2014-05-15 08:42:48
Financial Times: Το «Σχέδιο Ζ» για την Ελλάδα -
Συνέχεια στο παρασκήνιο της ελληνικής κρίσης δίνουν οι Financial Times, με το δεύτερο μέρος της έρευνας του Πίτερ Σπίγκελ, αποκαλύπτοντας το «Σχέδιο Ζ» για την Ελλάδα, και τις ομάδες των αξιωματούχων που προετοιμάζονταν για την κατάρρευση των ελληνικών τραπεζών και την έξοδο από την ευρωζώνη.
Στα όρια της τραπεζικής κρίσης
Το δημοσίευμα ξεκινά με την εικόνα του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιώργου Προβόπουλου να λαμβάνει σοκαριστικά νέα την Παρασκευή 15 Ιουνίου 2012, δύο 24ωρα πριν από τη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση της εποχής εκείνης.
Ο κ. Προβόπουλος και η «ομάδα εκτάκτου ανάγκης» που είχε συστήσει στην ΤτΕ, για να επιβλέπει την κατάσταση των ελληνικών τραπεζών, λαμβάνουν την πληροφορία ότι σε μία ημέρα οι καταθέτες σήκωσαν 3 δισ. ευρώ από τις τράπεζες.
Με αυτούς τους ρυθμούς, οι τράπεζες θα είχαν ξεμείνει από χαρτονομίσματα σε 1-2 ημέρες και μία «πλήρης κλίμακας» τραπεζική κρίση θα μπορούσε να ξεσπάσει Το «Σχέδιο Ζ» για την Ελλάδα
Στο μεταξύ, μία ομάδα περίπου 25 ειδικών της Κομισιόν, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του ΔΝΤ προετοιμάζονταν επί μήνες για το ενδεχόμενο κατάρρευσης των ελληνικών τραπεζών και εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ.
Το «Σχέδιο Ζ» (Plan Z), όπως είναι γνωστό, ήταν -σύμφωνα με το ρεπορτάζ των FT- «ένα λεπτομερές κείμενο για το πώς θα ανοικοδομηθούν οι ελληνικές οικονομικές και χρηματοοικονομικές υποδομές, εάν η χώρα έφευγε από τη ζώνη του ευρώ».
Αξιωματούχοι που δούλεψαν για το σχέδιο, επιμένουν, όπως αναφέρει η εφημερίδα, ότι «δεν ήταν ένας "οδικός χάρτης" για να εκδιωχθεί η Ελλάδα από το ευρώ, αλλά ακριβώς το αντίθετο».
«Φοβόταν ότι μία Grexit θα έσπερνε χάος στις ευρωπαϊκές χρηματαγορές, προκαλώντας bank run και σε άλλες δοκιμαζόμενες οικονομίες της Ευρωζώνης, δημιουργώντας ερωτήματα για το ποια χώρα θα εκδιωχθεί στη συνέχεια».
Οι ίδιοι αξιωματούχοι, σημειώνει η εφημερίδα, πίστευαν από τις αρχές του 2012 ότι θα ήταν ανεύθυνο να μην είναι προετοιμασμένοι για το ενδεχόμενο μίας ελληνικής εξόδου, καθώς δεν ήταν εντελώς απίθανο.
«Αν είσαι στο διοικητικό συμβούλιο μίας εταιρείας και έχεις μόνο 10% πιθανότητες για ένα τέτοιο γεγονός, προετοιμάζεσαι» σημειώνουν.
Η πιθανότητα επικράτησης του ΣΥΡΙΖΑ
Οι εβδομάδες εκείνες, πριν και μετά τις εκλογές του Ιουνίου, ήταν «οι πιο κρίσιμες από ποτέ» για την ενότητα της Ευρωζώνης. Εντούτοις, εκείνο που προκάλεσε την εντατικοποίηση των εργασιών πάνω στο «Σχέδιο Ζ» ήταν η πιθανότητα επικράτησης του ΣΥΡΙΖΑ στις κάλπες, όπως αναφέρουν οι FT.
«Αυτή ήταν η στιγμή που πράγματι είπαμε: "Πρέπει να τελειώσουμε την εργασία μας"» δήλωσε αξιωματούχος που εργαζόταν στο «Σχέδιο Ζ».
Έτσι, ενώ οι έλληνες πήγαιναν στις κάλπες και οι περισσότεροι ξένοι αξιωματούχοι στο Μεξικό για τη Σύνοδο της G20, «μία μικρή ομάδα υψηλόβαθμων ευρωπαίων αξιωματούχων έμεινε στα γραφεία της, για την περίπτωση που το Σχέδιο Ζ χρειαζόταν να ενεργοποιηθεί».
Επικεφαλής αυτής της ομάδας ήταν ο επίτροπος Όλι Ρεν, ο οποίος ακύρωσε το ταξίδι του στο Μεξικό για αυτόν τον λόγο. Στη Φρανκφούρτη παρέμεινε επίσης ο επικεφαλής της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι, ενώ ο πρόεδρος του Eurogroup Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ ήταν σε ετοιμότητα.
Τελικώς, ο ΣΥΡΙΖΑ ήρθε δεύτερος και μία δύσκολη συμμαχία μεταξύ των άλλων κομμάτων οικοδομήθηκε. Αξιωματούχοι που επικαλούνται οι FT σημειώνουν πάντως, ότι αυτό το «παρά τρίχα» (near miss) του καλοκαιριού εκείνου βοήθησε να επικεντρωθεί η προσοχή από τη συμμετοχή της Ελλάδας, στην Ευρωζώνη ευρύτερα, έως ότου η Ανγκελα Μέρκελ βάλει ένα τέλος σε αυτή τη συζήτηση.
Ο ρόλος του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, «ο γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ήταν ο υπέρμαχος του Grexit με τη μεγαλύτερη επιρροή». Ωστόσο, μέχρι τις αρχές του 2012 η συζήτηση παρέμενε σε πολύ μεγάλο βαθμό σε θεωρητικό επίπεδο.
Ο επικεφαλής της ΕΚΤ έως το Νοέμβριο του 2011 Ζαν-Κλοντ Τρισέ, είχε απαγορεύσει τις όποιες δημόσιες συζητήσεις για το ενδεχόμενο αποχώρησης της Ελλάδας από την ευρωζώνη, καθώς υποστήριζε ότι ακόμη και η ένδειξη ότι η ΕΚΤ εξετάζει αυτό το ενδεχόμενο θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «αυτοεκπληρούμενη προφητεία».
Την ίδια ώρα, μία ομάδα καθοδηγούμενη από τον Μάρκο Μπούτι, επικεφαλής των οικονομικών υπηρεσιών της Κομισιόν, μελετούσε σιωπηρά τις επιπτώσεις μίας εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη και κατέληξε στο συμπέρασμα, σύμφωνα με τους FT, ότι θα προκαλούσε πολύ μεγαλύτερο χάος από εκείνη που ανέμεναν η Γερμανία και οι σύμμαχοί της.
