2013-09-01 21:34:23
Ηδη από το 2010 ο Φ. Ασκεναζί, μαζί με δεκάδες άλλους συναδέλφους του οικονομολόγους, προειδοποιούσε ότι οι πολιτικές που ακολουθούν τα ευρωπαϊκά κράτη υπό την πίεση διεθνών οργανισμών και οίκων αξιολόγησης θα επιδεινώσουν την ευρωπαϊκή κρίση. «Η νεοφιλελεύθερη θεωρία, που βασίζεται στη σαθρή υπόθεση της αποτελεσματικότητας των αγορών, πρέπει να εγκαταλειφθεί» έγραφε στο «Μανιφέστο των Ανήσυχων Οικονομολόγων», υπογραμμίζοντας την ανάγκη να συγκρατηθεί η εξουσία του χρηματοπιστωτικού τομέα.
Συνέντευξη στον Τάσο Τσακίρογλου
- Ενα νέο πιθανό κούρεμα του ελληνικού χρέους κυριαρχεί στην προεκλογική μάχη στη Γερμανία. Αποτελεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο πραγματική λύση ή είναι απλώς ακόμα ένα βήμα στον φαύλο κύκλο της ελληνικής κρίσης χρέους;
Το αρχικό σφάλμα έγινε το 2010, όταν η Ευρώπη αρνήθηκε να βοηθήσει την Ελλάδα. Ενα κούρεμα χρέους μπορεί να βοηθήσει τώρα μόνο εάν και εφόσον η τρόικα άρει την πίεση που ασκεί στον ελληνικό λαό και τού προσφέρει κάποιο μέλλον. Η προσπάθεια της Ελλάδας είναι τεράστια. Επισήμως, εξαιτίας προβλημάτων στη μέτρηση, το ΔΝΤ δεν δημοσιεύει το δομικό έλλειμμα της Ελλάδας. Πιθανώς δεν υπάρχει έλλειμμα, αλλά μάλλον ένα πλεόνασμα.
- Σύμφωνα με το «Σπίγκελ», υπολογίζεται ότι η Γερμανία μέχρι το 2014 θα έχει παράπλευρο όφελος 40,9 δισεκατομμυρίων ευρώ, εξαιτίας των χαμηλών επιτοκίων δανεισμού και της αυξημένης ζήτησης για τα κρατικά ομόλογά της. Πώς συνδέεται αυτό με τα ελλείμματα της περιφέρειας της ευρωζώνης;
Από τη μία πλευρά, η κρίση στην περιφέρεια της ευρωζώνης μειώνει αυτόματα τη ζήτηση για γερμανικά ή γαλλικά αγαθά (προϊόντα). Από την άλλη, και οι δύο χώρες απολαμβάνουν εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια. Ο μηχανισμός είναι αρκετά απλός. Οι επενδυτές, ιδιαιτέρως με τους νέους κανόνες προληπτικής εποπτείας, πρέπει να διακρατούν χαμηλού κινδύνου δημόσιο χρέος και αυτό το χρέος πρέπει να είναι ρευστό. Η Γαλλία και η Γερμανία είναι τα μοναδικά κράτη της ευρωζώνης που παρέχουν ομόλογα τα οποία πληρούν αυτές τις προϋποθέσεις. Αυτή η κατάσταση ίσως εξηγεί γιατί η Γαλλία δεν αμφισβητεί τη γερμανική αδιαλλαξία. Να προσθέσω ότι, σύμφωνα με το γαλλικό Λογιστήριο του Κράτους, το όφελος της Γαλλίας από τα χαμηλά επιτόκια εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 11 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2010-14 και ίσως ακόμα 10 δισεκατομμύρια για τα έτη 2013 και 2014. Αυτό μάς κάνει το μισό του γερμανικού οφέλους, αλλά δεν παύει να είναι σημαντικό.
- Η ελληνική κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι τώρα η Ελλάδα έχει, για πρώτη φορά, πρωτογενές πλεόνασμα. Ωστόσο, η «εσωτερική υποτίμηση» συνεχίζεται με περικοπές μισθών και συντάξεων, βαριά φορολογία για τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα κ.λπ. Οδηγούν αυτά σε έξοδο από την ύφεση;
Το πρωτογενές πλεόνασμα συνάδει με το πιθανό δομικό πλεόνασμα. Ωστόσο, η συνεχιζόμενη εσωτερική υποτίμηση αφορά τους ιδεολογικούς στόχους της τρόικας: τη μείωση του μεγέθους του κράτους και τις ιδιωτικοποιήσεις. Και η Ιταλία έχει, επίσης, πρωτογενή πλεονάσματα για πολλά χρόνια, αλλά η πίεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΕΚΤ για νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις είναι έντονη.
