2016-07-24 18:07:07
Το αποτυχημένο πραξικόπημα-οπερέτα (ή επίθεση αυτοκτονίας, σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές), που έγινε την προηγούμενη Παρασκευή στην Τουρκία, αποτέλεσε θείο δώρο για τον Ερντογάν και την κλίκα του. Αυτό είναι πλέον αδιαμφισβήτητο, καθώς τώρα η θέση του Ερντογάν ισχυροποιείται, αφού όλοι οι ηγέτες των ιμπεριαλιστικών χωρών (ακόμα και ο Πούτιν) αναγνωρίζουν την εξουσία του, ενώ του δίνεται η δυνατότητα να καθαρίσει τον κρατικό μηχανισμό από όσους τον αμφισβητούσαν επί χρόνια. Γι’ αυτό και προχώρησε αμέσως στο ξήλωμα και 2.500 δικαστικών, που δεν είχαν καμία εμφανή σχέση με το πραξικόπημα, και δεκάδων χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων, μπάτσων και στρατιωτικών.
Περιττεύει να σημειώσουμε πως πρόκειται για σύγκρουση ανάμεσα σε διαφορετικές μερίδες της τουρκικής εξουσιαστικής ολιγαρχίας. Για μια δυναστική σύγκρουση. Οπως έγραψε στη «Le Monde» ο τούρκος πολιτικός επιστήμονας Τσενγκίζ Ακτάρ (αστοφιλελεύθερος και όχι μαρξιστής), «καιρό τώρα, η τουρκική πολιτική ζυγαριά δεν ταλαντεύεται ανάμεσα στη δημοκρατία και τη δικτατορία, αλλά σε δύο δικτατορικούς τρόπους»
. Σ’ αυτή τη φάση, ο Ερντογάν είναι ο νικητής, αν και δεν είναι και τόσο δύσκολο να χαρακτηρίσει κανείς τη νίκη του πύρρειο, δεδομένου ότι η Τουρκία εξακολουθεί να παραμένει μια βαθιά διχασμένη χώρα. Οχι μόνο κοινωνικά, αλλά και πολιτικά. Αυτός ο διχασμός δεν μας επιτρέπει να μιλήσουμε για σταθεροποίηση του καθεστώτος Ερντογάν «εις το διηνεκές», μολονότι αυτή τη στιγμή βγαίνει εμφανέστατα ενισχυμένος.
Πολλοί βιάστηκαν να εκτιμήσουν πως είδαμε -και μάλιστα σε απευθείας τηλεοπτική μετάδοση- το πρώτο στην ιστορία αποτυχημένο πραξικόπημα του τουρκικού στρατού. Χρειάζεται μεγάλη αυθαιρεσία, όμως, για να βαφτίσεις τους συγκεκριμένους πραξικοπηματίες «τουρκικό στρατό». Προέρχονται από τους κόλπους του, αλλά δεν τον εκφράζουν. Οι συγκεκριμένοι πραξικοπηματίες ηττήθηκαν χάρη στον τουρκικό στρατό, την πανίσχυρη μυστική υπηρεσία (ΜΙΤ) και την αστυνομία, ένοπλα σώματα που ενήργησαν υπέρ του Ερντογάν.
Ο αποδιοπομπαίος τράγος
Η επίσημη εκδοχή που έδωσε ο Ερντογάν είναι ότι πίσω από το πραξικόπημα βρίσκονται οι οπαδοί του αυτοεξόριστου 75χρονου κληρικού Φετουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος κάποτε ήταν σύμμαχος και μέντοράς του, όμως διαφώνησε με την πολιτική του και από το 1999 ζει στην Πενσιλβάνια των ΗΠΑ, έχοντας αφήσει στην Τουρκία ένα τεράστιο δίκτυο επιχειρήσεων, ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων και επιρροών στον τουρκικό κρατικό μηχανισμό. Οι επίσημες ανακοινώσεις και τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ περιγράφουν το αποτυχημένο πραξικόπημα ως πραξικόπημα των «γκιουλενιστών». Εφτασαν στο σημείο να αφήσουν να εννοηθεί ότι υπάρχει και αμερικάνικος δάκτυλος, ίσως για να πιέσουν τις ΗΠΑ να εκδώσουν τον Γκιουλέν, αλλά και για να ενεργοποιήσουν τα «πατριωτικά» αισθήματα των πολιτών συσπειρώνοντάς τους γύρω από τον σουλτάνο Ερντογάν.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Ερντογάν το παίζει «αντιιμπεριαλιστής» για να παζαρέψει τα συμφέροντα της τουρκικής αστικής τάξης. Το έχει ξανακάνει, πρόσφατα με τους Κούρδους της Συρίας που οι Αμερικανοί δε θεωρούσαν «τρομοκράτες», και παλαιότερα με το παλαιστινιακό. Γιατί να μην το κάνει μια φορά ακόμα;
Αν και η ανάμιξη του Γκιουλέν δεν μπορεί να αποκλειστεί (παρά το γεγονός ότι το Ινστιτούτο που ελέγχει εξέδωσε ανακοίνωση κατά του πραξικοπήματος ήδη από το βράδυ της Παρασκευής), αυτός δεν έχει τόση δύναμη μέσα στο στρατό για να επιχειρήσει κάτι τέτοιο. Δεν είναι κεμαλιστής ο Γκιουλέν, ισλαμιστής είναι. Κι ο στρατός, ως γνωστόν, αναφέρεται στην κεμαλική και όχι στην ισλαμική παράδοση (την οποία απλώς έχει κατά καιρούς χρησιμοποιήσει καθαρά εργαλειακά).
Ο αμερικάνικος… δάκτυλος
Από την άλλη, στερείται σοβαρότητας η άποψη περί αμερικάνικου δακτύλου. Γιατί να οργανώσουν πραξικόπημα κατά του Ερντογάν οι Αμερικανοί, τη στιγμή που αυτός τους έχει παραχωρήσει τη βάση του Ιντζιρλίκ για να τη χρησιμοποιούν για τις επιθέσεις τους κατά του ISIS, ενώ μόλις πρόσφατα πέταξε το αγκάθι των τουρκο-ισραηλινών προστριβών, προχωρώντας σε πλήρη αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων των δύο χωρών; Οι Αμερικανοί δεν επιχείρησαν να ρίξουν τον Ερντογάν όταν τους «κουνιόταν» παριστάνοντας τον φιλοπαλαιστίνιο (είχε επισκεφτεί τη Γάζα και συνομιλούσε με τους «τρομοκράτες» της Χαμάς), τώρα που τα βρήκε με το Ισραήλ θα τον ρίξουν;
Πέραν αυτών, μπορεί κανείς να φανταστεί τόσο οπερετικά σχεδιασμένο και διαπραγμένο αμερικανόπνευστο πραξικόπημα σε μια χώρα σαν την Τουρκία; Μέλος του ΝΑΤΟ και με ιδιαίτερες σχέσεις με τον αμερικάνικο παράγοντα; Αν μη τι άλλο, αν η CIA σχεδίαζε το πραξικόπημα, θα κινητοποιούσε ικανό αριθμό αξιωματικών και στρατιωτικών δυνάμεων, θα είχε φροντίσει να αδρανοποιήσει άλλες δυνάμεις (για να μην τις βρει απέναντι), θα ήλεγχε τμήμα τουλάχιστον των μυστικών υπηρεσιών και της αστυνομίας. Θα ήταν ένα πραξικόπημα αξιώσεων (ακόμα κι αν δεν νικούσε) κι όχι μια οπερέτα που κατέρρευσε μέσα σε ελάχιστες ώρες.
Επιπλέον, το γεγονός ότι ο Ομπάμα και ο Κέρι βγήκαν και υπερασπίστηκαν την τουρκική κυβέρνηση ήδη από το βράδυ της Παρασκευής, όταν οι πραξικοπηματίες δεν είχαν ακόμα συντριβεί, δε δείχνει αμερικάνικο δάκτυλο υπέρ των πραξικοπηματιών, αλλά το αντίθετο. Στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ήταν η Αίγυπτος που μπλόκαρε την έκδοση ψηφίσματος κατά του πραξικοπήματος, με το αιτιολογικό ότι το αμερικανόπνευστο κείμενο προσέφερε υποστήριξη προς τη «δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση» (η Αίγυπτος ήθελε να αναφέρει ότι πρέπει να γίνουν σεβαστές οι «δημοκρατικές και συνταγματικές αρχές και οι κανόνες δικαίου», πράγμα που θα μπορούσαν να δεχτούν ακόμα και οι πραξικοπηματίες, αν επικρατούσαν).
Από την άλλη, δεν υπάρχει περίπτωση οι Αμερικανοί (όπως και ο Ερντογάν) να μη γνώριζαν ότι κάτι σχεδιάζεται. Ισως να το γνώριζε καιρό πριν και όχι μόνο λίγες ώρες πριν την εκδήλωσή του, όπως γράφτηκε στον τουρκικό Τύπο. Και να το άφησε να εξελιχθεί, γνωρίζοντας ότι η πλειοψηφία του στρατού είναι με το μέρος του. Ισως πράγματι να μην πρόλαβε να ξηλώσει τους βασικούς αντιπάλους του, να σχεδίαζε όντως να τους ξηλώσει στα τέλη του Ιούλη και αυτοί να επέσπευσαν το πραξικόπημα, αν και δεν ήταν καλά προετοιμασμένοι.