Εντούτοις, από το φόβο των διαρροών, δεν είχε προχωρήσει ένα λεπτομερές σχέδιο στην Κομισιόν, αντίθετα από το ΔΝΤ που είχε αρχίσει να εργάζεται σε αυτό. Ακόμη και έτσι, όμως, όταν στις Κάννες τέθηκε δημοσίως το ζήτημα της παραμονής ή μη της Ελλάδας στο ευρώ δεν υπήρχε σχεδιασμός για ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Αφήνοντας τους Έλληνες εκτός
Οι εργασίες σχετικά με το «Σχέδιο Ζ» άρχισαν σοβαρά τον Ιανουάριο του 2012 και σε αυτές ενεπλάκησαν πρωταγωνιστικά ο Γιεργκ Άσμουσεν μέλος του Εκτελεστικού Συμβούλιου της ΕΚΤ, ο Αυστριακός Τόμας Βίζερ, επικεφαλής της «Ομάδας Εργασίας του Ευρώ» (EWG), ο Μάρκο Μπούτι γενικός διευθυντής Οικονομικών της ΕΕ και ο Πόουλ Τόμσεν, ο επικεφαλής του κλιμακίου του ΔΝΤ για την Ελλάδα.
Όπως αναφέρει το δημοσίευμα έγινε μεγάλή προσπάθεια για να μην υπάρξουν διαρροές, καθώς οποιαδήποτε δημόσια ανακάλυψη θα μπορούσε να είναι αρκετή για να προκαλέσει το είδος του πανικού που θα ενεργοποιούσε το «Σχέδιο Ζ».
Σύμφωνα με έναν συμμετέχοντα στην ομάδα κατάρτισης του «Σχεδίου Ζ» κανένα έγγραφο δεν καταρτίσθηκε ποτέ και κανένα mail δεν αντηλλάγη μεταξύ των συμμετεχόντων σχετικά με το έργο τους. Επίσης, σκόπιμα ελήφθη η απόφαση να μην εμπλακούν οι Έλληνες αξιωματούχοι υπό το φόβο των διαρροών.
Το δημοσίευμα αναφέρει πως δύο εβδομάδες πριν από τις εκλογές του Μαΐου 2012 η καγκελάριος Μέρκελ ζήτησε διαβεβαιώσεις από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι είχε καταρτισθεί ένα προληπτικό σχέδιο στην περίπτωση που η Ελλάδα απέρριπτε τους όρους διάσωσης και ακολουθούσε το Grexit. Ο κ. Μπαρόζο αναγνώρισε την ύπαρξη του σχεδίου και προσφέρθηκε να το δείξει στην κ. Μέρκελ, αλλά εκείνη είπε ότι οι διαβεβαιώσεις του ήταν αρκετές.
Ένα επιχείρημα και ένα σχέδιο
Ο Σπίγκελ συνεχίζει λέγοντας πως «παρά το γεγονός ότι οι FT δεν είχαν πρόσβαση στα έγγραφα του "Σχέδιου Ζ", οι υπάλληλοι που τα είδαν είπαν στην εφημερίδα ότι περιέγραφαν ένα λεπτομερές σενάριο για το πώς θα δημιουργούταν ένα νέο χρηματοπιστωτικό σύστημα από το μηδέν.
Στην Ουάσινγκτον, αξιωματούχοι του ΔΝΤ συνέταξαν ένα πλέγμα δράσεων 20 σελίδων. Με βάση την εμπειρία τους σε τραπεζικές και νομισματικές κρίσεις το λεπτομερές πρόγραμμα του ΔΝΤ περιλάμβανε δραστικά μέτρα όπως το κλείσιμο όλων των ΑΤΜ και την επαναφορά των συνοριακών ελέγχων για την πρόληψη της μαζικής φυγής κεφαλαίων.
Στην ΕΚΤ, αξιωματούχοι μελέτησαν την εμπειρία της Αργεντινής στην έκδοση χρεογράφων αναγνώρισης οφειλής (IOUs) κατά τη διάρκεια του 2001, δεδομένου ότι τα χαρτονομίσματα και κέρματα ευρώ που θα κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα δεν θα ήταν πλέον νόμιμο χρήμα. Μεταξύ των επιλογών που εξετάσθηκαν ήταν η έκδοση ελληνικών IOUs που θα άξιζαν περίπου το ήμισυ της αξίας των ευρώ.
Υπάλληλοι της ΕΚΤ εξέτασαν και τον τρόπο που ο αμερικανικός στρατός εισήγαγε νέα δηνάρια στο Ιράκ το 2003, ωστόσο διαπίστωσαν πως η υλικοτεχνική πρόκληση ήταν μεγάλη. Η προσπάθεια των ΗΠΑ πήρε μόνο τρεις μήνες, αλλά στηρίχθηκε από τις μεγαλύτερες ένοπλες δυνάμεις του κόσμου. Αντιθέτως η ικανότητα της Ελλάδας να εκτυπώσει χρήμα από μόνη της ήταν περιορισμένη, καθώς μετά την εισαγωγή του ευρώ, η Αθήνα είχε επί το πλείστον αναλάβει να εκδίδει μόνον χαρτονομίσματα των 10 ευρώ.
Εξίσου περίπλοκα ήταν τα «υδραυλικά» της ελληνικής οικονομίας. Η Ελλάδα, όπως και όλες οι άλλες χώρες της ευρωζώνης, είναι συνδεδεμένη με ένα δίκτυο που ονομάζεται Target 2, ένα γιγαντιαίο σύστημα που διαχειρίζεται η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες και καθιστά δυνατές τις εμπορικές συναλλαγές. Μόλις η Ελλάδα αποσυνδεόταν από το Target 2 δεν θα είχε κανένα τρόπο να εκκαθαρίζει συναλλαγές, κάτι που θα οδηγούσε την οικονομία σε στασιμότητα. Έτσι, το όλο σύστημα θα έπρεπε να ανακατασκευαστεί.
Την ίδια στιγμή σύμφωνα με το δημοσίευμα δόθηκε βάρος στην νομοθεσία της ΕΕ και ειδικά στο πώς θα μπορούσε μια περιχαρακωμένη οικονομία να εξακολουθεί να είναι πλήρες μέλος της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ, η οποία εξορισμού απαιτεί ελεύθερη ροή των αγαθών. Ομοίως εξετάσθηκε το ποιες νομικές αρχές να θέσπιζαν τους ελέγχους στην κίνηση κεφαλαίων, αλλά και ποιοι υπάλληλοι θα εμφανίζονταν στο κοινό για να ανακοινώσουν το νέο καθεστώς στην Ελλάδα.
Το δημοσίευμα αναφέρει πως για πολλούς οι οποίοι εργάστηκαν για το έργο, το «Σχέδιο Ζ» ήθελε να αποδείξει σε εκείνους που υποστήριζαν το Grexit ότι το έργο ήταν «Ηράκλειο», κάτι από το οποίο δεν θα μπορούσαν να υπαναχωρήσουν όταν διαπίστωναν πόσο δύσκολο θα ήταν να γίνει.
Το πολιτικό πλαίσιο της περιόδου
Το δημοσίευμα περιγράφει το πολιτικό πλαίσιο, τονίζοντας πως την ίδια περίοδο που διεξάγονταν οι εκλογές στην Ελλάδα ο Γάλλος Πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί διεκδικούσε να κερδίσει την επανεκλογή του.
