Η αλήθεια πίσω από τη φυγή των Ελλήνων γιατρών, τα πτυχία των Βαλκανίων και το ΑΣΕΠ

Eίναι βέβαιο ότι πολλοί γιατροί μεταναστεύουν λόγω οικονομικής κρίσης αλλά θα πρέπει να σκεφτούμε ότι η κρίση έφερε στην επιφάνεια μια μεγάλη αλήθεια: ότι η χώρα μας είχε (μέχρι σήμερα) την μεγαλύτερη αναλογία γιατρών ανά κάτοικο σε σχέση με άλλες χώρες. 

Με βάση επίσημα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), η Ελλάδα κατέχει παγκοσμίως την δεύτερη θέση σε αναλογία γιατρών στον γενικό πληθυσμό (62 γιατροί ανά 10.000 κατοίκους), ενώ την πρωτιά κατέχει η Κούβα (67 γιατροί ανά 10.000 κατοίκους).

Ο πληθυσμός των Ελλήνων γιατρών είναι αναλογικά διπλάσιος από τον αντίστοιχο μέσο όρο των ευρωπαϊκών χωρών, όπου αναλογούν περίπου 33 γιατροί ανά 10000 πληθυσμού. Ακόμη και στην Ιταλία, όπου μέχρι και τη δεκαετία του '80 υπήρχε μεγάλος αριθμός γιατρών, η αναλογία έχει σήμερα αποκατασταθεί σε επίπεδα παρόμοια της υπόλοιπης Ευρώπης (35 γιατροί ανά 10.000 κατοίκους). Για παράδειγμα, η Πορτογαλία με σχεδόν ίδιο πληθυσμό με την Ελλάδα έχει αναλογία περίπου 39 γιατρούς ανά 10.000 κατοίκους.

Γιατροί, οι σύγχρονοι προλετάριοι

Η χώρα μας, με βάση τα αριθμητικά δεδομένα που προαναφέρθηκαν, έχει τελικά «προλεταριοποιήσει» ένα πολύ σημαντικό επάγγελμα-λειτούργημα και αυτό οφείλεται κυρίως στο ανεξέλεγκτο μικροαστικό όνειρο της μεταπολεμικής Ελλάδας να κάνει όλα τα παιδιά της γιατρούς και δικηγόρους. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν αντιληφθεί, εδώ και πολλές δεκαετίες, ότι η αύξηση της αναλογίας γιατρών ανά κάτοικο δεν αποτελεί πλεονέκτημα αλλά σημαντικό μειονέκτημα για πολλούς λόγους.

Οι δύο κυριότεροι λόγοι είναι πρώτον η πτώση της ποιότητας εκπαίδευσης των γιατρών και δεύτερον η τεχνητή ζήτηση υπηρεσιών υγείας. Η τεχνητή ζήτηση υπηρεσιών υγείας έχει συνδεθεί με κατασπατάληση πόρων, παραπομπή σε περιττές ιατρικές εξετάσεις, υπερβολική συνταγογράφηση, υπερβολική διάγνωση και θεραπεία με τελικό αποτέλεσμα ταλαιπωρία και χαμηλή συνολική ποιότητα υπηρεσιών υγείας.

Δυστυχώς, στη χώρα μας η αύξηση του αριθμού των γιατρών συνδέθηκε και με τον γενικότερο λαϊκισμό των πολιτικών ηγετών της δεκαετίας του '80 (διατυπώσεις του τύπου «θα σας φέρουμε περισσότερους γιατρούς για να σας σώσουμε»). Επίσης, αν και έχουμε ως χώρα ιατρικό πληθωρισμό, η κατανομή των γιατρών ευνοεί σημαντικά τα μεγάλα αστικά κέντρα, χωρίς να δοθούν ποτέ σοβαρά κίνητρα για προσέλκυση ειδικευμένων γιατρών στην περιφέρεια.

Ελλείψεις γιατρών σε βασικές ειδικότητες & τα πτυχία των Βαλκανίων

Μάλιστα, σε πολλά τμήματα της ελληνικής περιφέρειας καταγράφονται ελλείψεις γιατρών σε βασικές ιατρικές ειδικότητες. Διαδίδεται σε πρόσφατα δημοσιεύματα των ΜΜΕ ότι οι Έλληνες γιατροί είναι περιζήτητοι σήμερα στο εξωτερικό, αλλά δεν υπάρχει αντικειμενικά απόδειξη ότι η ποιότητα εκπαίδευσης των γιατρών στη χώρα μας είναι καλύτερη σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Επίσης, τα στοιχεία συνηγορούν σε μια αλήθεια που δεν είναι τόσο γνωστή στο ευρύ κοινό: ότι δηλαδή η πλειοψηφία των γιατρών της χώρας είτε ήρθε με μεταγραφή (εσωτερικού ή εξωτερικού) στο πανεπιστήμιο είτε έχει πτυχίο Ιατρικής από χώρα των Βαλκανίων ή της Ανατολικής Ευρώπης.