Το χρονικό μιας οπερέτας
Λεπτομέρειες, φυσικά, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε και σεναριολογία δεν κάνουμε. Το σίγουρο είναι ότι το πραξικόπημα ήταν καρικατούρα. Αυτό φάνηκε από το modus operandi των επίδοξων πραξικοπηματιών, όπως προκύπτει από το επιγραμματικό χρονικό των σημαντικότερων γεγονότων που εκτυλίχτηκαν από το απόγευμα της Παρασκευής 15 Ιούλη μέχρι το πρωί του Σαββάτου 16 Ιούλη. Αξίζει να το παραθέσουμε όπως το παρουσίασε το πρακτορείο Ρόιτερς.
Στις 7:30 το απόγευμα της Παρασκευής 15 Ιούλη, στρατιώτες κλείνουν τις δύο γέφυρες του Βοσπόρου αποκόπτοντας το ευρωπαϊκό από το ασιατικό τμήμα της Κωνσταντινούπολης, που είναι η οικονομική πρωτεύουσα της Τουρκίας. Την ίδια στιγμή, στη διοικητική πρωτεύουσα Αγκυρα ακούγονται πυροβολισμοί, ενώ μαχητικά αεροσκάφη και ελικόπτερα του στρατού πετούν σε χαμηλό ύψος πάνω από την πόλη. Μία ώρα αργότερα, ένα email στέλνεται στα τούρκικα τηλεοπτικά κανάλια, με μία ανακοίνωση που προέρχεται από το στρατό. Η ανακοίνωση έλεγε ότι ο στρατός πήρε την εξουσία για να προστατεύσει τη «δημοκρατική τάξη» και διαβεβαίωνε ότι οι υφιστάμενες διεθνείς σχέσεις της χώρας δε θα διαταραχθούν.
Πηγές του Ερντογάν (που βρίσκεται σε διακοπές στη Μαρμαρίδα) αναφέρουν ότι η ανακοίνωση δεν αντιπροσωπεύει την ανώτατη στρατιωτική διοίκηση. Την ίδια στιγμή, γίνεται γνωστό από το κρατικό ειδησεογραφικό πρακτορείο «Ανατολή», ότι ο αρχηγός των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων είναι όμηρος των στασιαστών στην Αγκυρα.
Στις 9:05 το βράδυ, το τουρκικό τηλεοπτικό κανάλι TRT1 πέφτει στα χέρια των πραξικοπηματιών. Στην ανακοίνωση που μεταδίδεται, οι πραξικοπηματίες αναφέρουν ότι θα συνταχθεί νέο Σύνταγμα της χώρας και θα εξασφαλιστεί η ελευθερία των πολιτών ανεξαρτήτως φυλής, θρησκείας και γλώσσας. Κατηγορούν την κυβέρνηση ότι διαβρώνει το δημοκρατικό και κοσμικό χαρακτήρα του κράτους και ανακοινώνουν ότι η διοίκηση της χώρας περνά στα χέρια ενός «συμβουλίου ειρήνης».
Είκοσι λεπτά αργότερα, ο τούρκος πρωθυπουργός αναφέρει ότι θα γίνει ό,τι χρειάζεται για να αποφευχθεί το πραξικόπημα, ακόμα κι αν αυτό οδηγήσει σε απώλειες. Λίγο αργότερα (στις 9:26), ο Ερντογάν εμφανίζεται μέσω βιντεοκλήσης στο CNN Turk και καλεί το λαό να κατέβει στους δρόμους και να διαδηλώσει κατά της απόπειρας πραξικοπήματος από μία μικρή μειοψηφία στρατιωτικών. Δηλώνει επίσης ότι επιστρέφει στην Αγκυρα. Ο υπουργός Δικαιοσύνης κατηγορεί τον Γκιουλέν ότι βρίσκεται πίσω από την απόπειρα πραξικοπήματος. Λίγα λεπτά αργότερα, στρατιωτικό ελικόπτερο βομβαρδίζει στόχους στην Αγκυρα, ενώ τεθωρακισμένα περικυκλώνουν το κοινοβούλιο και ανοίγουν πυρ (λίγο μετά τις 10 το βράδυ).
Γύρω στις έντεκα παρά τέταρτο το βράδυ, οι διοικητές του πρώτου σώματος στρατού και των ειδικών δυνάμεων καταγγέλλουν το πραξικόπημα. Λίγα λεπτά αργότερα (στις 11) ο Ομπάμα δηλώνει ότι όλα τα κόμματα στην Τουρκία θα πρέπει να στηρίξουν τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση και κάνει έκκληση για αυτοσυγκράτηση και αποφυγή της αιματοχυσίας. Αμέσως μετά, Ινστιτούτο που ελέγχεται από τον εξόριστο κληρικό Γκιουλέν αναφέρει σε ανακοίνωσή του ότι οι κατηγορίες πως αυτός είναι πίσω από το πραξικόπημα είναι ανεύθυνες και καταγγέλλει την ανάμιξη του στρατού στα πολιτικά πράγματα της Τουρκίας.
Στις 11:20, ο Κέρι συνομιλεί τηλεφωνικά με τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας και του λέει ότι υποστηρίζει απόλυτα τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση. Στις 11:40, μία βόμβα χτυπά το κοινοβούλιο στην Αγκυρα ενώ ακούγονται εκρήξεις στην Κωνσταντινούπολη. Στις 11:50, ο τούρκος πρωθυπουργός αναφέρει ότι η κατάσταση είναι υπό έλεγχο και κηρύσσει ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Αγκυρα. Στις 00:20 το αεροπλάνο που μεταφέρει τον Ερντογάν προσγειώνεται στο αεροδρόμιο «Ατατούρκ» της Κωνσταντινούπολης. Επτά λεπτά αργότερα, άλλες δύο οβίδες χτυπούν το κοινοβούλιο και οι βουλευτές κρύβονται για να σωθούν.
Στις 00:45, στρατιώτες εισβάλλουν στο κανάλι CNN Turk. Τρέμουν σαν τα ψάρια και το εγκαταλείπουν λίγη ώρα αργότερα, με την αστυνομία να τους προστατεύει από το οργισμένο πλήθος των οπαδών του Ερντογάν που έσπευσαν να εισβάλουν στο κανάλι. Την ίδια στιγμή, γύρω στους 30 στρατιώτες παραδίδονται στην κεντρική πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης, έχοντας περικυκλωθεί από την αστυνομία. Στη 1:00 τη νύχτα, ο Ερντογάν εμφανίζεται στο αεροδρόμιο μεταξύ χιλιάδων οπαδών του και δηλώνει ότι επιχειρήθηκε ανταρσία κατά της λαϊκής θέλησης και της ενότητας της χώρας.
Από τη στιγμή εκείνη είχε αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για τους επίδοξους πραξικοπηματίες, ορισμένοι από τους οποίους συνέχισαν να αντιστέκονται μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Το αρχηγείο των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων πέφτει στα χέρια των κυβερνητικών στις 5:10 το πρωί, ενώ 29 συνταγματάρχες και πέντε στρατηγοί ξηλώνονται. Στις 5:30 απελευθερώνεται ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων που ήταν όμηρος στα χέρια των πραξικοπηματιών. Μισή ώρα αργότερα, τα γραφεία των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών (ΜΙΤ) δέχονται επίθεση από στρατιωτικά ελικόπτερα, αλλά ο αρχηγός τους είναι ασφαλής και σε συνεχή επικοινωνία με τον Ερντογάν και τον πρωθυπουργό Γιλντιρίμ.
Στις 8 το πρωί, ο διοικητής του πρώτου σώματος στρατού Ουμίτ Ντουντάρ, που είχε τεθεί επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων μετά την αιχμαλωσία του αρχηγού του στρατού, δηλώνει ότι οι πραξικοπηματίες προέρχονται από τις τάξεις της αεροπορίας, της στρατιωτικής αστυνομίας και άλλων μονάδων, χωρίς να αναφέρει περισσότερες λεπτομέρειες. Μια ώρα μετά (στις 9 το πρωί) ο τούρκος υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Ομέρ Τσελίκ αναφέρει ότι η κατάσταση είναι πλέον κατά 90% υπό έλεγχο, αλλά ορισμένοι διοικητές εξακολουθούν να κρατούνται όμηροι. Στις 9:20 το πρωί, ο πρωθυπουργός Γιλντιρίμ κάνει δηλώσεις δίνοντας τα πρώτα στοιχεία των απωλειών του αποτυχημένου πραξικοπήματος (161 νεκροί, 1.440 τραυματίες, 2.839 στρατιώτες και υψηλόβαθμοι στρατιωτικοί συλληφθέντες) και καλεί το λαό να κατέβει στους δρόμους και τις πλατείες με τουρκικές σημαίες.
