2019-03-18 18:23:58
1. Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΘΕΟΣΕΒΕΙΑΣ
Οι άνθρωποι καταχρηστικά λέγονται λογικοί. Δεν είναι λογικοί όσοι έμαθαν απλώς τα λόγια και τα βιβλία των αρχαίων σοφών, αλλ' όσοι έχουν τη λογική ψυχή και μπορούν να διακρίνουν ποιο είναι το καλό και
ποιο το κακό και αποφεύγουν τα πονηρά και βλαβερά στην ψυχή, τα δε αγαθά και ψυχωφελή, τα αποκτούν πρόθυμα με τη μελέτη και τα εφαρμόζουν με πολλή ευχαριστία προς τον Θεό. Αυτοί μόνοι πρέπει να λέγονται αληθινά λογικοί άνθρωποι.
2. Ο ΑΛΗΘΙΝΑ ΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
Ο αληθινά λογικός άνθρωπος ένα μόνο ζήλο έχει: να πείθεται και να αρέσει στο Θεό των όλων.
Σ' αυτό και μόνον πρέπει να εκπαιδεύει την ψυχή του, ώστε ν' αρέσει στο Θεό, ευχαριστώντας για την τόσο μεγάλη Του πρόνοια και ρύθμιση των όλων, οτιδήποτε κι' αν του τύχη στη ζωή του.
Γιατί είναι άτοπο, τους μεν Ιατρούς, που μας δίδουν και πικρά και δυσάρεστα φάρμακα, να τους ευχαριστούμε για την υγεία του σώματός μας, προς τον Θεόν δε να είμαστε αχάριστοι, για τα πράγματα που μας φαίνονται δυσάρεστα και δύσκολα και να μην ξέρομαι ότι όλα γίνονται όπως πρέπει και προς το συμφέρον μας κατά την Πρόνοιά Του.
Η γνώσης (του θελήματος του Θεού) και η πίστη στο Θεό, είναι η σωτηρία και η τελειότης της ψυχής.
3. ΟΙ ΜΕΓΙΣΤΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΜΑΣ
Την εγκράτεια, την ανεξικακία, την σωφροσύνη, την καρτερία, την υπομονή και τα όμοιά τους, τις έχουμε πάρει σαν μέγιστες και ενάρετες δυνάμεις από το Θεό. Αυτές αντιπαρατάσσονται και αντιστέκονται και βοηθούν σε όλες εκείνες τις δυσκολίες που προέρχονται εκείθεν (από τον αντικείμενων εχθρό — τον διάβολο).
Εάν τις γυμνάζομαι και τις έχομε πρόχειρες τις δυνάμεις αυτές, τότε πια τίποτε δεν φαίνεται να μας γίνεται δύσκολο ή οδυνηρό ή αφόρητο, γιατί αναλογιζόμαστε πως όλα είναι ανθρώπινα και νικώνται από τις (παραπάνω) αρετές που έχομε μέσα μας.
Αυτό δεν το σκέπτονται οι ψυχικά ανόητοι. Διότι ούτε καν λογαριάζουν πως όλα γίνονται καλά και όπως πρέπει προς το συμφέρον μας, για να λάμψουν τελείως οι αρετές και να στεφανωθούμε (βραβευθούμε) από το Θεό.
4. Η ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ
(Θα είσαι πνευματικός άνθρωπος), όταν λογαριάζεις για φαντασία και μόνον και μάλιστα ολιγοχρόνια την απόκτηση χρημάτων και την άφθονη χρησιμοποίησή τους και όταν γνωρίζεις ότι η ενάρετη και αρεστή στο Θεό πολιτεία διαφέρει πολύ από τον πλούτο.
Όταν το μελετάς αυτό, ασφαλώς και το διατηρείς στη μνήμη σου, δεν θα στενάξεις, δεν θα θρηνήσεις και δεν θα κατηγορήσεις κανέναν, αλλά για όλα θα ευχαριστήσεις το Θεό, βλέποντας τους χειρότερους από σένα να στηρίζονται στα λόγια και στα χρήματα.
(Έχε υπ' όψη σου, ότι τα χρήματα) είναι το χειρότερο πάθος της ψυχής, καθώς και η επιθυμία, η δόξα και η άγνοια.
5. ΤΙ ΚΑΝΕΙ Ο ΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
Ο λογικός άνθρωπος εξετάζοντας τον εαυτό του, δοκιμάζει ποια πράγματα του πρέπουν και τον συμφέρουν, ποια είναι ζητήματα της ψυχής και ωφέλιμα και ποια ξένα προς την ψυχή. Έτσι αποφεύγει όσα βλάπτουν την ψυχή, διότι του είναι ξένα και τον χωρίζουν από την αθανασία.
6. ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ Η ΜΕΤΡΙΑ ΖΩΗ
Όσον μετριότερα ζει κανείς, τόσο ευτυχέστερος είναι (ευδαίμων), γιατί δεν φροντίζει για πολλά, για δούλους, γεωργούς και ν' αποκτήσει ζώα.
Διότι όταν προσηλωνόμαστε σ' αυτά και περιπέσομε αργότερα στις δυσχέρειες που τα επακολουθούν, κατηγορούμε το Θεό (ως αίτιον).
Από την αυθαίρετη αυτή επιθυμία μας (τον πλούτο), ποτίζεται ο θάνατος και έτσι πλανημένοι μένομε στο σκοτάδι της αμαρτωλής ζωής, χωρίς να μπορούμε να αναγνωρίσουμε τους εαυτούς μας.
7. ΔΥΣΚΟΛΗ ΑΛΛΑ ΚΑΤΟΡΘΩΤΗ Η ΑΡΕΤΗ
Πρέπει να μη λέμε ότι δεν είναι δυνατόν στον άνθρωπο να επιτύχει ενάρετο βίο, αλλά μόνον ότι δεν είναι εύκολο. Ούτε είναι εύκολο να το αντιληφθούν αυτό οι τυχόντες άνθρωποι. Συμμετέχουν σε ενάρετη ζωή όσοι είναι ευσεβείς και έχουν νουν θεοφιλή (που σκέπτονται όπως αρέσει στο Θεό). Γιατί ο κοινός νους, είναι κοσμικός (σκέπτεται κατά το θέλημα του ανθρώπου) και ευμετάβολος, που παρέχει νοήματα αγαθά και κακά, αφού επηρεάζεται από τα φυσικά πράγματα και ρέπει προς την ύλη.
Ενώ ο θεοφιλής νους, τιμωρεί την κακία την οποία ενσωματώνονται αυτοπροαίρετα οι άνθρωποι από ραθυμία.
8. ΟΙ ΑΠΑΙΔΕΥΤΟΙ
Οι αγράμματοι και ακαλλιέργητοι άνθρωποι, θεωρούν τα λόγια γελοίο πράγμα και δεν θέλουν να τ' ακούνε, επειδή ελέγχεται η αγραμματοσύνη τους και θέλουν να είναι όλοι όμοιοί τους.
Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι ζουν και συμπεριφέρονται ακόλαστα, φροντίζουν (να αποδείξουν) ότι όλοι είναι χειρότεροί τους, νομίζοντας πως από το πλήθος των κακών θα επιτύχουν το ακατηγόρητο για τους εαυτούς των.
Η άτονη (χαλαρή και νωθρή) ψυχή (τους) θολώνει από την κακία που περιλαμβάνει ασωτία, υπερηφάνεια, απληστία, οργή, προπέτεια, λύσσα, φόνο, οδυρμό, φθόνο, πλεονεξία, αρπαγή, πόνο, ψευδός, ηδονή, οκνηρία, λύπη, δειλία, αρρώστια, μίσος, κατηγορία, αδυναμία, πλάνη, άγνοια, απάτη, λήθη Θεού.
Με τέτοια και παρόμοια (κακίες) τιμωρείται η άθλια ψυχή που χωρίζει τον εαυτό της από το Θεό.
9. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΡΕΤΗΣ
Αυτοί που λένε πως θέλουν να ζήσουν την ενάρετη και ευλαβή και ένδοξη ζωή, δεν πρέπει να κρίνονται από το πλαστό ήθος (εξωτερική συμπεριφορά), ούτε από την ψεύτικη πολιτεία, αλλά να κρίνονται από τα ίδια τα έργα τους, όπως οι τεχνίτες, ζωγράφοι και ανδριαντοπλάστες, διότι αυτά δείχνουν θετικά την ενάρετη και θεοφιλή πολιτεία τους και από το εάν αποστρέφονται σαν παγίδες όλες τις πονηρές ηδονές (πράγμα που δείχνει αρνητικά την ενάρετη πολιτεία τους).
10. Ο ΠΛΟΥΣΙΟΣ ΚΑΙ ΕΥΓΕΝΗΣ
Απ' αυτούς που σκέπτονται σωστά, θεωρείται κακότυχος ο πλούσιος και ευγενής, όταν δεν έχει καλλιέργεια ψυχική και όλες του βίου τις αρετές.
Όπως (αντίθετα) ο φτωχός και τυχόν δούλος θεωρείται ευτυχής, αν είναι στολισμένος με παίδευση (της ψυχής) και με αρετή του (βίου.)
Όπως περιπλανώνται οι ξένοι στους δρόμους, έτσι καταστρέφονται και χάνονται, πλανεμένοι από τις επιθυμίες και όσοι δεν δείχνουν επιμέλεια για ενάρετη ζωή.
11. Ο ΑΝΘΡΩΠΟΠΟΙΟΣ
Ανθρωποποιός πρέπει να λέγεται αυτός που μπορεί τους απαίδευτους να τους ημερώσει, για ν' αγαπήσουν τα έργα του λόγου και την παιδεία.
Κατά τον ίδιο τρόπο κι' εκείνοι που αναμορφώνουν αυτούς που ζουν ακόλαστη ζωή και τους μεταστρέφουν στην ενάρετη και αρεστή στο Θεό διαγωγή, πρέπει να λέγονται ανθρωποποιεί, αφού αναπλάθουν τους ανθρώπους.
Διότι πραότης και εγκράτεια, είναι η ευτυχία και αγαθή ελπίδα στις ψυχές των ανθρώπων.
12. ΠΩΣ ΝΟΙΩΘΟΥΜΕ ΤΑ ΠΕΡΙ ΘΕΟΥ
Πρέπει οι άνθρωποι στα ήθη και την πολιτεία τους, να συμπεριφέρονται αληθινά, όπως αξίζει. Διότι όταν κατορθωθεί αυτό, εύκολα κατανοούνται και τα περί Θεού. Διότι (τότε καταλαβαίναμε ότι) όποιος σέβεται το Θεό με όλη του την καρδιά και την πίστη, λαμβάνεται πρόνοια παρά του Θεού να κυριαρχεί του θυμού και της επιθυμίας. Διότι όλων των κακών αίτια (συνεπώς και της κακής συμπεριφοράς) είναι η επιθυμία και ο θυμός.
13. ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΘΡΩΠΟΣ
Άνθρωπος λέγεται ή ο λογικός ή εκείνος που ανέχεται (δέχεται) να διορθωθεί. Ο αδιόρθωτος καλείται απάνθρωπος, διότι αυτό (η αδιορθωσιά) είναι χαρακτηριστικό των απάνθρωπων. Κάτι τέτοιους καλόν είναι να τους αποφεύγομε. Γιατί αυτοί που συζούν με την κακία, δεν επιτρέπεται να καταταγούν ποτέ μεταξύ των αθανάτων (πνευματικών ανθρώπων — η κακία είναι υλική, θνητή κατάσταση).
14. ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΟ
Αυτό που μας κάνει άξιους να ονομαζώμεθα άνθρωποι, είναι να έχομε μαζί μας παρούσα την αληθινή λογική. Όταν μας λείπει το λογικό, τότε διαφέρομε από τα άλογα ζώα, μόνον ως προς την διάπλαση του σώματος και τη φωνή. Ας αναγνωρίσει λοιπόν ο μυαλωμένος άνθρωπος, ότι (εξ αιτίας του λογικού, του πνευματικού του μέρους) είναι αθάνατος και θα μισήσει (τότε) κάθε αισχρή επιθυμία, που γίνεται αιτία του (πνευματικού) θανάτου στους ανθρώπους.
15. ΑΛΗΘΙΝΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
Όπως κάθε τέχνη διαμορφώνει διακοσμητικά την ύλη που χρησιμοποιεί κι' επιδεικνύει έτσι την αρετή της, όπως π.χ. αυτός που επεξεργάζεται το ξύλο ή ο άλλος το χαλκό και άλλος το χρυσό και τον άργυρο, έτσι κι εμείς, όταν ακούμε για την καλή ζωή και την ενάρετη και αρεστή στο Θεό συμπεριφορά, οφείλουμε να φανερώνουμε ότι είμαστε στ' αλήθεια άνθρωποι, δηλαδή όντα λογικής ψυχής (στη διάθεση και στις αντιδράσεις μας) και όχι μονάχα ως προς τη διάπλαση του σώματος. Η αληθινά λογική και θεοφιλής ψυχή, γνωρίζει αμέσως ποια θέση να πάρει σ' όλα τα ζητήματα της ζωής. Και παρακαλεί τρυφερά για επιείκεια το Θεό και Τον ευχαριστεί ειλικρινά γιατί όλη της η ορμή και η διάνοια είναι προς το Θεό.
16. ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Όπως οι κυβερνήτες κατευθύνουν σκόπιμα το πλοίο ώστε να μη το προσαράξουν σε ύφαλο πέτρα ή σε κάποιον σκόπελο, έτσι και όσοι έχουν ζήλο για την ενάρετη ζωή, ας εξετάζουν με επιμέλεια ποια πρέπει να κάνουν και ποια ν' αποφεύγουν. Και να θεωρούν ότι τους συμφέρουν οι αληθινοί και θείοι νόμοι, ώστε να κόψουν τις πονηρές ενθυμήσεις (λογισμούς) της ψυχής.