Αφού αναφέρει τα αποτελέσματα των εκλογών το δημοσίευμα φιλοξενεί δήλωση βετεράνου πολιτικού του ΠΑΣΟΚ ο οποίος δήλωσε : «Δεν διαβάσαμε σωστά τι συνέβαινε στην ελληνική κοινωνία. Γνωρίζαμε ότι υπήρχε πολλή οργή, αλλά ήμασταν απασχολημένοι με το πρόγραμμα διάσωσης και θέλαμε να κάνουμε μια επιτυχία πιστεύοντας ότι η χώρα πρέπει να αλλάξει. Δεν αντιληφτήκαμε -κανείς δεν το έκανε- πραγματικά την άνοδο της Χρυσής Αυγής, ούτε τη θεαματική άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ, ούτε την κατάρρευσή μας».
Ο Σπίγκελ συνεχίζει λέγοντας πως ένα άτομο που δεν αποτέλεσε έκπληξη ήταν ο Λουκάς Παπαδήμος, ο τεχνοκράτης πρωθυπουργός της Ελλάδας που είχε καταφέρει να κρατήσει τη χώρα ενωμένη κατά τη διάρκεια της εξάμηνης διακυβέρνησης του. Φιλοξενεί δε δηλώσεις του κ. Παπαδήμου ο οποίος αναφέρει ότι παρέμεινε στο γραφείο του το βράδυ των εκλογών προκειμένου να προετοιμαστεί για το σοκ των αγορών.
Σύμφωνα με τον κ. Παπαδήμο, οι ελληνικές αρχές ανησυχούσαν για τον άμεσο απόηχο της ψηφοφορίας και για το ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να ξεφύγουν από τον έλεγχο αν τα ανταγωνιστικά μέρη δεν ήταν σε θέση να σχηματίσουν κυβέρνηση για εβδομάδες.
Ανησυχούσαν επίσης για το ενδεχόμενο εάν μια νέα κυβέρνηση, υπό την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ ή ακόμη και της Νέας Δημοκρατίας, απέρριπτε τη συμφωνία διάσωσης γεγονός που θα είχε ως αποτέλεσμα οι αρχές της ΕΕ να τραβήξουν την πρίζα. «Ο κίνδυνος ήταν ότι ο το εκλογικό αποτέλεσμα δεν θα επέτρεπε τον σχηματισμό μιας κυβέρνησης υποστηρικτικής στο νέο οικονομικό πρόγραμμα», δήλωσε ο κ. Παπαδήμος.
Καμία επαναδιαπραγμάτευση
Το δημοσίευμα αποκαλύπτει πως σε τηλεδιάσκεψη που είχαν οι επτά Ευρωπαίοι ηγέτες με κατεύθυνση προς τη σύνοδο κορυφής της G20 στο Λος Κάμπος του Μεξικού (Ιούνιο 2012) συμφώνησαν να επιμείνουν σε μια κοινή γραμμή: Θα υπόσχονταν να στηρίξουν την Ελλάδα, αλλά μόνο αν τηρούνταν οι συνθήκες του υφιστάμενου προγράμματος διάσωσης. Δεν θα υπήρχε επαναδιαπραγμάτευση.
Χωρίς χρηματοδότηση από το πρόγραμμα διάσωσης η Αθήνα δεν θα ήταν πλέον σε θέση να πληρώσει τους λογαριασμούς της και υπήρχε μπροστά της η αποπληρωμή χρέους 3,1 δισ. ευρώ στις 20 Αυγούστου, τμήμα του οποίου διακρατούσε η ΕΚΤ.
Η σκληρή χρεοκοπία και το «ατύχημα»
Όπως τονίζουν οι FT, μια σκληρή χρεοκοπία λόγω της παράλειψης πληρωμής οφειλόμενων ομολόγων θεωρούταν τότε ως η πιο πιθανή διαδρομή για το Grexit, δεδομένου ότι, αν δεν υπήρχε κανείς να δανείσει στην Αθήνα, δεν θα ήταν μόνο η κυβέρνηση που θα ξέμεινε από χρήματα. Σχετικά υπενθυμίζει το δημοσίευμα πως εκείνη την εποχή οι ελληνικές τράπεζες στηρίχτηκαν στην επείγουσα ρευστότητα της Τράπεζας της Ελλάδος για να επιβιώσουν, επειδή οι ιδιώτες επενδυτές σταμάτησαν να τις δανείζουν .
Για να πάρουν αυτά τα δάνεια των κεντρικών τραπεζών, οι ελληνικές τράπεζες έπρεπε να προσφέρουν κάποιο είδος εξασφαλίσεων, που για τις τράπεζες στις περισσότερες χώρες στη δίνη της κρίσης, σήμαινε κρατικά ομόλογα. Αλλά αυτά τα κρατικά ομόλογα θα ήταν άνευ αξίας σε ενδεχόμενη σκληρή χρεοκοπία, και έτσι η ρευστότητα της Κεντρικής Τράπεζας θα σταματούσε.
«Χωρίς τη ρευστότητα έκτακτης ανάγκης οι τράπεζες στην Ελλάδα θα κατέρρεαν και χωρίς τράπεζες δεν θα υπήρχε οικονομία» αναφέρει ο Σπίγκελ.
Ακόμη, οι Financial Times αναφέρονται στις ανησυχίες του κ. Παπαδήμου και Ευρωπαίων αξιωματούχων για το ενδεχόμενο ατύχημα. Δηλαδή ένα Grexit που θα ερχόταν ως αποτέλεσμα κατάρρευσης μίας τράπεζας λόγω της φυγής καταθέσεων, κάτι που ξανά θα οδηγούσε σε σκληρή χρεοκοπία.
Στο σενάριο αυτό οι ελληνικές τράπεζες θα ξέμεναν στην κυριολεξία από ρευστό, και η ΕΚΤ δεν θα ήταν σε θέση να τις χρηματοδοτήσει, επειδή θα ήταν αφερέγγυες. «Οι κανόνες απαγορεύουν ρητά την παροχή ρευστότητας, χωρίς επαρκή ασφάλεια, έτσι αυτό σημαίνει ότι σκοτώνεις μια χώρα μέσα σε λίγες ώρες», δήλωσε ένας υπάλληλος της ΕΚΤ που συμμετείχε στις συζητήσεις.
Αγωνία για τις τράπεζες
Στο ίδιο πλαίσιο ο Σπίγκελ περιγράφει το πώς ο Παπαδήμος σε καθημερινή βάση ενημερωνόταν από την κεντρική τράπεζα της Ελλάδας για τα ποσά που αποσύρονταν από τους καταθέτες. Όταν τα ποσά είχαν αρχίσει να γίνονται μεγάλα, έγραψε μια προειδοποιητική επιστολή στο Πρόεδρο της Δημοκρατίας στην οποία τόνιζε πως εάν ο σχηματισμός κυβέρνησης δεν ήταν δυνατός θα έπρεπε να επανακηρυχτούν άμεσα εκλογές.
Το δημοσίευμα φιλοξενεί και δηλώσεις του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος ο οποίος περιγράφει το πώς γινόταν σε 24ωρη βάση η προμήθεια των τραπεζών με χρήματα προκειμένου να μην δοθεί η αφορμή ανησυχίας σε περίπτωση που κάποιος καταθέτης δεν μπορούσε να κάνει ανάληψη.