Καρικατούρα πραξικοπήματος
Τα ερωτήματα που προκύπτουν, επειδή δε γνωρίζουμε το παρασκήνιο, είναι πολλά, γι’ αυτό και οι θεωρίες συνωμοσίας είναι ακόμα περισσότερες. Και τροφοδοτούνται αυτές οι θεωρίες από τον αβάσταχτο ερασιτεχνισμό των επίδοξων πραξικοπηματιών και από τις «συμπτώσεις» που όλες λειτούργησαν υπέρ του Ερντογάν. Αν οι πραξικοπηματίες παραδίδονταν στους στρατηγούς, αυτοί θα έπρεπε να τους απαγχονίσουν, αποδίδοντάς τους ως τη βαρύτερη των κατηγοριών το ότι αμαύρωσαν την ιστορία των πραξικοπημάτων που έχει πραγματοποιήσει ο τουρκικός στρατός. Λέκιασαν την… πραξικοπηματική τιμή των τουρκικών ένοπλων δυνάμεων και γι’ αυτό και μόνο τους αξίζει θάνατος!
Το πρώτο που σκέφτεται κανείς αβίαστα, συγκρίνοντας αυτό το πραξικόπημα με τα παλαιότερα που έγιναν στην Τουρκία, είναι η αδιανόητη αδυναμία ελέγχου των ΜΜΕ και των στρατηγικών θέσεων του καθεστώτος από τους επίδοξους πραξικοπηματίες. Η επίθεση στο αρχηγείο των μυστικών υπηρεσιών έγινε πολύ αργά τη νύχτα, όταν άλλες ομάδες πραξικοπηματιών είχαν ήδη παραδοθεί! Η Βουλή συνεδρίαζε κανονικά για πάνω από τέσσερις ώρες, μέχρι τον βομβαρδισμό της (λίγο πριν από τα μεσάνυχτα), ενώ ο πρωθυπουργός είχε όλη την άνεση να καταγγείλει την απόπειρα πραξικοπήματος σε ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση!
Το CNN Turk αφέθηκε να εκπέμπει για πάνω από πέντε ώρες μετά από τις πρώτες κινήσεις των πραξικοπηματιών, ενώ οι στρατιώτες που στάλθηκαν να το καταλάβουν έτρεμαν κυριολεκτικά από το φόβο τους και μετά από λίγο έφυγαν άρον-άρον! Εκτός από το κρατικό κανάλι TRT1, η εκφωνήτρια του οποίου εξαναγκάστηκε να διαβάσει την ανακοίνωση των πραξικοπηματιών, πολλά από τα υπόλοιπα κανάλια λειτουργούσαν κανονικά! Αφήστε που η ανακοίνωση του πραξικοπήματος έγινε πρώτα με email (!!) για να ακολουθήσει μία ώρα μετά η ανακοίνωση στο TRT1.
Αυτά τα πράγματα, σε μία χώρα με μακρά παράδοση σε στρατιωτικά πραξικοπήματα, που όλα ήταν σκληρά και απόλυτα επιτυχημένα (τους αστούς πολιτικούς, όταν δεν τους απαγχόνιζαν, όπως τον Μεντερές, τους έβαζαν στη φυλακή μέχρι να σταθεροποιήσει η στρατιωτική χούντα την εξουσία της) είναι πραγματικό καραγκιοζιλίκι που παρόμοιό του δεν έχουμε ξαναδεί πουθενά. Το καραγκιοζιλίκι έρχεται να επιβεβαιώσει πως η απόπειρα πραξικοπήματος δεν έγινε από τις κορυφές του στρατού, αλλά από μια μερίδα της στρατιωτικής καμαρίλας, η οποία δεν είχε την έγκριση της ανώτατης ιεραρχίας και επιπλέον αναγκάστηκε να ενεργήσει βιαστικά και χωρίς στοιχειώδη προετοιμασία.
Για να έχουμε ένα καλύτερο μέτρο σύγκρισης, θυμίζουμε τι έγινε στη χώρα μας το 1967. Υπήρχαν τότε δύο χούντες. Η χούντα των στρατηγών, που ήλεγχε τον διαβόητο ΙΔΕΑ, και η χούντα των συνταγματαρχών, που –πέραν των άλλων- ήλεγχε και την ΚΥΠ. Και οι δύο είχαν επαφές με τον αμερικάνικο παράγοντα. Η χούντα των συνταγματαρχών κινήθηκε πρώτη, κατέλαβε τα κρίσιμα πόστα και η χούντα των στρατηγών δεν είχε άλλη επιλογή από το να υποταχτεί σ’ αυτή για να σώσει τα γαλόνια της. Αυτό τη διέταξε να κάνει και ο αμερικανικός παράγοντας. Οι επίδοξοι πραξικοπηματίες της Τουρκίας βρήκαν απέναντί τους και τους επικεφαλής του στρατού, και τη ΜΙΤ και την αστυνομία. Προφανώς (όπως δείχνει το αποτέλεσμα) και τον αμερικανικό παράγοντα.
Ποιος έσωσε τον Ερντογάν;
Ενα από τα μεγαλύτερα παραμύθια που κυκλοφορεί είναι ότι τον Ερντογάν (και τη «δημοκρατία» κατ’ επέκταση) τον έσωσε ο λαός που βγήκε στους δρόμους μαζικά για να αντισταθεί στο πραξικόπημα. Η αλήθεια όμως είναι ότι μερικές χιλιάδες οπαδοί του Ερντογάν δεν είναι ο λαός της Τουρκίας. Και περισσότεροι να ήταν οι άνθρωποι που βγήκαν στους δρόμους, δε θα μπορούσαν με γυμνά χέρια να τα βάλουν με στρατιωτικές μονάδες που θα άνοιγαν πυρ στο ψαχνό.
Οι οπαδοί αυτοί βρήκαν τη δύναμη να χτυπήσουν τους τρομαγμένους και χωρίς ηγεσία στρατιώτες, επειδή είχαν τις πλάτες της πλειοψηφίας του στρατού και της αστυνομίας. Ας μην ξεχνάμε ότι οι διοικητές των ειδικών δυνάμεων και της πρώτης στρατιάς στήριξαν από την αρχή τον Ερντογάν, ενώ ο αρχηγός του στρατού ήταν όμηρος των πραξικοπηματιών. Στρατός, χωροφυλακή (που είναι αστυνομικό σώμα διοικούμενο από το στρατό) και αστυνομία ήλεγξαν την κατάσταση, συγκρουόμενοι με τις δυνάμεις των πραξικοπηματιών όπου χρειάστηκε. Σ’ αυτές τις ένοπλες συγκρούσεις υπήρξε και ο μεγαλύτερος αριθμός των θυμάτων.
Τον Ερντογάν τον έσωσαν ο στρατός, η χωροφυλακή του, οι μυστικές υπηρεσίες και η αστυνομία, που κατόρθωσαν να κατατροπώσουν τους στασιαστές. Αν ο στρατός ήταν σύσσωμος υπέρ του πραξικοπήματος, οι άοπλοι διαδηλωτές δε θα μπορούσαν να κάνουν τίποτε. Θα τους βύθιζαν σε λουτρό αίματος. Αυτοί οι διαδηλωτές, που βγήκαν στο δρόμο μετά το τηλεοπτικό κάλεσμα από τον Ερντογάν, ήταν απλά ο… λαϊκοδημοκρατικός μαϊντανός που χρειαζόταν ο σουλτάνος για να κρύψει τη μπόχα που ξέρναγαν τα πιστά σ' αυτόν στρατιωτικά σώματα που τσάκισαν τους «τραγικούς» πραξικοπηματίες.
Μάλιστα, οι ισλαμιστές οπαδοί του Ερντογάν αποθρασύνθηκαν τόσο πολύ, που με τις πλάτες του στρατού και της αστυνομίας δεν επιδόθηκαν μόνο στις γνωστές ενέργειες εξευτελισμού των στρατιωτών των στασιαστών, αλλά έφτασαν στο σημείο να επιτεθούν εναντίον καταστημάτων σύριων μεταναστών ή νέων που κατανάλωναν αλκοόλ σε μπαρ της Κωνσταντινούπολης! Συνέχισαν την παράδοση του όχλου που έχει χρησιμοποιηθεί παλαιότερα από τα καθεστώτα της Τουρκίας.
Οι πραξικοπηματίες
Ποιοι όμως ήταν αυτοί που θέλησαν να ρίξουν τον Ερντογάν; Χωρίς μέχρι στιγμής κάποιος από τους συλληφθέντες να ομολογεί ότι ήταν πίσω από το πραξικόπημα (πέρα από την προφανώς κατασκευασμένη ομολογία ενός ξυλοκοπημένου αντισυνταγματάρχη, που παραδέχτηκε ότι ανήκε στο κίνημα του Γκιουλέν), αυτό που μπορούμε να πούμε είναι πως κάποια κέντρα εξουσίας μέσα στο στρατό ήταν δυσαρεστημένα από την πολιτική του Ερντογάν. Ενδεχομένως η τυχοδιωκτική πολιτική του, στο πλαίσιο της οποίας πότε πλασάρει τον εαυτό του σαν «αντιιμπεριαλιστή» και πότε εμφανίζεται ως υποστηρικτής ισλαμιστών «τρομοκρατών», όπως η παλαιστινιακή Χαμάς, και σίγουρα η πλήρης αποτυχία του στο Κουρδικό και στον πόλεμο κατά του ISIS (με αποτέλεσμα τελευταία να πληθαίνουν οι βομβιστικές επιθέσεις στις τουρκικές μεγαλουπόλεις), θα μπορούσαν να αποτελέσουν λόγους για ορισμένους στρατιωτικούς να θελήσουν να τον ανατρέψουν.
