2016-10-19 20:56:06
Στη δημοσιότητα αποκαλυπτική αλληλογραφία του Μάρτιν Χάιντεγκερ Ένα πέπλο μυστηρίου κάλυπτε για δεκαετίες την αλληλογραφία μεταξύ του φιλοσόφου Μάρτιν Χάιντεγκερ και του αδελφού του. Πριν από λίγα χρόνια, αίσθηση προκάλεσε η δημοσίευση των «Μαύρων Τετραδίων» του φιλοσόφου στα οποία διαφαίνεται καθαρά ότι ο αντισημιτισμός του Χάιντεγκερ συνιστούσε βασικό χαρακτηριστικό της φιλοσοφίας του.
Για δεκαετίες πολλοί μελετητές του Μάρτιν Χάιντεγκερ μιλούσαν για έναν απολίτικο φιλόσοφο, αποκομμένο από τον υπόλοιπο κόσμο που είχε διαπράξει ένα «στιγμιαίο» λάθος. Τόσο όμως η δημοσίευση των «Μαύρων Τετραδίων» (ενός είδους φιλοσοφικού ημερολογίου το οποίο ο Χάιντεγκερ ζήτησε να μην δημοσιευτεί μέχρι να τελειώσει το πλήρες του έργο), όσο και η δημοσίευση, εντός των επομένων ημερών, της αλληλογραφίας με τον αδελφό του αποδεικνύουν ξεκάθαρα μέσω δικών του δηλώσεων, τον αντισημιτισμό του και τον θαυμασμό του προς τον Χίτλερ. Η συμπάθεια του φιλοσόφου και συγγραφέα του «Είναι και Χρόνος» για το ναζιστικό καθεστώς έχει τεκμηριωθεί επαρκώς στο παρελθόν: ο Χάιντεγκερ έγινε μέλος του κόμματος το 1933 και παρέμεινε μέλος μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η αλληλογραφία όμως συνιστά ένα «κλειδί» για την πλήρη κατανόηση του τί ακριβώς πίστευε ο φιλόσοφος, καθώς μέχρι σήμερα δεν υπήρχαν καθόλου αναφορές του ιδίου για την συμμετοχή του στο εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα του Χίτλερ.
Οι επιστολές, αποσπάσματα των οποίων δημοσιεύει η γερμανική Τσάϊτ, αποκαλύπτουν ότι ο γερμανός φιλόσοφος ήταν γοητευμένος από την ωμή βία του Φύρερ, «εμμονικός» με την «γερμανικότητα» (αν και δεν της δίνει βιολογικό ορισμό), εχθρός των Εβραίων, περιφρονητικός απέναντι στις γυναίκες, ανίκανος να ακούσει οποιοδήποτε δεν συμμερίζεται τον ενθουσιασμό του. Ο Χάιντεγκερ ενθαρρύνει τον αδελφό του να ενταχθεί στο κόμμα των Ναζί και πιστεύει ότι όποιος δεν αντιλαμβάνεται το μέγεθος του Χίτλερ «του αξίζει να συνθλιβεί στο χάος».
Από τα τέλη του 1931 ο 43χρονος τότε Χάιντεγκερ στέλνει το βιβλίο του Χίτλερ, ο «Αγών μου», στον αδελφό του και επαινεί το «εξαιρετικό πολιτικό ένστικτο του Χίτλερ». Ο αδελφός του Φραντς, τραπεζικός υπάλληλος, πέντε χρόνια μικρότερος από τον Χάιντεγκερ, μέχρι εκείνη την περίοδο δεν έχει δείξει κανέναν ενθουσιασμό για τα ιδεώδη του εθνικοσοσιαλισμού. Η ιδεολογία αυτή όμως θα τον κερδίσει χάρις στα γράμματα του αδελφού του. Από τα γράμματα αυτά, μέρος των οποίων προδημοσιεύει η γερμανική εφημερίδα προκύπτει επίσης ότι, σε αντίθεση με την εικόνα που είχε δημιουργηθεί, ο Χάιντεγκερ παρατηρούσε επισταμένα και προσεκτικά τα πολιτικά γεγονότα.