Το δημοσίευμα υπογραμμίζει ακόμη πως εντός της ΕΚΤ υπήρξε ευρεία συναίνεση ότι η απόφαση που θα οδηγούσε στο Grexit δεν θα έπρεπε να ληφθεί από τους κεντρικούς τραπεζίτες, αλλά από τους πολιτικούς. Περιγράφει δε σύσκεψη που έγινε στις 25η Ιουνίου 2012 στις Βρυξέλλες με την συμμετοχή των Μπαρόζο και Βαν Ρομπάι -ο Γιούνκερ μετείχε τηλεφωνικά- όπου ο Ντράγκι ενημέρωσε τους ηγέτες της Ευρωζώνης ότι οι πολιτικοί θα έπρεπε να εγγυηθούν τα δάνεια έκτακτης ανάγκης προς τις εμπορικές τράπεζες πριν η ΕΚΤ τραβούσε την πρίζα.
Ο Σπίγκελ σημειώνει πως η προειδοποίηση του Ντράγκι δεν ήταν μια ακαδημαϊκή άσκηση.
Καταλήγει δε σημειώνοντας πως μολονότι ο Αντώνης Σαμαράς είχε σχηματίσει ένα κυβερνητικό συνασπισμό την προηγούμενη εβδομάδα, η νέα κυβέρνηση εξακολουθούσε να απαιτεί επαναδιαπραγμάτευση των όρων διάσωσης. Και η Μέρκελ δεν είχε ακόμη αποφασίσει αν η Ελλάδα θα έπρεπε να παραμείνει μέλος της ευρωζώνης.
Μέρκελ: Ο Σαμαράς είναι που με ανησυχεί
Οι Financial Times μεταφέρουν, μεταξύ άλλων, τα όσα συνέβησαν κατά την επίσκεψη του Μανουέλ Μπαρόζο στο Βερολίνο στις αρχές του Ιουνίου του 2012, λίγο πριν από τις εκλογές στην Ελλάδα. Την περίοδο εκείνη η Ανγκελα Μέρκελ συμβουλευόταν κάθε οικονομικό παράγοντα της Ευρώπης.
Ο κ. Μπαρόζο είπε στη γερμανίδα καγκελάριο ότι ένα ενδεχόμενο Grexit θα ήταν καταστροφικό και εν πάσει περιπτώσει ο Αντώνης Σαμαράς πιθανότατα θα κέρδιζε τις εκλογές, για να εισπράξει από την κ. Μέρκελ την απάντηση ότι ο κ. Σαμαράς ήταν εκείνο για το οποίο ανησυχούσε, καθώς η εκστρατεία του συνηγορούσε υπέρ της κατάργησης του προγράμματος.
Παρόμοια συζήτηση είχε λίγες ημέρες αργότερα η Ανγκελα Μέρκελ με τον βρετανό πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος, αν και λιγότερο αισιόδοξος από τον κ. Μπαρόζο, της συμβούλεψε περίπου τα ίδια πράγματα. Επιπλέον επέστησε την προσοχή της στο ενδεχόμενο μία βίαιης αντίδρασης των αγορών και της φυγής των καταθέσεων, μεταφέροντας την βρετανική εμπειρία με την κατάρρευση της Northern Rock.
Στα δύο η καγκελαρία: Το «άρρωστο πόδι»
Στη γερμανική καγκελαρία, η σύμβουλοι της κ. Μέρκελ είχαν χωριστεί, σύμφωνα με τους Financial Times, σε δύο στρατόπεδα: Στη μια πλευρά βρίσκονταν αυτοί που ανησυχούσαν για τον κίνδυνο του «φαινομένου ντόμινο», το ενδεχόμενο δηλαδή να πυροδοτήσει το Grexit κλιμάκωση της κρίσης σε άλλες προβληματικές χώρες της ευρωζώνης και να υπάρξει φυγή καταθέσεων στην Πορτογαλία, την Ιταλία και την Ισπανία.
Στην άλλη πλευρά ήταν εκείνοι που υποστήριζαν ότι έπρπε να ακρωτηριαστεί το «άρρωστο πόδι», δηλαδή η Ελλάδα, ώστε να επανέλθει σε υγιή κατάσταση η υπόλοιπη Ευρωζώνη. Επικεφαλής της ομάδας αυτής ήταν ο ομοσπονδιακός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.
Πέραν των συμβούλων της στην καγκελαρία, η κ. Μέρκελ συνομιλούσε και με τρεις κορυφαίους κεντρικούς τραπεζίτες της Ευρώπης, οι οποίοι όμως της έδιναν αντικρουόμενες συμβουλές: ο Γιέργκ Ασμουσεν, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του ΔΣ της ΕΚΤ, ο Γενς Βάιντμαν, πρώην σύμβουλός της και επικεφαλής της Μπούντεσμπανκ στη συνέχεια και ο Φιλιπ Χίλντεμπραντ, πρώην επικεφαλής της Ελβετικής Εθνικής Τράπεζας.
Και οι τρεις συνέκλιναν στην άποψη ότι ήταν παράλογη η όποια πρόβλεψη για το κόστος του Grexit.
Η στροφή του Σαμαρά
Η εφημερίδα κάνει λόγο για στροφή 180 μοιρών του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά μετά τις εκλογές του Ιουνίου του 2012, κατά την πρώτη επίσκεψη του Μανουέλ Μπαρόζο στην Αθήνα από την αρχή της κρίσης.
Με την Αθήνα να βρίσκεται στριμωγμένη, καθώς καθυστερούσε η εκταμίευση των 34,3 δισ. ευρώ της βοήθειας και τον κ. Σαμαρά να επιμένει σε εκτεταμένη αναθεώρηση του Μνημονίου, ο πρόεδρος της Κομισιόν έφθασε στην Αθήνα και έμεινε στο γραφείο του έλληνα πρωθυπουργού για περίπου δύο ώρες.
Εκεί φέρεται να συμβούλεψε τον κ. Σαμαρά να μην αρχίσει να θέτει νέους όρους, και ότι το πρώτο μήνυμα που έπρεπε να μεταφέρει στη Γερμανία ήταν ότι «θα ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις μας».
Αξιωματούχοι, που ήταν παρόντες στη συνάντηση και τους οποίους επικαλούνται οι Financial Times, μαρτυρούν ότι ο Αντώνης Σαμαράς άρχισε να αλλάζει με χειρόγραφες σημειώσεις το δελτίο Τύπου, που θα διανέμονταν αργότερα, προτού ακόμη ο κ. Μπαρόζο προλάβει να ολοκληρώσει τη «νουθεσία» του.
Αργότερα θα έλεγε στους δημοσιογράφους ότι η Ελλάδα θα εφαρμόσει όλα τα μέτρα που συμφωνήθηκαν. Η εφημερίδα μεταφέρει σχόλιο ενός υπουργού της προηγούμενης κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, σύμφωνα με τον οποίο «ο Σαμαράς έκανε την πιο εντυπωσιακή αναστροφή».