Το ίδιο είχε γίνει το 1997 με τον ισλαμιστή Ερμπακάν. Το αποκληθέν «βελούδινο πραξικόπημα» του στρατού ανέτρεψε τότε τον Ερμπακάν. Κάποιοι ενδεχομένως πίστεψαν ότι μπορούν να κάνουν το ίδιο με τον μαθητή του Ερμπακάν, τον Ερντογάν. Κάποιοι άλλοι, ανώτεροι στην ιεραρχία, μπορεί να τους ενθάρρυναν, για να δουν τι βάθος έχει η κίνησή τους ή για να «πουλήσουν» στη συνέχεια την πληροφορία στον Ερντογάν, μαζί με τη στρατιωτική υποστήριξή τους, φυσικά. Πολλές υποθέσεις μπορούν να γίνουν και βάσει αυτών να κατασκευαστούν περισσότερα σενάρια. Χωρίς στοιχεία, όμως, χωρίς κάποιες ασφαλείς ενδείξεις έστω, δεν μπορεί να γίνει καμιά εκτίμηση.
Η «δημοκρατία» εκδικείται!
Το πιο προκλητικό απ’ όλα είναι το γεγονός ότι ο Ερντογάν, o μακελάρης των διαδηλωτών της Ταξίμ και στη συνέχεια του κινήματος αντίστασης που προκάλεσε αυτό το μακελειό (με 8.000 τραυματίες και τουλάχιστον οκτώ νεκρούς, μεταξύ των οποίων 15χρονα παιδιά), «νομιμοποιείται» να το παίζει «δημοκράτης». Ο σουλτάνος καλεί το λαό να κατέβει στους δρόμους για να υπερασπιστεί τη «δημοκρατία»!
Οταν όμως ακόμα και το φιλοκουρδικό κόμμα (HDP) συνυπογράφει την κοινή ανακοίνωση των τεσσάρων κομμάτων του τουρκικού κοινοβουλίου (μαζί με το κυβερνητικό AKP, το κεμαλικό CHP και το εθνικιστικό MHP), που καταγγέλλει το πραξικόπημα και στηρίζει την τουρκική κυβέρνηση (την ίδια κυβέρνηση που πρόσφατα επέβαλε απαγόρευση κυκλοφορίας σε 39 πόλεις του τουρκικού Κουρδιστάν), όταν όλοι οι ιμπεριαλιστές ηγέτες στέλνουν μηνύματα στήριξης της «δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης», γιατί να μην ξεσαλώσει ο Ερντογάν;
Δύο είναι τα επίπεδα στα οποία κινείται ο Ερντογάν, που συμπεριφέρεται σαν απόλυτος μονάρχης αφού κατάφερε να ξεφορτωθεί τη μία μετά την άλλη τις ισχυρές προσωπικότητες και συνιδρυτές του ΑΚΡ που θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν τη μονοκρατορία του (πρώτα τον Γκιουλ και μετά τον Νταβούτογλου), βάζοντας στη θέση τους σφουγγοκωλάριους απόλυτα ελεγχόμενους από τον ίδιο. Το πρώτο επίπεδο είναι η ενίσχυση του ισλαμιστικού όχλου, στον οποίο υποτίθεται ότι ο Ερντογάν δίνει λογαριασμό, «ακούγοντας τη φωνή του». «Ο λαός θέλει θανάτωση των στασιαστών, όχι να τους έχει στη φυλακή και να τους ταΐζει» φωνάζει από την τηλεόραση ο σουλτάνος για να τον μακαρίσουν οι πιστοί υπήκοοί του (άφεριμ παντισάχ). Δεν έχει σημασία αν θα επαναφέρει τελικά τη θανατική ποινή. Σημασία έχει ότι εξάπτει τα αισθήματα του όχλου και δημιουργεί εργαλεία διαπραγμάτευσης με τις δυτικές πρωτεύουσες. Οι ελεγχόμενοι από το ΑΚΡ ιερωμένοι ανακοινώνουν ότι θ’ αφήσουν άταφους τους νεκρούς στασιαστές. Για να έρθει μετά ο… μεγαλόψυχος δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης (κανονική μαριονέτα του Ερντογάν) να ανακοινώσει ότι θα ταφούν, αλλά σε χωριστό νεκροταφείο, ειδικό για προδότες!
Σ’ αυτή την τακτική υπάγεται και η εμφάνιση μπροστά στις κάμερες των θεωρούμενων ως «υπόπτων» ανώτατων αξιωματικών, με εμφανή σημάδια κακοποίησης. Οπως ο πρώην αρχηγός της αεροπορίας Ακίν Οζτούρκ, που θεωρείται από τους εγκεφάλους του πραξικοπήματος μολονότι ο ίδιος το αρνείται. Ο Οζτούρκ αποστρατεύτηκε πρόσφατα λόγω ηλικίας, αλλά εξακολουθούσε να αποτελεί μέλος του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου, ενώ είχε διατελέσει στρατιωτικός ακόλουθος στο Ισραήλ τη δεκαετία του ’90.
Το δεύτερο επίπεδο είναι το πιο ουσιαστικό για τον Ερντογάν. Εκκαθαρίζει τον κρατικό μηχανισμό. Από τους συνολικά 360 ανώτατους αξιωματικούς του στρατού, οι 100 διώκονται, πράγμα που δείχνει το μέγεθος της εκκαθάρισης που επιχειρεί ο Ερντογάν. Οι διώξεις έχουν εξαπλωθεί τόσο, που οι δημόσιοι υπάλληλοι, μπάτσοι, δικαστικοί μέχρι και εκπαιδευτικοί και πανεπιστημιακοί που ξηλώθηκαν ξεπερνούν τους 50.000! Μιλάμε για κανονικό ξεπάτωμα.
Τώρα ίσως να είναι η ευκαιρία για τον Ερντογάν να πάει σε εκλογές προκειμένου να πετύχει την πολυπόθητη πλειοψηφία για να περάσει τις συνταγματικές αλλαγές που θα ενισχύσουν ακόμα περισσότερο την εξουσία του. Εκτός κι αν αποφασίσει να επιβάλει στην πράξη τις υπερεξουσίες του, μέσω μιας μόνιμης κατάστασης «έκτακτης ανάγκης». Προς το παρόν, κήρυξε τρίμηνη κατάσταση «έκτακτης ανάγκης», μολονότι το πραξικόπημα κατεστάλη πλήρως. Ο καιρός θα δείξει αν αυτή θα γίνει μόνιμη. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το πραξικόπημα… πέτυχε. Η επιτυχία όμως δεν ήταν των πραξικοπηματιών...
Νέος γύρος
Οι ιμπεριαλιστικές πρωτεύουσες στήριξαν τον Ερντογάν, καθώς δεν είχαν άλλη επιλογή. Αυτός έχει το μεγαλύτερο λαϊκό έρεισμα και στηρίζεται και από τις κορυφές του στρατού και των μυστικών υπηρεσιών, με τις οποίες έχει προφανώς κάνει τις συμφωνίες του.
Την ίδια στιγμή, δεν τους αρέσει καθόλου η ισχυροποίηση του Ερντογάν. Ποτέ οι ιμπεριαλιστές δεν αγάπησαν ισχυρό περιφερειακό ηγέτη, γιατί βγάζει γλώσσα, εγείρει απαιτήσεις, δημιουργεί προβλήματα. Προς το παρόν, παρακολουθούν τον Ερντογάν να κάνει μαζικές εκκαθαρίσεις και να εξάπτει τα αισθήματα του ισλαμιστικού όχλου και περιορίζονται σε γενικές αναφορές περί «δημοκρατίας» και «κράτους δικαίου». Μόνο στο ζήτημα της επαναφοράς της θανατικής ποινής εκφράζουν την «κάθετη αντίθεσή» τους. Προσφέρουν έτσι στον Ερντογάν την ευκαιρία να κάνει την κωλοτούμπα του μπροστά στον οπαδικό όχλο, ενώ εμφανίζονται στη δική τους «κοινή γνώμη» ως υπερασπιστές των αρχών της δημοκρατίας και του ανθρωπισμού.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο ισχυροποιούμενος Ερντογάν, που τελευταία κατέγραψε αποτυχίες και στο Κουρδικό και στο Συριακό και στη σπέκουλά του με το Παλαιστινιακό, θα προσπαθήσει να κερδίσει πόντους που έχασε. Αντίθετα, οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις θα προσπαθήσουν να του ψαλιδίσουν τα φτερά. Θα υπάρξει σίγουρα μια διελκυστίνδα, την οποία θα παρακολουθούμε και θα σχολιάζουμε.