17. ΧΑΛΙΝΑΓΩΓΗΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Όπως οι κυβερνήτες και οι αμαξηλάτες με προσοχή και επιμέλεια κατορθώνουν το ταξίδι τους, έτσι και όσοι επιμελούνται την ορθή και ενάρετη ζωή πρέπει να μελετούν και να φροντίζουν πως θα ζήσουν όπως πρέπει και αρέσει στο Θεό. Διότι αυτός που θέλει και που εννόησε, ότι μπορεί (να το κάνη αυτό) πιστεύοντας, αυτός προχωρεί στην αφθαρσία.
18. Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Ελεύθερους να νομίζεις όχι αυτούς που είχαν την τύχη να είναι ελεύθεροι, αλλά αυτούς που είναι στη ζωή και στους τρόπους ελεύθεροι (από τα πάθη). Δεν πρέπει δηλαδή να ονομάζονται αληθινά ελεύθεροι οι άρχοντες, όταν είναι πονηροί ή ακόλαστοι, γιατί είναι δούλοι των υλικών παθών.
Ελευθερία και ευτυχία είναι (εσωτερικό ζήτημα) της ψυχής, (είναι) η γνήσια καθαρότης της ψυχής και η καταφρόνησης των πρόσκαιρων.
19. Η ΧΡΗΣΤΗ ΕΠΙΔΕΙΞΕΙΣ
Θύμιζε πάντα στον εαυτό σου, τι είναι ανάγκη να δείχνεις αδιάκοπα ποιος είσαι, αλλά με τη χρηστή συμπεριφορά και κυρίως με τα έργα σου. Διότι έτσι και τους γιατρούς οι άρρωστοι, όχι από τα λόγια, άλλα από τα έργα τους βρίσκουν και τους αναγνωρίζουν για σωτήρες και ευεργέτες.
20. ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΝΑΡΕΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Γνωρίσματα της λογικής και ενάρετης ψυχής, είναι το βλέμμα, το βάδισμα, η φωνή, το γέλιο, ο τόπος που συχνάζει, οι άνθρωποι που συναναστρέφεται.
Όλα αυτά έχουν αλλάξει εντελώς (στην ενάρετη ψυχή) κι έχουν προσαρμοσθεί προς το ευπρεπέστερο. Γιατί ο θεοφιλής νους των ψυχών αυτών, σαν ανύσταχτος θυρωρός, αποκλείει να μπαίνουν τα κακά και αισχρά υπονοούμενα (σε κάθε τέτοιο γνώρισμα).
21. Η ΨΥΧΗ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΑΙ ΑΥΤΕΞΟΥΣΙΑ
Εξέταζε ότι σε άφορα και βγάζε δοκιμασμένες αποφάσεις (για τη στάση που θα τηρήσεις στο κάθε τι). Διότι οι άρχοντες και οι δεσπότες έχουν εξουσία μόνον του σώματος και όχι βέβαια της ψυχής. Να σου είναι μάλιστα αυτή η αρχή, πρόχειρη δια παντός. Συνεπώς, αν διατάσσουν φόνους ή τίποτε άτοπα ή άδικα και ψυχοβλαβή, δεν πρέπει να πειθαρχείτε σ' αυτούς, έστω κι αν βασανίζουν το σώμα. Διότι ο Θεός δημιούργησε την ψυχή ελεύθερη και αυτεξούσια, για (να αποφασίζει) όσα πράττει, τα καλά ή τα κακά.
22. Η ΑΠΟΦΥΓΗ ΔΑΙΜΟΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ
Η λογική ψυχή φροντίζει με επιμέλεια να μένη απαλλαγμένη από αδιέξοδο (κακοτοπιά), από τύφο (τυφλή υπερηφάνεια), αλαζονεία (ματαιοδοξία), απάτη, φθόνο, αρπαγή και τα όμοια, όσα είναι έργα δαιμόνων ή πονηρής προαιρέσεως. Όλα αυτά κατορθώνονται με σπουδαία φροντίδα και επίμονη μελέτη, από τον άνθρωπο που κυβερνά τις επιθυμίες του, ώστε να μη τον παρορμούν σε φαύλες ηδονές.
23. Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΕΟΝ
(Ακόμη και) αυτοί που ασκητεύουν λίγο και όχι τέλεια και από κινδύνους απαλλάσσονται και δεν έχουν ανάγκη από φύλακες. Νικώντας δε την επιθυμία στο κάθε τι βρίσκουν το δρόμο προς τον Θεό εύκολα κι ευτυχισμένα.
24. ΟΙ ΣΥΝΑΝΑΣΤΡΟΦΕΣ
Οι λογικοί άνθρωποι δεν είναι αναγκαίο να δίνουν προσοχή στις πολλές συναναστροφές, αλλά στις ωφέλιμες, τις οποίες κατευθύνει το θέλημα του Θεού, διότι έτσι προχωρούν πάλιν οι άνθρωποι σε ζωή και σε φως αιώνιο.
25. ΤΡΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΟΦΙΛΟΥΣ ΒΙΟΥ
Όσοι επιζητούν ενάρετη και θεοφιλή ζωή, πρέπει να έχουν απαλλαγή από την οίηση και από κάθε κούφιο: και ψεύτικη Ιδέα και να φροντίζουν επιμελώς για χρηστή διόρθωση της ζωής και της γνώμης τους. Διότι ο θεοφιλής και αμετάβλητος (ο σταθερός σ' αυτό) νους, είναι στοιχείων εξυψώσεως και δρόμος προς τον Θεό.
26. Η ΑΙΤΙΑ ΤΩΝ ΚΑΚΩΝ
Ουδέν όφελος να μαθαίνει κανείς τους λόγους (και τις αιτίες των πραγμάτων), εάν απουσιάζει (από τη μάθηση αύτη) η ενάρετη και στο Θεό αρεστή πολιτεία της ψυχής. Αιτία πάντων των κακών είναι η πλάνη, η απάτη (της κούφιας γνώσεως) και η αγνωσία του Θεού.
27. ΠΩΣ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΘΕΟΦΙΛΕΙΣ
Η εξάσκησης του καλλίστου (ενάρετου) βίου και η επιμέλεια της ψυχής, δημιουργούν τους αγαθούς και αγαπητούς εις τον Θεόν ανθρώπους. Διότι εκείνος που ζητεί τον Θεό, τον βρίσκει, νικώντας την επιθυμία σ' όλα τα ζητήματα και μη ξεκολλώντας από την προσευχή. Μόνον αυτός δεν φοβάται τους δαίμονας (που απεχθάνονται τον ενάρετο βίο).
28. Η ΑΜΕΛΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΒΙΟΤΙΚΕΣ ΕΛΠΙΔΕΣ
Όσοι εξαπατώνται (και παρασύρονται) από ελπίδες βιοτικών απολαύσεων, αν και γνωρίζουν σε όλο το βάθος, όσα πρέπει να γίνουν για τη θεάρεστη ζωή, (και δεν τα εφαρμόζουν), αυτοί παθαίνουν κάτι παρόμοιο μ' εκείνους, που αγόρασαν μεν (τα φάρμακα και) τα όργανα της ιατρικής, αλλά ούτε γνωρίζουν, ούτε φροντίζουν να τα χρησιμοποιήσουν.
Ώστε για τα αμαρτήματα που πράξαμε, ουδέποτε να κατηγορούμε ούτε την αιτία τους, ούτε άλλον κανέναν, αλλά τους εαυτούς μας. Διότι εάν αυτή η ίδια η ψυχή θέλει να αδιαφορεί (πνευματικά, δηλαδή να αμελή την εφαρμογή της ενάρετης ζωής), τότε δεν μπορεί να είναι ανίκητη.
29. Ο ΤΡΟΠΟΣ ΓΝΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Σ' εκείνον που δεν γνωρίζει να διακρίνει τι είναι το αγαθόν και ποιο είναι το κακό, δεν του επιτρέπεται να κρίνει τους αγαθούς και κακούς. Διότι ο άνθρωπος που γνωρίζει τον Θεόν, είναι αγαθός κι αν δεν είναι αγαθός, τίποτα δεν γνωρίζει, ούτε θα μάθη ποτέ τίποτα. Διότι το αγαθόν είναι τρόπος γνώσεως του Θεού.
30. Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΠΟΝΤΩΝ
Οι αγαθοί και θεοφιλείς (αγαπημένοι από το Θεό) άνδρες, ελέγχουν περί του κακού κατά πρόσωπον παρόντος τους ανθρώπους. Εάν δεν είναι παρόντες, δεν τους κακολογούν. Αλλ' ούτε και σ' αυτούς που επιχειρούν να ειπούν κάτι (κακό κατά των απόντων) το επιτρέπουν.
31. ΟΧΙ ΤΡΑΧΥΤΗΤΑ ΤΡΟΠΩΝ
Κατά τις συναναστροφές να αποφεύγεται κάθε τραχύς τρόπος, διότι τους λογικούς ανθρώπους ταιριάζει να τους στολίζει η ντροπή και η σωφροσύνη, περισσότερο από τας παρθένους. Άλλωστε ο θεοφιλής νους, είναι φως που φωτίζει λαμπρά την ψυχή από όλες τις μεριές, όπως ο ήλιος το σώμα.
32. ΑΡΕΤΗ ΚΑΙ ΥΛΙΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ
Σε κάθε ψυχικό πάθος (πνευματικό πρόβλημα) που σου συσσωρεύεται (και δεν ξέρεις πως να το τακτοποίησης), θυμήσου ότι όσοι ορθοφρονούν και θέλουν να βάλουν τα ζητήματά τους στην πρέπουσα θέση και με ασφάλεια, απ' αυτούς δεν θεωρείται γλυκεία η απόκτηση φθαρτών χρημάτων (πραγμάτων), αλλά οι ορθές και αληθινές απόψεις (για κάθε ζήτημα και μάλιστα για τα μεγάλα θέματα: του προορισμού μας επί της γης, της λυτρώσεως από την αμαρτία και της σωτηρίας της ψυχής). Αυτές τους κάνουν ευτυχείς. Διότι ο μεν πλούτος και κλέβεται και αρπάζεται από δυνατότερους και μόνον η αρετή της ψυχής είναι κτήμα και εξασφαλισμένο και απαραβίαστο, που και μετά θάνατον σώζει όσους την έχουν αποκτήσει. Όταν σκέπτονται έτσι, δεν τους συναρπάζουν οι φαντασιοπληξίες του πλούτου και των λοιπών απολαύσεων.
33. Ο ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΕΝΟΣ ΠΟΥ ΑΡΕΣΕΙ ΣΤΟ ΘΕΟ
Δεν πρέπει οι άστατοι και απαίδευτοι να αποδοκιμάζουν τους γραμματισμένους. Γραμματισμένος είναι ο άνθρωπος που αρέσει στο Θεό, εκείνος, που ως επί το πλείστον σιωπά ή συζητεί για ολίγα και αναγκαία και αρεστά εις τον Θεόν.
34. Η ΤΡΟΦΗ ΠΟΥ ΑΠΟΘΕΩΝΕΙ ΤΗΝ ΨΥΧΗ
Όσοι επιδιώκουν την ενάρετη και θεοφιλή πολιτεία, φροντίζουν για τις αρετές της ψυχής, γιατί τους είναι δικό τους κτήμα και αιώνια απόλαυσης. Τα πρόσκαιρα τα απολαμβάνουν εφ' όσον είναι δυνατόν και όπως ο Θεός δίνει και θέλει, χρησιμοποιώντας τα με χαρά και ευχαριστώντας με όλη τους την καρδιά, έστω κι αν είναι μέτρια. Διότι με τα πολυτελή φαγητά, τρέφονται τα σώματα σαν υλικά. Την ψυχή όμως την αποθεώνει η γνώσης (του θελήματος) του Θεού και η εγκράτεια, η αγαθότητα και η ευεργεσία, η ευσέβεια και η πραότης.
35. Ο ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΧΟΝΤΕΣ
Όσοι από τους ισχυρούς της γης αναγκάζουν (τους άλλους) να επιχειρούν άτοπες και ψυχοβλαβείς πράξεις, δεν μπορούν να κυριαρχήσουν στην ψυχή, που έχει δημιουργηθεί αυτεξούσια. Το σώμα δεσμεύουν, αλλ' όχι και την προαίρεση (τη διάθεση), της οποίας κύριος έχει ορισθεί ο λογικός άνθρωπος, από τον κτίσαντα Θεόν, ο οποίος είναι ισχυρότερος πάσης εξουσίας και ανάγκης και πάσης δυνάμεως.
36. Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΥΛΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ
Όσοι νομίζουν δυστυχία το χάσιμο των χρημάτων ή τέκνων ή δούλων ή οποιασδήποτε άλλης υπάρξεως (προσώπου ή πράγματος), ας γνωρίζουν, ότι πρώτα - πρώτα πρέπει να αρκούνται σε όσα τους δίδονται από το Θεό. Κι όταν είναι ανάγκη να τα αποδώσουν, να το κάνουν πρόθυμα και με ευγνωμοσύνη, χωρίς καθόλου να κακιώνουν για τη στέρησή τους ή μάλλον για την επιστροφή. Διότι, αφού μεταχειρίστηκαν πράγματα που δεν είναι δικά τους, πάλιν τα επέστρεψαν.
37. Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΓΝΩΜΗ ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ
Έργον χρηστού ανθρώπου είναι να μη πουλά την ελεύθερη γνώμη, αποβλέποντας να λάβει χρήματα, έστω κι αν τύχη να είναι πάρα πολλά, όσα προσφέρονται. Διότι τα βιοτικά μοιάζουν με όνειρο και οι φαντασίες του πλούτου είναι άδηλες (δεν ξέρεις που θα καταλήξουν), και ολιγοχρόνιες.
38. Η ΛΑΜΨΗ ΤΗΣ ΕΝΑΡΕΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ
Οι αληθινοί άνθρωποι ας επιδιώκουν να πολιτεύονται αξιαγάπητα στο Θεό και ενάρετα τόσον πολύ, ώστε να διαλάμπει ο ενάρετος βίος τους, μεταξύ των άλλων ανθρώπων, όπως ακριβώς (φροντίζουν να) μπαίνει μικρή (ταινία από) πορφύρα, επάνω στα άσπρα μέρη των ενδυμάτων για στολισμό, για να λάμπουν ξέχωρα και ν' αναγνωρίζονται, γιατί έτσι επιμελούνται ασφαλέστερα τις αρετές της ψυχής.
39. Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ
Οι φρόνιμοι άνθρωποι πρέπει να εξετάζουν καλά τη δύναμη και τον καταρτισμό της ψυχικής αρετής που υπάρχει μέσα τους και έτσι να προετοιμάζονται για ν' αντιστέκονται στα πάθη που απανταίνουν, ανάλογα με την (ηθική και πνευματική) δύναμη που υπάρχει στον εαυτό τους, δωρισμένη σ' αυτούς εκ φύσεως από τον Θεόν.
Η δύναμις που αντιστέκεται προς μεν το κάλλος και προς κάθε επιθυμία ψυχοβλαβή είναι η εγκράτεια προς τους κόπους και τη φτώχεια, η καρτερία και προς την κοροϊδία και το θυμό, η ανεξικακία και τα παρόμοια.
40. ΠΩΣ ΑΠΟΚΤΑΤΑΙ Η ΣΟΦΙΑ
Να γίνει ξαφνικά κανείς αγαθός και σοφός είναι αδιανόητο, αλλά (είναι δυνατόν) με κουραστική μελέτη, συνεργασία και συναναστροφή και με την πείρα, τον καιρό και την άσκηση και την επιθυμία του αγαθού έργου. (Ο καρπός που αποδίδει) ο αγαθός και θεοφιλής άνθρωπος, που αληθινά γνωρίζει τον Θεόν, (είναι ότι) δεν σταματά να κάνη αφθόνως πάντα όσα αρέσουν στον Θεό. Σπάνια όμως ευρίσκονται τέτοιοι άνθρωποι.
41. Ο ΚΑΤΑΡΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΠΛΟΪΚΩΝ
Οι απλοϊκότεροι άνθρωποι δεν πρέπει να απελπίζονται και να παραμελούν εντελώς τη θεοφιλή και ενάρετη πολιτεία και να την καταφρονούν, θεωρώντας την ακατόρθωτη και ακατάληπτη γι' αυτούς. Αλλά πρέπει να μελετούν κατά δύναμιν και να δείχνουν επιμέλεια για τον (ψυχικό) εαυτό τους. Διότι, έστω κι αν δεν μπορούν στο έπακρον, ανάλογα με την αρετή τους, ν' αποκτήσουν και τη σωτηρία, όμως, με την μελέτη και την επιθυμία (γι' αυτήν), ή θα γίνουν καλλίτεροι ή δεν θα γίνουν χειρότεροι, πράγμα που δεν είναι και μέτριο όφελος της ψυχής.
42. ΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΙ ΑΝΟΗΤΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ
Ο άνθρωπος, κατά το λογικό μέρος, συνδέεται μα την ανείπωτη (την ανέκφραστη) και θεία δύναμη και κατά το σωματικό συγγενεύει προς τα ζώα. Κάτι λίγοι όμως, όσοι είναι τέλειοι άνθρωποι και λογικοί, επιδιώκουν σοβαρά νάχουν και την γνώμη και την (παραπάνω) συγγένεια προς τον Θεό και Σωτήρα. Κι αυτό το δείχνουν με τα έργα και την ενάρετη πολιτεία (τους).
Αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι, οι ψυχικά ανόητοι, αφού εγκατέλειψαν εκείνη τη θεϊκή και αθάνατη υιοθεσία, ρέπουν πια προς τη νεκρή και κακότυχη και ολιγοχρόνια συγγένεια του σώματος (τη σωματική συγγένεια προς τα ζώα) φρονώντας τα σαρκικά, σαν τα άλογα ζώα, ανάβοντας από τις ηδονές κι έτσι χωρίζουν τους εαυτούς των από το Θεό και σύρουν την ψυχή από τους ουρανούς, κάτω στο βάραθρο, με αιτία τα (κατώτερα) θελήματα της.
43. Η ΠΗΓΗ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ
Ο λογικός άνθρωπος, εφ' όσον θυμάται τη μετουσία και συνάφεια (του) προς το θείον, δεν θα αγαπήσει ποτέ κανένα γήινο ή ταπεινό, αλλά έχει το νου στραμμένο στα ουράνια και αιώνια.
Γνωρίζει ακόμη, ότι η θέλησης του Θεού είναι το να σωθεί ο άνθρωπος, γιατί αυτή (η θέλησης του Θεού) είναι αιτία όλων των καλών και πηγή των αιωνίων αγαθών στους ανθρώπους.
44. ΟΙ ΚΑΚΕΣ ΣΥΝΑΝΑΣΤΡΟΦΕΣ
Όταν βρεις κάποιον να φιλονικεί και να αντιμάχεται την αλήθεια και τα ολοφάνερα (πράγματα), πάψε τη φιλονικία και αποχώρησε, φύγε απ αυτόν, μιας και απολιθώθηκε το μυαλό του (δεν νοιώθει).
Διότι όπως τα καλά κρασιά τα αχρηστεύει το χαλασμένο νερό, κατά τον ίδιο τρόπο και τους ενάρετους, στην πράξη και στη γνώμη, τους διαφθείρουν (τους καταστρέφουν) οι κακές συναναστροφές.
45. Η ΑΜΕΛΕΙΑ ΕΜΠΟΔΙΟ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ
Αν καταβάλλομαι κάθε επιμέλεια και μηχανευόμαστε τα πάντα, για ν' αποφύγομε τη σωματική απονέκρωση, πόσο μάλλον οφείλαμε να σπουδάζομε, πως ν' αποφύγομε την ψυχική απονέκρωση' διότι σ' όποιον θέλει να σωθεί, δεν υπάρχει κανένα άλλο εμπόδιο, παρά μόνο η αμέλεια και η οκνηρία της ψυχής.
46. ΛΟΓΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ
Θεωρούνται πως δεν είναι καλά, όσοι δυσκολεύονται να εννοήσουν τα συμφέροντα και τις σωστές κουβέντες. Όσοι πάλιν, μολονότι κατανοούν την αλήθεια, όμως χωρίς εντροπή (την αμφισβητούν και μάλιστα) φιλονικούν, αυτών έχει νεκρωθεί το λογικό, έχει αποθηριωθεί ο τρόπος τους (συμπεριφέρονται σαν θηρία) και δεν γνωρίζουν τον Θεό, ούτε έχει φωτιστή η ψυχή τους.
47. Ο ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΛΑΣΜΑΤΑ
Τα γένη των ζώων τα έπλασε ο Θεός με το λόγο Του, για τις αλλεπάλληλες ανάγκες, άλλα για τροφή κι' άλλα με σκοπό να υπηρετήσουν (τον άνθρωπο).
Τον άνθρωπο τον δημιούργησε θεατή όλων αυτών και των έργων τους και ευγνώμονα εξηγητή (δηλ. διευθυντή και ερμηνευτή τους).
Ας προσέχουν λοιπόν οι άνθρωποι, μήπως πεθάνουν χωρίς να δουν και χωρίς να εννοήσουν τον Θεόν και τα έργα Του, όπως τα άλογα θηρία.
Πρέπει μάλιστα να γνωρίζει ο άνθρωπος, ότι ο Θεός δύναται τα πάντα. Τίποτε πάλιν δεν του εναντιώνεται, γιατί δύναται τα πάντα, άλλα και, εκ του μη όντως, όλα όσα θέλει τα δημιούργησε και τα κάνει, με το λόγο Του, για σωτηρία των ανθρώπων.
48. ΤΑ ΟΥΡΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΙΓΕΙΑ
Τα ουράνια είναι αθάνατα, από την αγαθότητα που υπάρχει μέσα τους, ενώ τα επίγεια έγιναν θνητά, διότι υπάρχει μέσα τους υ αυθαίρετη κακία, υ οποία πιάνει τους ανόητους από την οκνηρία τους και από τη (θεληματική) άγνοια του Θεού (αγνωσία).
49. ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΘΑΝΑΣΙΑ
Ο θάνατος, όταν νοείται (καλά), είναι για τους ανθρώπους αθανασία, όταν όμως δεν εννοούν (το πνευματικό του νόημα), είναι γι' αυτούς τους ανόητους, θάνατος. Αυτόν τον θάνατο (το σωματικό) δεν πρέπει να τον φοβάται κανείς, άλλα την απώλεια της ψυχής, που συνίσταται σε αγνωσία του Θεού. Αυτό, είναι αληθινά φοβερό για την ψυχή (υ αγνωσία του Θεού).
50. Η ΚΑΚΙΑ ΠΑΘΟΣ ΥΛΙΚΟ
Η κακία είναι πάθος υλικό. Συνεπώς, δεν γίνεται να υπάρξει σώμα χωρίς κακία. Η λογική όμως ψυχή, όταν το νόηση αυτό, αποτινάζει το βάρος της ύλης, που είναι η κακία και σαν ανασάνει από τέτοιο βάρος, υψώνει τον νου προς τα άνω, γνωρίζει το Θεό των όλων και προσέχει το σώμα σαν εχθρό και πολέμιο, μη υπακούοντας σ' αυτό. Έτσι στεφανώνεται τελικά από τον Θεό η ψυχή, επειδή νίκησε τα πάθη της κακίας και της ύλης.
51. Η ΚΑΚΙΑ ΥΠΟΔΟΥΛΩΝΕΙ
Η κακία, όταν γνωρισθεί από την ψυχή, μισείται σαν θηρίο βρωμερότατο. Όταν όμως αγνοείται (η φύση της), αγαπάται από εκείνον που την αγνοεί. Τον έχει αιχμάλωτο και τον τραβά σαν δούλο, τον εραστή της. Κι' ο κακότυχος και άθλιος, ούτε βλέπει το συμφέρον του, ούτε νοιώθει, άλλα νομίζει ότι στολίζεται από την κακία και αγάλλεται.
52. Η ΚΑΘΑΡΗ ΨΥΧΗ - Η ΚΑΚΗ ΨΥΧΗ
Η καθαρή ψυχή, επειδή είναι αγαθή, φωτίζεται και λαμπρύνεται από το Θεό και τότε ο νους νοεί αγαθά και γεννάει λόγια θεοφιλή.
Όταν όμως η ψυχή, από κακία κυλιστεί στο βόρβορο, επειδή ο Θεός την αποστρέφεται, μάλλον επειδή η ψυχή χωρίζει τον εαυτό της από το Θεό, τότε, οι πονηροί δαίμονες, αφού σφηνωθούν απανωτοί στο λογισμό, ψιθυρίζουν στην ψυχή τις ανόσιες (μιαρές) πράξεις, μοιχείες, φόνους, αρπαγές, ιεροσυλίες και τα παρόμοια, όσα είναι έργα δαιμόνων.
53. Η ΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ - Η ΑΓΝΩΣΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Όσοι γνωρίζουν τον Θεόν γεμίζουν από αγαθές σκέψεις για όλα τα προβλήματα και επιθυμώντας τα ουράνια, καταφρονούν τα βιοτικά.
Αυτοί, ούτε σε πολλούς αρέσουν, ούτε αυτοί αρέσκονται σε πολλούς. Γι' αυτό όχι μόνον μισούνται, αλλά και κατακοροιδεύονται από τους πολλούς ανόητους.
Ανέχονται όλα τα παθήματα της φτώχειας, επειδή γνωρίζουν, ότι όσα φαίνονται στους πολλούς κακά, είναι γι' αυτούς αγαθά. (Κι' αυτό) γιατί, όποιος αντιλαμβάνεται τα ουράνια, πιστεύει στο Θεό, επειδή γνωρίζει ότι όλα είναι δημιουργήματα της θελήσεώς Του.
Εκείνος όμως που δεν νοιώθει (τα ουράνια ζητήματα), δεν πιστεύει ποτέ, ότι ο κόσμος είναι έργον του Θεού και ότι έγινε για τη σωτηρία του ανθρώπου. (Δεν αντιλαμβάνονται ότι η πνευματική αντιμετώπιση της φτώχειας, π.χ., αλλά και κάθε δυσχέρειας, συντελεί στην σωτηρία μας).
54. Ο ΘΕΟΣ ΑΟΡΑΤΟΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΦΑΝΗΣ
Όσοι είναι γεμάτοι από την κακία και μεθάνε από την αγνωσία, δεν γνωρίζουν τον Θεόν, ούτε επαγρυπνούν ψυχικά. Ο Θεός όμως είναι νοητός και δεν είναι μεν ορατός, όμως είναι καταφάνερος μέσα στα ορατά, σαν τη ψυχή μέσα στο σώμα. Κι αν το σώμα είναι αδύνατον να υπάρχει χωρίς ψυχή, έτσι και όλα, όσα βλέπουμε και υπάρχουν, είναι αδύνατον να υπάρξουν χωρίς Θεόν.
