2019-07-27 20:46:51
Οι "δολιοφθορές" στην Αεροπορία - Οι συλλήψεις και τα βασανιστήρια κατά τις ανακρίσεις - Η δίκη των Αεροπόρων (1952) - Οι δίκες στο Αναθεωρητικό - Η αποκάλυψη της πλεκτάνης - Η εμπλοκή του Νίκου Ακριβογιάννη στη Δίκη των Αεροπόρων
Πώς ξεκίνησε η υπόθεση των Αεροπόρων;
Η υπόθεση της "Δίκης των Αεροπόρων" άρχισε να κατασκευάζεται από τα μηδέν το καλοκαίρι του 1951 μετά το κίνημα "ΙΔΕΑ" (30/31 Μαΐου) όταν η ηγεσία της Αεροπορίας σκέφτηκε να καθιερώσει θέση Υποδιοικητή στη Σχολή και να τοποθετήσει σ’ αυτήν έναν γνωστό από παλιά και εξπέρ στη δημιουργία τέτοιων υποθέσεων: τον Αντισμήναρχο Πέτρο Μητσάκο.
Είναι όμως χαρακτηριστικό (και εντυπωσιακό) ότι το 1946 ο Μητσάκος είχε καταδικαστεί για "λαθρεμπόριο χρήματος" από το Διαρκές Στρατοδικείο Αεροπορίας, στο οποίο ήταν πρόεδρος ο μετέπειτα αρχηγός ΓΕΑ Εμμανουήλ Κελαϊδής.
Ο Μητσάκος κηρύχθηκε παμψηφεί ένοχος για παράβαση του νόμου περί προστασίας του εθνικού νομίσματος, καταδικάστηκε σε φυλάκιση 4 μηνών και 15 ημερών. Το Αεροδικείο δέχτηκε την αίτησή του και του έδωσε αναστολή τριετίας στην ποινή του ενώ στη συνέχεια απαλλάχθηκε λόγω βλακείας (!!!) (Εφημερίδα "Ελευθερία", 13/9/1952).
Και όμως ο συγκεκριμένος όχι μόνο έγινε προστατευόμενος του Εμμανουήλ Κελαϊδή, που ήταν πρόεδρος του Αεροδικείου που τον καταδίκασε αρχικά, αλλά έγινε και Υποδιοικητής της Σχολής Αεροπορίας, ενώ έπαιξε κομβικό ρόλο στη Δίκη των Αεροπόρων.
Στις 13 Σεπτεμβρίου 1951 ένα από τα αεροπλάνα της Σχολής Αεροπορίας που πετούσαν εκείνη την ημέρα κατά τη διάρκεια της προσγείωσης φάνηκε να εκτρέπεται από τον διάδρομο. Το δεξί σκέλος του συστήματος προσγείωσης υποχώρησε, το φτερό ήρθε σ’ επαφή με το έδαφος και η έλικα στράβωσε. Επρόκειτο για ένα μάλλον συνηθισμένο ατύχημα. Η πτήση του αεροπλάνου δεν ήταν εκπαιδευτική, αλλά πτήση δοκιμής μετά από 50ωρη επιθεώρηση. Στο αεροπλάνο τύπου "Harvard" επέβαιναν ο Ανθυποσμηναγός Μανιάτης ως χειριστής και ο Υποσμηνίας Λάφχαρης που ήταν επικεφαλής της ομάδας που επιθεώρησε το αεροπλάνο. Και οι δύο δεν έπαθαν τίποτα.
Το περιστατικό θεωρήθηκε σαν ατύχημα. Αργότερα αιτία του ατυχήματος αναφέρθηκε ότι ήταν "τέσσαρες ταινίες κηροπάνου που βρέθηκαν κολλημένες σε ευαίσθητο σημείο του μηχανισμού ασφάλισης του συστήματος προσγείωσης". Ο Σμηναγός Χατζησάββας, διοικητής της Μοίρας Συντηρήσεως, ανέφερε ότι διερεύνησε την ύπαρξη των κηρόπανων στο σημείο ασφάλισης του σημείου προσέγγισης, αλλά δεν μπόρεσε ν’ αποφανθεί αν ήταν τυχαίο περιστατικό ή δολιοφθορά. Υποδείκνυε πάντως δυο σμηνίτες που ήταν εκτός της ομάδας επιθεώρησης ως ύποπτους, καθώς είχαν βρεθεί κοντά στο αεροσκάφος μετά την προσγείωσή του και αφαίρεσαν ορισμένα εξαρτήματα απ’ το σημείο όπου έγινε η βλάβη.
Μετά τις δύο άκαρπες Ε.Δ.Ε. του Αξιωματικού Ατυχημάτων της Σχολής Λευτέρη Ζαφειρόπουλου (μετέπειτα κατηγορούμενου) και του έμπιστου της ηγεσίας της Αεροπορίας, Επισμηναγού Απόστολου Δημακόπουλου, ο οποίος δεν εξέτασε όμως τον Υποσμηναγό Τριάντο που πρώτος είδε τις ταινίες, την τελική αλλά πλέον ποινική προανάκριση ανέλαβε με διαταγή του Αρχηγού ΓΕΑ Ε. Κελαϊδή στις 31/12/1951 ο Υποδιοικητής Αντισμήναρχος Π. Μητσάκος.
Στο μεταξύ στη Σχολή είχε δημιουργηθεί κατάσταση πανικού, καθώς άλλες τρεις παρόμοιες μη κανονικές ασφαλίσεις συστήματος προσγείωσης αεροπλάνων Harvard χωρίς όμως ταινίες, αλλά με μικρά χαλίκια και γράσο εντοπίστηκαν τον Ιούλιο, πολλές μπαταρίες αεροπλάνων άδειαζαν γιατί οι διακόπτες έμεναν ανοιχτοί, ενώ σε μαυροπίνακα της Σχολής Ικάρων γράφτηκε το "σύνθημα" Κ.Κ.Ε.!
Οι ανακρίσεις του Αντισμήναρχου Μητσάκου έγιναν σε απόλυτο σκοτάδι. Τελικά συνελήφθησαν και παραπέμφθηκαν σε δίκη ενώπιον του Διαρκούς Στρατοδικείου (της) Αεροπορίας Αθηνών (Δ.Σ.Α.Α.), του γνωστού ως Αεροδικείου, με βούλευμα που εκδόθηκε στις 15 Ιουλίου 1952 οι εξής:
Θεοφάνης Μεταξάς, Αντισμήναρχος Ε.Α., ο οποίος φερόταν ως αρχηγός της συνομωσίας και οι Αξιωματικοί Νικόλαος Δόντζογλου, Επισμηναγός, Παναγουλάκης Ηλίας, Σμηναγός, Θεοδωρίδης Γεώργιος, Υποσμηναγός, Μαδεμλής Γ., Υποσμηναγός και Μαδεμλής Γ., Ανθυποσμηναγός.
Οι Υπαξιωματικοί: Παπαντωνίου Αθανάσιος Αρχισμηνίας, Γαλανός Γεώργιος Αρχισμηνίας, Κοντογεωργάκης Αλέξανδρος Αρχισμηνίας, Χριστοφής Αναστάσιος Αρχισμηνίας, Ντίνου Ιωάννης Επισμηνίας, Γολεμάτης Ιωάννης Σμηνίας, Καραγιάννης Ευάγγελος Αρχισμηνίας και Ακριβογιάννης Νικόλαος Δόκιμος Έφεδρος Χειριστής, ο οποίος όμως από τις 7 Απριλίου 1952 περνούσε τον γολγοθά του στην Αλβανία.