Μέσω της αλληλογραφίας βλέπουμε ότι ο Χάιντεγκερ ενθουσιάστηκε από το γεγονός της κατάληψης της εξουσίας από τον Χίτλερ. Το μοναδικό παράπονο του νέου τότε πρύτανη στο πανεπιστήμιο του Φράϊμπουργκ, ήταν ότι λόγω της αποπομπής εβραίων συναδέλφων του, είχε πλέον περισσότερη δουλειά. Οι «ζοφερές» μέθοδοι του νέου καθεστώτος είναι αμελητέες για αυτόν, μπροστά στα «μεγάλα σχέδια» του Φύρερ.
Λίγο μετά τον πόλεμο, ο Χάιντεγκερ εκτιμά ότι η αναγκαστική εκδίωξη των Γερμανών από την ανατολική χώρα «ξεπερνά όλες τις φρικαλεότητες που διαπράττονται και διαπράχθηκαν νωρίτερα, ανεξάρτητα από αυτά που «ζήσαμε» την περίοδο 1933-45».
Τον Ιούλιο του 1945 μερικοί από αυτούς που «βγήκαν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης» -προφανώς εννοεί τους επιζώντες του Ολοκαυτώματος- στεγάζονταν στο διαμέρισμα των Χαίντεγκερ. «Δεν είναι ευχάριστο», γράφει στον αδερφό του σχετικά με το γεγονός αυτό, ο πιο γνωστός γερμανός φιλόσοφος του 20ου αιώνα.
Σε αποσπάσματα των επιστολών που παραθέτει η γερμανική εφημερίδα διαβάζουμε:
Στις 27 Ιουλίου του 1932 αναφερόμενος στο κεντρώο κόμμα Τσέντρουμ του οποίου ηγείτο ο καγκελάριος Μπρύνινγκ (γνωστός και ως ο τελευταίος καγκελάριος της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης), ο οποίος προσπάθησε να απαγορεύσει τα τάγματα εφόδου και τα τάγματα ασφαλείας που είχε δημιουργήσει το 1925 ο Χίτλερ, προτρέπει τον αδελφό του να μην παρασυρθεί από τις ενέργειες του καγκελάριου Μπρύνινγκ.
Σε επιστολή του στις 28 Οκτωβρίου 1932, γράφει στον αδελφό του ότι παρά τις «δυσάρεστες υπερβολές των Ναζί, πρέπει να υποστηρίξω αυτούς και τον Χίτλερ. Σου στέλνω την τελευταία ομιλία του Φύρερ».
Στις 13 Απριλίου του επόμενου χρόνου και ενώ ο Χίτλερ είναι πλέον στην εξουσία, ο Χάιντεγκερ «παραληρεί» από ενθουσιασμό στα γράμματά του:
«Ο λαός μας και το Ράιχ μετασχηματίζονται και όποιος έχει μάτια να δει, αυτιά να ακούσει και μια καρδιά να χτυπάει, νοιώθει αυτή τη δύναμη και τη βαθειά έξαρση. Είμαστε και πάλι αντιμέτωποι με μια μεγαλειώδη πραγματικότητα, την οποία οφείλουμε να κάνουμε πράξη με τρόπο ώστε να πάρει τη θέση της στον πνευματικό κόσμο του Ράιχ και στην μυστική αποστολή της γερμανικότητας».