Εκείνο, όμως, που πρέπει να τονιστεί εν κατακλείδι, είναι πως οι λαοί της Τουρκίας καλούνται να επιλέξουν ανάμεσα στη Σκύλλα και στη Χάρυβδη. Καλούνται να γίνουν καύσιμη ύλη στον δυναστικό αγώνα δυνάμεων εξίσου αντιδραστικών, που μοναδικό σκοπό έχει το μοίρασμα της εξουσιαστικής λείας και όχι τη βελτίωση της ζωής του λαού. Μόνο αν φουντώσει ο ταξικός αγώνας μπορεί ο λαός να περιμένει καλύτερες μέρες.
Πηγή Tromaktiko
Περιττεύει να σημειώσουμε πως πρόκειται για σύγκρουση ανάμεσα σε διαφορετικές μερίδες της τουρκικής εξουσιαστικής ολιγαρχίας. Για μια δυναστική σύγκρουση. Οπως έγραψε στη «Le Monde» ο τούρκος πολιτικός επιστήμονας Τσενγκίζ Ακτάρ (αστοφιλελεύθερος και όχι μαρξιστής), «καιρό τώρα, η τουρκική πολιτική ζυγαριά δεν ταλαντεύεται ανάμεσα στη δημοκρατία και τη δικτατορία, αλλά σε δύο δικτατορικούς τρόπους»
Πολλοί βιάστηκαν να εκτιμήσουν πως είδαμε -και μάλιστα σε απευθείας τηλεοπτική μετάδοση- το πρώτο στην ιστορία αποτυχημένο πραξικόπημα του τουρκικού στρατού. Χρειάζεται μεγάλη αυθαιρεσία, όμως, για να βαφτίσεις τους συγκεκριμένους πραξικοπηματίες «τουρκικό στρατό». Προέρχονται από τους κόλπους του, αλλά δεν τον εκφράζουν. Οι συγκεκριμένοι πραξικοπηματίες ηττήθηκαν χάρη στον τουρκικό στρατό, την πανίσχυρη μυστική υπηρεσία (ΜΙΤ) και την αστυνομία, ένοπλα σώματα που ενήργησαν υπέρ του Ερντογάν.
Ο αποδιοπομπαίος τράγος
Η επίσημη εκδοχή που έδωσε ο Ερντογάν είναι ότι πίσω από το πραξικόπημα βρίσκονται οι οπαδοί του αυτοεξόριστου 75χρονου κληρικού Φετουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος κάποτε ήταν σύμμαχος και μέντοράς του, όμως διαφώνησε με την πολιτική του και από το 1999 ζει στην Πενσιλβάνια των ΗΠΑ, έχοντας αφήσει στην Τουρκία ένα τεράστιο δίκτυο επιχειρήσεων, ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων και επιρροών στον τουρκικό κρατικό μηχανισμό. Οι επίσημες ανακοινώσεις και τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ περιγράφουν το αποτυχημένο πραξικόπημα ως πραξικόπημα των «γκιουλενιστών». Εφτασαν στο σημείο να αφήσουν να εννοηθεί ότι υπάρχει και αμερικάνικος δάκτυλος, ίσως για να πιέσουν τις ΗΠΑ να εκδώσουν τον Γκιουλέν, αλλά και για να ενεργοποιήσουν τα «πατριωτικά» αισθήματα των πολιτών συσπειρώνοντάς τους γύρω από τον σουλτάνο Ερντογάν.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Ερντογάν το παίζει «αντιιμπεριαλιστής» για να παζαρέψει τα συμφέροντα της τουρκικής αστικής τάξης. Το έχει ξανακάνει, πρόσφατα με τους Κούρδους της Συρίας που οι Αμερικανοί δε θεωρούσαν «τρομοκράτες», και παλαιότερα με το παλαιστινιακό. Γιατί να μην το κάνει μια φορά ακόμα;
Αν και η ανάμιξη του Γκιουλέν δεν μπορεί να αποκλειστεί (παρά το γεγονός ότι το Ινστιτούτο που ελέγχει εξέδωσε ανακοίνωση κατά του πραξικοπήματος ήδη από το βράδυ της Παρασκευής), αυτός δεν έχει τόση δύναμη μέσα στο στρατό για να επιχειρήσει κάτι τέτοιο. Δεν είναι κεμαλιστής ο Γκιουλέν, ισλαμιστής είναι. Κι ο στρατός, ως γνωστόν, αναφέρεται στην κεμαλική και όχι στην ισλαμική παράδοση (την οποία απλώς έχει κατά καιρούς χρησιμοποιήσει καθαρά εργαλειακά).
Ο αμερικάνικος… δάκτυλος
Από την άλλη, στερείται σοβαρότητας η άποψη περί αμερικάνικου δακτύλου. Γιατί να οργανώσουν πραξικόπημα κατά του Ερντογάν οι Αμερικανοί, τη στιγμή που αυτός τους έχει παραχωρήσει τη βάση του Ιντζιρλίκ για να τη χρησιμοποιούν για τις επιθέσεις τους κατά του ISIS, ενώ μόλις πρόσφατα πέταξε το αγκάθι των τουρκο-ισραηλινών προστριβών, προχωρώντας σε πλήρη αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων των δύο χωρών; Οι Αμερικανοί δεν επιχείρησαν να ρίξουν τον Ερντογάν όταν τους «κουνιόταν» παριστάνοντας τον φιλοπαλαιστίνιο (είχε επισκεφτεί τη Γάζα και συνομιλούσε με τους «τρομοκράτες» της Χαμάς), τώρα που τα βρήκε με το Ισραήλ θα τον ρίξουν;
Πέραν αυτών, μπορεί κανείς να φανταστεί τόσο οπερετικά σχεδιασμένο και διαπραγμένο αμερικανόπνευστο πραξικόπημα σε μια χώρα σαν την Τουρκία; Μέλος του ΝΑΤΟ και με ιδιαίτερες σχέσεις με τον αμερικάνικο παράγοντα; Αν μη τι άλλο, αν η CIA σχεδίαζε το πραξικόπημα, θα κινητοποιούσε ικανό αριθμό αξιωματικών και στρατιωτικών δυνάμεων, θα είχε φροντίσει να αδρανοποιήσει άλλες δυνάμεις (για να μην τις βρει απέναντι), θα ήλεγχε τμήμα τουλάχιστον των μυστικών υπηρεσιών και της αστυνομίας. Θα ήταν ένα πραξικόπημα αξιώσεων (ακόμα κι αν δεν νικούσε) κι όχι μια οπερέτα που κατέρρευσε μέσα σε ελάχιστες ώρες.
Επιπλέον, το γεγονός ότι ο Ομπάμα και ο Κέρι βγήκαν και υπερασπίστηκαν την τουρκική κυβέρνηση ήδη από το βράδυ της Παρασκευής, όταν οι πραξικοπηματίες δεν είχαν ακόμα συντριβεί, δε δείχνει αμερικάνικο δάκτυλο υπέρ των πραξικοπηματιών, αλλά το αντίθετο. Στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ήταν η Αίγυπτος που μπλόκαρε την έκδοση ψηφίσματος κατά του πραξικοπήματος, με το αιτιολογικό ότι το αμερικανόπνευστο κείμενο προσέφερε υποστήριξη προς τη «δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση» (η Αίγυπτος ήθελε να αναφέρει ότι πρέπει να γίνουν σεβαστές οι «δημοκρατικές και συνταγματικές αρχές και οι κανόνες δικαίου», πράγμα που θα μπορούσαν να δεχτούν ακόμα και οι πραξικοπηματίες, αν επικρατούσαν).
Από την άλλη, δεν υπάρχει περίπτωση οι Αμερικανοί (όπως και ο Ερντογάν) να μη γνώριζαν ότι κάτι σχεδιάζεται. Ισως να το γνώριζε καιρό πριν και όχι μόνο λίγες ώρες πριν την εκδήλωσή του, όπως γράφτηκε στον τουρκικό Τύπο. Και να το άφησε να εξελιχθεί, γνωρίζοντας ότι η πλειοψηφία του στρατού είναι με το μέρος του. Ισως πράγματι να μην πρόλαβε να ξηλώσει τους βασικούς αντιπάλους του, να σχεδίαζε όντως να τους ξηλώσει στα τέλη του Ιούλη και αυτοί να επέσπευσαν το πραξικόπημα, αν και δεν ήταν καλά προετοιμασμένοι.
Το χρονικό μιας οπερέτας
Λεπτομέρειες, φυσικά, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε και σεναριολογία δεν κάνουμε. Το σίγουρο είναι ότι το πραξικόπημα ήταν καρικατούρα. Αυτό φάνηκε από το modus operandi των επίδοξων πραξικοπηματιών, όπως προκύπτει από το επιγραμματικό χρονικό των σημαντικότερων γεγονότων που εκτυλίχτηκαν από το απόγευμα της Παρασκευής 15 Ιούλη μέχρι το πρωί του Σαββάτου 16 Ιούλη. Αξίζει να το παραθέσουμε όπως το παρουσίασε το πρακτορείο Ρόιτερς.