Τέλος κατηγορούμενοι ήταν και οι εξής ιδιώτες: Κοντός Αθανάσιος τέως Επισμηνίας, Κατηφόρης Γεράσιμος υπάλληλος Κ.Ε.Α., Μοσχονάς Αμφιτρύων επίσης υπάλληλος Κ.Ε.Α., Τσώκος Φανούριος αυτοκινητιστής, φίλος του Ν. Ακριβογιάννη και Δαδαλής Χρήστος, καθηγητής μαθηματικών. Στον τελευταίο αποδόθηκε μεταξύ άλλων και η κατηγορία ότι στο σπίτι του στην οδό Πουλίου 11 δόθηκε στις 6 Απριλίου 1952 η εντολή στον Ακριβογιάννη να απογειωθεί με το Harvard και να προσγειωθεί σε προκαθορισμένο σημείο στην Αλβανία.
Το κατηγορητήριο βεβαίωνε ότι οι παραπεμπόμενοι οργάνωσαν κομμουνιστική συνομωσία με αρχηγό τον Μεταξά "κεντρικός σκοπός της οποίας ήτο να εκμηδενίσει την συντελουμένην εκπαίδευσιν χειριστών εν τη Σχολή Αεροπορίας και να δημιουργήσει δυσπιστίαν εις τους συμμάχους μας Αμερικανούς ως προς την ικανότητα της Αεροπορίας μας να απορροφήσει και να αξιοποιήσει το νέον υλικόν και να κλονίσει την εμπιστοσύνην τούτων (των Αμερικανών) προς το ιπτάμενον προσωπικόν της ΕΒΑ" και συνέχιζε:
"Προς επίτευξιν του ως άνω σκοπού οι αποτελούντες την κομμουνιστικήν συνομωσίαν, έλαβον εντολήν υπό της εν τω Εξωτερικώ διαμενούσης ηγεσίας του Κ.Κ.Ε. όπως προβώσιν εις:
Α) Προπαγάνδαν και προσηλυτισμόν.
Β) Συλλογή και μετάδοση πληροφοριών (δύναμις, κίνησις, εκπαίδευσις, οργάνωσις, υλικόν πειθαρχία Μονάδων).
Γ) Επιβράδυνσιν του συντελουμένου εις την Σχολήν έργου και υποβίβασιν της αποδόσεως αυτής.
Δ) Ενεργείας επί του υλικού (σαμποτάζ) ιδία επί των σκαφών και πρόκλησιν ζημιών εκδηλουμένων είτε εις το έδαφος είτε κατά την πτήσιν ή τέλος κατά την προσγείωσιν.
Ε) Εις την εν ευθέτω χρόνω φυγάδευσιν αεροσκαφών εις χώρας του παραπετάσματος.
Οι συγκεκριμένες πράξεις για τις οποίες κατηγορούνταν οι παραπεμπόμενοι αεροπόροι και ιδιώτες ήταν:
Βλάβαι επί 9 αεροσκαφών
Μετάδοσις πληροφοριών στρατιωτικής φύσεως εις τον εχθρόν (κατασκοπεία)
Φθοραί εις ηλεκτρικούς μηχανισμούς αεροσκαφών, μείωσις της αποδόσεως της Σχολής λόγω των φθορών.
Απόρριψις εις υπερβολικόν ποσοστόν μαθητών της Σχολής
Φυγάδευσις αεροσκάφους εις εχθρικήν χώραν με χειριστήν μεμυημένον μαθητή (τον δόκιμο Ακριβογιάννη).
Οι συλλήψεις- Τα βασανιστήρια
Ένα εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι οι κατηγορούμενοι είχαν συλληφθεί πριν την έκδοσιν του βουλεύματος της 15/7/1952. Ο Παπαντωνίου πιάστηκε στις 31/1/1952, ο Κοντός στις 19/1/1952, ο Κοντογεωργάκης την 1/2/1952, ο Λεμπέσης, που ήταν νιόπαντρος, πιάστηκε στις 19/2/1952, ο Παναγουλάκης στις 27/3/1952, ο Ζαφειρόπουλος στις 7/4/1952, ο Θεοδωρίδης στις 10/4/1952, ο Φάνης Τσώκος επίσης στις 10/4/1952 κλπ.
Οι περισσότεροι βασανίστηκαν φρικτά στη διάρκεια της κράτησής τους για να ομολογήσουν ή να ενοχοποιήσουν και άλλους. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά μερικά απ’ όσα ειπώθηκαν στη διάρκεια της δίκης.
Αλέξανδρος Κοντογεωργάκης: "Με πίεσαν να καταθέσω και υπεβλήθην σε πολλά βασανιστήρια εις το σημείον που να μην γνωρίζω τον αρχηγό της Αεροπορίας ο οποίος με επισκέφθηκε" (Εφ. "Ελευθερία" 6/9/1952).
Αθανάσιος Παπαντωνίου: "Είχαν παρέλθει 37 ημέρες από τη σύλληψή μου και με κρέμασαν σε μία σιδερένια πόρτα. Τότε τους είπα να με κατεβάσουν κι ας γράψουν ό,τι ήθελαν" (Β. Δέδες, "Η Δίκη των Αεροπόρων").
Ο ίδιος κατά τη διάρκεια της προανάκρισης ζήτησε να τον σκοτώσουν αφού δεν άντεχε τα βασανιστήρια.
"Βασανίστηκα σκληρά κατά την ανάκριση… Η ομολογία μου ελήφθη κατόπιν βασάνων. Για να παύσουν τα βασανιστήρια ενοχοποίησα τον Παναγουλάκη και τον Λεμπέση. Τις Απόκριες μου κρέμασαν έναν τενεκέ με χαλίκια και με υποχρέωσαν να χορέψω. Εξαντλημένος τότε δήλωσα: "Γράψτε οιανδήποτε κατάθεση θέλετε, με οιονδήποτε περιεχόμενο, διά να την υπογράψω. Προτιμώ να πεθάνω Έλλην και όχι κομμουνιστής" (Εφ. "Εμπρός", 23/8/1952).
Ελευθέριος Ζαφειρόπουλος: "Μου έβγαλαν τότε όλα τα πράγματα που υπήρχαν στις τσέπες μου. Μεταξύ άλλων ήταν και μια φωτογραφία της γυναίκας μου διά την οποίαν είπαν διάφορα προστυχόλογα".
Το μεγαλύτερο όμως θύμα των ανακρίσεων ήταν ο καθηγητής Χρήστος Δαδαλής, που πέθανε σε ηλικία μόλις 30 ετών στα απομονωτήρια 22 μέρες μετά τη σύλληψή του. Στο βιβλίο του νεκροτομείου δεν υπήρχε πλήρης εγγραφή για αίτια θανάτου του. Δεν συνοδευόταν δηλαδή από έκθεση νεκροψίας, αλλά από μια απλή βεβαίωση της Διεύθυνσης Αεροπορίας, όπου αναφερόταν ως αιτία θανάτου το πνευμονικό οίδημα. Αυτό αποτελούσε σημαντικό, δικονομικό κενό και προκάλεσε σοβαρά ερωτηματικά. Σύμφωνα με τον ιατροδικαστή Χρηστέα ο Δαδαλής όντως είχε πεθάνει από πνευμονικό οίδημα. Στην επιμονή όμως της υπεράσπισης ότι ο Δαδαλής είχε πεθάνει από τα βασανιστήρια ο Χρηστέας ανέφερε ότι μπορεί το οίδημα να ήταν και μετατραυματικό.
Στις 22 Αυγούστου 1952 μέσα σε ανυπόφορη ζέστη άρχισε σε μια στενή αίθουσα της οδού Σταδίου 28 η Δίκη των Αεροπόρων.
