2012-04-02 10:10:26
Γιώργος ΚαπόπουλοςΗ σκηνή θα μπορούσε να παραπέμπει σε ρωμαϊκό θρίαμβο στο Κολοσσαίο: ο μέχρι πρότινος πανίσχυρος στρατηγός Μπασμπούκ στο εδώλιο του κατηγορουμένου για τρομοκρατική δράση σε αίθουσα των φυλακών της Σηλυβρίας, όπου κρατείται από τον περασμένο Ιανουάριο. Όποια κι αν είναι η εξέλιξη της δίκης, η ετυμηγορία για τη συντριπτική πλειονότητα της κοινής γνώμης έχει ήδη εκδοθεί.
Η στρατιωτική ηγεσία της χώρας, από την πρώτη νίκη του Ερντογάν μέχρι και πρόσφατα, σχεδίαζε κάθε είδους προβοκάτσιες, από βομβιστικές επιθέσεις στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλες μεγάλες πόλεις μέχρι θερμά επεισόδια με την Ελλάδα στον Έβρο και στο Αιγαίο, με στόχο –στο όνομα της εθνικής ανάγκης– να ξαναποκτήσει την ανεξέλεγκτη εξουσία που σιγά σιγά της αφαίρεσε ο Τούρκος πρωθυπουργός.
Παράγοντες αστάθειας
Δυστυχώς όμως για τον κ. Ερντογάν και τη χώρα του, ο θρίαμβος σκιάζεται από μια σειρά από υποθήκες που καθιστούν το μέλλον του ανατολικού μας γείτονα απρόβλεπτο.Ο κυριότερος ανησυχητικός παράγοντας είναι η υγεία του Τούρκου ηγέτη, ένα υπαρκτό πρόβλημα που θα επηρεάσει καταλυτικά τις πολιτικές εξελίξεις, θεσμικά και κομματικά
. Σε θεσμικό επίπεδο, η ευρείας κλίμακας συνταγματική μεταρρύθμιση που θα εγκαθίδρυε προεδρικό καθεστώς είναι προφανές ότι είναι κομμένη και ραμμένη στις προδιαγραφές της χαρισματικής προσωπικότητας του σημερινού πρωθυπουργού. Αν η απαιτούμενη συναίνεση κι άλλων κομματικών δυνάμεων κάθε άλλο παρά δεδομένη ήταν, η υποθήκη της υγείας του κ. Ερντογάν μάλλον ακυρώνει το σενάριο του προεδρικού καθεστώτος.
Σε κομματικό επίπεδο, το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ είναι ένας ετερόκλητος συνασπισμός μετριοπαθών ισλαμιστών, παραδοσιακών ισλαμιστών της εποχής του Ν. Ερμπακάν, αλλά και κοσμικών δημοκρατών που είδαν τον Τούρκο πρωθυπουργό ως τον πολιορκητικό κριό που θα κατεδαφίσει τα στεγανά της στρατοκρατίας. Κοινός παρονομαστής είναι η ταυτότητά τους, ως δυναμικής και ανερχόμενης μεσαίας τάξης –που στηρίχτηκε στη συρρίκνωση του κρατισμού από τον Τ. Οζάλ– η οποία έχει τον πολιτικό ριζοσπαστισμό του μη προνομιούχου που διεκδικεί τη συμμετοχή του στη νομή της εξουσίας. Πολύ δύσκολα κάποια προσωπικότητα από τη σημερινή ηγετική ομάδα του ΑΚΡ θα μπορέσει να υποκαταστήσει τον σημερινό ενοποιητικό ρόλο του κ. Ερντογάν.
Το ΑΚΡ, αργά αλλά σταθερά μέσα στα περίπου δέκα χρόνια της παραμονής του στην εξουσία, διαμόρφωσε το στίγμα ενός καθεστωτικού κόμματος. Έτσι, εγκλώβισε στη μετωπική αντιπαράθεση όλα τα υπόλοιπα κόμματα που θα μπορούσαν να δουν ως κοινό κέρδος τη χειραφέτηση της πολιτικής από την κηδεμονία των στρατηγών. Στην πορεία των εξελίξεων, την τελευταία δεκαετία τόσο το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα όσο και τα κόμματα της Μητέρας Πατρίδας και του Ορθού Δρόμου, που ίδρυσαν αντίστοιχα ο Τ. Οζάλ και ο Σ. Ντεμιρέλ, έδειξαν να ανησυχούν λιγότερο για μια νέα επέμβαση του στρατού και περισσότερο για την απόλυτη κυριαρχία του πολιτικού ισλάμ.
Ένας δεύτερος παράγοντας πιθανής αστάθειας είναι η οικονομία της Τουρκίας, η άνθηση της οποίας βασίστηκε στην οδυνηρή συνταγή εξυγίανσης που εφάρμοσε μετά το 2000 ο Κεμάλ Ντερβίς ως τσάρος της Οικονομίας της κυβέρνησης Ετσεβίτ. Η άνθηση αυτή έδωσε δυναμική νίκης στον κ. Ερντογάν το 2002 και συνέβαλε σημαντικά στις νίκες του το 2007 και το 2011, ενώ επέτρεψε στη χώρα να κατοχυρώσει διεθνή ρόλο μέσω της συμμετοχής στην ομάδα G-20. Ωστόσο, όλες οι εκθέσεις των διεθνών οργανισμών –ΔΝΤ και ΟΟΣΑ– μιλούν για καταναλωτική υπερθέρμανση, για φούσκα που είναι πλέον θέμα χρόνου πότε θα σκάσει.
Διπλωματική φούσκα
Υπάρχει όμως και μια άλλη φούσκα, που αφορά την εξωτερική πολιτική. Η δυναμική της διαπραγμάτευσης με την Ε.Ε. αποτελεί πλέον παρελθόν, με τις σχέσεις Άγκυρας-Ουάσινγκτον ψυχρές και τα επιτεύγματα στη Μέση Ανατολή με αμφίβολο αντίκρισμα.
Η διπλωματία Ερντογάν-Νταβούτογλου, πέραν των επιπτώσεων στις σχέσεις με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, εμπεριέχει μια δυναμική σύγκρουσης με το Ιράν. Η Τεχεράνη, χωρίς το καθεστώς Άσαντ, κινδυνεύει να χάσει την πρόσβαση στον Νότιο Λίβανο και τη Χεζμπολάχ, αλλά και στο Ιράκ, με τους σουνίτες να αξιοποιούν τις εξελίξεις στη Συρία για να αμφισβητήσουν την κυριαρχία των σιιτών στη Βαγδάτη.
Επιπλέον, η Σαουδική Αραβία, φύσει και θέσει προστάτης των απανταχού σουνιτών ως θεματοφύλακας των Αγίων Τόπων του ισλάμ, δεν πρόκειται να παραχωρήσει στην Άγκυρα το ρόλο του προστάτη του σουνιτικού ισλάμ. Ουάσινγκτον και Τελ Αβίβ, παρά τον θεοκρατικό χαρακτήρα του καθεστώτος της μοναρχίας των Σαούντ, την προτιμούν για μια σειρά από λόγους σε σχέση με την Άγκυρα. Τέλος, τα πετρελαϊκά εισοδήματα της Σαουδικής Αραβίας την καθιστούν πιο βαρύνοντα συνομιλητή με τη Δύση και πιο ελκυστικό προστάτη για τους σουνίτες.
Το διακύβευμα στη Συρία
Είναι φανερό ότι στη Συρία βρίσκεται σε εξέλιξη μια τριγωνική σύγκρουση Άγκυρας-Ριάντ-Τεχεράνης. Το Ιράν θα κάνει ό,τι μπορεί για να σωθούν οι μηχανισμοί του μπααθικού καθεστώτος και η εξουσία των αλαουιτών –θρησκευτικά συγγενών των σιιτών– για να μη βρεθεί εκτός Μέσης Ανατολής. Σε ό,τι αφορά την πλειονότητα των σουνιτών της Συρίας, η Άγκυρα θα αντιπαραθέσει τη γεωγραφική της εγγύτητα στον κατοχυρωμένο ρόλο του Ριάντ ως φρουρού των Αγίων Τόπων, της Μέκκας και της Μεδίνας.
Στη Συρία είναι που κατά κύριο λόγο θα κριθούν οι μεσανατολικές φιλοδοξίες της Άγκυρας. Εκεί θα επιβεβαιωθεί ή όχι η δυνατότητά της να ασκήσει ρόλο περιφερειακής μεγάλης δύναμης.
Σχεδόν δέκα χρόνια μετά την πρώτη εκλογική νίκη του Ερντογάν, η Τουρκία έχει πλέον εισέλθει ανεπιστρεπτί στη μετακεμαλική εποχή. Η αυταρχική σταθερότητα των στρατηγών είναι πια παρελθόν. Η Νέα Τάξη του πολιτικού ισλάμ, ωστόσο, είναι προσωποπαγής και εξαιρετικά εύθραυστη, τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων.
Το αιώνιο Κουρδικό
Στις μεσανατολικές φιλοδοξίες της Τουρκίας –αλλά και στις εσωτερικές της ισορροπίες– υπάρχει η βαρύνουσα υποθήκη του Κουρδικού, εντός και εκτός συνόρων. Χωρίς τη συνεργασία με το Ιράν, η Άγκυρα δεν μπορεί να αποτρέψει αποτελεσματικά τη δημιουργία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους. Μια παρατεταμένη αποσταθεροποίηση/ακυβερνησία στη Δαμασκό εμπεριέχει τον κίνδυνο χειραφέτησης των Κούρδων της Συρίας και συνένωσής τους de facto με την ημιανεξάρτητη κουρδική οντότητα στο Βόρειο Ιράκ.Παράλληλα, χωρίς πολιτική λύση στο Κουρδικό εντός συνόρων, η στρατιωτική ηγεσία θα διατηρεί πάντα νομιμοφανή δυνατότητα εμπλοκής στην πολιτική και ταυτόχρονα θα καθίσταται πολιτικά αδύνατη η άσκηση επιρροής/κηδεμονίας στο κουρδικό Βόρειο Ιράκ.
InfoGnomon
Η στρατιωτική ηγεσία της χώρας, από την πρώτη νίκη του Ερντογάν μέχρι και πρόσφατα, σχεδίαζε κάθε είδους προβοκάτσιες, από βομβιστικές επιθέσεις στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλες μεγάλες πόλεις μέχρι θερμά επεισόδια με την Ελλάδα στον Έβρο και στο Αιγαίο, με στόχο –στο όνομα της εθνικής ανάγκης– να ξαναποκτήσει την ανεξέλεγκτη εξουσία που σιγά σιγά της αφαίρεσε ο Τούρκος πρωθυπουργός.
Παράγοντες αστάθειας
Δυστυχώς όμως για τον κ. Ερντογάν και τη χώρα του, ο θρίαμβος σκιάζεται από μια σειρά από υποθήκες που καθιστούν το μέλλον του ανατολικού μας γείτονα απρόβλεπτο.Ο κυριότερος ανησυχητικός παράγοντας είναι η υγεία του Τούρκου ηγέτη, ένα υπαρκτό πρόβλημα που θα επηρεάσει καταλυτικά τις πολιτικές εξελίξεις, θεσμικά και κομματικά
Σε κομματικό επίπεδο, το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ είναι ένας ετερόκλητος συνασπισμός μετριοπαθών ισλαμιστών, παραδοσιακών ισλαμιστών της εποχής του Ν. Ερμπακάν, αλλά και κοσμικών δημοκρατών που είδαν τον Τούρκο πρωθυπουργό ως τον πολιορκητικό κριό που θα κατεδαφίσει τα στεγανά της στρατοκρατίας. Κοινός παρονομαστής είναι η ταυτότητά τους, ως δυναμικής και ανερχόμενης μεσαίας τάξης –που στηρίχτηκε στη συρρίκνωση του κρατισμού από τον Τ. Οζάλ– η οποία έχει τον πολιτικό ριζοσπαστισμό του μη προνομιούχου που διεκδικεί τη συμμετοχή του στη νομή της εξουσίας. Πολύ δύσκολα κάποια προσωπικότητα από τη σημερινή ηγετική ομάδα του ΑΚΡ θα μπορέσει να υποκαταστήσει τον σημερινό ενοποιητικό ρόλο του κ. Ερντογάν.
Το ΑΚΡ, αργά αλλά σταθερά μέσα στα περίπου δέκα χρόνια της παραμονής του στην εξουσία, διαμόρφωσε το στίγμα ενός καθεστωτικού κόμματος. Έτσι, εγκλώβισε στη μετωπική αντιπαράθεση όλα τα υπόλοιπα κόμματα που θα μπορούσαν να δουν ως κοινό κέρδος τη χειραφέτηση της πολιτικής από την κηδεμονία των στρατηγών. Στην πορεία των εξελίξεων, την τελευταία δεκαετία τόσο το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα όσο και τα κόμματα της Μητέρας Πατρίδας και του Ορθού Δρόμου, που ίδρυσαν αντίστοιχα ο Τ. Οζάλ και ο Σ. Ντεμιρέλ, έδειξαν να ανησυχούν λιγότερο για μια νέα επέμβαση του στρατού και περισσότερο για την απόλυτη κυριαρχία του πολιτικού ισλάμ.
Ένας δεύτερος παράγοντας πιθανής αστάθειας είναι η οικονομία της Τουρκίας, η άνθηση της οποίας βασίστηκε στην οδυνηρή συνταγή εξυγίανσης που εφάρμοσε μετά το 2000 ο Κεμάλ Ντερβίς ως τσάρος της Οικονομίας της κυβέρνησης Ετσεβίτ. Η άνθηση αυτή έδωσε δυναμική νίκης στον κ. Ερντογάν το 2002 και συνέβαλε σημαντικά στις νίκες του το 2007 και το 2011, ενώ επέτρεψε στη χώρα να κατοχυρώσει διεθνή ρόλο μέσω της συμμετοχής στην ομάδα G-20. Ωστόσο, όλες οι εκθέσεις των διεθνών οργανισμών –ΔΝΤ και ΟΟΣΑ– μιλούν για καταναλωτική υπερθέρμανση, για φούσκα που είναι πλέον θέμα χρόνου πότε θα σκάσει.
Διπλωματική φούσκα
Υπάρχει όμως και μια άλλη φούσκα, που αφορά την εξωτερική πολιτική. Η δυναμική της διαπραγμάτευσης με την Ε.Ε. αποτελεί πλέον παρελθόν, με τις σχέσεις Άγκυρας-Ουάσινγκτον ψυχρές και τα επιτεύγματα στη Μέση Ανατολή με αμφίβολο αντίκρισμα.
Η διπλωματία Ερντογάν-Νταβούτογλου, πέραν των επιπτώσεων στις σχέσεις με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, εμπεριέχει μια δυναμική σύγκρουσης με το Ιράν. Η Τεχεράνη, χωρίς το καθεστώς Άσαντ, κινδυνεύει να χάσει την πρόσβαση στον Νότιο Λίβανο και τη Χεζμπολάχ, αλλά και στο Ιράκ, με τους σουνίτες να αξιοποιούν τις εξελίξεις στη Συρία για να αμφισβητήσουν την κυριαρχία των σιιτών στη Βαγδάτη.
Επιπλέον, η Σαουδική Αραβία, φύσει και θέσει προστάτης των απανταχού σουνιτών ως θεματοφύλακας των Αγίων Τόπων του ισλάμ, δεν πρόκειται να παραχωρήσει στην Άγκυρα το ρόλο του προστάτη του σουνιτικού ισλάμ. Ουάσινγκτον και Τελ Αβίβ, παρά τον θεοκρατικό χαρακτήρα του καθεστώτος της μοναρχίας των Σαούντ, την προτιμούν για μια σειρά από λόγους σε σχέση με την Άγκυρα. Τέλος, τα πετρελαϊκά εισοδήματα της Σαουδικής Αραβίας την καθιστούν πιο βαρύνοντα συνομιλητή με τη Δύση και πιο ελκυστικό προστάτη για τους σουνίτες.
Το διακύβευμα στη Συρία
Είναι φανερό ότι στη Συρία βρίσκεται σε εξέλιξη μια τριγωνική σύγκρουση Άγκυρας-Ριάντ-Τεχεράνης. Το Ιράν θα κάνει ό,τι μπορεί για να σωθούν οι μηχανισμοί του μπααθικού καθεστώτος και η εξουσία των αλαουιτών –θρησκευτικά συγγενών των σιιτών– για να μη βρεθεί εκτός Μέσης Ανατολής. Σε ό,τι αφορά την πλειονότητα των σουνιτών της Συρίας, η Άγκυρα θα αντιπαραθέσει τη γεωγραφική της εγγύτητα στον κατοχυρωμένο ρόλο του Ριάντ ως φρουρού των Αγίων Τόπων, της Μέκκας και της Μεδίνας.
Στη Συρία είναι που κατά κύριο λόγο θα κριθούν οι μεσανατολικές φιλοδοξίες της Άγκυρας. Εκεί θα επιβεβαιωθεί ή όχι η δυνατότητά της να ασκήσει ρόλο περιφερειακής μεγάλης δύναμης.
Σχεδόν δέκα χρόνια μετά την πρώτη εκλογική νίκη του Ερντογάν, η Τουρκία έχει πλέον εισέλθει ανεπιστρεπτί στη μετακεμαλική εποχή. Η αυταρχική σταθερότητα των στρατηγών είναι πια παρελθόν. Η Νέα Τάξη του πολιτικού ισλάμ, ωστόσο, είναι προσωποπαγής και εξαιρετικά εύθραυστη, τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων.
Το αιώνιο Κουρδικό
Στις μεσανατολικές φιλοδοξίες της Τουρκίας –αλλά και στις εσωτερικές της ισορροπίες– υπάρχει η βαρύνουσα υποθήκη του Κουρδικού, εντός και εκτός συνόρων. Χωρίς τη συνεργασία με το Ιράν, η Άγκυρα δεν μπορεί να αποτρέψει αποτελεσματικά τη δημιουργία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους. Μια παρατεταμένη αποσταθεροποίηση/ακυβερνησία στη Δαμασκό εμπεριέχει τον κίνδυνο χειραφέτησης των Κούρδων της Συρίας και συνένωσής τους de facto με την ημιανεξάρτητη κουρδική οντότητα στο Βόρειο Ιράκ.Παράλληλα, χωρίς πολιτική λύση στο Κουρδικό εντός συνόρων, η στρατιωτική ηγεσία θα διατηρεί πάντα νομιμοφανή δυνατότητα εμπλοκής στην πολιτική και ταυτόχρονα θα καθίσταται πολιτικά αδύνατη η άσκηση επιρροής/κηδεμονίας στο κουρδικό Βόρειο Ιράκ.
InfoGnomon
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΤΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΕΝΔΥΣΗΣ ΚΑΙ ΥΠΟΔΗΣΗΣ ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΧΑΜΕΝΟΙ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