Οι γιατροί που έχουν πτυχίο ελληνικού πανεπιστημίου και έχουν εισαχθεί στο πανεπιστήμιο μέσω πανελλαδικών αποτελούν μειοψηφία. Οι ιατρικοί σύλλογοι όφειλαν βέβαια να δείξουν διάφορα (πέραν του γενικού αριθμού μεταναστών γιατρών) επιπλέον στατιστικά στοιχεία των γιατρών που μεταναστεύουν, όπως π.χ. ποιο πανεπιστήμιο τελείωσαν και ποια είναι τα ποσοστά αυτών που τελείωσαν στην Ελλάδα ή σε άλλη χώρα, επίσης ποιο είναι το ποσοστό όσων είχαν εισαχθεί με εισαγωγικές εξετάσεις στο πανεπιστήμιο, σε ποια νοσοκομεία εκπαιδεύτηκαν στην ειδικότητα, πόσοι έχουν μεταπτυχιακή εκπαίδευση και μεταπτυχιακούς τίτλους σπουδών ή αντίστοιχη ερευνητική/ακαδημαϊκή δραστηριότητα.

Ιατρική ειδικότητα μέσω εξετάσεων & ΑΣΕΠ 

Το ζήτημα της επιλογής για έναρξη ιατρικής ειδικότητας μέσω εξετάσεων είναι κατά την άποψη μου σωστό προκειμένου να σταματήσει το απαράδεκτο φαινόμενο της λίστας αναμονής. Φαίνεται ότι η κυβέρνηση επεξεργάζεται πρόταση αξιολόγησης-επιλογής γιατρών για εξειδίκευση μέσω ΑΣΕΠ. Το ΑΣΕΠ, δημιούργημα κρατικής αντίληψης εποχής Πεπονή, προσλαμβάνει όμως «χαρτιά» και όχι πρόσωπα και με αυτό το σκεπτικό δεν είναι ίσως επαρκές να κρίνει τα ουσιαστικά προσόντα και τις δεξιότητες ενός νέου γιατρού. Μάλιστα, δεν προβλέπει συνέντευξη με τον υποψήφιο, γεγονός που σε ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο αποτελεί την κύρια διαδικασία επιλογής.

Είναι αδιανόητο να προσλάβεις έναν γιατρό χωρίς να τον έχεις δει και μιλήσει μαζί του σε ένα επάγγελμα όπου η επικοινωνιακή δεξιότητα είναι απαραίτητη. Υπάρχουν αρκετά επιτυχημένα διεθνή εξεταστικά μοντέλα αξιολόγησης γιατρών (πριν και μετά την ειδικότητα) και δεν καταλαβαίνω γιατί σε αυτή τη χώρα η εκάστοτε κυβέρνηση να προτείνει υβριδικά και ατεκμηρίωτα συστήματα αξιολόγησης. H εναλλακτική μελλοντική λύση στο ζήτημα επιλογής είναι κοινές ευρωπαϊκές εξετάσεις ανά ιατρική ειδικότητα και σύστημα πιστοποίησης που θα έχει ισχύ σε όλη την Ευρώπη. Επίσης, θα πρέπει να σκεφτεί το ελληνικό κράτος τι θα κάνει με όσους θα αποτυγχάνουν στις εξετάσεις αυτές, με δεδομένο ότι έχουν ήδη αρκετά χρόνια ιατρικών σπουδών στην πλάτη τους, θα τους στρέψει στο αντικείμενο της Γενικής Ιατρικής ή κάποια άλλη εναλλακτική λύση; 

Να αναβαθμιστούν τα νοσοκομεία

Ακόμη, πριν από τις εξετάσεις επιλογής θα πρέπει το υπουργείο υγείας να αναβαθμίσει όλα τα νοσοκομεία που θα εκπαιδεύσουν όσους επιλεγούν μετά τις εξετάσεις έτσι ώστε να υπάρχει ομοιογένεια στην εκπαίδευση. Στο πρόβλημα του ιατρικού πληθωρισμού φαίνεται να δίνει -αναγκαστική- λύση η μεγάλη οικονομική-κοινωνική κρίση που ωθεί πολλούς νέους Έλληνες γιατρούς στη μετανάστευση. Αυτό κατά την άποψη μου θα είναι πολύ καλό για όσους μεταναστεύουν σε χώρες όπου η ποιότητα της ιατρικής εκπαίδευσης αλλά και των παροχών υγείας είναι πολύ υψηλότερη από στην σημερινή Ελλάδα. Έτσι, αν κάποια στιγμή κάποιοι επιστρέψουν στο μέλλον (το βλέπω πολύ χλωμό για την πλειοψηφία των νεότερων), θα είναι εξαιρετικά αποδοτικοί και χρήσιμοι. Όσον αφορά την ωφέλιμη διαχείριση των νέων γιατρών εντός επικράτειας, θα χρειαστεί μακρά και σοβαρή διαβούλευση με τις ιατρικές επιστημονικές εταιρείες (τους πραγματικούς ειδήμονες της ιατρικής εκπαίδευσης) αλλά και τους ίδιους τους νέους γιατρούς.

Η σοβαρότητα στην επιλογή και στην αξιολόγηση των γιατρών θα δώσει πίσω στο ιατρικό λειτούργημα την χαμένη του αξιοπρέπεια και την κοινωνική εκτίμηση την οποία του στέρησε η προλεταριοποίηση των χρόνων της μεταπολίτευσης.

Θανάσης Δρίτσας, Καρδιολόγος, Αναπληρωτής Διευθυντής, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο