ΝΕΑ VIDEO NEA PHOTO NEA

 | 

Ανιχνευτής ψεύδους: Μπορεί να εξαπατηθεί; [photos]

Οι ανιχνευτές ψεύδους είναι πολύ δημοφιλείς στη Σερβία, όπου ζω. Είτε αφορούν πολιτικούς που αρνούνται το... περιεχόμενο υποκλοπών είτε συζύγους που προσπαθούν να αποδείξουν ότι δεν ξενοπηδάνε στην πόλη, πολλοί Σέρβοι θεωρούν αυτά τα τεστ ως την απόλυτη αλήθεια. Νομικά, δεν είναι.

«Όλοι θέλουν να το δοκιμάσουν», μου είπε στο τηλέφωνο ο ιδιωτικός ντετέκτιβ Slobodan Zecevic. Πρέπει να ξέρει τι λέει. Πρώην ερευνητής στο εγκληματολογικό για τη σερβική αστυνομία, ο Slobodan, έχει περάσει την τελευταία δεκαετία στη διεύθυνση της πρώτης εταιρείας που προσφέρει υπηρεσίες ανίχνευσης ψεύδους στο Βελιγράδι. Μέχρι τώρα, έχει κάνει το τεστ σε περίπου 19.000 ανθρώπους. Λέει ότι, ως επί το πλείστον, οι άνθρωποι δεν έχουν ιδέα για το πώς πραγματικά λειτουργεί.

«Πριν από λίγο καιρό, διάβασα κάπου ότι μπορείς να ελέγξεις την αρτηριακή πίεση σου με τον ανιχνευτή ψεύδους. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Το τεστ ανίχνευσης ψεύδους βασίζεται στην τέχνη της καθοδήγησης της συζήτησης, κάτι που είναι αρκετά δύσκολο να μάθεις, ειδικά όταν ο σκοπός της συζήτησης είναι να εκμαιεύσεις μια ομολογία», είπε.

Δεδομένου ότι δεν είχα τίποτα να ομολογήσω, ρώτησα εάν μπορούσα να το δοκιμάσω. Δεν θα έλεγα ότι είμαι επαγγελματίας ψεύτρα, αλλά σίγουρα μπορώ να ξεγελάσω ανθρώπους. Είμαι καλή στο να μη δείχνω συναισθήματα στο πρόσωπό μου, αλλά οι παλάμες μου πάντα ιδρώνουν. Όχι ότι δυο ιδρωμένα χέρια θα επηρεάσουν το προς τα πού θα πάει η συζήτηση, υποθέτω. Ο Slobodan εξήγησε ότι το τεστ περιστρέφεται γύρω από μια σειρά ερωτήσεων - κάποιες είναι σχετικές, άλλες όχι, υπάρχουν ερωτήσεις ελέγχου και ερωτήσεις γνωστές ότι προκαλούν συναίσθημα ενοχής. Δεν είχα ιδέα τι θα με ρωτούσε.

Ο Slobodan κοιτάει στον πολύγραφο.

Μερικές μέρες αργότερα, ο Slobodan και ο ανιχνευτής ψεύδους επισκέφτηκαν το γραφείο του VICE Serbia. Δεν είχα προετοιμαστεί καθόλου για το τεστ. Δεν ήπια καθόλου αλκοόλ ούτε πήρα χάπια για να ηρεμήσω και δεν google-αρα θέματα με τίτλο «τρόποι να εξαπατήσετε έναν ανιχνευτή ψεύδους». Σκέφτηκα ότι ήμουν αρκετά μανιακή με την άσκηση ελέγχου ώστε να συγκεντρωθώ και να απαντήσω κάθε ερώτηση με τον τρόπο που ήθελα. Αλλά σύμφωνα με τον Slobodan, είναι αδύνατο να εξαπατήσεις τον ανιχνευτή. «Μερικοί άνθρωποι είναι καλύτεροι στα ψέματα από ότι άλλοι. Αλλά αυτό δεν έχει σημασία. Είναι αδύνατο να τον εξαπατήσεις», επέμεινε.

Λοιπόν, υπήρχε μόνο ένας τρόπος να το ανακαλύψω. Όλα άρχισαν με ένα προ-τεστ, όπου με ρώτησε οκτώ προσεκτικά προετοιμασμένες ερωτήσεις.

Slobodan Zecevic: Εργάζεσαι για το VICE

Εγώ: Ναι.

Οδηγείς για να πας στη δουλειά;

Όχι. Δηλαδή, στην πραγματικότητα ναι. Αλλά το αυτοκίνητο δεν είναι δικό μου.

Ζεις μόνη σου;

Ναι.

Συμπαθείς την αρχισυντάκτριά σου;

Εάν τη συμπαθώ; Τι, πραγματικά;

Θα άλλαζες ποτέ δουλειές;

Περίμενε ένα δευτερόλεπτο.

Αυτό είχε αρχίσει να γίνεται λίγο άβολο. Ρώτησα εάν μπορούσα να απαντήσω κάποιες από τις ερωτήσεις με ένα «ίσως». Μου είπε ότι δεν μπορούσα, κάτι που πραγματικά με έκανε να την πατήσω γιατί όπως αποδείχθηκε, είμαι περισσότερο αναποφάσιστη από ότι νόμιζα.

Υποθέτω ότι το ίδιο συμβαίνει με τους περισσότερους ανθρώπους, διότι τα αποτελέσματα τέτοιων τεστ στην πραγματικότητα δεν ισχύουν στο δικαστήριο - χρησιμοποιούνται μόνο ως ένα είδος αρχικής ένδειξης στις έρευνες της αστυνομίας. «Όταν εργαζόμουν στην αστυνομία, για παράδειγμα, είχαμε μερικές υποθέσεις όπου ο ύποπτος αποτύγχανε στο τεστ, αλλά δεν υπήρχε κανένα άλλο στοιχείο για να συνεχίσουμε να κρατάμε τους υπόπτους περισσότερο. Έπρεπε να τους αφήσουμε να φύγουν μέχρι να βρούμε περισσότερα αποδεικτικά στοιχεία», είπε ο Slobodan.

Ζώνες καταγραφής.

Έπειτα ήρθε η ώρα για τον πρώτο γύρο των αληθινών ερωτήσεων. Έδεσε μερικές ζώνες γύρω από τον κορμό μου για να μετράει την αναπνοή μου. Επίσης ρύθμισε μια συσκευή που μέτρησε κάτι το οποίο ονομάζεται «ψυχογαλβανική αντίδραση». Όλες αυτές οι συσκευές ήταν συνδεδεμένες με τον υπολογιστή του και ένα σύστημα πολυγράφου.

Δεν είχα συναντήσει ποτέ πριν τον Slobodan. Είχαμε μιλήσει μόνο μέσω τηλεφώνου και είχαμε ανταλλάξει μερικά mail. Ούτε είχα κλέψει τίποτα, οπότε δεν υπήρχε τίποτα για να με κατηγορήσει. Η κλοπή είναι η πιο συνηθισμένη αιτία για τεστ ανίχνευσης ψεύδους. «Πολλά συμβόλαια εργασίας στη Σερβία, αναφέρουν ότι πρέπει να κάνεις το τεστ ανίχνευσης ψεύδους εάν ο εργοδότης σου το απαιτεί. Με φωνάζουν σε πολλά εστιατόρια και τράπεζες να κάνω απλώς αυτό εδώ. Μου ζητάνε να κάνω εξετάσεις κατά αντιπαράθεση σε υπαλλήλους τους οποίους υποπτεύονται», είπε.

Η δεύτερη πιο συνηθισμένη αιτία για το τεστ είναι, φυσικά η αγάπη. «Δεν μπορώ να αντέξω αυτές τις υποθέσεις. Καταλήγω να καταστρέψω τις σχέσεις των ανθρώπων. Κάποιες φορές μπορεί να είναι επικίνδυνο. Η ζήλεια είναι κόλαση», συνέχισε. Μερικές φορές ο Slobodan ζητάει πολλά λεφτά σε περίεργα ζευγάρια απλά για να τους ξεφορτωθεί. «Επίσης, ποτέ δεν ανακρίνω παιδιά νεότερα των 14. Αυτό είναι κανόνας. Οι γονείς συχνά φέρνουν τα παιδιά για να κάνουμε ρωτήσεις για δύο πράγματα: τα λεφτά και τα ναρκωτικά», εξήγησε.

Άρχισε τον επόμενο γύρο των ερωτήσεων λέγοντάς μου να καθίσω ακίνητη και να ξεσταυρώσω τα πόδια μου.

Δουλεύεις στο VICE;

Nαι.

Οδηγείς για να πας στη δουλειά;

Όχι.

Αυτό προκάλεσε την πρώτη κορύφωση στον πολύγραφο του Slobodan. Ωστόσο, γιατί κάποιος να έλεγε ψέματα για ένα αυτοκίνητο; Δεν το έκανα. Απλά έλεγα ότι προσωπικά δεν οδηγούσα για να πάω στη δουλειά, οδηγεί η φίλη μου. Άρχισα να γελάω.

Ζεις μόνη;

Ναι.

Προφανώς, έλεγα ψέματα και πάλι. Ο Slobodan ρώτησε εάν ήμουν βέβαιη. Άρχισα λίγο να ενοχλούμαι, επειδή δεν μου είχε πει ότι θα με ρωτούσε πράγματα-συνέχεια των αρχικών. Του είπα ότι είχα γάτα αλλά είπε πως ήταν σίγουρος ότι έλεγα ψέματα. Σε εκείνο το σημείο, άρχισα να γελάω πραγματικά άγρια. Δεν το κατάλαβα. Όταν έφυγα από το διαμέρισμά μου εκείνο το πρωί δεν υπήρχε κανένας εκεί. Η μόνη εξήγηση που μπορούσα να σκεφτώ ήταν ότι προσφάτως σκεφτόμουν να ψάξω για συγκάτοικο.

- Σου αρέσει η δουλειά σου;

- Ναι.

Γαμώτο. Κι άλλη ακίδα ανέβηκε στον πολύγραφο. Προσπάθησα να μείνω ήρεμη όπως είχε ζητήσει, αλλά κατά λάθος σταύρωσα τα πόδια μου και μου φώναξε για αυτό. Προφανώς, μπλοκάρει την κυκλοφορία του αίματος και αλλοιώνει το αποτέλεσμα της συσκευής.

-Συμπαθείς την αρχισυντάκτριά σου;

-Να τη συμπαθώ; Εξακολουθώ να μην ξέρω τι να απαντήσω σε αυτήν την ερώτηση. Ναι, τη συμπαθώ. ΟΚ, μερικές φορές μπορεί να με τσαντίσει και είμαι σίγουρη ότι την τσαντίζω κι εγώ, αλλά αυτό δεν έχει να κάνει με το εάν την συμπαθώ ή όχι. ΟΚ, τη συμπαθώ.

Αυτό κατέληξε στην υψηλότερη κορύφωση της ημέρας μέχρι εκείνη τη στιγμή. Ο Slobodan, μου είπε κατάμουτρα ότι δεν τη συμπαθώ. Ίσως δεν έπρεπε να σταυρώσω τα πόδια μου; Δυστυχώς, η αρχισυντάκτρια -η οποία προφανώς μισώ- περίμενε αυτό το θέμα, οπότε δεν υπήρχε επιστροφή.

- Θα πούλαγες πληροφορίες σ' έναν ανταγωνιστή;

- Όχι.

Ευτυχώς, αυτό δεν προκάλεσε κορύφωση.

- Συμπαθείς την άλλη αρχισυντάκτριά σου;

- Τι γίνεται με αυτές τις ερωτήσεις; Φυσικά τη συμπαθώ. Πραγματικά, τη συμπαθώ.

Άλλη μια κορύφωση. Σε εκείνη τη φάση, δεν είχα ιδέα τι συνέβαινε.