Στις 7:30 το απόγευμα της Παρασκευής 15 Ιούλη, στρατιώτες κλείνουν τις δύο γέφυρες του Βοσπόρου αποκόπτοντας το ευρωπαϊκό από το ασιατικό τμήμα της Κωνσταντινούπολης, που είναι η οικονομική πρωτεύουσα της Τουρκίας. Την ίδια στιγμή, στη διοικητική πρωτεύουσα Αγκυρα ακούγονται πυροβολισμοί, ενώ μαχητικά αεροσκάφη και ελικόπτερα του στρατού πετούν σε χαμηλό ύψος πάνω από την πόλη. Μία ώρα αργότερα, ένα email στέλνεται στα τούρκικα τηλεοπτικά κανάλια, με μία ανακοίνωση που προέρχεται από το στρατό. Η ανακοίνωση έλεγε ότι ο στρατός πήρε την εξουσία για να προστατεύσει τη «δημοκρατική τάξη» και διαβεβαίωνε ότι οι υφιστάμενες διεθνείς σχέσεις της χώρας δε θα διαταραχθούν.
Πηγές του Ερντογάν (που βρίσκεται σε διακοπές στη Μαρμαρίδα) αναφέρουν ότι η ανακοίνωση δεν αντιπροσωπεύει την ανώτατη στρατιωτική διοίκηση. Την ίδια στιγμή, γίνεται γνωστό από το κρατικό ειδησεογραφικό πρακτορείο «Ανατολή», ότι ο αρχηγός των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων είναι όμηρος των στασιαστών στην Αγκυρα.
Στις 9:05 το βράδυ, το τουρκικό τηλεοπτικό κανάλι TRT1 πέφτει στα χέρια των πραξικοπηματιών. Στην ανακοίνωση που μεταδίδεται, οι πραξικοπηματίες αναφέρουν ότι θα συνταχθεί νέο Σύνταγμα της χώρας και θα εξασφαλιστεί η ελευθερία των πολιτών ανεξαρτήτως φυλής, θρησκείας και γλώσσας. Κατηγορούν την κυβέρνηση ότι διαβρώνει το δημοκρατικό και κοσμικό χαρακτήρα του κράτους και ανακοινώνουν ότι η διοίκηση της χώρας περνά στα χέρια ενός «συμβουλίου ειρήνης».
Είκοσι λεπτά αργότερα, ο τούρκος πρωθυπουργός αναφέρει ότι θα γίνει ό,τι χρειάζεται για να αποφευχθεί το πραξικόπημα, ακόμα κι αν αυτό οδηγήσει σε απώλειες. Λίγο αργότερα (στις 9:26), ο Ερντογάν εμφανίζεται μέσω βιντεοκλήσης στο CNN Turk και καλεί το λαό να κατέβει στους δρόμους και να διαδηλώσει κατά της απόπειρας πραξικοπήματος από μία μικρή μειοψηφία στρατιωτικών. Δηλώνει επίσης ότι επιστρέφει στην Αγκυρα. Ο υπουργός Δικαιοσύνης κατηγορεί τον Γκιουλέν ότι βρίσκεται πίσω από την απόπειρα πραξικοπήματος. Λίγα λεπτά αργότερα, στρατιωτικό ελικόπτερο βομβαρδίζει στόχους στην Αγκυρα, ενώ τεθωρακισμένα περικυκλώνουν το κοινοβούλιο και ανοίγουν πυρ (λίγο μετά τις 10 το βράδυ).
Γύρω στις έντεκα παρά τέταρτο το βράδυ, οι διοικητές του πρώτου σώματος στρατού και των ειδικών δυνάμεων καταγγέλλουν το πραξικόπημα. Λίγα λεπτά αργότερα (στις 11) ο Ομπάμα δηλώνει ότι όλα τα κόμματα στην Τουρκία θα πρέπει να στηρίξουν τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση και κάνει έκκληση για αυτοσυγκράτηση και αποφυγή της αιματοχυσίας. Αμέσως μετά, Ινστιτούτο που ελέγχεται από τον εξόριστο κληρικό Γκιουλέν αναφέρει σε ανακοίνωσή του ότι οι κατηγορίες πως αυτός είναι πίσω από το πραξικόπημα είναι ανεύθυνες και καταγγέλλει την ανάμιξη του στρατού στα πολιτικά πράγματα της Τουρκίας.
Στις 11:20, ο Κέρι συνομιλεί τηλεφωνικά με τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας και του λέει ότι υποστηρίζει απόλυτα τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση. Στις 11:40, μία βόμβα χτυπά το κοινοβούλιο στην Αγκυρα ενώ ακούγονται εκρήξεις στην Κωνσταντινούπολη. Στις 11:50, ο τούρκος πρωθυπουργός αναφέρει ότι η κατάσταση είναι υπό έλεγχο και κηρύσσει ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Αγκυρα. Στις 00:20 το αεροπλάνο που μεταφέρει τον Ερντογάν προσγειώνεται στο αεροδρόμιο «Ατατούρκ» της Κωνσταντινούπολης. Επτά λεπτά αργότερα, άλλες δύο οβίδες χτυπούν το κοινοβούλιο και οι βουλευτές κρύβονται για να σωθούν.
Στις 00:45, στρατιώτες εισβάλλουν στο κανάλι CNN Turk. Τρέμουν σαν τα ψάρια και το εγκαταλείπουν λίγη ώρα αργότερα, με την αστυνομία να τους προστατεύει από το οργισμένο πλήθος των οπαδών του Ερντογάν που έσπευσαν να εισβάλουν στο κανάλι. Την ίδια στιγμή, γύρω στους 30 στρατιώτες παραδίδονται στην κεντρική πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης, έχοντας περικυκλωθεί από την αστυνομία. Στη 1:00 τη νύχτα, ο Ερντογάν εμφανίζεται στο αεροδρόμιο μεταξύ χιλιάδων οπαδών του και δηλώνει ότι επιχειρήθηκε ανταρσία κατά της λαϊκής θέλησης και της ενότητας της χώρας.
Από τη στιγμή εκείνη είχε αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για τους επίδοξους πραξικοπηματίες, ορισμένοι από τους οποίους συνέχισαν να αντιστέκονται μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Το αρχηγείο των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων πέφτει στα χέρια των κυβερνητικών στις 5:10 το πρωί, ενώ 29 συνταγματάρχες και πέντε στρατηγοί ξηλώνονται. Στις 5:30 απελευθερώνεται ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων που ήταν όμηρος στα χέρια των πραξικοπηματιών. Μισή ώρα αργότερα, τα γραφεία των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών (ΜΙΤ) δέχονται επίθεση από στρατιωτικά ελικόπτερα, αλλά ο αρχηγός τους είναι ασφαλής και σε συνεχή επικοινωνία με τον Ερντογάν και τον πρωθυπουργό Γιλντιρίμ.
Στις 8 το πρωί, ο διοικητής του πρώτου σώματος στρατού Ουμίτ Ντουντάρ, που είχε τεθεί επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων μετά την αιχμαλωσία του αρχηγού του στρατού, δηλώνει ότι οι πραξικοπηματίες προέρχονται από τις τάξεις της αεροπορίας, της στρατιωτικής αστυνομίας και άλλων μονάδων, χωρίς να αναφέρει περισσότερες λεπτομέρειες. Μια ώρα μετά (στις 9 το πρωί) ο τούρκος υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Ομέρ Τσελίκ αναφέρει ότι η κατάσταση είναι πλέον κατά 90% υπό έλεγχο, αλλά ορισμένοι διοικητές εξακολουθούν να κρατούνται όμηροι. Στις 9:20 το πρωί, ο πρωθυπουργός Γιλντιρίμ κάνει δηλώσεις δίνοντας τα πρώτα στοιχεία των απωλειών του αποτυχημένου πραξικοπήματος (161 νεκροί, 1.440 τραυματίες, 2.839 στρατιώτες και υψηλόβαθμοι στρατιωτικοί συλληφθέντες) και καλεί το λαό να κατέβει στους δρόμους και τις πλατείες με τουρκικές σημαίες.
Καρικατούρα πραξικοπήματος
Τα ερωτήματα που προκύπτουν, επειδή δε γνωρίζουμε το παρασκήνιο, είναι πολλά, γι’ αυτό και οι θεωρίες συνωμοσίας είναι ακόμα περισσότερες. Και τροφοδοτούνται αυτές οι θεωρίες από τον αβάσταχτο ερασιτεχνισμό των επίδοξων πραξικοπηματιών και από τις «συμπτώσεις» που όλες λειτούργησαν υπέρ του Ερντογάν. Αν οι πραξικοπηματίες παραδίδονταν στους στρατηγούς, αυτοί θα έπρεπε να τους απαγχονίσουν, αποδίδοντάς τους ως τη βαρύτερη των κατηγοριών το ότι αμαύρωσαν την ιστορία των πραξικοπημάτων που έχει πραγματοποιήσει ο τουρκικός στρατός. Λέκιασαν την… πραξικοπηματική τιμή των τουρκικών ένοπλων δυνάμεων και γι’ αυτό και μόνο τους αξίζει θάνατος!