Στις 4η Μαΐου του 1933 και ενώ μόλις έχει γίνει μέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος, εξηγεί στον αδελφό του:
«Μην βλέπεις τί υπάρχει κάτω από το κίνημα, αλλά τις απόψεις του Φύρερ και τα μεγαλειώδη σχέδιά του. Χθες έγινα μέλος του NSDAP (Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα) όχι μόνο από εσωτερική πεποίθηση, αλλά από καθαρή συνειδητοποίηση ότι είναι ο μοναδικός τρόπος για να επιτευχθεί η καθαρότητα και η διευκρίνηση του όλου κινήματος. Και εάν εσύ δεν είσαι έτοιμος να προσχωρήσεις τώρα στο κόμμα, θα σε συμβούλευα ωστόσο να προετοιμάσεις τον εαυτό σου και να το κάνεις, χωρίς καμία ανησυχία για το εάν θα ασχοληθείς με κατώτερα και λιγότερο ευχάριστα θέματα που ενδέχεται να πέσουν στη αντίληψή σου...».
Ο όρος «γερμανικότητα» επαναλαμβάνεται συνέχεια στα γράμματα του Χαϊντεγκερ, αφού στις 29 Ιανουαρίου 1943 και ενώ η μάχη του Στάλινγκραντ έχει μόλις τερματισθεί, ο γερμανός φιλόσοφος εκφράζει την ανησυχία του επειδή ο «μπολσεβικισμός και ο "αμερικανισμός" που σύμφωνα με αυτόν βασίζονται σε μία ενιαία ουσία, καταστρέφουν την "γερμανικότητα"».
Αλλαγή κλίματος αλλά όχι πεποιθήσεων καταγράφεται στις 23 Ιουλίου 1945, όταν απαντάει στο ερωτηματολόγιο της επιτροπής Κάθαρσης που έχει συσταθεί από τις γαλλικές κατοχικές δυνάμεις:
«Όλα πήγαν καλά. Δεν είναι ακόμα σαφές τι πρόκειται να κάνουν οι Γάλλοι. Δεν μου φαίνεται όμως ότι έχουν σκοπό να με απομακρύνουν από τα καθήκοντά μου. Εδώ το κυνήγι μαγισσών διεξάγεται από τους πολιτικούς κεντρώου κόμματος άσχετα εάν πρόκειται για θεολόγους ή για λογικούς ανθρώπους. Όλο όμως αυτό είναι θλιβερό και χειρότερο και από την εποχή των Ναζί».
Tromaktiko
Για δεκαετίες πολλοί μελετητές του Μάρτιν Χάιντεγκερ μιλούσαν για έναν απολίτικο φιλόσοφο, αποκομμένο από τον υπόλοιπο κόσμο που είχε διαπράξει ένα «στιγμιαίο» λάθος. Τόσο όμως η δημοσίευση των «Μαύρων Τετραδίων» (ενός είδους φιλοσοφικού ημερολογίου το οποίο ο Χάιντεγκερ ζήτησε να μην δημοσιευτεί μέχρι να τελειώσει το πλήρες του έργο), όσο και η δημοσίευση, εντός των επομένων ημερών, της αλληλογραφίας με τον αδελφό του αποδεικνύουν ξεκάθαρα μέσω δικών του δηλώσεων, τον αντισημιτισμό του και τον θαυμασμό του προς τον Χίτλερ. Η συμπάθεια του φιλοσόφου και συγγραφέα του «Είναι και Χρόνος» για το ναζιστικό καθεστώς έχει τεκμηριωθεί επαρκώς στο παρελθόν: ο Χάιντεγκερ έγινε μέλος του κόμματος το 1933 και παρέμεινε μέλος μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η αλληλογραφία όμως συνιστά ένα «κλειδί» για την πλήρη κατανόηση του τί ακριβώς πίστευε ο φιλόσοφος, καθώς μέχρι σήμερα δεν υπήρχαν καθόλου αναφορές του ιδίου για την συμμετοχή του στο εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα του Χίτλερ.