ΤΑ ΝΕΑ
InfoGnomon
Συνέχεια στο παρασκήνιο της ελληνικής κρίσης δίνουν οι Financial Times, με το δεύτερο μέρος της έρευνας του Πίτερ Σπίγκελ, αποκαλύπτοντας το «Σχέδιο Ζ» για την Ελλάδα, και τις ομάδες των αξιωματούχων που προετοιμάζονταν για την κατάρρευση των ελληνικών τραπεζών και την έξοδο από την ευρωζώνη.
Στα όρια της τραπεζικής κρίσης
Το δημοσίευμα ξεκινά με την εικόνα του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιώργου Προβόπουλου να λαμβάνει σοκαριστικά νέα την Παρασκευή 15 Ιουνίου 2012, δύο 24ωρα πριν από τη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση της εποχής εκείνης.
Ο κ. Προβόπουλος και η «ομάδα εκτάκτου ανάγκης» που είχε συστήσει στην ΤτΕ, για να επιβλέπει την κατάσταση των ελληνικών τραπεζών, λαμβάνουν την πληροφορία ότι σε μία ημέρα οι καταθέτες σήκωσαν 3 δισ. ευρώ από τις τράπεζες.
Με αυτούς τους ρυθμούς, οι τράπεζες θα είχαν ξεμείνει από χαρτονομίσματα σε 1-2 ημέρες και μία «πλήρης κλίμακας» τραπεζική κρίση θα μπορούσε να ξεσπάσει Το «Σχέδιο Ζ» για την Ελλάδα
Στο μεταξύ, μία ομάδα περίπου 25 ειδικών της Κομισιόν, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του ΔΝΤ προετοιμάζονταν επί μήνες για το ενδεχόμενο κατάρρευσης των ελληνικών τραπεζών και εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ.
Το «Σχέδιο Ζ» (Plan Z), όπως είναι γνωστό, ήταν -σύμφωνα με το ρεπορτάζ των FT- «ένα λεπτομερές κείμενο για το πώς θα ανοικοδομηθούν οι ελληνικές οικονομικές και χρηματοοικονομικές υποδομές, εάν η χώρα έφευγε από τη ζώνη του ευρώ».
Αξιωματούχοι που δούλεψαν για το σχέδιο, επιμένουν, όπως αναφέρει η εφημερίδα, ότι «δεν ήταν ένας "οδικός χάρτης" για να εκδιωχθεί η Ελλάδα από το ευρώ, αλλά ακριβώς το αντίθετο».
«Φοβόταν ότι μία Grexit θα έσπερνε χάος στις ευρωπαϊκές χρηματαγορές, προκαλώντας bank run και σε άλλες δοκιμαζόμενες οικονομίες της Ευρωζώνης, δημιουργώντας ερωτήματα για το ποια χώρα θα εκδιωχθεί στη συνέχεια».
Οι ίδιοι αξιωματούχοι, σημειώνει η εφημερίδα, πίστευαν από τις αρχές του 2012 ότι θα ήταν ανεύθυνο να μην είναι προετοιμασμένοι για το ενδεχόμενο μίας ελληνικής εξόδου, καθώς δεν ήταν εντελώς απίθανο.
«Αν είσαι στο διοικητικό συμβούλιο μίας εταιρείας και έχεις μόνο 10% πιθανότητες για ένα τέτοιο γεγονός, προετοιμάζεσαι» σημειώνουν.
Η πιθανότητα επικράτησης του ΣΥΡΙΖΑ
Οι εβδομάδες εκείνες, πριν και μετά τις εκλογές του Ιουνίου, ήταν «οι πιο κρίσιμες από ποτέ» για την ενότητα της Ευρωζώνης. Εντούτοις, εκείνο που προκάλεσε την εντατικοποίηση των εργασιών πάνω στο «Σχέδιο Ζ» ήταν η πιθανότητα επικράτησης του ΣΥΡΙΖΑ στις κάλπες, όπως αναφέρουν οι FT.
«Αυτή ήταν η στιγμή που πράγματι είπαμε: "Πρέπει να τελειώσουμε την εργασία μας"» δήλωσε αξιωματούχος που εργαζόταν στο «Σχέδιο Ζ».
Έτσι, ενώ οι έλληνες πήγαιναν στις κάλπες και οι περισσότεροι ξένοι αξιωματούχοι στο Μεξικό για τη Σύνοδο της G20, «μία μικρή ομάδα υψηλόβαθμων ευρωπαίων αξιωματούχων έμεινε στα γραφεία της, για την περίπτωση που το Σχέδιο Ζ χρειαζόταν να ενεργοποιηθεί».
Επικεφαλής αυτής της ομάδας ήταν ο επίτροπος Όλι Ρεν, ο οποίος ακύρωσε το ταξίδι του στο Μεξικό για αυτόν τον λόγο. Στη Φρανκφούρτη παρέμεινε επίσης ο επικεφαλής της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι, ενώ ο πρόεδρος του Eurogroup Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ ήταν σε ετοιμότητα.
Τελικώς, ο ΣΥΡΙΖΑ ήρθε δεύτερος και μία δύσκολη συμμαχία μεταξύ των άλλων κομμάτων οικοδομήθηκε. Αξιωματούχοι που επικαλούνται οι FT σημειώνουν πάντως, ότι αυτό το «παρά τρίχα» (near miss) του καλοκαιριού εκείνου βοήθησε να επικεντρωθεί η προσοχή από τη συμμετοχή της Ελλάδας, στην Ευρωζώνη ευρύτερα, έως ότου η Ανγκελα Μέρκελ βάλει ένα τέλος σε αυτή τη συζήτηση.
Ο ρόλος του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, «ο γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ήταν ο υπέρμαχος του Grexit με τη μεγαλύτερη επιρροή». Ωστόσο, μέχρι τις αρχές του 2012 η συζήτηση παρέμενε σε πολύ μεγάλο βαθμό σε θεωρητικό επίπεδο.
Ο επικεφαλής της ΕΚΤ έως το Νοέμβριο του 2011 Ζαν-Κλοντ Τρισέ, είχε απαγορεύσει τις όποιες δημόσιες συζητήσεις για το ενδεχόμενο αποχώρησης της Ελλάδας από την ευρωζώνη, καθώς υποστήριζε ότι ακόμη και η ένδειξη ότι η ΕΚΤ εξετάζει αυτό το ενδεχόμενο θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «αυτοεκπληρούμενη προφητεία».
Την ίδια ώρα, μία ομάδα καθοδηγούμενη από τον Μάρκο Μπούτι, επικεφαλής των οικονομικών υπηρεσιών της Κομισιόν, μελετούσε σιωπηρά τις επιπτώσεις μίας εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη και κατέληξε στο συμπέρασμα, σύμφωνα με τους FT, ότι θα προκαλούσε πολύ μεγαλύτερο χάος από εκείνη που ανέμεναν η Γερμανία και οι σύμμαχοί της.