- Θα υπέβαλες παραίτηση από τη δουλειά σου;

- Αυτή τη συγκεκριμένη δουλειά ή μιλάμε πιο γενικά - να παραιτηθώ από το VICE ή τη δημοσιογραφία; Όχι, δεν θα το έκανα για κανένα από τα δύο.

Ακόμα μία απότομη κορύφωση. Είχα αρχίσει πραγματικά να ενοχλούμαι.

- Έχεις κάτι εναντίον της αρχισυντάκτριάς σου;

- Όχι.

Όλα εντάξει.

Τα αποτελέσματά μου.

Η διαδικασία των ερωτήσεων, συνήθως, διαρκεί περίπου 30 λεπτά, αλλά εμείς τελειώσαμε σε 15 λεπτά. Ο Slobodan έδειξε μια καμπύλη γραμμή σε έναν υπολογιστή και μου είπε ότι ήταν εντελώς μπερδεμένο το αποτέλεσμα.

«Εντελώς μπερδεμένο», είπε. Εάν ήταν αληθινή εξέταση, θα έπρεπε να το επαναλάβουμε λόγω του επίμονου γέλιου μου και επειδή σταύρωνα τα πόδια μου. «Εάν το κάναμε αυτό σε ένα αστυνομικό τμήμα, θα έπρεπε να σε στείλω πίσω στο κελί σου και να περιμένω μέχρι την επόμενη μέρα για να σε ρωτήσω και πάλι».

Φαντάζεται ότι προσπάθησα να ξεγελάσω τον ανιχνευτή ψεύδους αλλά απέτυχα. Δεν βλέπω πώς απέτυχα αφού δεν έμαθε τίποτα για μένα. Τον ρώτησα εάν ήταν πιθανό να χειραγωγήσει τους ανθρώπους να πουν πράγματα για αυτούς, χωρίς να το σκεφτούν.

«Φυσικά, μπορώ να κάνω τους ανθρώπους να ομολογήσουν. Άκου πόσο ήρεμη είναι η φωνή μου», είπε. Πράγματι, η φωνή του σε αυτή τη φάση ήταν εξαιρετικά ήρεμη. Ο τόνος της φωνής του ήταν εντελώς διαφορετικός από εκείνον που είχε όταν με προκαλούσε, σχετικά με το άτομο με το οποίο υποτίθεται ότι ζούσα μαζί. «Μπορείς εύκολα να πετύχεις μια ομολογία, μόνο με τη διαχείριση του τόνου και της έντασης της φωνής σου».

Εκτός από το γέλιο και την αντοχή μου, ο Slobodan είπε ότι το τεστ μου ήταν μπερδεμένο λόγω του ανεπαρκούς ερωτηματολογίου και του γεγονότος ότι δεν γνωρίζαμε πολλά ο ένας για τον άλλον. «Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζεις την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο εξεταζόμενος και, ειδικά, να έχεις μια ιδέα για το λεξιλόγιό του. Στην περίπτωση των εγκληματιών, όλα βρίσκονται στην αργκό που χρησιμοποιούν. Η κατάσταση στην οποία ζει ο εξεταζόμενος. Για παράδειγμα, έχασαν τη δουλειά τους ή έχουν πρόβλημα αλκοολισμού; Η εμπειρία του εξεταστή είναι το πιο σημαντικό κομμάτι όλων. Είναι αδύνατο να ξεγελάσεις έναν έμπειρο εξεταστή», επέμεινε.

Τον ρώτησα τι του άρεσε στη δουλειά του. «Οι αντικρουόμενες απόψεις», απάντησε.

Όσο για μένα, συνειδητοποίησα ότι μισώ τα τεστ ανίχνευσης ψεύδους. Είναι αδύνατο να περιγράψεις τη ζωή σου με άσπρο-μαύρο. Δεν νομίζω ότι θα το ξαναδοκιμάσω, αλλά στο τέλος της μέρας (υποθέτω) ότι πάντα μπορώ να σταυρώσω τα πόδια μου.
Πηγή
Tromaktiko