55. ΓΙΑΤΙ ΕΓΙΝΕ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ
- Γιατί έγινε ο άνθρωπος;
- (Έγινε) για να κατανοεί τα ποιήματα του Θεού, κι έτσι να Τον ιδεί και να Τον δοξάσει, γιατί τα έκτισε για τον άνθρωπο.
Ο δε νους (η φρόνηση) που είναι λίαν αγαπητός στο Θεό, είναι αόρατο αγαθόν, που χαρίζεται από το Θεό στους άξιους, δια μέσου χρηστής συμπεριφοράς.
56. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ - ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
Ελεύθερος είναι εκείνος που δεν είναι δούλος των ηδονών, αλλά κυριαρχεί στο σώμα, με τη φρόνηση και τη σωφροσύνη, και αρκείται, με πολλή ευχαριστία, σ` αυτά που του δίδονται από τον Θεό, έστω κι αν τύχη νάνε πάρα πολύ μέτρια.
Διότι, εάν ο θεοφιλής νους και η ψυχή συμφωνήσουν, ειρηνεύει όλο το σώμα, έστω κι αν δεν θέλει• γιατί όταν η ψυχή το θέλει, κάθε σωματική ανταρσία σβήνεται.
57. Η ΠΛΕΟΝΕΞΙΑ
Εκείνοι που δεν αγαπούν όσα έχουν για την ύπαρξή τους, αλλά επιθυμούν περισσότερα, σκλαβώνουν τον εαυτό τους στα πάθη, που ταράζουν την ψυχή, και της επιβάλλουν λογισμούς και φαντασίες, ότι αυτά που έχουν είναι κακά.
Και όπως τα ρούχα, που ράβονται πλατειά, εμποδίζουν τους αγωνιστές στο τρέξιμο, έτσι και η όρεξη για την υπέρμετρη περιουσία δεν επιτρέπει στις ψυχές ούτε ν' αγωνίζονται, ούτε να σωθούν.
58. Η ΠΕΡΙΦΡΟΝΗΣΗ ΤΩΝ ΒΙΩΤΙΚΩΝ
Φυλακή και τιμωρία στον καθέναν είναι το να μένη σε κάτι παρά τη θέλησή του και χωρίς τη συγκατάθεσή του. Να είσαι λοιπόν ευχαριστημένος με όσα έχεις, για να μην αυτοτιμωρηθείς, χωρίς να το αντιλαμβάνεσαι, ένεκα αχαριστίας.
Ένας είναι ο δρόμος προς αυτό: η καταφρόνηση των βιοτικών.
59. ΤΟ ΛΟΓΙΚΟ ΟΡΑΣΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Όπως μας έδωσε ο Θεός την όραση, για να αναγνωρίζομε όσα βλέπομε, ποιό είναι το άσπρο και ποιό το μαύρο χρώμα, έτσι και το λογικό, μας το χάρισε ο Θεός, για να ξεχωρίζομε όσα συμφέρουν στην ψυχή.
Όταν όμως η επιθυμία κρατηθεί ανεξάρτητη από το λογικό, γεννά ηδονή και δεν επιτρέπει στην ψυχή να σωθεί ή να ενωθεί με τον Θεό.
60. ΑΜΑΡΤΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΠΡΟΑΙΡΕΣΗ
Δεν είναι αμαρτήματα όσα γίνονται κατά φύσιν, αλλά τα πονηρά, που φωλιάζουν στην προαίρεση. Το να τρώγει κανείς, δεν είναι αμαρτία, αλλά το να τρώγει χωρίς ευχαρίστηση, χωρίς σεμνότητα και χωρίς εγκράτεια. (Διότι το φαγητό) έχει σκοπό να κρατήσει το σώμα στη ζωή, αλλά χωρίς καμία πονηρή επινόηση.
Ούτε το να βλέπει κανείς αγνά είναι αμαρτία, αλλά το να βλέπει φθονερά και υπερήφανα και αχόρταγα (με πονηρό βλέμμα).
Επίσης (αμαρτία είναι) το να μην ακούει κανείς ειρηνικά, αλλά με οργή.
(Αμαρτία είναι) και το να μη χαλιναγωγεί κανείς τη γλώσσα του προς ευχαριστία και προσευχή, αλλά (να την αφήνει αχαλίνωτη) στο να κατηγορεί.
Προσέτι (είναι αμαρτία) και το να μη εργάζονται τα χέρια με σκοπό την ελεημοσύνη, αλλά σε φόνους και αρπαγές.
Έτσι, κάθε μέρος του σώματος αμαρτάνει, όταν, παρά το θέλημα του Θεού, εργάζεται αυτοπροαίρετα τα πονηρά έργα, αντί των αγαθών.
61. ΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΘΕΙΑ ΠΡΟΝΟΙΑ
Εάν έχεις αμφιβολία, ότι η κάθε μία πράξη παρακολουθείται αφ' υψηλού από τον Θεό, εξέτασε (τον εαυτό σου) και θα δεις, ότι συ, που είσαι άνθρωπος και χώμα, μπορείς να εξετάζεις και να εννοείς ταυτοχρόνως πολλά και διάφορα θέματα.
Πόσον μάλλον ο Θεός, που τα βλέπει όλα σαν σπυρί σιναπιού. Αυτός που τα πάντα ζωογονεί και τρέφει όπως θέλει;
62. Ο ΦΥΛΑΞ ΑΓΓΕΛΟΣ
Όταν κλείσεις τις πόρτες του σπιτιού και είσαι μόνος, γνώριζε ότι είναι παρών μαζί σου ο ορισμένος για κάθε άνθρωπον από τον Θεό άγγελος, τον οποίον οι Έλληνες ονομάζουν οικείο δαίμονα (προσωπικό δαιμόνιον).
Αυτός, που είναι ακοίμητος και απαραλόγιστος (δεν μπορεί κανείς να τον εξαπατήσει), στέκεται πάντοτε μαζί σου, τα βλέπει όλα και δεν εμποδίζεται από το σκοτάδι.
Μαζί μ' αυτόν, γνώριζε πως και ο Θεός υπάρχει σε κάθε τόπον. Γιατί δεν υπάρχει τόπος ή ύλη καμία, μέσα στην οποία να μην είναι ο Θεός, εφ' όσον είναι απ' όλους και απ' όλα μεγαλύτερος και όλους τους -περικλείει στο χέρι Του.
63. ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙΤΕ ΑΣΙΓΗΤΑ ΤΟΝ ΘΕΟ.
Εάν οι στρατιώτες μένουν πιστοί στον Καίσαρα, επειδή απ' αυτόν χορηγούνται οι τροφές, πόσον μάλλον εμείς οφείλομε να επιδιώκομε να ευχαριστούμε αδιάκοπα με ασίγητα στόματα και να αρέσομε στο Θεό, που έκτισε τα πάντα για τον άνθρωπο;
64. ΟΙ ΚΑΡΠΟΙ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Η ευγνωμοσύνη προς τον Θεό και η χρηστή πολιτεία είναι ανθρώπου καρπός, αρεστός στο Θεό.
Οι καρποί της γης δεν ωριμάζουν σε μια ώρα, άλλα με τον καιρό, με βροχές και επιμέλεια. Κατά τον ίδιο τρόπο και οι καρποί των ανθρώπων λαμπρύνονται με ασκητική ζωή και μελέτη, με το χρόνο και την καρτερία, με εγκράτεια και υπομονή.
Εάν μ' αυτά φανείς κάποτε ευλαβείς σε μερικούς (ευσεβής και θεοφοβούμενος), μην πιστεύεις στον εαυτό σου, εφ' όσον είσαι ακόμα στο σώμα και μη θεωρείς ότι τίποτε δικό σου είναι αρεστό στο Θεό, γιατί πρέπει να γνωρίζεις, ότι δεν είναι εύκολο στον άνθρωπο να φυλάξει μέχρι τέλους το αναμάρτητων.
65. Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Τίποτε στον άνθρωπο δεν είναι πολυτιμότερο από το λόγο (το λογικό). Τόσο δυνατός είναι ο λόγος, ώστε με το λόγο και την ευχαριστία λατρεύαμε τον Θεό.
Εάν μεταχειριζώμεθα άχρηστα ή δυσφημιστικά λόγια, καταδικάζαμε την ψυχή μας. Συνεπώς, το να μεταχειρίζεται κανείς αυθαιρέτως λόγια ή έργα πονηρά και ν' αποδίδει σ' άλλους ή στη φύση του την αιτία για όσα αμαρτάνει, αυτό είναι έργον αναίσθητου άνθρωπου (που δεν αισθάνεται ότι καταδικάζεται, παρ' όλον ότι έχει το λογικό).
66. ΑΥΤΕΞΟΥΣΙΟ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΨΥΧΙΚΩΝ ΠΑΘΩΝ
Αν φροντίζομε να θεραπεύομε τα πάθη του σώματος, γιατί αλλιώς θα γίνομαι καταγέλαστοι στους γνωστούς μας, πολύ περισσότερο είναι ανάγκη να τρέχομε να θεραπεύομε τα πάθη της ψυχής, γιατί μέλλομε να κριθούμε κατά πρόσωπον Θεού, για να μη βρεθούμε (εκεί) τιποτένιοι ή καταγέλαστοι.
Έχομε το αυτεξούσιο και συνεπώς, όταν επιθυμούμε τις πονηρές πράξεις, μπορούμε να μην τις επιδιώξουμε, αρκεί να το θελήσομε. Το μπορούμε και στην εξουσία μας είναι να ζήσομε όπως αρέσει στο Θεό και κανείς δεν μπορεί να μας αναγκάσει ποτέ, να πράξομε άθελά μας κάτι το πονηρό. Γιατί, έτσι αγωνιζόμενοι, θα γίνομαι άξιοι του Θεού άνθρωποι και θα ζούμε σαν άγγελοι στον ουρανό.
67. ΑΥΤΕΞΟΥΣΙΟ ΚΑΙ ΠΑΘΗ
Εάν το θέλεις γίνεσαι δούλος των παθών, εάν το θέλεις μένεις ελεύθερος και δεν θα υποκύψεις στα πάθη, διότι ο Θεός σε έπλασε αυτεξούσιο.
Όποιος (με καλή χρήση του αυτεξουσίου) νικά τα πάθη της σαρκός, στεφανώνεται με την αφθαρσία.
Εάν βέβαια δεν ήταν τα πάθη, δεν θα ήσαν και οι αρετές, ούτε και στέφανοι, που δωρίζονται από το Θεό στους ανθρώπους που είναι άξιοι (στεφάνου).
68. Η ΨΥΧΙΚΗ ΤΥΦΛΩΣΗ
Όσοι δεν βλέπουν (ότι αυτό είναι) το (αληθινό) συμφέρον τους, αν και γνωρίζουν το αγαθό, είναι ψυχικά τυφλοί και έχει γίνει τελείως αναίσθητη μέσα τους η διάκριση (μεταξύ καλού και κακού).
Ώστε δεν πρέπει να προσέχομε τη νοοτροπία τους κι αυτό για να μην περιπέσομε κατ' ανάγκην κι εμείς, απρονόητα, στα ίδια, σαν τυφλοί (για να μη στραβωθούμε ψυχικά).
69. Η ΟΡΓΗ ΓΙ' ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΣΦΑΛΛΟΥΝ
Δεν πρέπει να οργιζώμεθα με αυτούς που αμαρτάνουν, έστω κι αν όσα πράττουν είναι εγκλήματα άξια τιμωρίας. Αλλά οφείλομε τους φταίχτες, για λόγους δικαιοσύνης κυρίως, να τους κάνομε να μετανοήσουν και να τιμωρηθούν εάν πρέπει, είτε βάζοντας μονάχοι τους την τιμωρία είτε μέσω άλλων. Όμως να οργιζώμεθα ή να θυμώνουμε δεν είναι ανάγκη. Διότι η οργή οδηγεί σε πράξεις τιμωρίας από πάθος μόνον και όχι με (ορθή) κρίσιν και κατά το δίκαιο.
Αλλά ούτε κι' αυτούς που ελεούν παρά το πρέπον πρέπει να τους παραδεχώμεθα.
Γι` αυτό, τούτο το καλό και για το δίκαιον, πρέπει να τιμωρούνται οι πονηροί και όχι από το έμφυτο μέσα μας πάθος της οργής.
70. Η ΨΥΧΗ ΜΟΝΗ ΕΙΝΑΙ ΠΛΟΥΤΟΣ
Μόνα τα αποκτήματα της ψυχής είναι ασφαλή και απαραβίαστα. Και είναι αυτά, η ενάρετη και αρεστή στο Θεό διαγωγή, καθώς και η γνώση και η πράξη των αγαθών έργων.
Διότι ο πλούτος είναι τυφλός οδηγός και σύμβουλος ανόητος και καταστρέφει την «αναίσθητων» ψυχήν, σ' αυτόν που κάνει κακή και μαλθακή χρήση του πλούτου.