- Εχετε συνυπογράψει το «Μανιφέστο των ανήσυχων οικονομολόγων» (εκδόσεις Πόλις), το οποίο αποτελεί μια πολιτική πρωτοβουλία ενάντια στην επικρατούσα οικονομική πρακτική, δηλαδή στον νεοφιλελευθερισμό. Πώς αντιλαμβάνεστε τον κοινωνικό ρόλο των οικονομολόγων, δεδομένου ότι μέχρι τώρα πολλοί απ’ αυτούς επέλεξαν να δικαιολογούν τις πολιτικές επιλογές των κυρίαρχων ελίτ;
Εάν επιστρέψουμε στις αρχές του 2010, μπορούμε να διαχωρίσουμε τους οικονομολόγους σε τρεις διαφορετικές ομάδες. Μια μειονότητα σε ολόκληρη την Ευρώπη, περιλαμβανομένων των «ανήσυχων οικονομολόγων», αποκήρυξε την αυτοκτονική στρατηγική που επιβλήθηκε στην Ελλάδα, αλλά και τα βασικά λάθη στην ψευτο-επιστημονική ανάλυση και αιτιολόγηση του ΔΝΤ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Από την άλλη, οι νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι συμμερίζονταν την άποψη της τρόικας ότι η κρίση χρέους είναι ένα παράθυρο ευκαιρίας για να επιβληθεί στους ευρωπαϊκούς λαούς μεγαλύτερη απορρύθμιση.
- Και η τρίτη ομάδα;
Αυτή περιλαμβάνει την πλειονότητα των οικονομολόγων. Επαθαν σοκ από την οικονομική κρίση: ήταν ανίκανοι να την προβλέψουν. Επιπλέον, δεν μπορούσαν (και ακόμα δεν μπορούν) να κατανοήσουν τους μηχανισμούς που προκάλεσαν την κρίση και στη συνέχεια τη μεγάλη ύφεση. Ετσι, ήξεραν ότι η αξιοπιστία τους είχε πλέον αλλάξει και προτίμησαν να επικεντρωθούν περισσότερο στην έρευνά τους, παρά να συμμετάσχουν στη δημόσια ή την πολιτική συζήτηση. Μεταξύ τους ήταν οι περισσότεροι από τους Ευρωπαίους οικονομολόγους με επιρροή. Η σιωπή τους δεν σηματοδοτούσε ότι ενέκριναν την πολιτική της τρόικας, ωστόσο τής άφησε πολύ χώρο για ελιγμούς. Τώρα, αυτοί οι οικονομολόγοι, μεταξύ των οποίων και ορισμένοι Γερμανοί, μπροστά στις δραματικές συνέπειες για το ευρωπαϊκό σχέδιο και τον κίνδυνο για χαμένες δεκαετίες, ασκούν κριτική στη λιτότητα. Ομως δεν έχω πειστεί ότι ο ρόλος των οικονομολόγων ήταν τόσο κρίσιμος. Η Ευρώπη ήταν άτυχη: το 2010, ηγέτες της ευρωζώνης ήταν η Μέρκελ, ο Θαπατέρο στο τέλος της θητείας του και οι Μπερλουσκόνι και Σαρκοζί, δύο πολιτικές μετριότητες.
- Ποια είναι η κύρια πρόκληση για την Ευρώπη ένα χρόνο πριν από τις ευρωεκλογές του 2014; Υπάρχει εναλλακτική λύση στην τεχνοκρατική διαχείριση της κοινωνικής ζωής;
Και πάλι, υπάρχει εναλλακτική. Δείτε την περίπτωση της Ιαπωνίας. Μετά το σκάσιμο της δικής της φούσκας τη δεκαετία του ‘90, η Ιαπωνία απορρυθμίστηκε και είχε την εμπειρία του αποπληθωρισμού. Η συντηρητική κυβέρνηση του Αμπε δοκιμάζει μια εντελώς ανανεωμένη πολιτική, μέσω ενός de facto τερματισμού της ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας. Πρόκειται για ένα είδος επανάστασης. Η Ευρώπη, ειδικά η ευρωζώνη, πρέπει να οικοδομήσει νέους θεσμούς και να βελτιώσει την ολοκλήρωση με έναν συνολικό προϋπολογισμό. Ομως η Ιαπωνία αποδεικνύει ότι η αλλαγή μπορεί να χρειαστεί ακόμα και δύο δεκαετίες. Τώρα, η κύρια πρόκληση για την Ευρώπη είναι να αποφύγει ένα δραματικό κίνδυνο για τη δημοκρατία: μια ισχυρή Ακροδεξιά σε αρκετές χώρες.
- Η κατάρρευση του κράτους πρόνοιας συμβάδισε με τη συνθηκολόγηση της Σοσιαλδημοκρατίας με την «οικονομία της αγοράς» και το νεοφιλελεύθερο δόγμα της «ανταγωνιστικότητας». Υπάρχει χώρος για ένα νέο είδος κοινωνικής οικονομίας;
Ενα χτυπητό γεγονός είναι η απώλεια των όσων κερδίσαμε σε επίπεδο παραγωγικότητας τα τελευταία χρόνια στις τέσσερις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές οικονομίες, περιλαμβανομένης και της Γερμανίας. Το δόγμα της «ανταγωνιστικότητας» παρεμποδίζει τη μελλοντική πραγματική παραγωγικότητα της ηπείρου. Οι διανοούμενοι (όχι μόνο οι οικονομολόγοι) εργάζονται τώρα για να επεξεργαστούν μια εναλλακτική λύση. Και οι επιχειρηματίες θα αντιληφθούν μια μέρα ότι η ανάκαμψη των κερδών απαιτεί νέο προσανατολισμό της Ευρώπης.
Ποιος είναι
Γεννημένος το 1971, ο Ασκεναζί, διδάκτωρ των Οικονομικών, είναι διευθυντής Ερευνών στο CNRS, καθηγητής στην Ecole d’ Economie de Paris και τακτικός αρθρογράφος της εφημερίδας «Le Monde». Είναι από τους εμπνευστές και πρωτεργάτες της κίνησης των Economistes Atterres (Ανήσυχων Οικονομολόγων), η οποία ασκεί σφοδρή κριτική στην πολιτική δημοσιονομικής αυστηρότητας της Ε.Ε., την οποία αποδίδει στη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία. Στα ελληνικά κυκλοφορεί το τελευταίο του βιβλίο «Οι τυφλές δεκαετίες: Απασχόληση και ανάπτυξη 1970-2010», αλλά και τα παλαιότερα «Το μανιφέστο των ανήσυχων οικονομολόγων», «Η οικονομία σήμερα» και «Οικονομική κρίση: αίτια και προοπτικές» -όλα από τις εκδόσεις Πόλις...
efsyn.gr
Συνέντευξη στον Τάσο Τσακίρογλου
- Ενα νέο πιθανό κούρεμα του ελληνικού χρέους κυριαρχεί στην προεκλογική μάχη στη Γερμανία. Αποτελεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο πραγματική λύση ή είναι απλώς ακόμα ένα βήμα στον φαύλο κύκλο της ελληνικής κρίσης χρέους;
Το αρχικό σφάλμα έγινε το 2010, όταν η Ευρώπη αρνήθηκε να βοηθήσει την Ελλάδα. Ενα κούρεμα χρέους μπορεί να βοηθήσει τώρα μόνο εάν και εφόσον η τρόικα άρει την πίεση που ασκεί στον ελληνικό λαό και τού προσφέρει κάποιο μέλλον. Η προσπάθεια της Ελλάδας είναι τεράστια. Επισήμως, εξαιτίας προβλημάτων στη μέτρηση, το ΔΝΤ δεν δημοσιεύει το δομικό έλλειμμα της Ελλάδας. Πιθανώς δεν υπάρχει έλλειμμα, αλλά μάλλον ένα πλεόνασμα.
- Σύμφωνα με το «Σπίγκελ», υπολογίζεται ότι η Γερμανία μέχρι το 2014 θα έχει παράπλευρο όφελος 40,9 δισεκατομμυρίων ευρώ, εξαιτίας των χαμηλών επιτοκίων δανεισμού και της αυξημένης ζήτησης για τα κρατικά ομόλογά της. Πώς συνδέεται αυτό με τα ελλείμματα της περιφέρειας της ευρωζώνης;
Από τη μία πλευρά, η κρίση στην περιφέρεια της ευρωζώνης μειώνει αυτόματα τη ζήτηση για γερμανικά ή γαλλικά αγαθά (προϊόντα). Από την άλλη, και οι δύο χώρες απολαμβάνουν εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια. Ο μηχανισμός είναι αρκετά απλός. Οι επενδυτές, ιδιαιτέρως με τους νέους κανόνες προληπτικής εποπτείας, πρέπει να διακρατούν χαμηλού κινδύνου δημόσιο χρέος και αυτό το χρέος πρέπει να είναι ρευστό. Η Γαλλία και η Γερμανία είναι τα μοναδικά κράτη της ευρωζώνης που παρέχουν ομόλογα τα οποία πληρούν αυτές τις προϋποθέσεις. Αυτή η κατάσταση ίσως εξηγεί γιατί η Γαλλία δεν αμφισβητεί τη γερμανική αδιαλλαξία. Να προσθέσω ότι, σύμφωνα με το γαλλικό Λογιστήριο του Κράτους, το όφελος της Γαλλίας από τα χαμηλά επιτόκια εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 11 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2010-14 και ίσως ακόμα 10 δισεκατομμύρια για τα έτη 2013 και 2014. Αυτό μάς κάνει το μισό του γερμανικού οφέλους, αλλά δεν παύει να είναι σημαντικό.
- Η ελληνική κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι τώρα η Ελλάδα έχει, για πρώτη φορά, πρωτογενές πλεόνασμα. Ωστόσο, η «εσωτερική υποτίμηση» συνεχίζεται με περικοπές μισθών και συντάξεων, βαριά φορολογία για τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα κ.λπ. Οδηγούν αυτά σε έξοδο από την ύφεση;
Το πρωτογενές πλεόνασμα συνάδει με το πιθανό δομικό πλεόνασμα. Ωστόσο, η συνεχιζόμενη εσωτερική υποτίμηση αφορά τους ιδεολογικούς στόχους της τρόικας: τη μείωση του μεγέθους του κράτους και τις ιδιωτικοποιήσεις. Και η Ιταλία έχει, επίσης, πρωτογενή πλεονάσματα για πολλά χρόνια, αλλά η πίεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΕΚΤ για νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις είναι έντονη.
- Εχετε συνυπογράψει το «Μανιφέστο των ανήσυχων οικονομολόγων» (εκδόσεις Πόλις), το οποίο αποτελεί μια πολιτική πρωτοβουλία ενάντια στην επικρατούσα οικονομική πρακτική, δηλαδή στον νεοφιλελευθερισμό. Πώς αντιλαμβάνεστε τον κοινωνικό ρόλο των οικονομολόγων, δεδομένου ότι μέχρι τώρα πολλοί απ’ αυτούς επέλεξαν να δικαιολογούν τις πολιτικές επιλογές των κυρίαρχων ελίτ;
Εάν επιστρέψουμε στις αρχές του 2010, μπορούμε να διαχωρίσουμε τους οικονομολόγους σε τρεις διαφορετικές ομάδες. Μια μειονότητα σε ολόκληρη την Ευρώπη, περιλαμβανομένων των «ανήσυχων οικονομολόγων», αποκήρυξε την αυτοκτονική στρατηγική που επιβλήθηκε στην Ελλάδα, αλλά και τα βασικά λάθη στην ψευτο-επιστημονική ανάλυση και αιτιολόγηση του ΔΝΤ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Από την άλλη, οι νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι συμμερίζονταν την άποψη της τρόικας ότι η κρίση χρέους είναι ένα παράθυρο ευκαιρίας για να επιβληθεί στους ευρωπαϊκούς λαούς μεγαλύτερη απορρύθμιση.
- Και η τρίτη ομάδα;
Αυτή περιλαμβάνει την πλειονότητα των οικονομολόγων. Επαθαν σοκ από την οικονομική κρίση: ήταν ανίκανοι να την προβλέψουν. Επιπλέον, δεν μπορούσαν (και ακόμα δεν μπορούν) να κατανοήσουν τους μηχανισμούς που προκάλεσαν την κρίση και στη συνέχεια τη μεγάλη ύφεση. Ετσι, ήξεραν ότι η αξιοπιστία τους είχε πλέον αλλάξει και προτίμησαν να επικεντρωθούν περισσότερο στην έρευνά τους, παρά να συμμετάσχουν στη δημόσια ή την πολιτική συζήτηση. Μεταξύ τους ήταν οι περισσότεροι από τους Ευρωπαίους οικονομολόγους με επιρροή. Η σιωπή τους δεν σηματοδοτούσε ότι ενέκριναν την πολιτική της τρόικας, ωστόσο τής άφησε πολύ χώρο για ελιγμούς. Τώρα, αυτοί οι οικονομολόγοι, μεταξύ των οποίων και ορισμένοι Γερμανοί, μπροστά στις δραματικές συνέπειες για το ευρωπαϊκό σχέδιο και τον κίνδυνο για χαμένες δεκαετίες, ασκούν κριτική στη λιτότητα. Ομως δεν έχω πειστεί ότι ο ρόλος των οικονομολόγων ήταν τόσο κρίσιμος. Η Ευρώπη ήταν άτυχη: το 2010, ηγέτες της ευρωζώνης ήταν η Μέρκελ, ο Θαπατέρο στο τέλος της θητείας του και οι Μπερλουσκόνι και Σαρκοζί, δύο πολιτικές μετριότητες.
- Ποια είναι η κύρια πρόκληση για την Ευρώπη ένα χρόνο πριν από τις ευρωεκλογές του 2014; Υπάρχει εναλλακτική λύση στην τεχνοκρατική διαχείριση της κοινωνικής ζωής;
Και πάλι, υπάρχει εναλλακτική. Δείτε την περίπτωση της Ιαπωνίας. Μετά το σκάσιμο της δικής της φούσκας τη δεκαετία του ‘90, η Ιαπωνία απορρυθμίστηκε και είχε την εμπειρία του αποπληθωρισμού. Η συντηρητική κυβέρνηση του Αμπε δοκιμάζει μια εντελώς ανανεωμένη πολιτική, μέσω ενός de facto τερματισμού της ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας. Πρόκειται για ένα είδος επανάστασης. Η Ευρώπη, ειδικά η ευρωζώνη, πρέπει να οικοδομήσει νέους θεσμούς και να βελτιώσει την ολοκλήρωση με έναν συνολικό προϋπολογισμό. Ομως η Ιαπωνία αποδεικνύει ότι η αλλαγή μπορεί να χρειαστεί ακόμα και δύο δεκαετίες. Τώρα, η κύρια πρόκληση για την Ευρώπη είναι να αποφύγει ένα δραματικό κίνδυνο για τη δημοκρατία: μια ισχυρή Ακροδεξιά σε αρκετές χώρες.
- Η κατάρρευση του κράτους πρόνοιας συμβάδισε με τη συνθηκολόγηση της Σοσιαλδημοκρατίας με την «οικονομία της αγοράς» και το νεοφιλελεύθερο δόγμα της «ανταγωνιστικότητας». Υπάρχει χώρος για ένα νέο είδος κοινωνικής οικονομίας;
Ενα χτυπητό γεγονός είναι η απώλεια των όσων κερδίσαμε σε επίπεδο παραγωγικότητας τα τελευταία χρόνια στις τέσσερις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές οικονομίες, περιλαμβανομένης και της Γερμανίας. Το δόγμα της «ανταγωνιστικότητας» παρεμποδίζει τη μελλοντική πραγματική παραγωγικότητα της ηπείρου. Οι διανοούμενοι (όχι μόνο οι οικονομολόγοι) εργάζονται τώρα για να επεξεργαστούν μια εναλλακτική λύση. Και οι επιχειρηματίες θα αντιληφθούν μια μέρα ότι η ανάκαμψη των κερδών απαιτεί νέο προσανατολισμό της Ευρώπης.
Ποιος είναι
Γεννημένος το 1971, ο Ασκεναζί, διδάκτωρ των Οικονομικών, είναι διευθυντής Ερευνών στο CNRS, καθηγητής στην Ecole d’ Economie de Paris και τακτικός αρθρογράφος της εφημερίδας «Le Monde». Είναι από τους εμπνευστές και πρωτεργάτες της κίνησης των Economistes Atterres (Ανήσυχων Οικονομολόγων), η οποία ασκεί σφοδρή κριτική στην πολιτική δημοσιονομικής αυστηρότητας της Ε.Ε., την οποία αποδίδει στη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία. Στα ελληνικά κυκλοφορεί το τελευταίο του βιβλίο «Οι τυφλές δεκαετίες: Απασχόληση και ανάπτυξη 1970-2010», αλλά και τα παλαιότερα «Το μανιφέστο των ανήσυχων οικονομολόγων», «Η οικονομία σήμερα» και «Οικονομική κρίση: αίτια και προοπτικές» -όλα από τις εκδόσεις Πόλις...
efsyn.gr
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Ανακοινώθηκε ο Μπέιλ, στη Ρεάλ με 100 εκατ. ευρώ!
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
