονιά, ελπίζοντας χωρίς τα προβλήματα και τις αγωνίες του παρελθόντος.
Θέλω δε να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους αναγνώστες του διαδικτυακού μας εγχειρήματος, οι οποίοι μας ενθαρρύνουν με τα θετικά τους σχόλια να συνεχίσουμε και το 2015 την προσπάθεια μας – με διεθνείς και εγχώριες αναλύσεις, όσο το δυνατόν περισσότερο αντικειμενικές και ρεαλιστικές, του επιπέδου που πραγματικά αξίζει στους Έλληνες.
Αλέξης Ζακυνθινός, Senior Analyst (Geopolitics)
.
© Copyright 2014 — Analyst.gr. Απαγορεύεται η μερική ή ολική αναδημοσίευση / αναπαραγωγή περιεχομένων του παρόντος website με οποιοδήποτε τρόπο χωρίς προηγούμενη έγγραφη άδεια των εκδοτών.
InfoGnomon
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