71. Ο ΠΛΟΥΤΟΣ ΕΙΝΑΙ ΦΘΑΡΤΟΣ
Πρέπει οι άνθρωποι ή να μην αποκτούν τίποτα περισσό ή εφ' όσον έχουν πρέπει να γνωρίζουν με πάσαν βεβαιότητα ότι όλα τα βιοτικά είναι εκ φύσεως φθαρτά και χάνονται εύκολα ή είναι για πέταμα και σπάζουν. Συνεπώς οφείλουν οι άνθρωποι (που τάχουν περισσά) να μην αδιαφο paraklisi
Οι άνθρωποι καταχρηστικά λέγονται λογικοί. Δεν είναι λογικοί όσοι έμαθαν απλώς τα λόγια και τα βιβλία των αρχαίων σοφών, αλλ' όσοι έχουν τη λογική ψυχή και μπορούν να διακρίνουν ποιο είναι το καλό και
ποιο το κακό και αποφεύγουν τα πονηρά και βλαβερά στην ψυχή, τα δε αγαθά και ψυχωφελή, τα αποκτούν πρόθυμα με τη μελέτη και τα εφαρμόζουν με πολλή ευχαριστία προς τον Θεό. Αυτοί μόνοι πρέπει να λέγονται αληθινά λογικοί άνθρωποι.
2. Ο ΑΛΗΘΙΝΑ ΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
Ο αληθινά λογικός άνθρωπος ένα μόνο ζήλο έχει: να πείθεται και να αρέσει στο Θεό των όλων.
Σ' αυτό και μόνον πρέπει να εκπαιδεύει την ψυχή του, ώστε ν' αρέσει στο Θεό, ευχαριστώντας για την τόσο μεγάλη Του πρόνοια και ρύθμιση των όλων, οτιδήποτε κι' αν του τύχη στη ζωή του.
Γιατί είναι άτοπο, τους μεν Ιατρούς, που μας δίδουν και πικρά και δυσάρεστα φάρμακα, να τους ευχαριστούμε για την υγεία του σώματός μας, προς τον Θεόν δε να είμαστε αχάριστοι, για τα πράγματα που μας φαίνονται δυσάρεστα και δύσκολα και να μην ξέρομαι ότι όλα γίνονται όπως πρέπει και προς το συμφέρον μας κατά την Πρόνοιά Του.
Η γνώσης (του θελήματος του Θεού) και η πίστη στο Θεό, είναι η σωτηρία και η τελειότης της ψυχής.
3. ΟΙ ΜΕΓΙΣΤΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΜΑΣ
Την εγκράτεια, την ανεξικακία, την σωφροσύνη, την καρτερία, την υπομονή και τα όμοιά τους, τις έχουμε πάρει σαν μέγιστες και ενάρετες δυνάμεις από το Θεό. Αυτές αντιπαρατάσσονται και αντιστέκονται και βοηθούν σε όλες εκείνες τις δυσκολίες που προέρχονται εκείθεν (από τον αντικείμενων εχθρό — τον διάβολο).
Εάν τις γυμνάζομαι και τις έχομε πρόχειρες τις δυνάμεις αυτές, τότε πια τίποτε δεν φαίνεται να μας γίνεται δύσκολο ή οδυνηρό ή αφόρητο, γιατί αναλογιζόμαστε πως όλα είναι ανθρώπινα και νικώνται από τις (παραπάνω) αρετές που έχομε μέσα μας.
Αυτό δεν το σκέπτονται οι ψυχικά ανόητοι. Διότι ούτε καν λογαριάζουν πως όλα γίνονται καλά και όπως πρέπει προς το συμφέρον μας, για να λάμψουν τελείως οι αρετές και να στεφανωθούμε (βραβευθούμε) από το Θεό.
4. Η ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ
(Θα είσαι πνευματικός άνθρωπος), όταν λογαριάζεις για φαντασία και μόνον και μάλιστα ολιγοχρόνια την απόκτηση χρημάτων και την άφθονη χρησιμοποίησή τους και όταν γνωρίζεις ότι η ενάρετη και αρεστή στο Θεό πολιτεία διαφέρει πολύ από τον πλούτο.
Όταν το μελετάς αυτό, ασφαλώς και το διατηρείς στη μνήμη σου, δεν θα στενάξεις, δεν θα θρηνήσεις και δεν θα κατηγορήσεις κανέναν, αλλά για όλα θα ευχαριστήσεις το Θεό, βλέποντας τους χειρότερους από σένα να στηρίζονται στα λόγια και στα χρήματα.
(Έχε υπ' όψη σου, ότι τα χρήματα) είναι το χειρότερο πάθος της ψυχής, καθώς και η επιθυμία, η δόξα και η άγνοια.
5. ΤΙ ΚΑΝΕΙ Ο ΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
Ο λογικός άνθρωπος εξετάζοντας τον εαυτό του, δοκιμάζει ποια πράγματα του πρέπουν και τον συμφέρουν, ποια είναι ζητήματα της ψυχής και ωφέλιμα και ποια ξένα προς την ψυχή. Έτσι αποφεύγει όσα βλάπτουν την ψυχή, διότι του είναι ξένα και τον χωρίζουν από την αθανασία.
6. ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ Η ΜΕΤΡΙΑ ΖΩΗ
Όσον μετριότερα ζει κανείς, τόσο ευτυχέστερος είναι (ευδαίμων), γιατί δεν φροντίζει για πολλά, για δούλους, γεωργούς και ν' αποκτήσει ζώα.
Διότι όταν προσηλωνόμαστε σ' αυτά και περιπέσομε αργότερα στις δυσχέρειες που τα επακολουθούν, κατηγορούμε το Θεό (ως αίτιον).
Από την αυθαίρετη αυτή επιθυμία μας (τον πλούτο), ποτίζεται ο θάνατος και έτσι πλανημένοι μένομε στο σκοτάδι της αμαρτωλής ζωής, χωρίς να μπορούμε να αναγνωρίσουμε τους εαυτούς μας.
7. ΔΥΣΚΟΛΗ ΑΛΛΑ ΚΑΤΟΡΘΩΤΗ Η ΑΡΕΤΗ
Πρέπει να μη λέμε ότι δεν είναι δυνατόν στον άνθρωπο να επιτύχει ενάρετο βίο, αλλά μόνον ότι δεν είναι εύκολο. Ούτε είναι εύκολο να το αντιληφθούν αυτό οι τυχόντες άνθρωποι. Συμμετέχουν σε ενάρετη ζωή όσοι είναι ευσεβείς και έχουν νουν θεοφιλή (που σκέπτονται όπως αρέσει στο Θεό). Γιατί ο κοινός νους, είναι κοσμικός (σκέπτεται κατά το θέλημα του ανθρώπου) και ευμετάβολος, που παρέχει νοήματα αγαθά και κακά, αφού επηρεάζεται από τα φυσικά πράγματα και ρέπει προς την ύλη.
Ενώ ο θεοφιλής νους, τιμωρεί την κακία την οποία ενσωματώνονται αυτοπροαίρετα οι άνθρωποι από ραθυμία.
8. ΟΙ ΑΠΑΙΔΕΥΤΟΙ
Οι αγράμματοι και ακαλλιέργητοι άνθρωποι, θεωρούν τα λόγια γελοίο πράγμα και δεν θέλουν να τ' ακούνε, επειδή ελέγχεται η αγραμματοσύνη τους και θέλουν να είναι όλοι όμοιοί τους.
Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι ζουν και συμπεριφέρονται ακόλαστα, φροντίζουν (να αποδείξουν) ότι όλοι είναι χειρότεροί τους, νομίζοντας πως από το πλήθος των κακών θα επιτύχουν το ακατηγόρητο για τους εαυτούς των.
Η άτονη (χαλαρή και νωθρή) ψυχή (τους) θολώνει από την κακία που περιλαμβάνει ασωτία, υπερηφάνεια, απληστία, οργή, προπέτεια, λύσσα, φόνο, οδυρμό, φθόνο, πλεονεξία, αρπαγή, πόνο, ψευδός, ηδονή, οκνηρία, λύπη, δειλία, αρρώστια, μίσος, κατηγορία, αδυναμία, πλάνη, άγνοια, απάτη, λήθη Θεού.
Με τέτοια και παρόμοια (κακίες) τιμωρείται η άθλια ψυχή που χωρίζει τον εαυτό της από το Θεό.
9. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΡΕΤΗΣ
Αυτοί που λένε πως θέλουν να ζήσουν την ενάρετη και ευλαβή και ένδοξη ζωή, δεν πρέπει να κρίνονται από το πλαστό ήθος (εξωτερική συμπεριφορά), ούτε από την ψεύτικη πολιτεία, αλλά να κρίνονται από τα ίδια τα έργα τους, όπως οι τεχνίτες, ζωγράφοι και ανδριαντοπλάστες, διότι αυτά δείχνουν θετικά την ενάρετη και θεοφιλή πολιτεία τους και από το εάν αποστρέφονται σαν παγίδες όλες τις πονηρές ηδονές (πράγμα που δείχνει αρνητικά την ενάρετη πολιτεία τους).
10. Ο ΠΛΟΥΣΙΟΣ ΚΑΙ ΕΥΓΕΝΗΣ
Απ' αυτούς που σκέπτονται σωστά, θεωρείται κακότυχος ο πλούσιος και ευγενής, όταν δεν έχει καλλιέργεια ψυχική και όλες του βίου τις αρετές.
Όπως (αντίθετα) ο φτωχός και τυχόν δούλος θεωρείται ευτυχής, αν είναι στολισμένος με παίδευση (της ψυχής) και με αρετή του (βίου.)
Όπως περιπλανώνται οι ξένοι στους δρόμους, έτσι καταστρέφονται και χάνονται, πλανεμένοι από τις επιθυμίες και όσοι δεν δείχνουν επιμέλεια για ενάρετη ζωή.
11. Ο ΑΝΘΡΩΠΟΠΟΙΟΣ
Ανθρωποποιός πρέπει να λέγεται αυτός που μπορεί τους απαίδευτους να τους ημερώσει, για ν' αγαπήσουν τα έργα του λόγου και την παιδεία.
Κατά τον ίδιο τρόπο κι' εκείνοι που αναμορφώνουν αυτούς που ζουν ακόλαστη ζωή και τους μεταστρέφουν στην ενάρετη και αρεστή στο Θεό διαγωγή, πρέπει να λέγονται ανθρωποποιεί, αφού αναπλάθουν τους ανθρώπους.
Διότι πραότης και εγκράτεια, είναι η ευτυχία και αγαθή ελπίδα στις ψυχές των ανθρώπων.
12. ΠΩΣ ΝΟΙΩΘΟΥΜΕ ΤΑ ΠΕΡΙ ΘΕΟΥ
Πρέπει οι άνθρωποι στα ήθη και την πολιτεία τους, να συμπεριφέρονται αληθινά, όπως αξίζει. Διότι όταν κατορθωθεί αυτό, εύκολα κατανοούνται και τα περί Θεού. Διότι (τότε καταλαβαίναμε ότι) όποιος σέβεται το Θεό με όλη του την καρδιά και την πίστη, λαμβάνεται πρόνοια παρά του Θεού να κυριαρχεί του θυμού και της επιθυμίας. Διότι όλων των κακών αίτια (συνεπώς και της κακής συμπεριφοράς) είναι η επιθυμία και ο θυμός.
13. ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΘΡΩΠΟΣ
Άνθρωπος λέγεται ή ο λογικός ή εκείνος που ανέχεται (δέχεται) να διορθωθεί. Ο αδιόρθωτος καλείται απάνθρωπος, διότι αυτό (η αδιορθωσιά) είναι χαρακτηριστικό των απάνθρωπων. Κάτι τέτοιους καλόν είναι να τους αποφεύγομε. Γιατί αυτοί που συζούν με την κακία, δεν επιτρέπεται να καταταγούν ποτέ μεταξύ των αθανάτων (πνευματικών ανθρώπων — η κακία είναι υλική, θνητή κατάσταση).
14. ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΟ
Αυτό που μας κάνει άξιους να ονομαζώμεθα άνθρωποι, είναι να έχομε μαζί μας παρούσα την αληθινή λογική. Όταν μας λείπει το λογικό, τότε διαφέρομε από τα άλογα ζώα, μόνον ως προς την διάπλαση του σώματος και τη φωνή. Ας αναγνωρίσει λοιπόν ο μυαλωμένος άνθρωπος, ότι (εξ αιτίας του λογικού, του πνευματικού του μέρους) είναι αθάνατος και θα μισήσει (τότε) κάθε αισχρή επιθυμία, που γίνεται αιτία του (πνευματικού) θανάτου στους ανθρώπους.
15. ΑΛΗΘΙΝΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
Όπως κάθε τέχνη διαμορφώνει διακοσμητικά την ύλη που χρησιμοποιεί κι' επιδεικνύει έτσι την αρετή της, όπως π.χ. αυτός που επεξεργάζεται το ξύλο ή ο άλλος το χαλκό και άλλος το χρυσό και τον άργυρο, έτσι κι εμείς, όταν ακούμε για την καλή ζωή και την ενάρετη και αρεστή στο Θεό συμπεριφορά, οφείλουμε να φανερώνουμε ότι είμαστε στ' αλήθεια άνθρωποι, δηλαδή όντα λογικής ψυχής (στη διάθεση και στις αντιδράσεις μας) και όχι μονάχα ως προς τη διάπλαση του σώματος. Η αληθινά λογική και θεοφιλής ψυχή, γνωρίζει αμέσως ποια θέση να πάρει σ' όλα τα ζητήματα της ζωής. Και παρακαλεί τρυφερά για επιείκεια το Θεό και Τον ευχαριστεί ειλικρινά γιατί όλη της η ορμή και η διάνοια είναι προς το Θεό.
16. ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Όπως οι κυβερνήτες κατευθύνουν σκόπιμα το πλοίο ώστε να μη το προσαράξουν σε ύφαλο πέτρα ή σε κάποιον σκόπελο, έτσι και όσοι έχουν ζήλο για την ενάρετη ζωή, ας εξετάζουν με επιμέλεια ποια πρέπει να κάνουν και ποια ν' αποφεύγουν. Και να θεωρούν ότι τους συμφέρουν οι αληθινοί και θείοι νόμοι, ώστε να κόψουν τις πονηρές ενθυμήσεις (λογισμούς) της ψυχής.