Οι επιστολές, αποσπάσματα των οποίων δημοσιεύει η γερμανική Τσάϊτ, αποκαλύπτουν ότι ο γερμανός φιλόσοφος ήταν γοητευμένος από την ωμή βία του Φύρερ, «εμμονικός» με την «γερμανικότητα» (αν και δεν της δίνει βιολογικό ορισμό), εχθρός των Εβραίων, περιφρονητικός απέναντι στις γυναίκες, ανίκανος να ακούσει οποιοδήποτε δεν συμμερίζεται τον ενθουσιασμό του. Ο Χάιντεγκερ ενθαρρύνει τον αδελφό του να ενταχθεί στο κόμμα των Ναζί και πιστεύει ότι όποιος δεν αντιλαμβάνεται το μέγεθος του Χίτλερ «του αξίζει να συνθλιβεί στο χάος».
Από τα τέλη του 1931 ο 43χρονος τότε Χάιντεγκερ στέλνει το βιβλίο του Χίτλερ, ο «Αγών μου», στον αδελφό του και επαινεί το «εξαιρετικό πολιτικό ένστικτο του Χίτλερ». Ο αδελφός του Φραντς, τραπεζικός υπάλληλος, πέντε χρόνια μικρότερος από τον Χάιντεγκερ, μέχρι εκείνη την περίοδο δεν έχει δείξει κανέναν ενθουσιασμό για τα ιδεώδη του εθνικοσοσιαλισμού. Η ιδεολογία αυτή όμως θα τον κερδίσει χάρις στα γράμματα του αδελφού του. Από τα γράμματα αυτά, μέρος των οποίων προδημοσιεύει η γερμανική εφημερίδα προκύπτει επίσης ότι, σε αντίθεση με την εικόνα που είχε δημιουργηθεί, ο Χάιντεγκερ παρατηρούσε επισταμένα και προσεκτικά τα πολιτικά γεγονότα.
Μέσω της αλληλογραφίας βλέπουμε ότι ο Χάιντεγκερ ενθουσιάστηκε από το γεγονός της κατάληψης της εξουσίας από τον Χίτλερ. Το μοναδικό παράπονο του νέου τότε πρύτανη στο πανεπιστήμιο του Φράϊμπουργκ, ήταν ότι λόγω της αποπομπής εβραίων συναδέλφων του, είχε πλέον περισσότερη δουλειά. Οι «ζοφερές» μέθοδοι του νέου καθεστώτος είναι αμελητέες για αυτόν, μπροστά στα «μεγάλα σχέδια» του Φύρερ.
Λίγο μετά τον πόλεμο, ο Χάιντεγκερ εκτιμά ότι η αναγκαστική εκδίωξη των Γερμανών από την ανατολική χώρα «ξεπερνά όλες τις φρικαλεότητες που διαπράττονται και διαπράχθηκαν νωρίτερα, ανεξάρτητα από αυτά που «ζήσαμε» την περίοδο 1933-45».
Τον Ιούλιο του 1945 μερικοί από αυτούς που «βγήκαν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης» -προφανώς εννοεί τους επιζώντες του Ολοκαυτώματος- στεγάζονταν στο διαμέρισμα των Χαίντεγκερ. «Δεν είναι ευχάριστο», γράφει στον αδερφό του σχετικά με το γεγονός αυτό, ο πιο γνωστός γερμανός φιλόσοφος του 20ου αιώνα.
Σε αποσπάσματα των επιστολών που παραθέτει η γερμανική εφημερίδα διαβάζουμε:
Στις 27 Ιουλίου του 1932 αναφερόμενος στο κεντρώο κόμμα Τσέντρουμ του οποίου ηγείτο ο καγκελάριος Μπρύνινγκ (γνωστός και ως ο τελευταίος καγκελάριος της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης), ο οποίος προσπάθησε να απαγορεύσει τα τάγματα εφόδου και τα τάγματα ασφαλείας που είχε δημιουργήσει το 1925 ο Χίτλερ, προτρέπει τον αδελφό του να μην παρασυρθεί από τις ενέργειες του καγκελάριου Μπρύνινγκ.