Το πρώτο που σκέφτεται κανείς αβίαστα, συγκρίνοντας αυτό το πραξικόπημα με τα παλαιότερα που έγιναν στην Τουρκία, είναι η αδιανόητη αδυναμία ελέγχου των ΜΜΕ και των στρατηγικών θέσεων του καθεστώτος από τους επίδοξους πραξικοπηματίες. Η επίθεση στο αρχηγείο των μυστικών υπηρεσιών έγινε πολύ αργά τη νύχτα, όταν άλλες ομάδες πραξικοπηματιών είχαν ήδη παραδοθεί! Η Βουλή συνεδρίαζε κανονικά για πάνω από τέσσερις ώρες, μέχρι τον βομβαρδισμό της (λίγο πριν από τα μεσάνυχτα), ενώ ο πρωθυπουργός είχε όλη την άνεση να καταγγείλει την απόπειρα πραξικοπήματος σε ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση!
Το CNN Turk αφέθηκε να εκπέμπει για πάνω από πέντε ώρες μετά από τις πρώτες κινήσεις των πραξικοπηματιών, ενώ οι στρατιώτες που στάλθηκαν να το καταλάβουν έτρεμαν κυριολεκτικά από το φόβο τους και μετά από λίγο έφυγαν άρον-άρον! Εκτός από το κρατικό κανάλι TRT1, η εκφωνήτρια του οποίου εξαναγκάστηκε να διαβάσει την ανακοίνωση των πραξικοπηματιών, πολλά από τα υπόλοιπα κανάλια λειτουργούσαν κανονικά! Αφήστε που η ανακοίνωση του πραξικοπήματος έγινε πρώτα με email (!!) για να ακολουθήσει μία ώρα μετά η ανακοίνωση στο TRT1.
Αυτά τα πράγματα, σε μία χώρα με μακρά παράδοση σε στρατιωτικά πραξικοπήματα, που όλα ήταν σκληρά και απόλυτα επιτυχημένα (τους αστούς πολιτικούς, όταν δεν τους απαγχόνιζαν, όπως τον Μεντερές, τους έβαζαν στη φυλακή μέχρι να σταθεροποιήσει η στρατιωτική χούντα την εξουσία της) είναι πραγματικό καραγκιοζιλίκι που παρόμοιό του δεν έχουμε ξαναδεί πουθενά. Το καραγκιοζιλίκι έρχεται να επιβεβαιώσει πως η απόπειρα πραξικοπήματος δεν έγινε από τις κορυφές του στρατού, αλλά από μια μερίδα της στρατιωτικής καμαρίλας, η οποία δεν είχε την έγκριση της ανώτατης ιεραρχίας και επιπλέον αναγκάστηκε να ενεργήσει βιαστικά και χωρίς στοιχειώδη προετοιμασία.
Για να έχουμε ένα καλύτερο μέτρο σύγκρισης, θυμίζουμε τι έγινε στη χώρα μας το 1967. Υπήρχαν τότε δύο χούντες. Η χούντα των στρατηγών, που ήλεγχε τον διαβόητο ΙΔΕΑ, και η χούντα των συνταγματαρχών, που –πέραν των άλλων- ήλεγχε και την ΚΥΠ. Και οι δύο είχαν επαφές με τον αμερικάνικο παράγοντα. Η χούντα των συνταγματαρχών κινήθηκε πρώτη, κατέλαβε τα κρίσιμα πόστα και η χούντα των στρατηγών δεν είχε άλλη επιλογή από το να υποταχτεί σ’ αυτή για να σώσει τα γαλόνια της. Αυτό τη διέταξε να κάνει και ο αμερικανικός παράγοντας. Οι επίδοξοι πραξικοπηματίες της Τουρκίας βρήκαν απέναντί τους και τους επικεφαλής του στρατού, και τη ΜΙΤ και την αστυνομία. Προφανώς (όπως δείχνει το αποτέλεσμα) και τον αμερικανικό παράγοντα.
Ποιος έσωσε τον Ερντογάν;
Ενα από τα μεγαλύτερα παραμύθια που κυκλοφορεί είναι ότι τον Ερντογάν (και τη «δημοκρατία» κατ’ επέκταση) τον έσωσε ο λαός που βγήκε στους δρόμους μαζικά για να αντισταθεί στο πραξικόπημα. Η αλήθεια όμως είναι ότι μερικές χιλιάδες οπαδοί του Ερντογάν δεν είναι ο λαός της Τουρκίας. Και περισσότεροι να ήταν οι άνθρωποι που βγήκαν στους δρόμους, δε θα μπορούσαν με γυμνά χέρια να τα βάλουν με στρατιωτικές μονάδες που θα άνοιγαν πυρ στο ψαχνό.
Οι οπαδοί αυτοί βρήκαν τη δύναμη να χτυπήσουν τους τρομαγμένους και χωρίς ηγεσία στρατιώτες, επειδή είχαν τις πλάτες της πλειοψηφίας του στρατού και της αστυνομίας. Ας μην ξεχνάμε ότι οι διοικητές των ειδικών δυνάμεων και της πρώτης στρατιάς στήριξαν από την αρχή τον Ερντογάν, ενώ ο αρχηγός του στρατού ήταν όμηρος των πραξικοπηματιών. Στρατός, χωροφυλακή (που είναι αστυνομικό σώμα διοικούμενο από το στρατό) και αστυνομία ήλεγξαν την κατάσταση, συγκρουόμενοι με τις δυνάμεις των πραξικοπηματιών όπου χρειάστηκε. Σ’ αυτές τις ένοπλες συγκρούσεις υπήρξε και ο μεγαλύτερος αριθμός των θυμάτων.
Τον Ερντογάν τον έσωσαν ο στρατός, η χωροφυλακή του, οι μυστικές υπηρεσίες και η αστυνομία, που κατόρθωσαν να κατατροπώσουν τους στασιαστές. Αν ο στρατός ήταν σύσσωμος υπέρ του πραξικοπήματος, οι άοπλοι διαδηλωτές δε θα μπορούσαν να κάνουν τίποτε. Θα τους βύθιζαν σε λουτρό αίματος. Αυτοί οι διαδηλωτές, που βγήκαν στο δρόμο μετά το τηλεοπτικό κάλεσμα από τον Ερντογάν, ήταν απλά ο… λαϊκοδημοκρατικός μαϊντανός που χρειαζόταν ο σουλτάνος για να κρύψει τη μπόχα που ξέρναγαν τα πιστά σ' αυτόν στρατιωτικά σώματα που τσάκισαν τους «τραγικούς» πραξικοπηματίες.
Μάλιστα, οι ισλαμιστές οπαδοί του Ερντογάν αποθρασύνθηκαν τόσο πολύ, που με τις πλάτες του στρατού και της αστυνομίας δεν επιδόθηκαν μόνο στις γνωστές ενέργειες εξευτελισμού των στρατιωτών των στασιαστών, αλλά έφτασαν στο σημείο να επιτεθούν εναντίον καταστημάτων σύριων μεταναστών ή νέων που κατανάλωναν αλκοόλ σε μπαρ της Κωνσταντινούπολης! Συνέχισαν την παράδοση του όχλου που έχει χρησιμοποιηθεί παλαιότερα από τα καθεστώτα της Τουρκίας.
Οι πραξικοπηματίες
Ποιοι όμως ήταν αυτοί που θέλησαν να ρίξουν τον Ερντογάν; Χωρίς μέχρι στιγμής κάποιος από τους συλληφθέντες να ομολογεί ότι ήταν πίσω από το πραξικόπημα (πέρα από την προφανώς κατασκευασμένη ομολογία ενός ξυλοκοπημένου αντισυνταγματάρχη, που παραδέχτηκε ότι ανήκε στο κίνημα του Γκιουλέν), αυτό που μπορούμε να πούμε είναι πως κάποια κέντρα εξουσίας μέσα στο στρατό ήταν δυσαρεστημένα από την πολιτική του Ερντογάν. Ενδεχομένως η τυχοδιωκτική πολιτική του, στο πλαίσιο της οποίας πότε πλασάρει τον εαυτό του σαν «αντιιμπεριαλιστή» και πότε εμφανίζεται ως υποστηρικτής ισλαμιστών «τρομοκρατών», όπως η παλαιστινιακή Χαμάς, και σίγουρα η πλήρης αποτυχία του στο Κουρδικό και στον πόλεμο κατά του ISIS (με αποτέλεσμα τελευταία να πληθαίνουν οι βομβιστικές επιθέσεις στις τουρκικές μεγαλουπόλεις), θα μπορούσαν να αποτελέσουν λόγους για ορισμένους στρατιωτικούς να θελήσουν να τον ανατρέψουν.
Το ίδιο είχε γίνει το 1997 με τον ισλαμιστή Ερμπακάν. Το αποκληθέν «βελούδινο πραξικόπημα» του στρατού ανέτρεψε τότε τον Ερμπακάν. Κάποιοι ενδεχομένως πίστεψαν ότι μπορούν να κάνουν το ίδιο με τον μαθητή του Ερμπακάν, τον Ερντογάν. Κάποιοι άλλοι, ανώτεροι στην ιεραρχία, μπορεί να τους ενθάρρυναν, για να δουν τι βάθος έχει η κίνησή τους ή για να «πουλήσουν» στη συνέχεια την πληροφορία στον Ερντογάν, μαζί με τη στρατιωτική υποστήριξή τους, φυσικά. Πολλές υποθέσεις μπορούν να γίνουν και βάσει αυτών να κατασκευαστούν περισσότερα σενάρια. Χωρίς στοιχεία, όμως, χωρίς κάποιες ασφαλείς ενδείξεις έστω, δεν μπορεί να γίνει καμιά εκτίμηση.
Η «δημοκρατία» εκδικείται!
Το πιο προκλητικό απ’ όλα είναι το γεγονός ότι ο Ερντογάν, o μακελάρης των διαδηλωτών της Ταξίμ και στη συνέχεια του κινήματος αντίστασης που προκάλεσε αυτό το μακελειό (με 8.000 τραυματίες και τουλάχιστον οκτώ νεκρούς, μεταξύ των οποίων 15χρονα παιδιά), «νομιμοποιείται» να το παίζει «δημοκράτης». Ο σουλτάνος καλεί το λαό να κατέβει στους δρόμους για να υπερασπιστεί τη «δημοκρατία»!
Οταν όμως ακόμα και το φιλοκουρδικό κόμμα (HDP) συνυπογράφει την κοινή ανακοίνωση των τεσσάρων κομμάτων του τουρκικού κοινοβουλίου (μαζί με το κυβερνητικό AKP, το κεμαλικό CHP και το εθνικιστικό MHP), που καταγγέλλει το πραξικόπημα και στηρίζει την τουρκική κυβέρνηση (την ίδια κυβέρνηση που πρόσφατα επέβαλε απαγόρευση κυκλοφορίας σε 39 πόλεις του τουρκικού Κουρδιστάν), όταν όλοι οι ιμπεριαλιστές ηγέτες στέλνουν μηνύματα στήριξης της «δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης», γιατί να μην ξεσαλώσει ο Ερντογάν;
Δύο είναι τα επίπεδα στα οποία κινείται ο Ερντογάν, που συμπεριφέρεται σαν απόλυτος μονάρχης αφού κατάφερε να ξεφορτωθεί τη μία μετά την άλλη τις ισχυρές προσωπικότητες και συνιδρυτές του ΑΚΡ που θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν τη μονοκρατορία του (πρώτα τον Γκιουλ και μετά τον Νταβούτογλου), βάζοντας στη θέση τους σφουγγοκωλάριους απόλυτα ελεγχόμενους από τον ίδιο. Το πρώτο επίπεδο είναι η ενίσχυση του ισλαμιστικού όχλου, στον οποίο υποτίθεται ότι ο Ερντογάν δίνει λογαριασμό, «ακούγοντας τη φωνή του». «Ο λαός θέλει θανάτωση των στασιαστών, όχι να τους έχει στη φυλακή και να τους ταΐζει» φωνάζει από την τηλεόραση ο σουλτάνος για να τον μακαρίσουν οι πιστοί υπήκοοί του (άφεριμ παντισάχ). Δεν έχει σημασία αν θα επαναφέρει τελικά τη θανατική ποινή. Σημασία έχει ότι εξάπτει τα αισθήματα του όχλου και δημιουργεί εργαλεία διαπραγμάτευσης με τις δυτικές πρωτεύουσες. Οι ελεγχόμενοι από το ΑΚΡ ιερωμένοι ανακοινώνουν ότι θ’ αφήσουν άταφους τους νεκρούς στασιαστές. Για να έρθει μετά ο… μεγαλόψυχος δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης (κανονική μαριονέτα του Ερντογάν) να ανακοινώσει ότι θα ταφούν, αλλά σε χωριστό νεκροταφείο, ειδικό για προδότες!
Σ’ αυτή την τακτική υπάγεται και η εμφάνιση μπροστά στις κάμερες των θεωρούμενων ως «υπόπτων» ανώτατων αξιωματικών, με εμφανή σημάδια κακοποίησης. Οπως ο πρώην αρχηγός της αεροπορίας Ακίν Οζτούρκ, που θεωρείται από τους εγκεφάλους του πραξικοπήματος μολονότι ο ίδιος το αρνείται. Ο Οζτούρκ αποστρατεύτηκε πρόσφατα λόγω ηλικίας, αλλά εξακολουθούσε να αποτελεί μέλος του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου, ενώ είχε διατελέσει στρατιωτικός ακόλουθος στο Ισραήλ τη δεκαετία του ’90.
Το δεύτερο επίπεδο είναι το πιο ουσιαστικό για τον Ερντογάν. Εκκαθαρίζει τον κρατικό μηχανισμό. Από τους συνολικά 360 ανώτατους αξιωματικούς του στρατού, οι 100 διώκονται, πράγμα που δείχνει το μέγεθος της εκκαθάρισης που επιχειρεί ο Ερντογάν. Οι διώξεις έχουν εξαπλωθεί τόσο, που οι δημόσιοι υπάλληλοι, μπάτσοι, δικαστικοί μέχρι και εκπαιδευτικοί και πανεπιστημιακοί που ξηλώθηκαν ξεπερνούν τους 50.000! Μιλάμε για κανονικό ξεπάτωμα.
Τώρα ίσως να είναι η ευκαιρία για τον Ερντογάν να πάει σε εκλογές προκειμένου να πετύχει την πολυπόθητη πλειοψηφία για να περάσει τις συνταγματικές αλλαγές που θα ενισχύσουν ακόμα περισσότερο την εξουσία του. Εκτός κι αν αποφασίσει να επιβάλει στην πράξη τις υπερεξουσίες του, μέσω μιας μόνιμης κατάστασης «έκτακτης ανάγκης». Προς το παρόν, κήρυξε τρίμηνη κατάσταση «έκτακτης ανάγκης», μολονότι το πραξικόπημα κατεστάλη πλήρως. Ο καιρός θα δείξει αν αυτή θα γίνει μόνιμη. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το πραξικόπημα… πέτυχε. Η επιτυχία όμως δεν ήταν των πραξικοπηματιών...
Νέος γύρος
Οι ιμπεριαλιστικές πρωτεύουσες στήριξαν τον Ερντογάν, καθώς δεν είχαν άλλη επιλογή. Αυτός έχει το μεγαλύτερο λαϊκό έρεισμα και στηρίζεται και από τις κορυφές του στρατού και των μυστικών υπηρεσιών, με τις οποίες έχει προφανώς κάνει τις συμφωνίες του.
Την ίδια στιγμή, δεν τους αρέσει καθόλου η ισχυροποίηση του Ερντογάν. Ποτέ οι ιμπεριαλιστές δεν αγάπησαν ισχυρό περιφερειακό ηγέτη, γιατί βγάζει γλώσσα, εγείρει απαιτήσεις, δημιουργεί προβλήματα. Προς το παρόν, παρακολουθούν τον Ερντογάν να κάνει μαζικές εκκαθαρίσεις και να εξάπτει τα αισθήματα του ισλαμιστικού όχλου και περιορίζονται σε γενικές αναφορές περί «δημοκρατίας» και «κράτους δικαίου». Μόνο στο ζήτημα της επαναφοράς της θανατικής ποινής εκφράζουν την «κάθετη αντίθεσή» τους. Προσφέρουν έτσι στον Ερντογάν την ευκαιρία να κάνει την κωλοτούμπα του μπροστά στον οπαδικό όχλο, ενώ εμφανίζονται στη δική τους «κοινή γνώμη» ως υπερασπιστές των αρχών της δημοκρατίας και του ανθρωπισμού.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο ισχυροποιούμενος Ερντογάν, που τελευταία κατέγραψε αποτυχίες και στο Κουρδικό και στο Συριακό και στη σπέκουλά του με το Παλαιστινιακό, θα προσπαθήσει να κερδίσει πόντους που έχασε. Αντίθετα, οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις θα προσπαθήσουν να του ψαλιδίσουν τα φτερά. Θα υπάρξει σίγουρα μια διελκυστίνδα, την οποία θα παρακολουθούμε και θα σχολιάζουμε.
Εκείνο, όμως, που πρέπει να τονιστεί εν κατακλείδι, είναι πως οι λαοί της Τουρκίας καλούνται να επιλέξουν ανάμεσα στη Σκύλλα και στη Χάρυβδη. Καλούνται να γίνουν καύσιμη ύλη στον δυναστικό αγώνα δυνάμεων εξίσου αντιδραστικών, που μοναδικό σκοπό έχει το μοίρασμα της εξουσιαστικής λείας και όχι τη βελτίωση της ζωής του λαού. Μόνο αν φουντώσει ο ταξικός αγώνας μπορεί ο λαός να περιμένει καλύτερες μέρες.
Πηγή Tromaktiko
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Τραγικό θάνατο βρήκε 55χρονος όταν πήγε να μαζέψει τσάι
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΑΝΑΚΟΙΝΩΝΕΙ... ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΜΕΣΑ Η ΛΟΚΟΜΟΤΙΒ!
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