17. ΧΑΛΙΝΑΓΩΓΗΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Όπως οι κυβερνήτες και οι αμαξηλάτες με προσοχή και επιμέλεια κατορθώνουν το ταξίδι τους, έτσι και όσοι επιμελούνται την ορθή και ενάρετη ζωή πρέπει να μελετούν και να φροντίζουν πως θα ζήσουν όπως πρέπει και αρέσει στο Θεό. Διότι αυτός που θέλει και που εννόησε, ότι μπορεί (να το κάνη αυτό) πιστεύοντας, αυτός προχωρεί στην αφθαρσία.
18. Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Ελεύθερους να νομίζεις όχι αυτούς που είχαν την τύχη να είναι ελεύθεροι, αλλά αυτούς που είναι στη ζωή και στους τρόπους ελεύθεροι (από τα πάθη). Δεν πρέπει δηλαδή να ονομάζονται αληθινά ελεύθεροι οι άρχοντες, όταν είναι πονηροί ή ακόλαστοι, γιατί είναι δούλοι των υλικών παθών.
Ελευθερία και ευτυχία είναι (εσωτερικό ζήτημα) της ψυχής, (είναι) η γνήσια καθαρότης της ψυχής και η καταφρόνησης των πρόσκαιρων.
19. Η ΧΡΗΣΤΗ ΕΠΙΔΕΙΞΕΙΣ
Θύμιζε πάντα στον εαυτό σου, τι είναι ανάγκη να δείχνεις αδιάκοπα ποιος είσαι, αλλά με τη χρηστή συμπεριφορά και κυρίως με τα έργα σου. Διότι έτσι και τους γιατρούς οι άρρωστοι, όχι από τα λόγια, άλλα από τα έργα τους βρίσκουν και τους αναγνωρίζουν για σωτήρες και ευεργέτες.
20. ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΝΑΡΕΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Γνωρίσματα της λογικής και ενάρετης ψυχής, είναι το βλέμμα, το βάδισμα, η φωνή, το γέλιο, ο τόπος που συχνάζει, οι άνθρωποι που συναναστρέφεται.
Όλα αυτά έχουν αλλάξει εντελώς (στην ενάρετη ψυχή) κι έχουν προσαρμοσθεί προς το ευπρεπέστερο. Γιατί ο θεοφιλής νους των ψυχών αυτών, σαν ανύσταχτος θυρωρός, αποκλείει να μπαίνουν τα κακά και αισχρά υπονοούμενα (σε κάθε τέτοιο γνώρισμα).
21. Η ΨΥΧΗ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΑΙ ΑΥΤΕΞΟΥΣΙΑ
Εξέταζε ότι σε άφορα και βγάζε δοκιμασμένες αποφάσεις (για τη στάση που θα τηρήσεις στο κάθε τι). Διότι οι άρχοντες και οι δεσπότες έχουν εξουσία μόνον του σώματος και όχι βέβαια της ψυχής. Να σου είναι μάλιστα αυτή η αρχή, πρόχειρη δια παντός. Συνεπώς, αν διατάσσουν φόνους ή τίποτε άτοπα ή άδικα και ψυχοβλαβή, δεν πρέπει να πειθαρχείτε σ' αυτούς, έστω κι αν βασανίζουν το σώμα. Διότι ο Θεός δημιούργησε την ψυχή ελεύθερη και αυτεξούσια, για (να αποφασίζει) όσα πράττει, τα καλά ή τα κακά.
22. Η ΑΠΟΦΥΓΗ ΔΑΙΜΟΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ
Η λογική ψυχή φροντίζει με επιμέλεια να μένη απαλλαγμένη από αδιέξοδο (κακοτοπιά), από τύφο (τυφλή υπερηφάνεια), αλαζονεία (ματαιοδοξία), απάτη, φθόνο, αρπαγή και τα όμοια, όσα είναι έργα δαιμόνων ή πονηρής προαιρέσεως. Όλα αυτά κατορθώνονται με σπουδαία φροντίδα και επίμονη μελέτη, από τον άνθρωπο που κυβερνά τις επιθυμίες του, ώστε να μη τον παρορμούν σε φαύλες ηδονές.
23. Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΕΟΝ
(Ακόμη και) αυτοί που ασκητεύουν λίγο και όχι τέλεια και από κινδύνους απαλλάσσονται και δεν έχουν ανάγκη από φύλακες. Νικώντας δε την επιθυμία στο κάθε τι βρίσκουν το δρόμο προς τον Θεό εύκολα κι ευτυχισμένα.
24. ΟΙ ΣΥΝΑΝΑΣΤΡΟΦΕΣ
Οι λογικοί άνθρωποι δεν είναι αναγκαίο να δίνουν προσοχή στις πολλές συναναστροφές, αλλά στις ωφέλιμες, τις οποίες κατευθύνει το θέλημα του Θεού, διότι έτσι προχωρούν πάλιν οι άνθρωποι σε ζωή και σε φως αιώνιο.
25. ΤΡΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΟΦΙΛΟΥΣ ΒΙΟΥ
Όσοι επιζητούν ενάρετη και θεοφιλή ζωή, πρέπει να έχουν απαλλαγή από την οίηση και από κάθε κούφιο: και ψεύτικη Ιδέα και να φροντίζουν επιμελώς για χρηστή διόρθωση της ζωής και της γνώμης τους. Διότι ο θεοφιλής και αμετάβλητος (ο σταθερός σ' αυτό) νους, είναι στοιχείων εξυψώσεως και δρόμος προς τον Θεό.
26. Η ΑΙΤΙΑ ΤΩΝ ΚΑΚΩΝ
Ουδέν όφελος να μαθαίνει κανείς τους λόγους (και τις αιτίες των πραγμάτων), εάν απουσιάζει (από τη μάθηση αύτη) η ενάρετη και στο Θεό αρεστή πολιτεία της ψυχής. Αιτία πάντων των κακών είναι η πλάνη, η απάτη (της κούφιας γνώσεως) και η αγνωσία του Θεού.
27. ΠΩΣ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΘΕΟΦΙΛΕΙΣ
Η εξάσκησης του καλλίστου (ενάρετου) βίου και η επιμέλεια της ψυχής, δημιουργούν τους αγαθούς και αγαπητούς εις τον Θεόν ανθρώπους. Διότι εκείνος που ζητεί τον Θεό, τον βρίσκει, νικώντας την επιθυμία σ' όλα τα ζητήματα και μη ξεκολλώντας από την προσευχή. Μόνον αυτός δεν φοβάται τους δαίμονας (που απεχθάνονται τον ενάρετο βίο).
28. Η ΑΜΕΛΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΒΙΟΤΙΚΕΣ ΕΛΠΙΔΕΣ
Όσοι εξαπατώνται (και παρασύρονται) από ελπίδες βιοτικών απολαύσεων, αν και γνωρίζουν σε όλο το βάθος, όσα πρέπει να γίνουν για τη θεάρεστη ζωή, (και δεν τα εφαρμόζουν), αυτοί παθαίνουν κάτι παρόμοιο μ' εκείνους, που αγόρασαν μεν (τα φάρμακα και) τα όργανα της ιατρικής, αλλά ούτε γνωρίζουν, ούτε φροντίζουν να τα χρησιμοποιήσουν.
Ώστε για τα αμαρτήματα που πράξαμε, ουδέποτε να κατηγορούμε ούτε την αιτία τους, ούτε άλλον κανέναν, αλλά τους εαυτούς μας. Διότι εάν αυτή η ίδια η ψυχή θέλει να αδιαφορεί (πνευματικά, δηλαδή να αμελή την εφαρμογή της ενάρετης ζωής), τότε δεν μπορεί να είναι ανίκητη.
29. Ο ΤΡΟΠΟΣ ΓΝΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Σ' εκείνον που δεν γνωρίζει να διακρίνει τι είναι το αγαθόν και ποιο είναι το κακό, δεν του επιτρέπεται να κρίνει τους αγαθούς και κακούς. Διότι ο άνθρωπος που γνωρίζει τον Θεόν, είναι αγαθός κι αν δεν είναι αγαθός, τίποτα δεν γνωρίζει, ούτε θα μάθη ποτέ τίποτα. Διότι το αγαθόν είναι τρόπος γνώσεως του Θεού.
30. Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΠΟΝΤΩΝ
Οι αγαθοί και θεοφιλείς (αγαπημένοι από το Θεό) άνδρες, ελέγχουν περί του κακού κατά πρόσωπον παρόντος τους ανθρώπους. Εάν δεν είναι παρόντες, δεν τους κακολογούν. Αλλ' ούτε και σ' αυτούς που επιχειρούν να ειπούν κάτι (κακό κατά των απόντων) το επιτρέπουν.
31. ΟΧΙ ΤΡΑΧΥΤΗΤΑ ΤΡΟΠΩΝ
Κατά τις συναναστροφές να αποφεύγεται κάθε τραχύς τρόπος, διότι τους λογικούς ανθρώπους ταιριάζει να τους στολίζει η ντροπή και η σωφροσύνη, περισσότερο από τας παρθένους. Άλλωστε ο θεοφιλής νους, είναι φως που φωτίζει λαμπρά την ψυχή από όλες τις μεριές, όπως ο ήλιος το σώμα.
32. ΑΡΕΤΗ ΚΑΙ ΥΛΙΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ
Σε κάθε ψυχικό πάθος (πνευματικό πρόβλημα) που σου συσσωρεύεται (και δεν ξέρεις πως να το τακτοποίησης), θυμήσου ότι όσοι ορθοφρονούν και θέλουν να βάλουν τα ζητήματά τους στην πρέπουσα θέση και με ασφάλεια, απ' αυτούς δεν θεωρείται γλυκεία η απόκτηση φθαρτών χρημάτων (πραγμάτων), αλλά οι ορθές και αληθινές απόψεις (για κάθε ζήτημα και μάλιστα για τα μεγάλα θέματα: του προορισμού μας επί της γης, της λυτρώσεως από την αμαρτία και της σωτηρίας της ψυχής). Αυτές τους κάνουν ευτυχείς. Διότι ο μεν πλούτος και κλέβεται και αρπάζεται από δυνατότερους και μόνον η αρετή της ψυχής είναι κτήμα και εξασφαλισμένο και απαραβίαστο, που και μετά θάνατον σώζει όσους την έχουν αποκτήσει. Όταν σκέπτονται έτσι, δεν τους συναρπάζουν οι φαντασιοπληξίες του πλούτου και των λοιπών απολαύσεων.
33. Ο ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΕΝΟΣ ΠΟΥ ΑΡΕΣΕΙ ΣΤΟ ΘΕΟ
Δεν πρέπει οι άστατοι και απαίδευτοι να αποδοκιμάζουν τους γραμματισμένους. Γραμματισμένος είναι ο άνθρωπος που αρέσει στο Θεό, εκείνος, που ως επί το πλείστον σιωπά ή συζητεί για ολίγα και αναγκαία και αρεστά εις τον Θεόν.
34. Η ΤΡΟΦΗ ΠΟΥ ΑΠΟΘΕΩΝΕΙ ΤΗΝ ΨΥΧΗ
Όσοι επιδιώκουν την ενάρετη και θεοφιλή πολιτεία, φροντίζουν για τις αρετές της ψυχής, γιατί τους είναι δικό τους κτήμα και αιώνια απόλαυσης. Τα πρόσκαιρα τα απολαμβάνουν εφ' όσον είναι δυνατόν και όπως ο Θεός δίνει και θέλει, χρησιμοποιώντας τα με χαρά και ευχαριστώντας με όλη τους την καρδιά, έστω κι αν είναι μέτρια. Διότι με τα πολυτελή φαγητά, τρέφονται τα σώματα σαν υλικά. Την ψυχή όμως την αποθεώνει η γνώσης (του θελήματος) του Θεού και η εγκράτεια, η αγαθότητα και η ευεργεσία, η ευσέβεια και η πραότης.
35. Ο ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΧΟΝΤΕΣ
Όσοι από τους ισχυρούς της γης αναγκάζουν (τους άλλους) να επιχειρούν άτοπες και ψυχοβλαβείς πράξεις, δεν μπορούν να κυριαρχήσουν στην ψυχή, που έχει δημιουργηθεί αυτεξούσια. Το σώμα δεσμεύουν, αλλ' όχι και την προαίρεση (τη διάθεση), της οποίας κύριος έχει ορισθεί ο λογικός άνθρωπος, από τον κτίσαντα Θεόν, ο οποίος είναι ισχυρότερος πάσης εξουσίας και ανάγκης και πάσης δυνάμεως.
36. Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΥΛΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ
Όσοι νομίζουν δυστυχία το χάσιμο των χρημάτων ή τέκνων ή δούλων ή οποιασδήποτε άλλης υπάρξεως (προσώπου ή πράγματος), ας γνωρίζουν, ότι πρώτα - πρώτα πρέπει να αρκούνται σε όσα τους δίδονται από το Θεό. Κι όταν είναι ανάγκη να τα αποδώσουν, να το κάνουν πρόθυμα και με ευγνωμοσύνη, χωρίς καθόλου να κακιώνουν για τη στέρησή τους ή μάλλον για την επιστροφή. Διότι, αφού μεταχειρίστηκαν πράγματα που δεν είναι δικά τους, πάλιν τα επέστρεψαν.
37. Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΓΝΩΜΗ ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ
Έργον χρηστού ανθρώπου είναι να μη πουλά την ελεύθερη γνώμη, αποβλέποντας να λάβει χρήματα, έστω κι αν τύχη να είναι πάρα πολλά, όσα προσφέρονται. Διότι τα βιοτικά μοιάζουν με όνειρο και οι φαντασίες του πλούτου είναι άδηλες (δεν ξέρεις που θα καταλήξουν), και ολιγοχρόνιες.
38. Η ΛΑΜΨΗ ΤΗΣ ΕΝΑΡΕΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ
Οι αληθινοί άνθρωποι ας επιδιώκουν να πολιτεύονται αξιαγάπητα στο Θεό και ενάρετα τόσον πολύ, ώστε να διαλάμπει ο ενάρετος βίος τους, μεταξύ των άλλων ανθρώπων, όπως ακριβώς (φροντίζουν να) μπαίνει μικρή (ταινία από) πορφύρα, επάνω στα άσπρα μέρη των ενδυμάτων για στολισμό, για να λάμπουν ξέχωρα και ν' αναγνωρίζονται, γιατί έτσι επιμελούνται ασφαλέστερα τις αρετές της ψυχής.
39. Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ
Οι φρόνιμοι άνθρωποι πρέπει να εξετάζουν καλά τη δύναμη και τον καταρτισμό της ψυχικής αρετής που υπάρχει μέσα τους και έτσι να προετοιμάζονται για ν' αντιστέκονται στα πάθη που απανταίνουν, ανάλογα με την (ηθική και πνευματική) δύναμη που υπάρχει στον εαυτό τους, δωρισμένη σ' αυτούς εκ φύσεως από τον Θεόν.
Η δύναμις που αντιστέκεται προς μεν το κάλλος και προς κάθε επιθυμία ψυχοβλαβή είναι η εγκράτεια προς τους κόπους και τη φτώχεια, η καρτερία και προς την κοροϊδία και το θυμό, η ανεξικακία και τα παρόμοια.
40. ΠΩΣ ΑΠΟΚΤΑΤΑΙ Η ΣΟΦΙΑ
Να γίνει ξαφνικά κανείς αγαθός και σοφός είναι αδιανόητο, αλλά (είναι δυνατόν) με κουραστική μελέτη, συνεργασία και συναναστροφή και με την πείρα, τον καιρό και την άσκηση και την επιθυμία του αγαθού έργου. (Ο καρπός που αποδίδει) ο αγαθός και θεοφιλής άνθρωπος, που αληθινά γνωρίζει τον Θεόν, (είναι ότι) δεν σταματά να κάνη αφθόνως πάντα όσα αρέσουν στον Θεό. Σπάνια όμως ευρίσκονται τέτοιοι άνθρωποι.
41. Ο ΚΑΤΑΡΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΠΛΟΪΚΩΝ
Οι απλοϊκότεροι άνθρωποι δεν πρέπει να απελπίζονται και να παραμελούν εντελώς τη θεοφιλή και ενάρετη πολιτεία και να την καταφρονούν, θεωρώντας την ακατόρθωτη και ακατάληπτη γι' αυτούς. Αλλά πρέπει να μελετούν κατά δύναμιν και να δείχνουν επιμέλεια για τον (ψυχικό) εαυτό τους. Διότι, έστω κι αν δεν μπορούν στο έπακρον, ανάλογα με την αρετή τους, ν' αποκτήσουν και τη σωτηρία, όμως, με την μελέτη και την επιθυμία (γι' αυτήν), ή θα γίνουν καλλίτεροι ή δεν θα γίνουν χειρότεροι, πράγμα που δεν είναι και μέτριο όφελος της ψυχής.
42. ΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΙ ΑΝΟΗΤΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ
Ο άνθρωπος, κατά το λογικό μέρος, συνδέεται μα την ανείπωτη (την ανέκφραστη) και θεία δύναμη και κατά το σωματικό συγγενεύει προς τα ζώα. Κάτι λίγοι όμως, όσοι είναι τέλειοι άνθρωποι και λογικοί, επιδιώκουν σοβαρά νάχουν και την γνώμη και την (παραπάνω) συγγένεια προς τον Θεό και Σωτήρα. Κι αυτό το δείχνουν με τα έργα και την ενάρετη πολιτεία (τους).
Αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι, οι ψυχικά ανόητοι, αφού εγκατέλειψαν εκείνη τη θεϊκή και αθάνατη υιοθεσία, ρέπουν πια προς τη νεκρή και κακότυχη και ολιγοχρόνια συγγένεια του σώματος (τη σωματική συγγένεια προς τα ζώα) φρονώντας τα σαρκικά, σαν τα άλογα ζώα, ανάβοντας από τις ηδονές κι έτσι χωρίζουν τους εαυτούς των από το Θεό και σύρουν την ψυχή από τους ουρανούς, κάτω στο βάραθρο, με αιτία τα (κατώτερα) θελήματα της.
43. Η ΠΗΓΗ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ
Ο λογικός άνθρωπος, εφ' όσον θυμάται τη μετουσία και συνάφεια (του) προς το θείον, δεν θα αγαπήσει ποτέ κανένα γήινο ή ταπεινό, αλλά έχει το νου στραμμένο στα ουράνια και αιώνια.
Γνωρίζει ακόμη, ότι η θέλησης του Θεού είναι το να σωθεί ο άνθρωπος, γιατί αυτή (η θέλησης του Θεού) είναι αιτία όλων των καλών και πηγή των αιωνίων αγαθών στους ανθρώπους.
44. ΟΙ ΚΑΚΕΣ ΣΥΝΑΝΑΣΤΡΟΦΕΣ
Όταν βρεις κάποιον να φιλονικεί και να αντιμάχεται την αλήθεια και τα ολοφάνερα (πράγματα), πάψε τη φιλονικία και αποχώρησε, φύγε απ αυτόν, μιας και απολιθώθηκε το μυαλό του (δεν νοιώθει).
Διότι όπως τα καλά κρασιά τα αχρηστεύει το χαλασμένο νερό, κατά τον ίδιο τρόπο και τους ενάρετους, στην πράξη και στη γνώμη, τους διαφθείρουν (τους καταστρέφουν) οι κακές συναναστροφές.
45. Η ΑΜΕΛΕΙΑ ΕΜΠΟΔΙΟ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ
Αν καταβάλλομαι κάθε επιμέλεια και μηχανευόμαστε τα πάντα, για ν' αποφύγομε τη σωματική απονέκρωση, πόσο μάλλον οφείλαμε να σπουδάζομε, πως ν' αποφύγομε την ψυχική απονέκρωση' διότι σ' όποιον θέλει να σωθεί, δεν υπάρχει κανένα άλλο εμπόδιο, παρά μόνο η αμέλεια και η οκνηρία της ψυχής.
46. ΛΟΓΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ
Θεωρούνται πως δεν είναι καλά, όσοι δυσκολεύονται να εννοήσουν τα συμφέροντα και τις σωστές κουβέντες. Όσοι πάλιν, μολονότι κατανοούν την αλήθεια, όμως χωρίς εντροπή (την αμφισβητούν και μάλιστα) φιλονικούν, αυτών έχει νεκρωθεί το λογικό, έχει αποθηριωθεί ο τρόπος τους (συμπεριφέρονται σαν θηρία) και δεν γνωρίζουν τον Θεό, ούτε έχει φωτιστή η ψυχή τους.
47. Ο ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΛΑΣΜΑΤΑ
Τα γένη των ζώων τα έπλασε ο Θεός με το λόγο Του, για τις αλλεπάλληλες ανάγκες, άλλα για τροφή κι' άλλα με σκοπό να υπηρετήσουν (τον άνθρωπο).
Τον άνθρωπο τον δημιούργησε θεατή όλων αυτών και των έργων τους και ευγνώμονα εξηγητή (δηλ. διευθυντή και ερμηνευτή τους).
Ας προσέχουν λοιπόν οι άνθρωποι, μήπως πεθάνουν χωρίς να δουν και χωρίς να εννοήσουν τον Θεόν και τα έργα Του, όπως τα άλογα θηρία.
Πρέπει μάλιστα να γνωρίζει ο άνθρωπος, ότι ο Θεός δύναται τα πάντα. Τίποτε πάλιν δεν του εναντιώνεται, γιατί δύναται τα πάντα, άλλα και, εκ του μη όντως, όλα όσα θέλει τα δημιούργησε και τα κάνει, με το λόγο Του, για σωτηρία των ανθρώπων.
48. ΤΑ ΟΥΡΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΙΓΕΙΑ
Τα ουράνια είναι αθάνατα, από την αγαθότητα που υπάρχει μέσα τους, ενώ τα επίγεια έγιναν θνητά, διότι υπάρχει μέσα τους υ αυθαίρετη κακία, υ οποία πιάνει τους ανόητους από την οκνηρία τους και από τη (θεληματική) άγνοια του Θεού (αγνωσία).
49. ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΘΑΝΑΣΙΑ
Ο θάνατος, όταν νοείται (καλά), είναι για τους ανθρώπους αθανασία, όταν όμως δεν εννοούν (το πνευματικό του νόημα), είναι γι' αυτούς τους ανόητους, θάνατος. Αυτόν τον θάνατο (το σωματικό) δεν πρέπει να τον φοβάται κανείς, άλλα την απώλεια της ψυχής, που συνίσταται σε αγνωσία του Θεού. Αυτό, είναι αληθινά φοβερό για την ψυχή (υ αγνωσία του Θεού).
50. Η ΚΑΚΙΑ ΠΑΘΟΣ ΥΛΙΚΟ
Η κακία είναι πάθος υλικό. Συνεπώς, δεν γίνεται να υπάρξει σώμα χωρίς κακία. Η λογική όμως ψυχή, όταν το νόηση αυτό, αποτινάζει το βάρος της ύλης, που είναι η κακία και σαν ανασάνει από τέτοιο βάρος, υψώνει τον νου προς τα άνω, γνωρίζει το Θεό των όλων και προσέχει το σώμα σαν εχθρό και πολέμιο, μη υπακούοντας σ' αυτό. Έτσι στεφανώνεται τελικά από τον Θεό η ψυχή, επειδή νίκησε τα πάθη της κακίας και της ύλης.
51. Η ΚΑΚΙΑ ΥΠΟΔΟΥΛΩΝΕΙ
Η κακία, όταν γνωρισθεί από την ψυχή, μισείται σαν θηρίο βρωμερότατο. Όταν όμως αγνοείται (η φύση της), αγαπάται από εκείνον που την αγνοεί. Τον έχει αιχμάλωτο και τον τραβά σαν δούλο, τον εραστή της. Κι' ο κακότυχος και άθλιος, ούτε βλέπει το συμφέρον του, ούτε νοιώθει, άλλα νομίζει ότι στολίζεται από την κακία και αγάλλεται.
52. Η ΚΑΘΑΡΗ ΨΥΧΗ - Η ΚΑΚΗ ΨΥΧΗ
Η καθαρή ψυχή, επειδή είναι αγαθή, φωτίζεται και λαμπρύνεται από το Θεό και τότε ο νους νοεί αγαθά και γεννάει λόγια θεοφιλή.
Όταν όμως η ψυχή, από κακία κυλιστεί στο βόρβορο, επειδή ο Θεός την αποστρέφεται, μάλλον επειδή η ψυχή χωρίζει τον εαυτό της από το Θεό, τότε, οι πονηροί δαίμονες, αφού σφηνωθούν απανωτοί στο λογισμό, ψιθυρίζουν στην ψυχή τις ανόσιες (μιαρές) πράξεις, μοιχείες, φόνους, αρπαγές, ιεροσυλίες και τα παρόμοια, όσα είναι έργα δαιμόνων.
53. Η ΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ - Η ΑΓΝΩΣΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Όσοι γνωρίζουν τον Θεόν γεμίζουν από αγαθές σκέψεις για όλα τα προβλήματα και επιθυμώντας τα ουράνια, καταφρονούν τα βιοτικά.
Αυτοί, ούτε σε πολλούς αρέσουν, ούτε αυτοί αρέσκονται σε πολλούς. Γι' αυτό όχι μόνον μισούνται, αλλά και κατακοροιδεύονται από τους πολλούς ανόητους.
Ανέχονται όλα τα παθήματα της φτώχειας, επειδή γνωρίζουν, ότι όσα φαίνονται στους πολλούς κακά, είναι γι' αυτούς αγαθά. (Κι' αυτό) γιατί, όποιος αντιλαμβάνεται τα ουράνια, πιστεύει στο Θεό, επειδή γνωρίζει ότι όλα είναι δημιουργήματα της θελήσεώς Του.
Εκείνος όμως που δεν νοιώθει (τα ουράνια ζητήματα), δεν πιστεύει ποτέ, ότι ο κόσμος είναι έργον του Θεού και ότι έγινε για τη σωτηρία του ανθρώπου. (Δεν αντιλαμβάνονται ότι η πνευματική αντιμετώπιση της φτώχειας, π.χ., αλλά και κάθε δυσχέρειας, συντελεί στην σωτηρία μας).
54. Ο ΘΕΟΣ ΑΟΡΑΤΟΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΦΑΝΗΣ
Όσοι είναι γεμάτοι από την κακία και μεθάνε από την αγνωσία, δεν γνωρίζουν τον Θεόν, ούτε επαγρυπνούν ψυχικά. Ο Θεός όμως είναι νοητός και δεν είναι μεν ορατός, όμως είναι καταφάνερος μέσα στα ορατά, σαν τη ψυχή μέσα στο σώμα. Κι αν το σώμα είναι αδύνατον να υπάρχει χωρίς ψυχή, έτσι και όλα, όσα βλέπουμε και υπάρχουν, είναι αδύνατον να υπάρξουν χωρίς Θεόν.