Σε επιστολή του στις 28 Οκτωβρίου 1932, γράφει στον αδελφό του ότι παρά τις «δυσάρεστες υπερβολές των Ναζί, πρέπει να υποστηρίξω αυτούς και τον Χίτλερ. Σου στέλνω την τελευταία ομιλία του Φύρερ».
Στις 13 Απριλίου του επόμενου χρόνου και ενώ ο Χίτλερ είναι πλέον στην εξουσία, ο Χάιντεγκερ «παραληρεί» από ενθουσιασμό στα γράμματά του:
«Ο λαός μας και το Ράιχ μετασχηματίζονται και όποιος έχει μάτια να δει, αυτιά να ακούσει και μια καρδιά να χτυπάει, νοιώθει αυτή τη δύναμη και τη βαθειά έξαρση. Είμαστε και πάλι αντιμέτωποι με μια μεγαλειώδη πραγματικότητα, την οποία οφείλουμε να κάνουμε πράξη με τρόπο ώστε να πάρει τη θέση της στον πνευματικό κόσμο του Ράιχ και στην μυστική αποστολή της γερμανικότητας».
Στις 4η Μαΐου του 1933 και ενώ μόλις έχει γίνει μέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος, εξηγεί στον αδελφό του:
«Μην βλέπεις τί υπάρχει κάτω από το κίνημα, αλλά τις απόψεις του Φύρερ και τα μεγαλειώδη σχέδιά του. Χθες έγινα μέλος του NSDAP (Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα) όχι μόνο από εσωτερική πεποίθηση, αλλά από καθαρή συνειδητοποίηση ότι είναι ο μοναδικός τρόπος για να επιτευχθεί η καθαρότητα και η διευκρίνηση του όλου κινήματος. Και εάν εσύ δεν είσαι έτοιμος να προσχωρήσεις τώρα στο κόμμα, θα σε συμβούλευα ωστόσο να προετοιμάσεις τον εαυτό σου και να το κάνεις, χωρίς καμία ανησυχία για το εάν θα ασχοληθείς με κατώτερα και λιγότερο ευχάριστα θέματα που ενδέχεται να πέσουν στη αντίληψή σου...».
Ο όρος «γερμανικότητα» επαναλαμβάνεται συνέχεια στα γράμματα του Χαϊντεγκερ, αφού στις 29 Ιανουαρίου 1943 και ενώ η μάχη του Στάλινγκραντ έχει μόλις τερματισθεί, ο γερμανός φιλόσοφος εκφράζει την ανησυχία του επειδή ο «μπολσεβικισμός και ο "αμερικανισμός" που σύμφωνα με αυτόν βασίζονται σε μία ενιαία ουσία, καταστρέφουν την "γερμανικότητα"».
Αλλαγή κλίματος αλλά όχι πεποιθήσεων καταγράφεται στις 23 Ιουλίου 1945, όταν απαντάει στο ερωτηματολόγιο της επιτροπής Κάθαρσης που έχει συσταθεί από τις γαλλικές κατοχικές δυνάμεις:
«Όλα πήγαν καλά. Δεν είναι ακόμα σαφές τι πρόκειται να κάνουν οι Γάλλοι. Δεν μου φαίνεται όμως ότι έχουν σκοπό να με απομακρύνουν από τα καθήκοντά μου. Εδώ το κυνήγι μαγισσών διεξάγεται από τους πολιτικούς κεντρώου κόμματος άσχετα εάν πρόκειται για θεολόγους ή για λογικούς ανθρώπους. Όλο όμως αυτό είναι θλιβερό και χειρότερο και από την εποχή των Ναζί».
Tromaktiko
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
«ΕΥΓΝΩΜΟΝΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΖΟΜΑΣΤΕ ΜΕ ΤΟΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ!»
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