Εντούτοις, από το φόβο των διαρροών, δεν είχε προχωρήσει ένα λεπτομερές σχέδιο στην Κομισιόν, αντίθετα από το ΔΝΤ που είχε αρχίσει να εργάζεται σε αυτό. Ακόμη και έτσι, όμως, όταν στις Κάννες τέθηκε δημοσίως το ζήτημα της παραμονής ή μη της Ελλάδας στο ευρώ δεν υπήρχε σχεδιασμός για ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Αφήνοντας τους Έλληνες εκτός
Οι εργασίες σχετικά με το «Σχέδιο Ζ» άρχισαν σοβαρά τον Ιανουάριο του 2012 και σε αυτές ενεπλάκησαν πρωταγωνιστικά ο Γιεργκ Άσμουσεν μέλος του Εκτελεστικού Συμβούλιου της ΕΚΤ, ο Αυστριακός Τόμας Βίζερ, επικεφαλής της «Ομάδας Εργασίας του Ευρώ» (EWG), ο Μάρκο Μπούτι γενικός διευθυντής Οικονομικών της ΕΕ και ο Πόουλ Τόμσεν, ο επικεφαλής του κλιμακίου του ΔΝΤ για την Ελλάδα.
Όπως αναφέρει το δημοσίευμα έγινε μεγάλή προσπάθεια για να μην υπάρξουν διαρροές, καθώς οποιαδήποτε δημόσια ανακάλυψη θα μπορούσε να είναι αρκετή για να προκαλέσει το είδος του πανικού που θα ενεργοποιούσε το «Σχέδιο Ζ».
Σύμφωνα με έναν συμμετέχοντα στην ομάδα κατάρτισης του «Σχεδίου Ζ» κανένα έγγραφο δεν καταρτίσθηκε ποτέ και κανένα mail δεν αντηλλάγη μεταξύ των συμμετεχόντων σχετικά με το έργο τους. Επίσης, σκόπιμα ελήφθη η απόφαση να μην εμπλακούν οι Έλληνες αξιωματούχοι υπό το φόβο των διαρροών.
Το δημοσίευμα αναφέρει πως δύο εβδομάδες πριν από τις εκλογές του Μαΐου 2012 η καγκελάριος Μέρκελ ζήτησε διαβεβαιώσεις από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι είχε καταρτισθεί ένα προληπτικό σχέδιο στην περίπτωση που η Ελλάδα απέρριπτε τους όρους διάσωσης και ακολουθούσε το Grexit. Ο κ. Μπαρόζο αναγνώρισε την ύπαρξη του σχεδίου και προσφέρθηκε να το δείξει στην κ. Μέρκελ, αλλά εκείνη είπε ότι οι διαβεβαιώσεις του ήταν αρκετές.
Ένα επιχείρημα και ένα σχέδιο
Ο Σπίγκελ συνεχίζει λέγοντας πως «παρά το γεγονός ότι οι FT δεν είχαν πρόσβαση στα έγγραφα του "Σχέδιου Ζ", οι υπάλληλοι που τα είδαν είπαν στην εφημερίδα ότι περιέγραφαν ένα λεπτομερές σενάριο για το πώς θα δημιουργούταν ένα νέο χρηματοπιστωτικό σύστημα από το μηδέν.
Στην Ουάσινγκτον, αξιωματούχοι του ΔΝΤ συνέταξαν ένα πλέγμα δράσεων 20 σελίδων. Με βάση την εμπειρία τους σε τραπεζικές και νομισματικές κρίσεις το λεπτομερές πρόγραμμα του ΔΝΤ περιλάμβανε δραστικά μέτρα όπως το κλείσιμο όλων των ΑΤΜ και την επαναφορά των συνοριακών ελέγχων για την πρόληψη της μαζικής φυγής κεφαλαίων.
Στην ΕΚΤ, αξιωματούχοι μελέτησαν την εμπειρία της Αργεντινής στην έκδοση χρεογράφων αναγνώρισης οφειλής (IOUs) κατά τη διάρκεια του 2001, δεδομένου ότι τα χαρτονομίσματα και κέρματα ευρώ που θα κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα δεν θα ήταν πλέον νόμιμο χρήμα. Μεταξύ των επιλογών που εξετάσθηκαν ήταν η έκδοση ελληνικών IOUs που θα άξιζαν περίπου το ήμισυ της αξίας των ευρώ.
Υπάλληλοι της ΕΚΤ εξέτασαν και τον τρόπο που ο αμερικανικός στρατός εισήγαγε νέα δηνάρια στο Ιράκ το 2003, ωστόσο διαπίστωσαν πως η υλικοτεχνική πρόκληση ήταν μεγάλη. Η προσπάθεια των ΗΠΑ πήρε μόνο τρεις μήνες, αλλά στηρίχθηκε από τις μεγαλύτερες ένοπλες δυνάμεις του κόσμου. Αντιθέτως η ικανότητα της Ελλάδας να εκτυπώσει χρήμα από μόνη της ήταν περιορισμένη, καθώς μετά την εισαγωγή του ευρώ, η Αθήνα είχε επί το πλείστον αναλάβει να εκδίδει μόνον χαρτονομίσματα των 10 ευρώ.
Εξίσου περίπλοκα ήταν τα «υδραυλικά» της ελληνικής οικονομίας. Η Ελλάδα, όπως και όλες οι άλλες χώρες της ευρωζώνης, είναι συνδεδεμένη με ένα δίκτυο που ονομάζεται Target 2, ένα γιγαντιαίο σύστημα που διαχειρίζεται η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες και καθιστά δυνατές τις εμπορικές συναλλαγές. Μόλις η Ελλάδα αποσυνδεόταν από το Target 2 δεν θα είχε κανένα τρόπο να εκκαθαρίζει συναλλαγές, κάτι που θα οδηγούσε την οικονομία σε στασιμότητα. Έτσι, το όλο σύστημα θα έπρεπε να ανακατασκευαστεί.
Την ίδια στιγμή σύμφωνα με το δημοσίευμα δόθηκε βάρος στην νομοθεσία της ΕΕ και ειδικά στο πώς θα μπορούσε μια περιχαρακωμένη οικονομία να εξακολουθεί να είναι πλήρες μέλος της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ, η οποία εξορισμού απαιτεί ελεύθερη ροή των αγαθών. Ομοίως εξετάσθηκε το ποιες νομικές αρχές να θέσπιζαν τους ελέγχους στην κίνηση κεφαλαίων, αλλά και ποιοι υπάλληλοι θα εμφανίζονταν στο κοινό για να ανακοινώσουν το νέο καθεστώς στην Ελλάδα.
Το δημοσίευμα αναφέρει πως για πολλούς οι οποίοι εργάστηκαν για το έργο, το «Σχέδιο Ζ» ήθελε να αποδείξει σε εκείνους που υποστήριζαν το Grexit ότι το έργο ήταν «Ηράκλειο», κάτι από το οποίο δεν θα μπορούσαν να υπαναχωρήσουν όταν διαπίστωναν πόσο δύσκολο θα ήταν να γίνει.
Το πολιτικό πλαίσιο της περιόδου
Το δημοσίευμα περιγράφει το πολιτικό πλαίσιο, τονίζοντας πως την ίδια περίοδο που διεξάγονταν οι εκλογές στην Ελλάδα ο Γάλλος Πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί διεκδικούσε να κερδίσει την επανεκλογή του.
Αφού αναφέρει τα αποτελέσματα των εκλογών το δημοσίευμα φιλοξενεί δήλωση βετεράνου πολιτικού του ΠΑΣΟΚ ο οποίος δήλωσε : «Δεν διαβάσαμε σωστά τι συνέβαινε στην ελληνική κοινωνία. Γνωρίζαμε ότι υπήρχε πολλή οργή, αλλά ήμασταν απασχολημένοι με το πρόγραμμα διάσωσης και θέλαμε να κάνουμε μια επιτυχία πιστεύοντας ότι η χώρα πρέπει να αλλάξει. Δεν αντιληφτήκαμε -κανείς δεν το έκανε- πραγματικά την άνοδο της Χρυσής Αυγής, ούτε τη θεαματική άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ, ούτε την κατάρρευσή μας».
Ο Σπίγκελ συνεχίζει λέγοντας πως ένα άτομο που δεν αποτέλεσε έκπληξη ήταν ο Λουκάς Παπαδήμος, ο τεχνοκράτης πρωθυπουργός της Ελλάδας που είχε καταφέρει να κρατήσει τη χώρα ενωμένη κατά τη διάρκεια της εξάμηνης διακυβέρνησης του. Φιλοξενεί δε δηλώσεις του κ. Παπαδήμου ο οποίος αναφέρει ότι παρέμεινε στο γραφείο του το βράδυ των εκλογών προκειμένου να προετοιμαστεί για το σοκ των αγορών.
Σύμφωνα με τον κ. Παπαδήμο, οι ελληνικές αρχές ανησυχούσαν για τον άμεσο απόηχο της ψηφοφορίας και για το ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να ξεφύγουν από τον έλεγχο αν τα ανταγωνιστικά μέρη δεν ήταν σε θέση να σχηματίσουν κυβέρνηση για εβδομάδες.
Ανησυχούσαν επίσης για το ενδεχόμενο εάν μια νέα κυβέρνηση, υπό την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ ή ακόμη και της Νέας Δημοκρατίας, απέρριπτε τη συμφωνία διάσωσης γεγονός που θα είχε ως αποτέλεσμα οι αρχές της ΕΕ να τραβήξουν την πρίζα. «Ο κίνδυνος ήταν ότι ο το εκλογικό αποτέλεσμα δεν θα επέτρεπε τον σχηματισμό μιας κυβέρνησης υποστηρικτικής στο νέο οικονομικό πρόγραμμα», δήλωσε ο κ. Παπαδήμος.
Καμία επαναδιαπραγμάτευση
Το δημοσίευμα αποκαλύπτει πως σε τηλεδιάσκεψη που είχαν οι επτά Ευρωπαίοι ηγέτες με κατεύθυνση προς τη σύνοδο κορυφής της G20 στο Λος Κάμπος του Μεξικού (Ιούνιο 2012) συμφώνησαν να επιμείνουν σε μια κοινή γραμμή: Θα υπόσχονταν να στηρίξουν την Ελλάδα, αλλά μόνο αν τηρούνταν οι συνθήκες του υφιστάμενου προγράμματος διάσωσης. Δεν θα υπήρχε επαναδιαπραγμάτευση.
Χωρίς χρηματοδότηση από το πρόγραμμα διάσωσης η Αθήνα δεν θα ήταν πλέον σε θέση να πληρώσει τους λογαριασμούς της και υπήρχε μπροστά της η αποπληρωμή χρέους 3,1 δισ. ευρώ στις 20 Αυγούστου, τμήμα του οποίου διακρατούσε η ΕΚΤ.
Η σκληρή χρεοκοπία και το «ατύχημα»
Όπως τονίζουν οι FT, μια σκληρή χρεοκοπία λόγω της παράλειψης πληρωμής οφειλόμενων ομολόγων θεωρούταν τότε ως η πιο πιθανή διαδρομή για το Grexit, δεδομένου ότι, αν δεν υπήρχε κανείς να δανείσει στην Αθήνα, δεν θα ήταν μόνο η κυβέρνηση που θα ξέμεινε από χρήματα. Σχετικά υπενθυμίζει το δημοσίευμα πως εκείνη την εποχή οι ελληνικές τράπεζες στηρίχτηκαν στην επείγουσα ρευστότητα της Τράπεζας της Ελλάδος για να επιβιώσουν, επειδή οι ιδιώτες επενδυτές σταμάτησαν να τις δανείζουν .
Για να πάρουν αυτά τα δάνεια των κεντρικών τραπεζών, οι ελληνικές τράπεζες έπρεπε να προσφέρουν κάποιο είδος εξασφαλίσεων, που για τις τράπεζες στις περισσότερες χώρες στη δίνη της κρίσης, σήμαινε κρατικά ομόλογα. Αλλά αυτά τα κρατικά ομόλογα θα ήταν άνευ αξίας σε ενδεχόμενη σκληρή χρεοκοπία, και έτσι η ρευστότητα της Κεντρικής Τράπεζας θα σταματούσε.
«Χωρίς τη ρευστότητα έκτακτης ανάγκης οι τράπεζες στην Ελλάδα θα κατέρρεαν και χωρίς τράπεζες δεν θα υπήρχε οικονομία» αναφέρει ο Σπίγκελ.
Ακόμη, οι Financial Times αναφέρονται στις ανησυχίες του κ. Παπαδήμου και Ευρωπαίων αξιωματούχων για το ενδεχόμενο ατύχημα. Δηλαδή ένα Grexit που θα ερχόταν ως αποτέλεσμα κατάρρευσης μίας τράπεζας λόγω της φυγής καταθέσεων, κάτι που ξανά θα οδηγούσε σε σκληρή χρεοκοπία.
Στο σενάριο αυτό οι ελληνικές τράπεζες θα ξέμεναν στην κυριολεξία από ρευστό, και η ΕΚΤ δεν θα ήταν σε θέση να τις χρηματοδοτήσει, επειδή θα ήταν αφερέγγυες. «Οι κανόνες απαγορεύουν ρητά την παροχή ρευστότητας, χωρίς επαρκή ασφάλεια, έτσι αυτό σημαίνει ότι σκοτώνεις μια χώρα μέσα σε λίγες ώρες», δήλωσε ένας υπάλληλος της ΕΚΤ που συμμετείχε στις συζητήσεις.
Αγωνία για τις τράπεζες
Στο ίδιο πλαίσιο ο Σπίγκελ περιγράφει το πώς ο Παπαδήμος σε καθημερινή βάση ενημερωνόταν από την κεντρική τράπεζα της Ελλάδας για τα ποσά που αποσύρονταν από τους καταθέτες. Όταν τα ποσά είχαν αρχίσει να γίνονται μεγάλα, έγραψε μια προειδοποιητική επιστολή στο Πρόεδρο της Δημοκρατίας στην οποία τόνιζε πως εάν ο σχηματισμός κυβέρνησης δεν ήταν δυνατός θα έπρεπε να επανακηρυχτούν άμεσα εκλογές.
Το δημοσίευμα φιλοξενεί και δηλώσεις του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος ο οποίος περιγράφει το πώς γινόταν σε 24ωρη βάση η προμήθεια των τραπεζών με χρήματα προκειμένου να μην δοθεί η αφορμή ανησυχίας σε περίπτωση που κάποιος καταθέτης δεν μπορούσε να κάνει ανάληψη.
Το δημοσίευμα υπογραμμίζει ακόμη πως εντός της ΕΚΤ υπήρξε ευρεία συναίνεση ότι η απόφαση που θα οδηγούσε στο Grexit δεν θα έπρεπε να ληφθεί από τους κεντρικούς τραπεζίτες, αλλά από τους πολιτικούς. Περιγράφει δε σύσκεψη που έγινε στις 25η Ιουνίου 2012 στις Βρυξέλλες με την συμμετοχή των Μπαρόζο και Βαν Ρομπάι -ο Γιούνκερ μετείχε τηλεφωνικά- όπου ο Ντράγκι ενημέρωσε τους ηγέτες της Ευρωζώνης ότι οι πολιτικοί θα έπρεπε να εγγυηθούν τα δάνεια έκτακτης ανάγκης προς τις εμπορικές τράπεζες πριν η ΕΚΤ τραβούσε την πρίζα.
Ο Σπίγκελ σημειώνει πως η προειδοποίηση του Ντράγκι δεν ήταν μια ακαδημαϊκή άσκηση.
Καταλήγει δε σημειώνοντας πως μολονότι ο Αντώνης Σαμαράς είχε σχηματίσει ένα κυβερνητικό συνασπισμό την προηγούμενη εβδομάδα, η νέα κυβέρνηση εξακολουθούσε να απαιτεί επαναδιαπραγμάτευση των όρων διάσωσης. Και η Μέρκελ δεν είχε ακόμη αποφασίσει αν η Ελλάδα θα έπρεπε να παραμείνει μέλος της ευρωζώνης.
Μέρκελ: Ο Σαμαράς είναι που με ανησυχεί
Οι Financial Times μεταφέρουν, μεταξύ άλλων, τα όσα συνέβησαν κατά την επίσκεψη του Μανουέλ Μπαρόζο στο Βερολίνο στις αρχές του Ιουνίου του 2012, λίγο πριν από τις εκλογές στην Ελλάδα. Την περίοδο εκείνη η Ανγκελα Μέρκελ συμβουλευόταν κάθε οικονομικό παράγοντα της Ευρώπης.
Ο κ. Μπαρόζο είπε στη γερμανίδα καγκελάριο ότι ένα ενδεχόμενο Grexit θα ήταν καταστροφικό και εν πάσει περιπτώσει ο Αντώνης Σαμαράς πιθανότατα θα κέρδιζε τις εκλογές, για να εισπράξει από την κ. Μέρκελ την απάντηση ότι ο κ. Σαμαράς ήταν εκείνο για το οποίο ανησυχούσε, καθώς η εκστρατεία του συνηγορούσε υπέρ της κατάργησης του προγράμματος.
Παρόμοια συζήτηση είχε λίγες ημέρες αργότερα η Ανγκελα Μέρκελ με τον βρετανό πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος, αν και λιγότερο αισιόδοξος από τον κ. Μπαρόζο, της συμβούλεψε περίπου τα ίδια πράγματα. Επιπλέον επέστησε την προσοχή της στο ενδεχόμενο μία βίαιης αντίδρασης των αγορών και της φυγής των καταθέσεων, μεταφέροντας την βρετανική εμπειρία με την κατάρρευση της Northern Rock.
Στα δύο η καγκελαρία: Το «άρρωστο πόδι»
Στη γερμανική καγκελαρία, η σύμβουλοι της κ. Μέρκελ είχαν χωριστεί, σύμφωνα με τους Financial Times, σε δύο στρατόπεδα: Στη μια πλευρά βρίσκονταν αυτοί που ανησυχούσαν για τον κίνδυνο του «φαινομένου ντόμινο», το ενδεχόμενο δηλαδή να πυροδοτήσει το Grexit κλιμάκωση της κρίσης σε άλλες προβληματικές χώρες της ευρωζώνης και να υπάρξει φυγή καταθέσεων στην Πορτογαλία, την Ιταλία και την Ισπανία.
Στην άλλη πλευρά ήταν εκείνοι που υποστήριζαν ότι έπρπε να ακρωτηριαστεί το «άρρωστο πόδι», δηλαδή η Ελλάδα, ώστε να επανέλθει σε υγιή κατάσταση η υπόλοιπη Ευρωζώνη. Επικεφαλής της ομάδας αυτής ήταν ο ομοσπονδιακός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.
Πέραν των συμβούλων της στην καγκελαρία, η κ. Μέρκελ συνομιλούσε και με τρεις κορυφαίους κεντρικούς τραπεζίτες της Ευρώπης, οι οποίοι όμως της έδιναν αντικρουόμενες συμβουλές: ο Γιέργκ Ασμουσεν, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του ΔΣ της ΕΚΤ, ο Γενς Βάιντμαν, πρώην σύμβουλός της και επικεφαλής της Μπούντεσμπανκ στη συνέχεια και ο Φιλιπ Χίλντεμπραντ, πρώην επικεφαλής της Ελβετικής Εθνικής Τράπεζας.
Και οι τρεις συνέκλιναν στην άποψη ότι ήταν παράλογη η όποια πρόβλεψη για το κόστος του Grexit.
Η στροφή του Σαμαρά
Η εφημερίδα κάνει λόγο για στροφή 180 μοιρών του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά μετά τις εκλογές του Ιουνίου του 2012, κατά την πρώτη επίσκεψη του Μανουέλ Μπαρόζο στην Αθήνα από την αρχή της κρίσης.
Με την Αθήνα να βρίσκεται στριμωγμένη, καθώς καθυστερούσε η εκταμίευση των 34,3 δισ. ευρώ της βοήθειας και τον κ. Σαμαρά να επιμένει σε εκτεταμένη αναθεώρηση του Μνημονίου, ο πρόεδρος της Κομισιόν έφθασε στην Αθήνα και έμεινε στο γραφείο του έλληνα πρωθυπουργού για περίπου δύο ώρες.
Εκεί φέρεται να συμβούλεψε τον κ. Σαμαρά να μην αρχίσει να θέτει νέους όρους, και ότι το πρώτο μήνυμα που έπρεπε να μεταφέρει στη Γερμανία ήταν ότι «θα ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις μας».
Αξιωματούχοι, που ήταν παρόντες στη συνάντηση και τους οποίους επικαλούνται οι Financial Times, μαρτυρούν ότι ο Αντώνης Σαμαράς άρχισε να αλλάζει με χειρόγραφες σημειώσεις το δελτίο Τύπου, που θα διανέμονταν αργότερα, προτού ακόμη ο κ. Μπαρόζο προλάβει να ολοκληρώσει τη «νουθεσία» του.
Αργότερα θα έλεγε στους δημοσιογράφους ότι η Ελλάδα θα εφαρμόσει όλα τα μέτρα που συμφωνήθηκαν. Η εφημερίδα μεταφέρει σχόλιο ενός υπουργού της προηγούμενης κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, σύμφωνα με τον οποίο «ο Σαμαράς έκανε την πιο εντυπωσιακή αναστροφή».
ΤΑ ΝΕΑ
InfoGnomon
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Για τα παραπανίσια κιλά δε φταίει μόνο η ζυγαριά!
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