55. ΓΙΑΤΙ ΕΓΙΝΕ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ
- Γιατί έγινε ο άνθρωπος;
- (Έγινε) για να κατανοεί τα ποιήματα του Θεού, κι έτσι να Τον ιδεί και να Τον δοξάσει, γιατί τα έκτισε για τον άνθρωπο.
Ο δε νους (η φρόνηση) που είναι λίαν αγαπητός στο Θεό, είναι αόρατο αγαθόν, που χαρίζεται από το Θεό στους άξιους, δια μέσου χρηστής συμπεριφοράς.
56. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ - ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
Ελεύθερος είναι εκείνος που δεν είναι δούλος των ηδονών, αλλά κυριαρχεί στο σώμα, με τη φρόνηση και τη σωφροσύνη, και αρκείται, με πολλή ευχαριστία, σ` αυτά που του δίδονται από τον Θεό, έστω κι αν τύχη νάνε πάρα πολύ μέτρια.
Διότι, εάν ο θεοφιλής νους και η ψυχή συμφωνήσουν, ειρηνεύει όλο το σώμα, έστω κι αν δεν θέλει• γιατί όταν η ψυχή το θέλει, κάθε σωματική ανταρσία σβήνεται.
57. Η ΠΛΕΟΝΕΞΙΑ
Εκείνοι που δεν αγαπούν όσα έχουν για την ύπαρξή τους, αλλά επιθυμούν περισσότερα, σκλαβώνουν τον εαυτό τους στα πάθη, που ταράζουν την ψυχή, και της επιβάλλουν λογισμούς και φαντασίες, ότι αυτά που έχουν είναι κακά.
Και όπως τα ρούχα, που ράβονται πλατειά, εμποδίζουν τους αγωνιστές στο τρέξιμο, έτσι και η όρεξη για την υπέρμετρη περιουσία δεν επιτρέπει στις ψυχές ούτε ν' αγωνίζονται, ούτε να σωθούν.
58. Η ΠΕΡΙΦΡΟΝΗΣΗ ΤΩΝ ΒΙΩΤΙΚΩΝ
Φυλακή και τιμωρία στον καθέναν είναι το να μένη σε κάτι παρά τη θέλησή του και χωρίς τη συγκατάθεσή του. Να είσαι λοιπόν ευχαριστημένος με όσα έχεις, για να μην αυτοτιμωρηθείς, χωρίς να το αντιλαμβάνεσαι, ένεκα αχαριστίας.
Ένας είναι ο δρόμος προς αυτό: η καταφρόνηση των βιοτικών.
59. ΤΟ ΛΟΓΙΚΟ ΟΡΑΣΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Όπως μας έδωσε ο Θεός την όραση, για να αναγνωρίζομε όσα βλέπομε, ποιό είναι το άσπρο και ποιό το μαύρο χρώμα, έτσι και το λογικό, μας το χάρισε ο Θεός, για να ξεχωρίζομε όσα συμφέρουν στην ψυχή.
Όταν όμως η επιθυμία κρατηθεί ανεξάρτητη από το λογικό, γεννά ηδονή και δεν επιτρέπει στην ψυχή να σωθεί ή να ενωθεί με τον Θεό.
60. ΑΜΑΡΤΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΠΡΟΑΙΡΕΣΗ
Δεν είναι αμαρτήματα όσα γίνονται κατά φύσιν, αλλά τα πονηρά, που φωλιάζουν στην προαίρεση. Το να τρώγει κανείς, δεν είναι αμαρτία, αλλά το να τρώγει χωρίς ευχαρίστηση, χωρίς σεμνότητα και χωρίς εγκράτεια. (Διότι το φαγητό) έχει σκοπό να κρατήσει το σώμα στη ζωή, αλλά χωρίς καμία πονηρή επινόηση.
Ούτε το να βλέπει κανείς αγνά είναι αμαρτία, αλλά το να βλέπει φθονερά και υπερήφανα και αχόρταγα (με πονηρό βλέμμα).
Επίσης (αμαρτία είναι) το να μην ακούει κανείς ειρηνικά, αλλά με οργή.
(Αμαρτία είναι) και το να μη χαλιναγωγεί κανείς τη γλώσσα του προς ευχαριστία και προσευχή, αλλά (να την αφήνει αχαλίνωτη) στο να κατηγορεί.
Προσέτι (είναι αμαρτία) και το να μη εργάζονται τα χέρια με σκοπό την ελεημοσύνη, αλλά σε φόνους και αρπαγές.
Έτσι, κάθε μέρος του σώματος αμαρτάνει, όταν, παρά το θέλημα του Θεού, εργάζεται αυτοπροαίρετα τα πονηρά έργα, αντί των αγαθών.
61. ΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΘΕΙΑ ΠΡΟΝΟΙΑ
Εάν έχεις αμφιβολία, ότι η κάθε μία πράξη παρακολουθείται αφ' υψηλού από τον Θεό, εξέτασε (τον εαυτό σου) και θα δεις, ότι συ, που είσαι άνθρωπος και χώμα, μπορείς να εξετάζεις και να εννοείς ταυτοχρόνως πολλά και διάφορα θέματα.
Πόσον μάλλον ο Θεός, που τα βλέπει όλα σαν σπυρί σιναπιού. Αυτός που τα πάντα ζωογονεί και τρέφει όπως θέλει;
62. Ο ΦΥΛΑΞ ΑΓΓΕΛΟΣ
Όταν κλείσεις τις πόρτες του σπιτιού και είσαι μόνος, γνώριζε ότι είναι παρών μαζί σου ο ορισμένος για κάθε άνθρωπον από τον Θεό άγγελος, τον οποίον οι Έλληνες ονομάζουν οικείο δαίμονα (προσωπικό δαιμόνιον).
Αυτός, που είναι ακοίμητος και απαραλόγιστος (δεν μπορεί κανείς να τον εξαπατήσει), στέκεται πάντοτε μαζί σου, τα βλέπει όλα και δεν εμποδίζεται από το σκοτάδι.
Μαζί μ' αυτόν, γνώριζε πως και ο Θεός υπάρχει σε κάθε τόπον. Γιατί δεν υπάρχει τόπος ή ύλη καμία, μέσα στην οποία να μην είναι ο Θεός, εφ' όσον είναι απ' όλους και απ' όλα μεγαλύτερος και όλους τους -περικλείει στο χέρι Του.
63. ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙΤΕ ΑΣΙΓΗΤΑ ΤΟΝ ΘΕΟ.
Εάν οι στρατιώτες μένουν πιστοί στον Καίσαρα, επειδή απ' αυτόν χορηγούνται οι τροφές, πόσον μάλλον εμείς οφείλομε να επιδιώκομε να ευχαριστούμε αδιάκοπα με ασίγητα στόματα και να αρέσομε στο Θεό, που έκτισε τα πάντα για τον άνθρωπο;
64. ΟΙ ΚΑΡΠΟΙ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Η ευγνωμοσύνη προς τον Θεό και η χρηστή πολιτεία είναι ανθρώπου καρπός, αρεστός στο Θεό.
Οι καρποί της γης δεν ωριμάζουν σε μια ώρα, άλλα με τον καιρό, με βροχές και επιμέλεια. Κατά τον ίδιο τρόπο και οι καρποί των ανθρώπων λαμπρύνονται με ασκητική ζωή και μελέτη, με το χρόνο και την καρτερία, με εγκράτεια και υπομονή.
Εάν μ' αυτά φανείς κάποτε ευλαβείς σε μερικούς (ευσεβής και θεοφοβούμενος), μην πιστεύεις στον εαυτό σου, εφ' όσον είσαι ακόμα στο σώμα και μη θεωρείς ότι τίποτε δικό σου είναι αρεστό στο Θεό, γιατί πρέπει να γνωρίζεις, ότι δεν είναι εύκολο στον άνθρωπο να φυλάξει μέχρι τέλους το αναμάρτητων.
65. Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Τίποτε στον άνθρωπο δεν είναι πολυτιμότερο από το λόγο (το λογικό). Τόσο δυνατός είναι ο λόγος, ώστε με το λόγο και την ευχαριστία λατρεύαμε τον Θεό.
Εάν μεταχειριζώμεθα άχρηστα ή δυσφημιστικά λόγια, καταδικάζαμε την ψυχή μας. Συνεπώς, το να μεταχειρίζεται κανείς αυθαιρέτως λόγια ή έργα πονηρά και ν' αποδίδει σ' άλλους ή στη φύση του την αιτία για όσα αμαρτάνει, αυτό είναι έργον αναίσθητου άνθρωπου (που δεν αισθάνεται ότι καταδικάζεται, παρ' όλον ότι έχει το λογικό).
66. ΑΥΤΕΞΟΥΣΙΟ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΨΥΧΙΚΩΝ ΠΑΘΩΝ
Αν φροντίζομε να θεραπεύομε τα πάθη του σώματος, γιατί αλλιώς θα γίνομαι καταγέλαστοι στους γνωστούς μας, πολύ περισσότερο είναι ανάγκη να τρέχομε να θεραπεύομε τα πάθη της ψυχής, γιατί μέλλομε να κριθούμε κατά πρόσωπον Θεού, για να μη βρεθούμε (εκεί) τιποτένιοι ή καταγέλαστοι.
Έχομε το αυτεξούσιο και συνεπώς, όταν επιθυμούμε τις πονηρές πράξεις, μπορούμε να μην τις επιδιώξουμε, αρκεί να το θελήσομε. Το μπορούμε και στην εξουσία μας είναι να ζήσομε όπως αρέσει στο Θεό και κανείς δεν μπορεί να μας αναγκάσει ποτέ, να πράξομε άθελά μας κάτι το πονηρό. Γιατί, έτσι αγωνιζόμενοι, θα γίνομαι άξιοι του Θεού άνθρωποι και θα ζούμε σαν άγγελοι στον ουρανό.
67. ΑΥΤΕΞΟΥΣΙΟ ΚΑΙ ΠΑΘΗ
Εάν το θέλεις γίνεσαι δούλος των παθών, εάν το θέλεις μένεις ελεύθερος και δεν θα υποκύψεις στα πάθη, διότι ο Θεός σε έπλασε αυτεξούσιο.
Όποιος (με καλή χρήση του αυτεξουσίου) νικά τα πάθη της σαρκός, στεφανώνεται με την αφθαρσία.
Εάν βέβαια δεν ήταν τα πάθη, δεν θα ήσαν και οι αρετές, ούτε και στέφανοι, που δωρίζονται από το Θεό στους ανθρώπους που είναι άξιοι (στεφάνου).
68. Η ΨΥΧΙΚΗ ΤΥΦΛΩΣΗ
Όσοι δεν βλέπουν (ότι αυτό είναι) το (αληθινό) συμφέρον τους, αν και γνωρίζουν το αγαθό, είναι ψυχικά τυφλοί και έχει γίνει τελείως αναίσθητη μέσα τους η διάκριση (μεταξύ καλού και κακού).
Ώστε δεν πρέπει να προσέχομε τη νοοτροπία τους κι αυτό για να μην περιπέσομε κατ' ανάγκην κι εμείς, απρονόητα, στα ίδια, σαν τυφλοί (για να μη στραβωθούμε ψυχικά).
69. Η ΟΡΓΗ ΓΙ' ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΣΦΑΛΛΟΥΝ
Δεν πρέπει να οργιζώμεθα με αυτούς που αμαρτάνουν, έστω κι αν όσα πράττουν είναι εγκλήματα άξια τιμωρίας. Αλλά οφείλομε τους φταίχτες, για λόγους δικαιοσύνης κυρίως, να τους κάνομε να μετανοήσουν και να τιμωρηθούν εάν πρέπει, είτε βάζοντας μονάχοι τους την τιμωρία είτε μέσω άλλων. Όμως να οργιζώμεθα ή να θυμώνουμε δεν είναι ανάγκη. Διότι η οργή οδηγεί σε πράξεις τιμωρίας από πάθος μόνον και όχι με (ορθή) κρίσιν και κατά το δίκαιο.
Αλλά ούτε κι' αυτούς που ελεούν παρά το πρέπον πρέπει να τους παραδεχώμεθα.
Γι` αυτό, τούτο το καλό και για το δίκαιον, πρέπει να τιμωρούνται οι πονηροί και όχι από το έμφυτο μέσα μας πάθος της οργής.
70. Η ΨΥΧΗ ΜΟΝΗ ΕΙΝΑΙ ΠΛΟΥΤΟΣ
Μόνα τα αποκτήματα της ψυχής είναι ασφαλή και απαραβίαστα. Και είναι αυτά, η ενάρετη και αρεστή στο Θεό διαγωγή, καθώς και η γνώση και η πράξη των αγαθών έργων.
Διότι ο πλούτος είναι τυφλός οδηγός και σύμβουλος ανόητος και καταστρέφει την «αναίσθητων» ψυχήν, σ' αυτόν που κάνει κακή και μαλθακή χρήση του πλούτου.
71. Ο ΠΛΟΥΤΟΣ ΕΙΝΑΙ ΦΘΑΡΤΟΣ
Πρέπει οι άνθρωποι ή να μην αποκτούν τίποτα περισσό ή εφ' όσον έχουν πρέπει να γνωρίζουν με πάσαν βεβαιότητα ότι όλα τα βιοτικά είναι εκ φύσεως φθαρτά και χάνονται εύκολα ή είναι για πέταμα και σπάζουν. Συνεπώς οφείλουν οι άνθρωποι (που τάχουν περισσά) να μην αδιαφο paraklisi
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