Αεροδίκες ήταν οι: Γεράσιμος Κουντούρης (Πρόεδρος) και μέλη οι: Γεώργιος Δούκας, Κωνσταντίνος Μαργαρίτης, Γεώργιος Αντωνάκος, για τον οποίο όπως γράφει ο Β. Δέδες ήταν "γνωστός ανέκαθεν και ως σπαζοαεροπλάνης" και Ελευθέριος Κανελλάκης. Βασιλικός Επίτροπος ήταν ο Αντισμήναρχος (Δικαστικός) Κανέλλος Παπαγεωργόπουλος.
Φυσικά απουσίαζε ο Νίκος Ακριβογιάννης, η δίκη του οποίου διαχωρίστηκε με ειδικό βούλευμα.
Συνήγοροι υπεράσπισης των κατηγορουμένων ήταν μερικοί από τους πλέον διαπρεπείς νομικούς της εποχής: Αβραάμ, Τσουκαλάς, που υπερασπιζόταν τον Μεταξά, ενώ υπήρξε και συνήγορος του Μπελογιάννη, ο οποίος είχε εκτελεστεί στις 30 Μαρτίου 1952, Παπακυριακόπουλος, Τούντας, Μικρουλέας, Βαρυκόπουλος, που ήταν συνήγορος του Γ. Θεοδωρίδη μετά από σύσταση στον πατέρα του από τον Αρχηγό ΓΕΑ Ε. Κελαϊδή! Μετά από μια συγκλονιστική διαδικασία στις 17 Σεπτεμβρίου 1952 εκδόθηκε η απόφαση του Αεροδικείου σύμφωνα με την οποία: Ο Γ. Παναγουλάκης καταδικαζόταν δις εις θάνατο ενώ η θανατική ποινή επιβλήθηκε και στον Γ. Θεοδωρίδη. Σε ισόβια κάθειρξη οι Μεταξάς, Μαδεμλής, Παπαντωνίου, και Κοντός. Οι Ζαφειρόπουλος, Λεμπέσης και Κοντογεωργάκης σε εικοσαετή κάθειρξη και ο Α. Κοντός σε δεκαπενταετή κάθειρξη. Οι Γαλανός και Χριστοφής σε εξαετή κάθειρξη, ενώ οι υπόλοιποι μεταξύ των οποίων και ο φίλος του Ακριβογιάννη Φάνης (Φανούριος) Τσώκος αθωώθηκαν.
Αναθεωρητικό Αεροδικείο
Όπως ήταν αναμενόμενο, η απόφαση προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις τόσο στον Τύπο όσο και στην κοινή γνώμη. Ο Γεώργιος Μαύρος που ήταν Υπουργός Εθνικής Αμύνης από τον Απρίλιο του 1952, ήδη από τότε εξέφρασε τους προβληματισμούς του ενώ παράλληλα διέταξε τον άμεσο τερματισμό της προανάκρισης, την άρση της απαγόρευσης επαφής των συνηγόρων υπεράσπισης για τους κρατούμενους αεροπόρους και τη μεταφορά τους από τα απομονωτήρια των φυλακών Τατοΐου όπου κρατούνταν, στις φυλακές «Αβέρωφ».
Η εφετειακή εκδίκαση της υπόθεσης στο Αναθεωρητικό Στρατοδικείο αποτελούσε θέμα γοήτρου της ίδιας της ελληνικής Δημοκρατίας και της ελληνικής Δικαιοσύνης.
Από τις 24/2/1953 ως τις 12/3/1953, έγινε η πρώτη δίκη στο Αναθεωρητικό Δικαστήριο. Οι κατηγορούμενοι και η υπεράσπιση κατήγγειλαν σοβαρές παραβάσεις που διαπράχθηκαν κατά την προανάκριση. Η δικαστική έδρα αγνοούσε τις εκκλήσεις των κατηγορουμένων και των συνηγόρων τους αλλά και τα δημοσιεύματα του Τύπου για τις κραυγαλέες παρατυπίες στη διαδικασία του Αναθεωρητικού. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα σύσσωμη η υπεράσπιση να αποχωρήσει από τη διαδικασία και τελικά, η δίκη διακόπηκε «λόγω σοβαρών αιτιών δια κρείσσονας (ισχυρότερες) αποδείξεις».
Η δίκη επαναλήφθηκε στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1953 και ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του ίδιου έτους. Εκεί, αποδείχθηκαν τα βασανιστήρια, οι προανακριτές μεταβλήθηκαν σε ανακριτές και στη συνέχεια σε μάρτυρες κατηγορίας ενώ διαπιστώθηκαν σοβαρά δικονομικά κενά αλλά και πλαστογραφίες εγγράφων!
Διάχυτη ήταν η τρομοκρατία που δέχονταν τόσο μέσα στην αίθουσα του Ανώτατου Αεροδικείου όσο και έξω από αυτήν οι μάρτυρες υπεράσπισης. Ανάμεσά τους, ο Τάσος Μήνης, γνωστός και από την αντιδικτατορική του δράση, ο εκπρόσωπος της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ, Σμήναρχος Π. Παπαπαναγιώτου, για τον οποίο ο βασιλικός επίτροπος είχε ζητήσει την κράτησή του κ.ά.
Όσο για τα βασανιστήρια, ο βασιλικός επίτροπος δήλωνε ότι ήταν επινόηση της Κομινφόρμ!
Ακόμα και κυβερνητικοί βουλευτές του Συναγερμού (πλέον στην εξουσία βρισκόταν η κυβέρνηση Παπάγου) κατήγγειλαν ότι παρακολουθούνται.
Εκτός από τους Κελαϊδή και Μητσάκο, κομβικός ήταν ο ρόλος που είχε παίξει ο Σμηναγός Σκαρμαλιωράκης, διευθυντής του Γραφείου Πληροφοριών του Υπουργείου Αεροπορίας (του περιβόητου Α2 το οποίο ο Υποστράτηγος Δημητρίου στο πόρισμά του, χαρακτήρισε «χαλκείο ψευδολογιών» και τους πράκτορές του «τζίνια»).
Οι συνήγοροι υπεράσπισης αποχώρησαν και πάλι ομαδικά από τη δίκη στις αρχές Νοεμβρίου και το Αεροδικείο διόρισε αυτεπάγγελτα συνηγόρους των κατηγορουμένων.
Η απόφαση του Αναθεωρητικού Αεροδικείου εκδόθηκε στις 28 Νοεμβρίου 1952. Το Δικαστήριο δεχόταν μεν την ύπαρξη συνωμοσίας όμως αθώωσε παμψηφεί τον Γ. Θεοδωρίδη και τον Α. Χριστοφή και καταδίκασε τους Θ. Μεταξά Η. Παναγουλάκη σε ισόβια κάθειρξη, τον Γ. Μαδεμλή (που αθωώθηκε από την κατηγορία «συνοδείας» του Ν. Ακριβογιάννη) σε πενταετή φυλάκιση, τον Α. Παπαντωνίου σε εικοσαετή κάθειρξη, τον Α.Κοντό σε οκταετή κάθειρξη, τον Π. Λεμπέση σε δεκαπενταετή, τον Α. Κοντογεωργάκη σε δωδεκαετή και τον Ι. Ντίνου σε επταετή κάθειρξη.
Η αμνήστευση των κατηγορουμένων
Η απόφαση του Αναθεωρητικού Αεροδικείου ήταν νομικά ανέκκλητη αλλά ηθικά δεν ήταν βιώσιμη. Ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών, ο Τύπος, σχεδόν στο σύνολό του και η κοινή γνώμη είχαν πεισθεί ότι η όλη υπόθεση ήταν μια τερατώδης σκευωρία σε βάρος αθώων.
Όμως ο Υπουργός Εθνικής Αμύνης, κατά την έκδοση της απόφασης του Αεροδικείου, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, δήλωνε ότι είχε πειστεί ότι στην Αεροπορία είχαν γίνει δολιοφθορές και χαρακτήρισε ορθή τη δικαστική απόφαση, ξεσηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων καθώς θεωρήθηκε ότι παρενέβαινε ωμά στη δικαιοσύνη. Αντίθετα, ο Γεώργιος Παπανδρέου δήλωνε ότι ο τρόπος με τον οποίο διεξαγόταν η δίκη των Αεροπόρων δεν ήταν αντάξιος της ελληνικής Δικαιοσύνης.
Τελικά, η πρώτη κυβέρνηση Καραμανλή, με το Ν.Δ. 3437/55 «περί αμνηστεύσεως και παραγραφής αδικημάτων τινών» κλπ. της 8ης Νοεμβρίου 1955, ουσιαστικά αθώωσε τους φυλακισμένους Αεροπόρους. Όπως γράφει, ο Βλάσσης Δέδες στο βιβλίο του «Η Δίκη των Αεροπόρων»: «Στις 14 Νοεμβρίου 1955, οι ΑΘΩΟΙ αεροπόροι έβγαιναν από τις φυλακές «Αβέρωφ». Τους είχε αποδοθεί η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ τους όχι όμως και η ΤΙΜΗ τους».
Η κυβέρνηση Καραμανλή αμνήστευσε τους αεροπόρους με το σκεπτικό ότι «δεν δύναται να παραγνωρίσει ότι η υπόθεση αυτή προκάλεσε συγκίνηση εις την κοινή γνώμη, εκ της οποίας είναι δυνατόν να επηρεάζεται δυσμενώς η ενότητα του λαού και των Ενόπλων Δυνάμεων». Όμως η κατάρρευση του κατηγορητηρίου σήμαινε ότι θα έπρεπε να τιμωρηθούν οι σκευωροί (με επικεφαλής τους Κελαϊδή, Μητσάκο και Σκαρμαλιωράκη ο οποίος υπήρξε και στέλεχος της Χούντας των Συνταγματαρχών και μάλιστα το πρωί της 21ης Απριλίου 1967, εμφανίστηκε σαν σοφέρ του αυτοκινήτου του Γ. Παπαδόπουλου, εφ. «Βήμα» 8/3/77).
Τελικά, με το Ν.Δ. 3555/28-2-1956, παραγράφηκαν και όλα τα αδικήματα των κατηγορουμένων για σκευωρία, βασανισμό, ψευδορκία κλπ. και γενικότερα όλων όσων συνέπραξαν σ’ αυτά.
Ο Νίκος Ακριβογιάννης στη Δίκη των Αεροπόρων
Ο μόνος που «παρέμενε αιωνίως αδικημένος» όπως εύστοχα γράφει ο Σταύρος Ντάγιος, ήταν ο Νίκος Ακριβογιάννης που αν και δεινοπαθούσε στην Αλβανία ήταν «παρών» στη Δίκη των Αεροπόρων.
Για τη φυγή του Ακριβογιάννη ενοχοποιήθηκαν κυρίως οι Μαδεμλής, λόγω βορειοηπειρωτικής καταγωγής και των σχέσεων που διατηρούσε με συγγενείς του στη Βόρειο Ήπειρο και Θεοδωρίδης, λόγω κάποιων συναναστροφών του με τον Ακριβογιάννη. Ο Σμηναγός Μπουκουβάλας δήλωνε ότι ο Μαδεμλής ήταν κομμουνιστής γιατί όταν εκτελέστηκε ο Μπελογιάννης είπε ότι η (τέως) ΕΣΣΔ θα κήρυττε πόλεμο στην Ελλάδα!
Ο Μαδεμλής ήταν στην πραγματικότητα «εθνικόφρων» και αδέκαστος. Είχε μάλιστα αιχμαλωτιστεί από τους Γερμανούς ενώ ο αδελφός του μαρτύρησε αγωνιζόμενος στην Αλβανία. Για να ενοχοποιήσουν τον Μαδεμλή, κατέθεσαν και κάποιοι Βορειοηπειρώτες πολιτικοί πρόσφυγες. Ένας από αυτούς, ο Θεόδωρος Γκρέκας, κατέθεσε ότι οι αλβανικές αρχές ενημέρωσαν τους κατοίκους της περιοχής όπου προσγειώθηκε ο Ακριβογιάννης ότι τον Έλληνα πιλότο συνόδευε και δεύτερος συνεργός του ο οποίος επέστρεψε στην Ελλάδα καθώς θα έφευγε για μυστική αποστολή στην Κορέα! Μάλιστα κατέθεσε ότι κατά την άφιξή του, ο Ακριβογιάννης παρέδωσε στις αρχές της Αλβανίας εμπιστευτικό στρατιωτικό υλικό. Οι μαρτυρίες τους προφανώς ήταν προκατασκευασμένες.
Ο φίλος του Ακριβογιάννη, Φάνης Τσώκος ενοχοποίησε τόσο στην προανάκριση όσο και στην αρχική δίκη τον Γεώργιο Θεοδωρίδη, ισχυριζόμενος ότι αυτός θα έδινε το σύνθημα να φύγει ο Ακριβογιάννης μαζί με περισσότερες οδηγίες (Εφ. «Ελευθερία» 11/9/1952).
Ο Θεοδωρίδης αρνήθηκε κατηγορηματικά όσα ισχυρίστηκε ο Τσώκος, ο οποίος στο Αναθεωρητικό Αεροδικείο αρνήθηκε τις αρχικές του καταθέσεις, με αποτέλεσμα να καταδικαστεί για ψευδορκία.
Και κάτι εντυπωσιακό που μας αποκάλυψε ο κύριος Σταύρος Ντάγιος. Ο Νίκος Ακριβογιάννης, 65 χρόνια μετά την εκτέλεσή του στην Αλβανία, δεν έχει διαγραφεί από τα μητρώα του Δήμου Θεσσαλονίκης. Δηλαδή, για τον Δήμο Θεσσαλονίκης, ο Νίκος Ακριβογιάννης είναι ακόμα εν ζωή!
Επίλογος
Τον Απρίλιο του 1965, κατατέθηκε στη Βουλή για πρώτη φορά σχέδιο νόμου για την αποκατάσταση των αξιωματικών και υπαξιωματικών της Δίκης των Αεροπόρων. Αν και εγγράφηκε στην ημερήσια διάταξη στις 10,13,17,20 και 27 Μαΐου, τελικά δεν συζητήθηκε. Ακολούθησαν τα «Ιουλιανά» του 1965 και στη συνέχεια η επτάχρονη δικτατορία που προήγαγε πολλούς από τους σκευωρούς.
Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1974, οι Αεροπόροι συνέχισαν χωρίς επιτυχία τον αγώνα τους. Τελικά, η πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ στις 14 Δεκεμβρίου 1982 έφερε στη Βουλή νομοσχέδιο αποκατάστασης των Αξιωματικών και Υπαξιωματικών της «δίκης των Αεροπόρων», δικαιώνοντάς τους έτσι, έστω και μετά από 30 χρόνια.
Πηγές:
Βλάσσης Δέδες, «Η Δίκη των Αεροπόρων», εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ 1983, απ’ όπου και το σπάνιο φωτογραφικό υλικό.
Σταύρος Γ. Ντάγιος, «Ο Νίκος Ακριβογιάννης και η Δίκη των Αεροπόρων», εκδόσεις LITERATUS. Από το βιβλίο αυτό προέρχονται και οι φωτογραφίες του Νίκου Ακριβογιάννη.
Ευχαριστούμε θερμά τον κύριο Ντάγιο που μας επέτρεψε να χρησιμοποιήσουμε στοιχεία από το βιβλίο του και για όσα σημαντικά μας έχει πει στις τηλεφωνικές μας συνομιλίες.
anatakti
Πώς ξεκίνησε η υπόθεση των Αεροπόρων;
Η υπόθεση της "Δίκης των Αεροπόρων" άρχισε να κατασκευάζεται από τα μηδέν το καλοκαίρι του 1951 μετά το κίνημα "ΙΔΕΑ" (30/31 Μαΐου) όταν η ηγεσία της Αεροπορίας σκέφτηκε να καθιερώσει θέση Υποδιοικητή στη Σχολή και να τοποθετήσει σ’ αυτήν έναν γνωστό από παλιά και εξπέρ στη δημιουργία τέτοιων υποθέσεων: τον Αντισμήναρχο Πέτρο Μητσάκο.
Είναι όμως χαρακτηριστικό (και εντυπωσιακό) ότι το 1946 ο Μητσάκος είχε καταδικαστεί για "λαθρεμπόριο χρήματος" από το Διαρκές Στρατοδικείο Αεροπορίας, στο οποίο ήταν πρόεδρος ο μετέπειτα αρχηγός ΓΕΑ Εμμανουήλ Κελαϊδής.
Ο Μητσάκος κηρύχθηκε παμψηφεί ένοχος για παράβαση του νόμου περί προστασίας του εθνικού νομίσματος, καταδικάστηκε σε φυλάκιση 4 μηνών και 15 ημερών. Το Αεροδικείο δέχτηκε την αίτησή του και του έδωσε αναστολή τριετίας στην ποινή του ενώ στη συνέχεια απαλλάχθηκε λόγω βλακείας (!!!) (Εφημερίδα "Ελευθερία", 13/9/1952).
Και όμως ο συγκεκριμένος όχι μόνο έγινε προστατευόμενος του Εμμανουήλ Κελαϊδή, που ήταν πρόεδρος του Αεροδικείου που τον καταδίκασε αρχικά, αλλά έγινε και Υποδιοικητής της Σχολής Αεροπορίας, ενώ έπαιξε κομβικό ρόλο στη Δίκη των Αεροπόρων.
Στις 13 Σεπτεμβρίου 1951 ένα από τα αεροπλάνα της Σχολής Αεροπορίας που πετούσαν εκείνη την ημέρα κατά τη διάρκεια της προσγείωσης φάνηκε να εκτρέπεται από τον διάδρομο. Το δεξί σκέλος του συστήματος προσγείωσης υποχώρησε, το φτερό ήρθε σ’ επαφή με το έδαφος και η έλικα στράβωσε. Επρόκειτο για ένα μάλλον συνηθισμένο ατύχημα. Η πτήση του αεροπλάνου δεν ήταν εκπαιδευτική, αλλά πτήση δοκιμής μετά από 50ωρη επιθεώρηση. Στο αεροπλάνο τύπου "Harvard" επέβαιναν ο Ανθυποσμηναγός Μανιάτης ως χειριστής και ο Υποσμηνίας Λάφχαρης που ήταν επικεφαλής της ομάδας που επιθεώρησε το αεροπλάνο. Και οι δύο δεν έπαθαν τίποτα.
Το περιστατικό θεωρήθηκε σαν ατύχημα. Αργότερα αιτία του ατυχήματος αναφέρθηκε ότι ήταν "τέσσαρες ταινίες κηροπάνου που βρέθηκαν κολλημένες σε ευαίσθητο σημείο του μηχανισμού ασφάλισης του συστήματος προσγείωσης". Ο Σμηναγός Χατζησάββας, διοικητής της Μοίρας Συντηρήσεως, ανέφερε ότι διερεύνησε την ύπαρξη των κηρόπανων στο σημείο ασφάλισης του σημείου προσέγγισης, αλλά δεν μπόρεσε ν’ αποφανθεί αν ήταν τυχαίο περιστατικό ή δολιοφθορά. Υποδείκνυε πάντως δυο σμηνίτες που ήταν εκτός της ομάδας επιθεώρησης ως ύποπτους, καθώς είχαν βρεθεί κοντά στο αεροσκάφος μετά την προσγείωσή του και αφαίρεσαν ορισμένα εξαρτήματα απ’ το σημείο όπου έγινε η βλάβη.
Μετά τις δύο άκαρπες Ε.Δ.Ε. του Αξιωματικού Ατυχημάτων της Σχολής Λευτέρη Ζαφειρόπουλου (μετέπειτα κατηγορούμενου) και του έμπιστου της ηγεσίας της Αεροπορίας, Επισμηναγού Απόστολου Δημακόπουλου, ο οποίος δεν εξέτασε όμως τον Υποσμηναγό Τριάντο που πρώτος είδε τις ταινίες, την τελική αλλά πλέον ποινική προανάκριση ανέλαβε με διαταγή του Αρχηγού ΓΕΑ Ε. Κελαϊδή στις 31/12/1951 ο Υποδιοικητής Αντισμήναρχος Π. Μητσάκος.
Στο μεταξύ στη Σχολή είχε δημιουργηθεί κατάσταση πανικού, καθώς άλλες τρεις παρόμοιες μη κανονικές ασφαλίσεις συστήματος προσγείωσης αεροπλάνων Harvard χωρίς όμως ταινίες, αλλά με μικρά χαλίκια και γράσο εντοπίστηκαν τον Ιούλιο, πολλές μπαταρίες αεροπλάνων άδειαζαν γιατί οι διακόπτες έμεναν ανοιχτοί, ενώ σε μαυροπίνακα της Σχολής Ικάρων γράφτηκε το "σύνθημα" Κ.Κ.Ε.!
Οι ανακρίσεις του Αντισμήναρχου Μητσάκου έγιναν σε απόλυτο σκοτάδι. Τελικά συνελήφθησαν και παραπέμφθηκαν σε δίκη ενώπιον του Διαρκούς Στρατοδικείου (της) Αεροπορίας Αθηνών (Δ.Σ.Α.Α.), του γνωστού ως Αεροδικείου, με βούλευμα που εκδόθηκε στις 15 Ιουλίου 1952 οι εξής:
Θεοφάνης Μεταξάς, Αντισμήναρχος Ε.Α., ο οποίος φερόταν ως αρχηγός της συνομωσίας και οι Αξιωματικοί Νικόλαος Δόντζογλου, Επισμηναγός, Παναγουλάκης Ηλίας, Σμηναγός, Θεοδωρίδης Γεώργιος, Υποσμηναγός, Μαδεμλής Γ., Υποσμηναγός και Μαδεμλής Γ., Ανθυποσμηναγός.
Οι Υπαξιωματικοί: Παπαντωνίου Αθανάσιος Αρχισμηνίας, Γαλανός Γεώργιος Αρχισμηνίας, Κοντογεωργάκης Αλέξανδρος Αρχισμηνίας, Χριστοφής Αναστάσιος Αρχισμηνίας, Ντίνου Ιωάννης Επισμηνίας, Γολεμάτης Ιωάννης Σμηνίας, Καραγιάννης Ευάγγελος Αρχισμηνίας και Ακριβογιάννης Νικόλαος Δόκιμος Έφεδρος Χειριστής, ο οποίος όμως από τις 7 Απριλίου 1952 περνούσε τον γολγοθά του στην Αλβανία.
Τέλος κατηγορούμενοι ήταν και οι εξής ιδιώτες: Κοντός Αθανάσιος τέως Επισμηνίας, Κατηφόρης Γεράσιμος υπάλληλος Κ.Ε.Α., Μοσχονάς Αμφιτρύων επίσης υπάλληλος Κ.Ε.Α., Τσώκος Φανούριος αυτοκινητιστής, φίλος του Ν. Ακριβογιάννη και Δαδαλής Χρήστος, καθηγητής μαθηματικών. Στον τελευταίο αποδόθηκε μεταξύ άλλων και η κατηγορία ότι στο σπίτι του στην οδό Πουλίου 11 δόθηκε στις 6 Απριλίου 1952 η εντολή στον Ακριβογιάννη να απογειωθεί με το Harvard και να προσγειωθεί σε προκαθορισμένο σημείο στην Αλβανία.
Το κατηγορητήριο βεβαίωνε ότι οι παραπεμπόμενοι οργάνωσαν κομμουνιστική συνομωσία με αρχηγό τον Μεταξά "κεντρικός σκοπός της οποίας ήτο να εκμηδενίσει την συντελουμένην εκπαίδευσιν χειριστών εν τη Σχολή Αεροπορίας και να δημιουργήσει δυσπιστίαν εις τους συμμάχους μας Αμερικανούς ως προς την ικανότητα της Αεροπορίας μας να απορροφήσει και να αξιοποιήσει το νέον υλικόν και να κλονίσει την εμπιστοσύνην τούτων (των Αμερικανών) προς το ιπτάμενον προσωπικόν της ΕΒΑ" και συνέχιζε:
"Προς επίτευξιν του ως άνω σκοπού οι αποτελούντες την κομμουνιστικήν συνομωσίαν, έλαβον εντολήν υπό της εν τω Εξωτερικώ διαμενούσης ηγεσίας του Κ.Κ.Ε. όπως προβώσιν εις:
Α) Προπαγάνδαν και προσηλυτισμόν.
Β) Συλλογή και μετάδοση πληροφοριών (δύναμις, κίνησις, εκπαίδευσις, οργάνωσις, υλικόν πειθαρχία Μονάδων).
Γ) Επιβράδυνσιν του συντελουμένου εις την Σχολήν έργου και υποβίβασιν της αποδόσεως αυτής.
Δ) Ενεργείας επί του υλικού (σαμποτάζ) ιδία επί των σκαφών και πρόκλησιν ζημιών εκδηλουμένων είτε εις το έδαφος είτε κατά την πτήσιν ή τέλος κατά την προσγείωσιν.
Ε) Εις την εν ευθέτω χρόνω φυγάδευσιν αεροσκαφών εις χώρας του παραπετάσματος.
Οι συγκεκριμένες πράξεις για τις οποίες κατηγορούνταν οι παραπεμπόμενοι αεροπόροι και ιδιώτες ήταν:
Βλάβαι επί 9 αεροσκαφών
Μετάδοσις πληροφοριών στρατιωτικής φύσεως εις τον εχθρόν (κατασκοπεία)
Φθοραί εις ηλεκτρικούς μηχανισμούς αεροσκαφών, μείωσις της αποδόσεως της Σχολής λόγω των φθορών.
Απόρριψις εις υπερβολικόν ποσοστόν μαθητών της Σχολής
Φυγάδευσις αεροσκάφους εις εχθρικήν χώραν με χειριστήν μεμυημένον μαθητή (τον δόκιμο Ακριβογιάννη).
Οι συλλήψεις- Τα βασανιστήρια
Ένα εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι οι κατηγορούμενοι είχαν συλληφθεί πριν την έκδοσιν του βουλεύματος της 15/7/1952. Ο Παπαντωνίου πιάστηκε στις 31/1/1952, ο Κοντός στις 19/1/1952, ο Κοντογεωργάκης την 1/2/1952, ο Λεμπέσης, που ήταν νιόπαντρος, πιάστηκε στις 19/2/1952, ο Παναγουλάκης στις 27/3/1952, ο Ζαφειρόπουλος στις 7/4/1952, ο Θεοδωρίδης στις 10/4/1952, ο Φάνης Τσώκος επίσης στις 10/4/1952 κλπ.
Οι περισσότεροι βασανίστηκαν φρικτά στη διάρκεια της κράτησής τους για να ομολογήσουν ή να ενοχοποιήσουν και άλλους. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά μερικά απ’ όσα ειπώθηκαν στη διάρκεια της δίκης.
Αλέξανδρος Κοντογεωργάκης: "Με πίεσαν να καταθέσω και υπεβλήθην σε πολλά βασανιστήρια εις το σημείον που να μην γνωρίζω τον αρχηγό της Αεροπορίας ο οποίος με επισκέφθηκε" (Εφ. "Ελευθερία" 6/9/1952).
Αθανάσιος Παπαντωνίου: "Είχαν παρέλθει 37 ημέρες από τη σύλληψή μου και με κρέμασαν σε μία σιδερένια πόρτα. Τότε τους είπα να με κατεβάσουν κι ας γράψουν ό,τι ήθελαν" (Β. Δέδες, "Η Δίκη των Αεροπόρων").
Ο ίδιος κατά τη διάρκεια της προανάκρισης ζήτησε να τον σκοτώσουν αφού δεν άντεχε τα βασανιστήρια.
"Βασανίστηκα σκληρά κατά την ανάκριση… Η ομολογία μου ελήφθη κατόπιν βασάνων. Για να παύσουν τα βασανιστήρια ενοχοποίησα τον Παναγουλάκη και τον Λεμπέση. Τις Απόκριες μου κρέμασαν έναν τενεκέ με χαλίκια και με υποχρέωσαν να χορέψω. Εξαντλημένος τότε δήλωσα: "Γράψτε οιανδήποτε κατάθεση θέλετε, με οιονδήποτε περιεχόμενο, διά να την υπογράψω. Προτιμώ να πεθάνω Έλλην και όχι κομμουνιστής" (Εφ. "Εμπρός", 23/8/1952).
Ελευθέριος Ζαφειρόπουλος: "Μου έβγαλαν τότε όλα τα πράγματα που υπήρχαν στις τσέπες μου. Μεταξύ άλλων ήταν και μια φωτογραφία της γυναίκας μου διά την οποίαν είπαν διάφορα προστυχόλογα".
Το μεγαλύτερο όμως θύμα των ανακρίσεων ήταν ο καθηγητής Χρήστος Δαδαλής, που πέθανε σε ηλικία μόλις 30 ετών στα απομονωτήρια 22 μέρες μετά τη σύλληψή του. Στο βιβλίο του νεκροτομείου δεν υπήρχε πλήρης εγγραφή για αίτια θανάτου του. Δεν συνοδευόταν δηλαδή από έκθεση νεκροψίας, αλλά από μια απλή βεβαίωση της Διεύθυνσης Αεροπορίας, όπου αναφερόταν ως αιτία θανάτου το πνευμονικό οίδημα. Αυτό αποτελούσε σημαντικό, δικονομικό κενό και προκάλεσε σοβαρά ερωτηματικά. Σύμφωνα με τον ιατροδικαστή Χρηστέα ο Δαδαλής όντως είχε πεθάνει από πνευμονικό οίδημα. Στην επιμονή όμως της υπεράσπισης ότι ο Δαδαλής είχε πεθάνει από τα βασανιστήρια ο Χρηστέας ανέφερε ότι μπορεί το οίδημα να ήταν και μετατραυματικό.
Στις 22 Αυγούστου 1952 μέσα σε ανυπόφορη ζέστη άρχισε σε μια στενή αίθουσα της οδού Σταδίου 28 η Δίκη των Αεροπόρων.
Αεροδίκες ήταν οι: Γεράσιμος Κουντούρης (Πρόεδρος) και μέλη οι: Γεώργιος Δούκας, Κωνσταντίνος Μαργαρίτης, Γεώργιος Αντωνάκος, για τον οποίο όπως γράφει ο Β. Δέδες ήταν "γνωστός ανέκαθεν και ως σπαζοαεροπλάνης" και Ελευθέριος Κανελλάκης. Βασιλικός Επίτροπος ήταν ο Αντισμήναρχος (Δικαστικός) Κανέλλος Παπαγεωργόπουλος.
Φυσικά απουσίαζε ο Νίκος Ακριβογιάννης, η δίκη του οποίου διαχωρίστηκε με ειδικό βούλευμα.
Συνήγοροι υπεράσπισης των κατηγορουμένων ήταν μερικοί από τους πλέον διαπρεπείς νομικούς της εποχής: Αβραάμ, Τσουκαλάς, που υπερασπιζόταν τον Μεταξά, ενώ υπήρξε και συνήγορος του Μπελογιάννη, ο οποίος είχε εκτελεστεί στις 30 Μαρτίου 1952, Παπακυριακόπουλος, Τούντας, Μικρουλέας, Βαρυκόπουλος, που ήταν συνήγορος του Γ. Θεοδωρίδη μετά από σύσταση στον πατέρα του από τον Αρχηγό ΓΕΑ Ε. Κελαϊδή! Μετά από μια συγκλονιστική διαδικασία στις 17 Σεπτεμβρίου 1952 εκδόθηκε η απόφαση του Αεροδικείου σύμφωνα με την οποία: Ο Γ. Παναγουλάκης καταδικαζόταν δις εις θάνατο ενώ η θανατική ποινή επιβλήθηκε και στον Γ. Θεοδωρίδη. Σε ισόβια κάθειρξη οι Μεταξάς, Μαδεμλής, Παπαντωνίου, και Κοντός. Οι Ζαφειρόπουλος, Λεμπέσης και Κοντογεωργάκης σε εικοσαετή κάθειρξη και ο Α. Κοντός σε δεκαπενταετή κάθειρξη. Οι Γαλανός και Χριστοφής σε εξαετή κάθειρξη, ενώ οι υπόλοιποι μεταξύ των οποίων και ο φίλος του Ακριβογιάννη Φάνης (Φανούριος) Τσώκος αθωώθηκαν.
Αναθεωρητικό Αεροδικείο
Όπως ήταν αναμενόμενο, η απόφαση προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις τόσο στον Τύπο όσο και στην κοινή γνώμη. Ο Γεώργιος Μαύρος που ήταν Υπουργός Εθνικής Αμύνης από τον Απρίλιο του 1952, ήδη από τότε εξέφρασε τους προβληματισμούς του ενώ παράλληλα διέταξε τον άμεσο τερματισμό της προανάκρισης, την άρση της απαγόρευσης επαφής των συνηγόρων υπεράσπισης για τους κρατούμενους αεροπόρους και τη μεταφορά τους από τα απομονωτήρια των φυλακών Τατοΐου όπου κρατούνταν, στις φυλακές «Αβέρωφ».
Η εφετειακή εκδίκαση της υπόθεσης στο Αναθεωρητικό Στρατοδικείο αποτελούσε θέμα γοήτρου της ίδιας της ελληνικής Δημοκρατίας και της ελληνικής Δικαιοσύνης.
Από τις 24/2/1953 ως τις 12/3/1953, έγινε η πρώτη δίκη στο Αναθεωρητικό Δικαστήριο. Οι κατηγορούμενοι και η υπεράσπιση κατήγγειλαν σοβαρές παραβάσεις που διαπράχθηκαν κατά την προανάκριση. Η δικαστική έδρα αγνοούσε τις εκκλήσεις των κατηγορουμένων και των συνηγόρων τους αλλά και τα δημοσιεύματα του Τύπου για τις κραυγαλέες παρατυπίες στη διαδικασία του Αναθεωρητικού. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα σύσσωμη η υπεράσπιση να αποχωρήσει από τη διαδικασία και τελικά, η δίκη διακόπηκε «λόγω σοβαρών αιτιών δια κρείσσονας (ισχυρότερες) αποδείξεις».
Η δίκη επαναλήφθηκε στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1953 και ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του ίδιου έτους. Εκεί, αποδείχθηκαν τα βασανιστήρια, οι προανακριτές μεταβλήθηκαν σε ανακριτές και στη συνέχεια σε μάρτυρες κατηγορίας ενώ διαπιστώθηκαν σοβαρά δικονομικά κενά αλλά και πλαστογραφίες εγγράφων!
Διάχυτη ήταν η τρομοκρατία που δέχονταν τόσο μέσα στην αίθουσα του Ανώτατου Αεροδικείου όσο και έξω από αυτήν οι μάρτυρες υπεράσπισης. Ανάμεσά τους, ο Τάσος Μήνης, γνωστός και από την αντιδικτατορική του δράση, ο εκπρόσωπος της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ, Σμήναρχος Π. Παπαπαναγιώτου, για τον οποίο ο βασιλικός επίτροπος είχε ζητήσει την κράτησή του κ.ά.
Όσο για τα βασανιστήρια, ο βασιλικός επίτροπος δήλωνε ότι ήταν επινόηση της Κομινφόρμ!
Ακόμα και κυβερνητικοί βουλευτές του Συναγερμού (πλέον στην εξουσία βρισκόταν η κυβέρνηση Παπάγου) κατήγγειλαν ότι παρακολουθούνται.
Εκτός από τους Κελαϊδή και Μητσάκο, κομβικός ήταν ο ρόλος που είχε παίξει ο Σμηναγός Σκαρμαλιωράκης, διευθυντής του Γραφείου Πληροφοριών του Υπουργείου Αεροπορίας (του περιβόητου Α2 το οποίο ο Υποστράτηγος Δημητρίου στο πόρισμά του, χαρακτήρισε «χαλκείο ψευδολογιών» και τους πράκτορές του «τζίνια»).
Οι συνήγοροι υπεράσπισης αποχώρησαν και πάλι ομαδικά από τη δίκη στις αρχές Νοεμβρίου και το Αεροδικείο διόρισε αυτεπάγγελτα συνηγόρους των κατηγορουμένων.
Η απόφαση του Αναθεωρητικού Αεροδικείου εκδόθηκε στις 28 Νοεμβρίου 1952. Το Δικαστήριο δεχόταν μεν την ύπαρξη συνωμοσίας όμως αθώωσε παμψηφεί τον Γ. Θεοδωρίδη και τον Α. Χριστοφή και καταδίκασε τους Θ. Μεταξά Η. Παναγουλάκη σε ισόβια κάθειρξη, τον Γ. Μαδεμλή (που αθωώθηκε από την κατηγορία «συνοδείας» του Ν. Ακριβογιάννη) σε πενταετή φυλάκιση, τον Α. Παπαντωνίου σε εικοσαετή κάθειρξη, τον Α.Κοντό σε οκταετή κάθειρξη, τον Π. Λεμπέση σε δεκαπενταετή, τον Α. Κοντογεωργάκη σε δωδεκαετή και τον Ι. Ντίνου σε επταετή κάθειρξη.
Η αμνήστευση των κατηγορουμένων
Η απόφαση του Αναθεωρητικού Αεροδικείου ήταν νομικά ανέκκλητη αλλά ηθικά δεν ήταν βιώσιμη. Ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών, ο Τύπος, σχεδόν στο σύνολό του και η κοινή γνώμη είχαν πεισθεί ότι η όλη υπόθεση ήταν μια τερατώδης σκευωρία σε βάρος αθώων.
Όμως ο Υπουργός Εθνικής Αμύνης, κατά την έκδοση της απόφασης του Αεροδικείου, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, δήλωνε ότι είχε πειστεί ότι στην Αεροπορία είχαν γίνει δολιοφθορές και χαρακτήρισε ορθή τη δικαστική απόφαση, ξεσηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων καθώς θεωρήθηκε ότι παρενέβαινε ωμά στη δικαιοσύνη. Αντίθετα, ο Γεώργιος Παπανδρέου δήλωνε ότι ο τρόπος με τον οποίο διεξαγόταν η δίκη των Αεροπόρων δεν ήταν αντάξιος της ελληνικής Δικαιοσύνης.
Τελικά, η πρώτη κυβέρνηση Καραμανλή, με το Ν.Δ. 3437/55 «περί αμνηστεύσεως και παραγραφής αδικημάτων τινών» κλπ. της 8ης Νοεμβρίου 1955, ουσιαστικά αθώωσε τους φυλακισμένους Αεροπόρους. Όπως γράφει, ο Βλάσσης Δέδες στο βιβλίο του «Η Δίκη των Αεροπόρων»: «Στις 14 Νοεμβρίου 1955, οι ΑΘΩΟΙ αεροπόροι έβγαιναν από τις φυλακές «Αβέρωφ». Τους είχε αποδοθεί η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ τους όχι όμως και η ΤΙΜΗ τους».
Η κυβέρνηση Καραμανλή αμνήστευσε τους αεροπόρους με το σκεπτικό ότι «δεν δύναται να παραγνωρίσει ότι η υπόθεση αυτή προκάλεσε συγκίνηση εις την κοινή γνώμη, εκ της οποίας είναι δυνατόν να επηρεάζεται δυσμενώς η ενότητα του λαού και των Ενόπλων Δυνάμεων». Όμως η κατάρρευση του κατηγορητηρίου σήμαινε ότι θα έπρεπε να τιμωρηθούν οι σκευωροί (με επικεφαλής τους Κελαϊδή, Μητσάκο και Σκαρμαλιωράκη ο οποίος υπήρξε και στέλεχος της Χούντας των Συνταγματαρχών και μάλιστα το πρωί της 21ης Απριλίου 1967, εμφανίστηκε σαν σοφέρ του αυτοκινήτου του Γ. Παπαδόπουλου, εφ. «Βήμα» 8/3/77).
Τελικά, με το Ν.Δ. 3555/28-2-1956, παραγράφηκαν και όλα τα αδικήματα των κατηγορουμένων για σκευωρία, βασανισμό, ψευδορκία κλπ. και γενικότερα όλων όσων συνέπραξαν σ’ αυτά.
Ο Νίκος Ακριβογιάννης στη Δίκη των Αεροπόρων
Ο μόνος που «παρέμενε αιωνίως αδικημένος» όπως εύστοχα γράφει ο Σταύρος Ντάγιος, ήταν ο Νίκος Ακριβογιάννης που αν και δεινοπαθούσε στην Αλβανία ήταν «παρών» στη Δίκη των Αεροπόρων.
Για τη φυγή του Ακριβογιάννη ενοχοποιήθηκαν κυρίως οι Μαδεμλής, λόγω βορειοηπειρωτικής καταγωγής και των σχέσεων που διατηρούσε με συγγενείς του στη Βόρειο Ήπειρο και Θεοδωρίδης, λόγω κάποιων συναναστροφών του με τον Ακριβογιάννη. Ο Σμηναγός Μπουκουβάλας δήλωνε ότι ο Μαδεμλής ήταν κομμουνιστής γιατί όταν εκτελέστηκε ο Μπελογιάννης είπε ότι η (τέως) ΕΣΣΔ θα κήρυττε πόλεμο στην Ελλάδα!
Ο Μαδεμλής ήταν στην πραγματικότητα «εθνικόφρων» και αδέκαστος. Είχε μάλιστα αιχμαλωτιστεί από τους Γερμανούς ενώ ο αδελφός του μαρτύρησε αγωνιζόμενος στην Αλβανία. Για να ενοχοποιήσουν τον Μαδεμλή, κατέθεσαν και κάποιοι Βορειοηπειρώτες πολιτικοί πρόσφυγες. Ένας από αυτούς, ο Θεόδωρος Γκρέκας, κατέθεσε ότι οι αλβανικές αρχές ενημέρωσαν τους κατοίκους της περιοχής όπου προσγειώθηκε ο Ακριβογιάννης ότι τον Έλληνα πιλότο συνόδευε και δεύτερος συνεργός του ο οποίος επέστρεψε στην Ελλάδα καθώς θα έφευγε για μυστική αποστολή στην Κορέα! Μάλιστα κατέθεσε ότι κατά την άφιξή του, ο Ακριβογιάννης παρέδωσε στις αρχές της Αλβανίας εμπιστευτικό στρατιωτικό υλικό. Οι μαρτυρίες τους προφανώς ήταν προκατασκευασμένες.
Ο φίλος του Ακριβογιάννη, Φάνης Τσώκος ενοχοποίησε τόσο στην προανάκριση όσο και στην αρχική δίκη τον Γεώργιο Θεοδωρίδη, ισχυριζόμενος ότι αυτός θα έδινε το σύνθημα να φύγει ο Ακριβογιάννης μαζί με περισσότερες οδηγίες (Εφ. «Ελευθερία» 11/9/1952).
Ο Θεοδωρίδης αρνήθηκε κατηγορηματικά όσα ισχυρίστηκε ο Τσώκος, ο οποίος στο Αναθεωρητικό Αεροδικείο αρνήθηκε τις αρχικές του καταθέσεις, με αποτέλεσμα να καταδικαστεί για ψευδορκία.
Και κάτι εντυπωσιακό που μας αποκάλυψε ο κύριος Σταύρος Ντάγιος. Ο Νίκος Ακριβογιάννης, 65 χρόνια μετά την εκτέλεσή του στην Αλβανία, δεν έχει διαγραφεί από τα μητρώα του Δήμου Θεσσαλονίκης. Δηλαδή, για τον Δήμο Θεσσαλονίκης, ο Νίκος Ακριβογιάννης είναι ακόμα εν ζωή!
Επίλογος
Τον Απρίλιο του 1965, κατατέθηκε στη Βουλή για πρώτη φορά σχέδιο νόμου για την αποκατάσταση των αξιωματικών και υπαξιωματικών της Δίκης των Αεροπόρων. Αν και εγγράφηκε στην ημερήσια διάταξη στις 10,13,17,20 και 27 Μαΐου, τελικά δεν συζητήθηκε. Ακολούθησαν τα «Ιουλιανά» του 1965 και στη συνέχεια η επτάχρονη δικτατορία που προήγαγε πολλούς από τους σκευωρούς.
Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1974, οι Αεροπόροι συνέχισαν χωρίς επιτυχία τον αγώνα τους. Τελικά, η πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ στις 14 Δεκεμβρίου 1982 έφερε στη Βουλή νομοσχέδιο αποκατάστασης των Αξιωματικών και Υπαξιωματικών της «δίκης των Αεροπόρων», δικαιώνοντάς τους έτσι, έστω και μετά από 30 χρόνια.
Πηγές:
Βλάσσης Δέδες, «Η Δίκη των Αεροπόρων», εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ 1983, απ’ όπου και το σπάνιο φωτογραφικό υλικό.
Σταύρος Γ. Ντάγιος, «Ο Νίκος Ακριβογιάννης και η Δίκη των Αεροπόρων», εκδόσεις LITERATUS. Από το βιβλίο αυτό προέρχονται και οι φωτογραφίες του Νίκου Ακριβογιάννη.
Ευχαριστούμε θερμά τον κύριο Ντάγιο που μας επέτρεψε να χρησιμοποιήσουμε στοιχεία από το βιβλίο του και για όσα σημαντικά μας έχει πει στις τηλεφωνικές μας συνομιλίες.
anatakti
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Πώς γεννήθηκαν οι γνωστότερες αλυσίδες φαστ φουντ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
